Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
General Dynamics F-111, 1960-cı illərdə yaradılmış olan orta mənzilli bombardmançı, strateji bombardmançı, kəşfiyyat təyyarəsi, və taktiki hücum təyyarəsidir. ABŞ Hərbi Hava Qüvvələri (USAF) modelləri rəsmi olaraq “Aardvark” adlandırılmışdırlar. 1998-ci ildə USAF bu təyyarələri xidmətdən uzaqlaşdırılmışdır. Avstraliya Hərbi Hava Qüvvələrində xidmət edən F-111 təyyarələrinin ləqəbi donuzdur. SSRİ-dəki rəqibi Mikoyan-Gurevich MiG-23 təyyarələri hesab olunur.
| General Dynamics F-111 Aardvark | |
|---|---|
 | |
| Tipi | bombardmançı |
| Hazırlayan | General Dynamics |
| İstehsalçı | General Dynamics |
| İlk uçuş | 21 dekabr 1964 |
| İstismara verilmə tarixi | 18 iyul 1967 |
| İstimarının bitmə tarixi | 1998 |
| İstismarçılar | |
| Buraxılış sayı | 563 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
F-111 hərbi təyyarələri dəyişə bilən geometrik qanadlar, əlavə yanacaqlı turbofan mühərriklər, aşağı hündürlükdən yüksək sürət ilə hərəkət edərkən yeri müşahidə etməyə imkan verən radarlar kimi bir çox qabaqcıl tətbiq edilmiş olan yeniliklərdə də, birinci olmuşdur. Dizaynı xüsusilə SSRİ mühəndisləri üçün yeni bir ilham mənbəyi olmuşdur. Öz dövrü üçün qeyri-adi olan texnologiyası da, müasir dövrün standart tələblərini müəyyənləşdirmişdir.
USAF əlində olan F-111 təyyarələrini orta mənzilli dəqiq bombardmanlar üçün F-15E Strike Eagle modelləri ilə, supersonik bombardman rolu üçün də Rockwell B-1 Lancer təyyarələri ilə əvəz etmişdir. Avstraliya Kral Hərbi Hava Qüvvələri (RAAF) isə əlindəki F-111 təyyarələrini 2010-cu ildə aktiv xidmətdən uzaqlaşdırmışdır.
Xidmətdən azad edilən təyyarlərin zamanları isə belə olmuşdur:
F-111 supersonik sürətlərdə uçmağı bacaran və hər cür hava şəraitində xidmət etməyə qadir olan çoxməqsədli taktiki qırıcı-bombardmançı təyyarə növüdür. Üstündə ən çox münaqişələrə səbəb olmuş xidmətdəki təyyarələrdən biri olmasına baxmayaraq USAF tarixində ən etibarlı bir şəkildə xidmət rekordunu həyata keçirmiş və hər bir hava şəraitində yüksək məhsuldarlığa malik olan hücum təyyarəsi olmuşdur.
F-111 ABŞ Donanmasının filolarını müdafiə edəcək qırıcı-önləmə təyyarələrinə olan ehtiyac ilə USAF-ın supersonik hücum təyyarəsi ehtiyaclarını bir yerdə təmin etmək məqsədilə 1962-ci ildə başladılmış (TFX) “Taktiki Sınaq Qırıcı Təyyarəsi” layihəsinin bir nəticəsidir. Bu həyata keçirilməsi olduqca çətin olan bir layihə idi. Konstruktorlar birinciliyi USAF ehtiyaclarının ödənilməsinə vermişdirlər və sonralar bu təyyarəni ABŞ Donanmasının ehtiyaclarını ödəyə biləcək bir səviyyəyə adaptasiya edə biləcəklərini fikirləşmişdilər. Uğursuz olmuş donanma modeli F-111B heç bir zaman istehsal edilməmişdir. Hərbi Hava Qüvvələri üçün hazırlanmış versiyası isə ilk uçuşunu 1964-cü ildə reallaşdırmışdır, 1967-ci ilin oktyabr ayından etibarən isə xidmətə başlamış F-111A modeli ilə F-111D, F-111E, F-111F və FB-111A strateji bombardmançı modelinin də daxil olduğu bir çox modeli istehsal edilmişdir. Bu modellərin hamısında çoxsaylı problemlər meydana çıxmışdır. TFX dizayn xüsusiyyətlərini tam mənası ilə yalnız F-111F yerinə yetirmişdir. Avstraliya Hərbi Hava Qüvvələri üçün də, F-111C modeli istehsal edilmişdir. Son F-111 1996-cı ildə təqaüdə göndərilmişdir.
