Gəncə Beynəlxalq Hava Limanı — Gəncə şəhərində ən böyük beynəlxalq hava limanı. Gəncə Hava Limanı uzun müddət hərbi aerodrom kimi istifadə olundu. Vaxtı ilə SSRİ Hərbi Hava Qüvvələrinin bazasında olmuşdur. SSRİ vaxtı aerodrom müştərək bazalı aerodrom idi, burada aeroport və hərbi aerodrom yerləşirdi. SSRİ dağıldıqdan sonra hərbi aviasiya Rusiyanın aerodromlarına köçürüldü.
Gəncə Beynəlxalq Hava Limanı | |
---|---|
| |
IATA: GNJ – ICAO: UBBG | |
Məlumat | |
Hava limanı tipi | Mülki |
Ölkə | |
Yeri | Gəncə Azərbaycan |
Sahibkar | Azərbaycan Hava Yolları |
Xəritə | |
|
Tarixi
Böyük Vətən müharibəsi dönəmində aviabaza ehtiyat qırıcı polkunun təlim düşərgəsi rolunu oynayırdı. 1942-ci ilin yanvarından 1946-cı ilə qədər olan dövrdə Hərbi Hava Qüvvələrinin 4-cü ehtiyat aviasiya briqadasının 11-ci ehtiyat qırıcı aviasiya alayı aerodromda yerləşirdi. 1945-ci ilin dekabrından 1953-cü ilin sentyabrına qədər burada 761-ci qırıcı aviasiya polku yerləşirdi. Bu alay yenidən cəbhə üçün 23-dən çox döyüş alayı hazırladı və təşkil etdi. Yeni alayların pilotları burada Petlyakov Pe-2, Republic P-47 Thunderbolt, North American B-25 Mitchell və digər təyyarələrdə təlim keçirdilər.
İlk dəfə 1948-ci ildə Gəncədə (Kirovabadda) aeroportun tikilişinə başlanılmış, 1951-ci ildə sona çatıb istifadəyə verilmişdir. Bu aeroport süni örtüklü uçuş-enmə zolaqları ilə təchiz olunmuşdu və reaktiv təyyarələrini qəbul etmək imkanına malik idi. 1945-ci ilin dekabrından 1963-cü ilə qədər burada 259-cu qırıcı aviasiya polku dislokasiya olunurdu. Sonrakı illərdə burada 36-cı bombardmançı aviasiya polku yerləşdirilir. Burada Su-24 , , MiQ-15 və MiQ-17 hərbi təyyarələri yerləşdirilmişdi. SSRİ-nin dağılmasının elanından bir gün sonra, 26 dekabr 1991-ci ildə Sovet ordusunun hərbi birlikləri Gəncə aviabazasını tərk edirlər.
Azərbaycan respublikası nazirlər kabinetinin qərarı ilə 1996-cı ildə beynəlxalq status almış Gəncə Beynəlxalq Hava Limanının güc əmsalı, təklif etdiyi xidmətlərin səviyyəsi obyektiv səbəblər üzərindən dünya mülki aviasiyasının daim təzələnən təzələnən tələblərinə cavab vermirdi. Aeroportun 1964-cü ildən istismar olunan uçuş-eniş zolağı yalnız orta tipli və hərbi təyyarələri qəbul edə bilirdi. Buna görə Gəncə Hava Limanı 2006-cı ildə yenidən tikilmiş və həmin ildə Beynəlxalq Hava Limanı statusunu qazanmışdır. Yenidənqurma işlərində 1500 nəfər çalışmışdır. Sovet dövründə qurulmuş bütün avadanlıq tamamilə yeniləşdirilmişdir. Hava limanının UBBG, isə KVD-dir. Hava limanında 1 saat ərzində 300 sərnişinə xidmət göstərmək imkanı vardır. Gəncə aeroportunda 2005-ci ildən başlanan yenidənqurma işlərinə 40 milyon dollara yaxın vəsait ayrılıb. Mütəxəssislər Gəncə beynəlxalq hava limanının rentabelli olması üçün aeroportun daha çox tranzit kimi istifadə edilməsini məqbul hesab edirlər. 2007-ci il aprelin 6-da Gəncə Beynəlxalq Hava Limanı Honkonq-Budapeşt marşrutu ilə uçan 400 tonluq yük təyyarəsini qəbul edib. Bu, Gəncə aeroportunun qəbul etdiyi beynəlxalq marşrutla uçan ilk təyyarə oldu.