F-111 ağac təpələri səviyyəsindən 18200 metr hündürlüyə qədər fəaliyyət göstərə bilən bir təyyarə olmuşdur. Pilota aşağı yaxınlaşma sürətindən dəniz səviyyəsində səs sürətinin iki mislindən daha çox supersonik sürətlərdə uçmağa imkan verən dəyişkən geometrik qanadlara sahib idi. Qanad bucağı 16°-dən 72,5°-yə qədər nizamlana bilirdi. Qabağa doğru açılmış qanadlar maksimum qanad səthini və qaldırma gücünü təmin etdiyi üçün qısa məsafəli eniş və qalxmalar həyata keçirməyi bacarırdı, əyləc paraşütü və ya “thrust reverser”a (itələmə istiqamətini dəyişdirici) ehtiyac duymurdu.
İki nəfərlik ekipajı havalandırmalı və sıxılmış xüsusi kabinə modulunda yan-yana otururdular, təhlükəli vəziyyətlərdə də, kapsulu qaçış vasitəsi kimi istifadə edirdilər. Eyni kapsul həm quruda, həm də dənizdə həyat fəaliyyətinin davam etdirilməsi üçün istifadə edilirdi. Partlayış vasitəsilə kabinədən ayrılan modul, yerə paraşüt vasitəsilə enirdi.
Təyyarənin qanadlarında və ekipaj modulunun arxa hissəsində yanacaq çənləri mövcud idi. Yalnız bu gövdə daxilində yerləşdirilmiş çənləri istifadə edərək 4.000 kilometrdən artıq məsafəni qət etmək mümkün idi. Qanad altında olan pilonlarda daşınması mümkün olan çənlər isə lazım gəldikdə atıla bilirdi.
F-111 şərti və nüvə döyüş başlığı ilə təchiz edilmiş olan silahları daşımaq qabiliyyətinə malikdir. Gövdə daxilində yerləşdirilmiş olan anbarda iki bomba və ya əlavə yanacaq daşıya bilirdi. Xarici yükü isə bombalar, döyüş raketləri və yanacaq çənlərindən ibarət idi. Qanad altındakı pilonlardan yalnız gövdəyə yaxın olanlar qanadlara bağlı olaraq hərəkət edərək daima gövdəyə paralel qalırdılar. Digər xarici pilonlar isə sabit idi, ancaq yüksək sürət üçün yükü atmaq tərtibatı mövcud idi.
Avioniklər (elektron qurğular) xəbərləşmə (xəbər alma və xəbər vermə), naviqasiya, ərazinin müşahidə edilməsi, hədəfin müəyyənləşdirilməsi və hücum edilməsi, düşmənin müdafiə sistemini çökdürmək kimi xüsusiyyətlərə malik idi. Əlverişsiz hava şəraitində və ya gecə uçuşlarında bombanı dəqiq bir şəkildə hədəfə doğru göndərə bilmək üçün bir radar bombalama sisteminə malik idi.
F-111 təyyarəsinin ərazini müşahidə radarı, təyyarənin yer üzünün konturlarını izləyərək davamlı olaraq eyni hündürlükdə uça bilməsini təmin edirdi. Bunun sayəsində təyyarə hava şəraitindən asılı olmayaraq gecə və gündüz dağların üstündən, yaxud vadilərin içərisindən uçmağı bacarırdı. Bu sistemlərə qarşı hər hansı bir şəkildə hücum edilməsi, yaxud da, bu sistemlərin hər hansı birinin işinin pozulması hadisəsi baş verən zaman, təyyarə avtomatik olaraq yuxarıya doğru qalxmaga başlayırdı.
General Dynamics F-111F təyyarəsinin taktiki-texniki xüsusiyyətləri
- Ekipaj: 2 nəfər;
- Mühərrik: Pratt & Whitney TF30-P130;
- İtələmə gücü: 110.96 kN/ea;
- Qanad sahəsi: 19.0m/11.90 m;
- Boyu: 22.0 m;
- Hündürlüyü: 5.13 m;
- Sürəti: Mach 1.2 (dəniz səviyyəsində), Mach 2.5 (18,200 m hündürlükdə);
- Xidmət tavanı: 18,200 m;
- Mənzili: 5,880 km;
- Boş çəkisi: 21,367 kq;
- Maksimum yükgötürmə qabiliyyəti: 45,000 kq
- Silah yükü: 6 ədəd nüvə silahı (4 ədədi qanad altında, 2 ədədi gövdənin daxilində), döyüş raketi, raket və bombalardan meydana çıxan cəmi 13.000 kq ağırlığında yük.