2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsi başlanmazdan öncə Azərbaycan və Türkiyə ordularının birlikdə keçirdikləri hərbi təlimlər zamanı Türkiyə Hərbi Hava Qüvvələrinə məxsus 6 ədəd F-16 qırıcı təyyarələri 31 iyulda Gəncə Beynəlxalq Hava Limanına eniş edərək təlimlərdə iştirak etdilər. Təyyarələr təlimlər bitdikdən sonra da Gəncədə qalmış, İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Gəncə şəhəri Ermənistan ordusu tərəfindən aktiv şəkildə raket və artilleriya hücumuna məruz qaldığı üçün cəbhədən daha aralı olan Qəbələ Beynəlxalq Hava Limanına köçürülmüşdülər. Prezident İlham Əliyev xalqa müraciətində həmin təyyarələrin Azərbaycanda olmasını təsdiqləsə də, onların Qarabağdakı hərbi əməliyyatlarda iştirak etmədiyini bildirib, əgər müharibəyə hansısa üçüncü tərəfin müdaxilə edəcəyi təqdirdə F-16 təyyarələrinin Azərbaycanı qoruyacağını deyib. Bəzi iddialara görə İkinci Qarabağ müharibəsi zamanı Azərbaycan ordusunun pilotsuz təyyarələrinin idarəetmə mərkəzi Gəncə Hava Limanında yerləşirdi.
12 avqust 2021-ci ildə Azərbaycan Hava Yollarının yaydığı məlumata görə, 10 sentyabr 2021-ci ildən etibarən Gəncə Beynəlxalq Hava Limanın IATA kodu "KVD"-dən "GNJ"-ə dəyişildi.
Texniki göstəriciləri
Aeroportun ümumi sahəsi 15 min kvadrat metrdən çoxdur. Beynəlxalq mülki Aviasiya Təşkilatının tələblərinə cavab verən yeni 3 mərtəbəbəli aerovağzal binası saatda 300 sərnişinə xidmət gösrərir. Bu aerovağzal yeni texnoloji avadanlıqlarla, aviabiletlərin qeydiyatı, gömrük və sərhəd xidməti nəzarət postları ilə təmin edilib. Uzunluğu 3300 metr olan yeni uçuş-enmə zolağı ağır tipli təyyarələri qəbul etməyə imkan verir. Buradan həm də Avropa və Asiyaya uçuşları həyata keçirən Azərbaycanın və xarici dövlətlərin aviaşirkətlərinin təyyarələri üçün tranzit ehtiyat hava limanı kimi də istifadə ediləcəkdir. aerobusları və təyyarələri ilə Moskva, Sankt-Peterburq, Kiyev, Bakı, Naxçıvan, Təbriz, Qars, Rostov, Volqoqrad və Mineralnıye-Vodı şəhərlərinə uçuşların təşkili nəzərdə tutulmuşdur. Zəruri hallarda İl-76 və AN-12 təyyarələri ilə yükdaşımalar da həyata keçiriləcəkdir. Azərbaycanda fəaliyyət göstərən xarici aviaşirkətlərə Gəncə hava limanından müxtəlif reyslər təklif olunacaqdır. Hava limanında 200 daimi işçi çalışır. Yenidənqurma zamanı aeroportda 2 min kvadratmetr olan yük terminalı, sahəsi 100 min kvadratmetr olan yeni asfalt-beton örtüklü perron, 80 min kvadratmetr sahədə yönəldici yol, aeroportun perimetri boyu 20 kilometr mühafizə hasarı, nəzarət-buraxılış məntəqələri, transformator stansiyası, yanacaqdoldurma məntəqəsi, yanğınsöndürmə binası və başqa mühüm obyektlər inşa olunmuşdur. Aerodrom ərazisində 400 min kvadratmetr sahədə asfalt-beton döşənmişdir. Aerovağzaldan Gəncə – Qazax magistralına qədər uzunluğu 3 kilometr, sahəsi isə 55 min kvadratmetr asfalt-beton yolun tikintisi tamamlanmışdır.