İstinadlar
- World Air Forces 2014. 2014.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
General Dynamics F 111 1960 ci illerde yaradilmis olan orta menzilli bombardmanci strateji bombardmanci kesfiyyat teyyaresi ve taktiki hucum teyyaresidir ABS Herbi Hava Quvveleri USAF modelleri resmi olaraq Aardvark adlandirilmisdirlar 1998 ci ilde USAF bu teyyareleri xidmetden uzaqlasdirilmisdir Avstraliya Herbi Hava Quvvelerinde xidmet eden F 111 teyyarelerinin leqebi donuzdur SSRI deki reqibi Mikoyan Gurevich MiG 23 teyyareleri hesab olunur General Dynamics F 111 AardvarkTipi bombardmanciHazirlayan General DynamicsIstehsalci General DynamicsIlk ucus 21 dekabr 1964Istismara verilme tarixi 18 iyul 1967Istimarinin bitme tarixi 1998Istismarcilar Avstraliya ABS Herbi Hava QuvveleriBuraxilis sayi 563 Vikianbarda elaqeli mediafayllar F 111 herbi teyyareleri deyise bilen geometrik qanadlar elave yanacaqli turbofan muherrikler asagi hundurlukden yuksek suret ile hereket ederken yeri musahide etmeye imkan veren radarlar kimi bir cox qabaqcil tetbiq edilmis olan yeniliklerde de birinci olmusdur Dizayni xususile SSRI muhendisleri ucun yeni bir ilham menbeyi olmusdur Oz dovru ucun qeyri adi olan texnologiyasi da muasir dovrun standart teleblerini mueyyenlesdirmisdir USAF elinde olan F 111 teyyarelerini orta menzilli deqiq bombardmanlar ucun F 15E Strike Eagle modelleri ile supersonik bombardman rolu ucun de Rockwell B 1 Lancer teyyareleri ile evez etmisdir Avstraliya Kral Herbi Hava Quvveleri RAAF ise elindeki F 111 teyyarelerini 2010 cu ilde aktiv xidmetden uzaqlasdirmisdir Xidmetden azad edilen teyyarlerin zamanlari ise bele olmusdur F 111F 1996 EF 111A 1998 F 111C 2010 F 111 supersonik suretlerde ucmagi bacaran ve her cur hava seraitinde xidmet etmeye qadir olan coxmeqsedli taktiki qirici bombardmanci teyyare novudur Ustunde en cox munaqiselere sebeb olmus xidmetdeki teyyarelerden biri olmasina baxmayaraq USAF tarixinde en etibarli bir sekilde xidmet rekordunu heyata kecirmis ve her bir hava seraitinde yuksek mehsuldarliga malik olan hucum teyyaresi olmusdur F 111 ABS Donanmasinin filolarini mudafie edecek qirici onleme teyyarelerine olan ehtiyac ile USAF in supersonik hucum teyyaresi ehtiyaclarini bir yerde temin etmek meqsedile 1962 ci ilde basladilmis TFX Taktiki Sinaq Qirici Teyyaresi layihesinin bir neticesidir Bu heyata kecirilmesi olduqca cetin olan bir layihe idi Konstruktorlar birinciliyi USAF ehtiyaclarinin odenilmesine vermisdirler ve sonralar bu teyyareni ABS Donanmasinin ehtiyaclarini odeye bilecek bir seviyyeye adaptasiya ede bileceklerini fikirlesmisdiler Ugursuz olmus donanma modeli F 111B hec bir zaman istehsal edilmemisdir Herbi Hava Quvveleri ucun hazirlanmis versiyasi ise ilk ucusunu 1964 cu ilde reallasdirmisdir 1967 ci ilin oktyabr ayindan etibaren ise xidmete baslamis F 111A modeli ile F 111D F 111E F 111F ve FB 111A strateji bombardmanci modelinin de daxil oldugu bir cox modeli istehsal edilmisdir Bu modellerin hamisinda coxsayli problemler meydana cixmisdir TFX dizayn xususiyyetlerini tam menasi ile yalniz F 111F yerine yetirmisdir Avstraliya Herbi Hava Quvveleri ucun de F 111C modeli istehsal