Qəzalar
- 25 yanvar 1965-ci ildə hərbi-təlim, desant təyyarəsi gecə desant endirmə uçuşu apardıqdan sonra aerodroma qayıdan zaman qəzaya uğramışdır. Təyyarənin qəzaya uğramasına səbəb pilotların enmə zamanı səhvə yol verməsi olub. Nəticədə 6 nəfər heyət üzvünün hamısı həlak olmuşdur. Həlak olan heyət üzvləri Vladimir Putin, Ayk Minalyan, Yevgeni Çetkov, Nikolay Balaba, Boris Semyonov və Vladimir Çuçelov.
- 18 mart 1989-cu ildə Gəncə aerodromundan uçuşa başlayan qırıcı təyyarəsi gecə uçuşu zamanı dağa çırpılmışdır. Nəticədə iki nəfər heyət üzvü (ekipaj komandiri kapitan Savin S. və naviqator podpolkovnik Malaşkin) həlak oldu. Qəzaya səbəb hündürlükdə yüksəkliyin oxunmasında xəta olmuşdur.
- 12 oktyabr 1989-cu ildə hava limanında dayanacağa durmaq istəyən qırıcı təyyarəsinin pilotu səhvən burada yanacaq dolduran yük təyyarəsi ilə toqquşmuşdur. Toqquşma nəticəsində hər iki təyyarə yanaraq məhv olmuş, qırıcı təyyarənin pilotu, yük təyyarəsinin 4 nəfər heyət üzvü ilə birlikdə və aerodromda xidmət edən 2 rus hərbçisi həlak olmuşlar.
- 15 may 1997-ci ildə təyyarəsində təlim keçən Milli Aviasiya Akademiyasının yeni məzunları Gəncə Hava Limanından uçuş həyata keçirərkən uçuş enmə zolağından 176 metr kənarda yerə çırpılaraq partlamışdır. Təyyarənin içində olan 6 ekipaj üzvünün hamısı həlak olmuşdur. Qəzanın səbəblərini araşdıran komissiya təyyarənin oksigen çəninə iki avtomat gülləsinin dəydiyini təyin edib. Güllələrin oksigen çəninə dəyməsi təyyarədə yanğına səbəb olmuş və təyyarədə idarəni itirərək yerə çırpılmışdır. Məlum olmuşdur ki, təyyarənin uçuş həyata keçirdiyi yerin yaxınlığında Azərbaycan Milli Ordusunun atış təlimi həyata keçirdiyi poliqon yerləşir və poliqondan atəş hazırlığından qayıdan əsgərlər əylənmək məqsədilə yol kənarındakı nişanlara atəş açırdılar. Bu zaman əsgərlərdən biri yaxınlıqda uçan təyyarəyə doğru atəş açmış və güllələrin ikisi təyyarəyə dəyməklə onun qəzaya uğramasına səbəb olmuşdur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- https://travelradar.aero/ganja-airport-in-azerbaijan-secures-new-iata-code/.
- Faydenqold, Dmitri. "Qoşunların Dağlıq Qarabağdan çıxarılması başa çatıb". www.kommersant.ru (rus). 30 dekabr 1991. 2022-08-01 tarixində . İstifadə tarixi: 5 iyul 2022.
- . 2012-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-01-09.
- Gəncə aeroportu beynəlxalq hava limanı statusu daşıyacaq
- Deyerler.org[ölü keçid]
- Trevithick, Joseph. "Türkiyənin Azərbaycanda yerləşdirdiyi F-16-lar yeni bazaya köçüb". The Drive (ingilis). 26 oktyabr 2020. İstifadə tarixi: 8 iyul 2022.[ölü keçid]
- Andreyev, Serqey. "İki ölkə bir ordu. Türkiyə niyə Gəncədə hava bazası tikir". Life.ru (rus). 30 dekabr 2020. İstifadə tarixi: 17 avqust 2022.