edilmisdir Son F 111 1996 ci ilde teqaude gonderilmisdir F 111 agac tepeleri seviyyesinden 18200 metr hundurluye qeder fealiyyet gostere bilen bir teyyare olmusdur Pilota asagi yaxinlasma suretinden deniz seviyyesinde ses suretinin iki mislinden daha cox supersonik suretlerde ucmaga imkan veren deyisken geometrik qanadlara sahib idi Qanad bucagi 16 den 72 5 ye qeder nizamlana bilirdi Qabaga dogru acilmis qanadlar maksimum qanad sethini ve qaldirma gucunu temin etdiyi ucun qisa mesafeli enis ve qalxmalar heyata kecirmeyi bacarirdi eylec parasutu ve ya thrust reverser a iteleme istiqametini deyisdirici ehtiyac duymurdu Iki neferlik ekipaji havalandirmali ve sixilmis xususi kabine modulunda yan yana otururdular tehlukeli veziyyetlerde de kapsulu qacis vasitesi kimi istifade edirdiler Eyni kapsul hem quruda hem de denizde heyat fealiyyetinin davam etdirilmesi ucun istifade edilirdi Partlayis vasitesile kabineden ayrilan modul yere parasut vasitesile enirdi Teyyarenin qanadlarinda ve ekipaj modulunun arxa hissesinde yanacaq cenleri movcud idi Yalniz bu govde daxilinde yerlesdirilmis cenleri istifade ederek 4 000 kilometrden artiq mesafeni qet etmek mumkun idi Qanad altinda olan pilonlarda dasinmasi mumkun olan cenler ise lazim geldikde atila bilirdi F 111 serti ve nuve doyus basligi ile techiz edilmis olan silahlari dasimaq qabiliyyetine malikdir Govde daxilinde yerlesdirilmis olan anbarda iki bomba ve ya elave yanacaq dasiya bilirdi Xarici yuku ise bombalar doyus raketleri ve yanacaq cenlerinden ibaret idi Qanad altindaki pilonlardan yalniz govdeye yaxin olanlar qanadlara bagli olaraq hereket ederek daima govdeye paralel qalirdilar Diger xarici pilonlar ise sabit idi ancaq yuksek suret ucun yuku atmaq tertibati movcud idi Avionikler elektron qurgular xeberlesme xeber alma ve xeber verme naviqasiya erazinin musahide edilmesi hedefin mueyyenlesdirilmesi ve hucum edilmesi dusmenin mudafie sistemini cokdurmek kimi xususiyyetlere malik idi Elverissiz hava seraitinde ve ya gece ucuslarinda bombani deqiq bir sekilde hedefe dogru gondere bilmek ucun bir radar bombalama sistemine malik idi F 111 teyyaresinin erazini musahide radari teyyarenin yer uzunun konturlarini izleyerek davamli olaraq eyni hundurlukde uca bilmesini temin edirdi Bunun sayesinde teyyare hava seraitinden asili olmayaraq gece ve gunduz daglarin ustunden yaxud vadilerin icerisinden ucmagi bacarirdi Bu sistemlere qarsi her hansi bir sekilde hucum edilmesi yaxud da bu sistemlerin her hansi birinin isinin pozulmasi hadisesi bas veren zaman teyyare avtomatik olaraq yuxariya dogru qalxmaga baslayirdi General Dynamics F 111F teyyaresinin taktiki texniki xususiyyetleriEkipaj 2 nefer Muherrik Pratt amp Whitney TF30 P130 Iteleme gucu 110 96 kN ea Qanad sahesi 19 0m 11 90 m Boyu 22 0 m Hundurluyu 5 13 m Sureti Mach 1 2 deniz seviyyesinde Mach 2 5 18 200 m hundurlukde Xidmet tavani 18 200 m Menzili 5 880 km Bos cekisi 21 367 kq Maksimum yukgoturme qabiliyyeti 45 000 kq Silah yuku 6 eded nuve silahi 4 ededi qanad altinda 2 ededi govdenin daxilinde doyus raketi raket ve bombalardan meydana cixan cemi 13 000 kq agirliginda yuk IstinadlarWorld Air Forces 2014 2014