- "Gəncədəki beynəlxalq hava limanına yeni IATA kodu təyin edilib". azertag.az (az.). 2021-08-13 tarixində . İstifadə tarixi: 17 avqust 2022.
- "Gəncə yaxınlığında An-8 qəzaya uğraması". 2014-04-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-01-09.
- "Gəncədə AN-12 və SU-24 toqquşması". 2019-02-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-01-09.
- "Gəncə yaxınlığında YAK-40 qəzaya uğraması". 2008-07-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-12-09.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gence Beynelxalq Hava Limani Gence seherinde en boyuk beynelxalq hava limani Gence Hava Limani uzun muddet herbi aerodrom kimi istifade olundu Vaxti ile SSRI Herbi Hava Quvvelerinin bazasinda olmusdur SSRI vaxti aerodrom musterek bazali aerodrom idi burada aeroport ve herbi aerodrom yerlesirdi SSRI dagildiqdan sonra herbi aviasiya Rusiyanin aerodromlarina kocuruldu Gence Beynelxalq Hava Limani40 44 16 sm e 46 19 03 s u IATA GNJ ICAO UBBGMelumatHava limani tipi MulkiOlke AzerbaycanYeri Gence AzerbaycanSahibkar Azerbaycan Hava YollariXeriteGNJAeroportun Azerbaycan xeritesindeki yeriTarixiBoyuk Veten muharibesi doneminde aviabaza ehtiyat qirici polkunun telim dusergesi rolunu oynayirdi 1942 ci ilin yanvarindan 1946 ci ile qeder olan dovrde Herbi Hava Quvvelerinin 4 cu ehtiyat aviasiya briqadasinin 11 ci ehtiyat qirici aviasiya alayi aerodromda yerlesirdi 1945 ci ilin dekabrindan 1953 cu ilin sentyabrina qeder burada 761 ci qirici aviasiya polku yerlesirdi Bu alay yeniden cebhe ucun 23 den cox doyus alayi hazirladi ve teskil etdi Yeni alaylarin pilotlari burada Petlyakov Pe 2 Republic P 47 Thunderbolt North American B 25 Mitchell ve diger teyyarelerde telim kecirdiler Ilk defe 1948 ci ilde Gencede Kirovabadda aeroportun tikilisine baslanilmis 1951 ci ilde sona catib istifadeye verilmisdir Bu aeroport suni ortuklu ucus enme zolaqlari ile techiz olunmusdu ve reaktiv teyyarelerini qebul etmek imkanina malik idi 1945 ci ilin dekabrindan 1963 cu ile qeder burada 259 cu qirici aviasiya polku dislokasiya olunurdu Sonraki illerde burada 36 ci bombardmanci aviasiya polku yerlesdirilir Burada Su 24 MiQ 15 ve MiQ 17 herbi teyyareleri yerlesdirilmisdi SSRI nin dagilmasinin elanindan bir gun sonra 26 dekabr 1991 ci ilde Sovet ordusunun herbi birlikleri Gence aviabazasini terk edirler Azerbaycan respublikasi nazirler kabinetinin qerari ile 1996 ci ilde beynelxalq status almis Gence Beynelxalq Hava Limaninin guc emsali teklif etdiyi xidmetlerin seviyyesi obyektiv sebebler uzerinden dunya mulki aviasiyasinin daim tezelenen tezelenen teleblerine cavab vermirdi Aeroportun 1964 cu ilden istismar olunan ucus enis zolagi yalniz orta tipli ve herbi teyyareleri qebul ede bilirdi Buna gore Gence Hava Limani 2006 ci ilde yeniden tikilmis ve hemin ilde Beynelxalq Hava Limani statusunu qazanmisdir Yenidenqurma islerinde 1500 nefer calismisdir Sovet dovrunde qurulmus butun avadanliq tamamile yenilesdirilmisdir Hava limaninin UBBG ise KVD dir Hava limaninda 1 saat erzinde 300 sernisine xidmet gostermek imkani vardir Gence aeroportunda 2005 ci ilden baslanan yenidenqurma islerine 40 milyon dollara yaxin vesait ayrilib Mutexessisler Gence beynelxalq hava limaninin rentabelli olmasi ucun aeroportun daha cox tranzit kimi istifade edilmesini meqbul hesab edirler 2007 ci il aprelin 6 da Gence Beynelxalq Hava Limani Honkonq Budapest marsrutu ile ucan 400 tonluq yuk teyyaresini qebul edib Bu Gence aeroportunun qebul etdiyi beynelxalq marsrutla ucan ilk teyyare oldu 2020 ci ilde Ikinci Qarabag muharibesi baslanmazdan once Azerbaycan ve Turkiye ordularinin birlikde kecirdikleri herbi telimler zamani Turkiye Herbi Hava Quvvelerine mexsus 6 eded F 16 qirici teyyareleri 31 iyulda Gence Beynelxalq Hava Limanina enis ederek telimlerde istirak etdiler Teyyareler telimler bitdikden sonra da Gencede qalmis Ikinci Qarabag muharibesi zamani Gence seheri Ermenistan ordusu terefinden aktiv sekilde raket ve artilleriya hucumuna meruz qaldigi ucun cebheden daha arali olan Qebele Beynelxalq Hava Limanina kocurulmusduler Prezident Ilham Eliyev xalqa muracietinde hemin teyyarelerin Azerbaycanda olmasini tesdiqlese de onlarin Qarabagdaki herbi emeliyyatlarda istirak etmediyini bildirib eger muharibeye hansisa ucuncu terefin mudaxile edeceyi teqdirde F 16 teyyarelerinin Azerbaycani qoruyacagini deyib Bezi iddialara gore Ikinci Qarabag muharibesi zamani Azerbaycan ordusunun pilotsuz teyyarelerinin idareetme merkezi Gence Hava Limaninda yerlesirdi 12 avqust 2021 ci ilde Azerbaycan Hava Yollarinin yaydigi melumata gore 10 sentyabr 2021 ci ilden etibaren Gence Beynelxalq Hava Limanin IATA kodu KVD den GNJ e deyisildi Texniki gostericileriAeroportun umumi sahesi 15 min kvadrat metrden coxdur Beynelxalq mulki Aviasiya Teskilatinin teleblerine cavab veren yeni 3 mertebebeli aerovagzal binasi saatda 300 sernisine xidmet gosrerir Bu aerovagzal yeni texnoloji avadanliqlarla aviabiletlerin qeydiyati gomruk ve serhed xidmeti nezaret postlari ile temin edilib Uzunlugu 3300 metr olan yeni ucus enme zolagi agir tipli teyyareleri qebul etmeye imkan verir Buradan hem de Avropa ve Asiyaya ucuslari heyata keciren Azerbaycanin ve xarici dovletlerin aviasirketlerinin teyyareleri ucun tranzit ehtiyat hava limani kimi de istifade edilecekdir aerobuslari ve teyyareleri ile Moskva Sankt Peterburq Kiyev Baki Naxcivan Tebriz Qars Rostov Volqoqrad ve Mineralniye Vodi seherlerine ucuslarin teskili nezerde tutulmusdur Zeruri hallarda Il 76 ve AN 12 teyyareleri ile yukdasimalar da heyata kecirilecekdir Azerbaycanda fealiyyet gosteren xarici aviasirketlere Gence hava limanindan muxtelif reysler teklif olunacaqdir Hava limaninda 200 daimi isci calisir Yenidenqurma zamani aeroportda 2 min kvadratmetr olan yuk terminali sahesi 100 min kvadratmetr olan yeni asfalt beton ortuklu perron 80 min kvadratmetr sahede yoneldici yol aeroportun perimetri boyu 20 kilometr muhafize hasari nezaret buraxilis menteqeleri transformator stansiyasi yanacaqdoldurma menteqesi yanginsondurme binasi ve basqa muhum obyektler insa olunmusdur Aerodrom erazisinde 400 min kvadratmetr sahede asfalt beton dosenmisdir Aerovagzaldan Gence Qazax magistralina qeder uzunlugu 3 kilometr sahesi ise 55 min kvadratmetr asfalt beton yolun tikintisi tamamlanmisdir Qezalar25 yanvar 1965 ci ilde herbi telim desant teyyaresi gece desant endirme ucusu apardiqdan sonra aerodroma qayidan zaman qezaya ugramisdir Teyyarenin qezaya ugramasina sebeb pilotlarin enme zamani sehve yol vermesi olub Neticede 6 nefer heyet uzvunun hamisi helak olmusdur Helak olan heyet uzvleri Vladimir Putin Ayk Minalyan Yevgeni Cetkov Nikolay Balaba Boris Semyonov ve Vladimir Cucelov 18 mart 1989 cu ilde Gence aerodromundan ucusa baslayan qirici teyyaresi gece ucusu zamani daga cirpilmisdir Neticede iki nefer heyet uzvu ekipaj komandiri kapitan Savin S ve naviqator podpolkovnik Malaskin helak oldu Qezaya sebeb hundurlukde yuksekliyin oxunmasinda xeta olmusdur 12 oktyabr 1989 cu ilde hava limaninda dayanacaga durmaq isteyen qirici teyyaresinin pilotu sehven burada yanacaq dolduran yuk teyyaresi ile toqqusmusdur Toqqusma neticesinde her iki teyyare yanaraq mehv olmus qirici teyyarenin pilotu yuk teyyaresinin 4 nefer heyet uzvu ile birlikde ve aerodromda xidmet eden 2 rus herbcisi helak olmuslar 15 may 1997 ci ilde teyyaresinde telim kecen Milli Aviasiya Akademiyasinin yeni mezunlari Gence Hava Limanindan ucus heyata kecirerken ucus enme zolagindan 176 metr kenarda yere cirpilaraq partlamisdir Teyyarenin icinde olan 6 ekipaj uzvunun hamisi helak olmusdur Qezanin sebeblerini arasdiran komissiya teyyarenin oksigen cenine iki avtomat gullesinin deydiyini teyin edib Gullelerin oksigen cenine deymesi teyyarede yangina sebeb olmus ve teyyarede idareni itirerek yere cirpilmisdir Melum olmusdur ki teyyarenin ucus heyata kecirdiyi yerin yaxinliginda Azerbaycan Milli Ordusunun atis telimi heyata kecirdiyi poliqon yerlesir ve poliqondan ates hazirligindan qayidan esgerler eylenmek meqsedile yol kenarindaki nisanlara ates acirdilar Bu zaman esgerlerden biri yaxinliqda ucan teyyareye dogru ates acmis ve gullelerin ikisi teyyareye deymekle onun qezaya ugramasina sebeb olmusdur Hemcinin baxGence qezasi 1989 An 8 qezasi 1965 Istinadlarhttps travelradar aero ganja airport in azerbaijan secures new iata code Faydenqold Dmitri Qosunlarin Dagliq Qarabagdan cixarilmasi basa catib www kommersant ru rus 30 dekabr 1991 2022 08 01 tarixinde Istifade tarixi 5 iyul 2022 2012 01 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 01 09 Gence aeroportu beynelxalq hava limani statusu dasiyacaq Deyerler org olu kecid Trevithick Joseph Turkiyenin Azerbaycanda yerlesdirdiyi F 16 lar yeni bazaya kocub The Drive ingilis 26 oktyabr 2020 Istifade tarixi 8 iyul 2022 olu kecid Andreyev Serqey Iki olke bir ordu Turkiye niye Gencede hava bazasi tikir Life ru rus 30 dekabr 2020 Istifade tarixi 17 avqust 2022 Gencedeki beynelxalq hava limanina yeni IATA kodu teyin edilib azertag az az 2021 08 13 tarixinde Istifade tarixi 17 avqust 2022 Gence yaxinliginda An 8 qezaya ugramasi 2014 04 19 tarixinde Istifade tarixi 2012 01 09 Gencede AN 12 ve SU 24 toqqusmasi 2019 02 01 tarixinde Istifade tarixi 2012 01 09 Gence yaxinliginda YAK 40 qezaya ugramasi 2008 07 05 tarixinde Istifade tarixi 2012 12 09