Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Hakim və ya Referi (ing. Referee sözündən) — futbolda oyun zamanı qaydalara riayət olunmasına nəzarət edən məsul şəxs. Hakim həm kişi, həm qadın ola bilər. O, oyunla bağlı bütün məsələlərdə son qərarverici orqandır, və meydanda yeganə şəxsdi ki, oyunu başlamaq, dəyandırmaq, bitirmək və oyun zamanı futbolçulara qarşı intizam tədbirləri tətbiq etmək səlahiyyətləri var. Hakimin əlavə 2 köməkçisi olur, onlar müəyyən vəziyyətlərdə (topun meydandan çıxdığı zaman, hakimin baş vermiş hadisədən uzaqda olanda və s.) hakimə məsləhət verə bilərlər, lakin köməkçi hakimlərin qərarları həlledici deyil, və əsas hakim köməkçilərinin məsləhətlərini dinləmiyib, öz bildiyi kimi qərar verə bilər. Həmçinin yüksək səviyyəli turnirlərdə hakimin 4 köməkçisi ola bilər, dördüncü hakim komandaların texniki sahələrinə nəzarət edir və inzibati vəzifələrdə əsas hakimə köməklik edir.
Hakimlərin böyük əksəriyyəti həvəskarlardı, halbuki onlara adətən öz xidmətlərinə görə müəyyən pul miqdarı ödənilir. Lakin bəzi ölkələrdə məhdud sayda hakimlər, hansılar ki ölkəsinin ən yüksək liqalarında hakimlik edirlər, milli assosiasiyalara işləyirlər və üstəgəl hər mövsümün startında və oyununun toplanışından qonorar alırlar.
Hakimlər FİFA-nın üzvü olan eyni milli təşkilatlar tərəfindən lisenziya və təlim alırlar. Hər bir milli təşkilat "FİFA Beynəlxalq Dərəcəli Referi Siyahısına" daxil edilməsi üçün FİFA-ya ölkəsinin ən yaxşı hakimlərini tövsiyə edir. Milli komandalar arasında beynəlxalq oyunlarda FİFA dərəcəli hakimlər tələb olunur.
Səlahiyyətləri və vəzifələri
Hakimin səlahiyyətləri və vəzifələri 5-ci futbol qaydasına əsasən müəyyənləşdirilir. Qəbildəndir:
Səlahiyyətləri
- oyunu istənilən qanun pozuntularına görə dayandıra və ya onu bitirə bilər;
- oyuna hər hansı kənar müdaxilə edilərsə, oyunu dayandıra və ya onu bitirə bilər;
- futbolçu ciddi zədə alsa, meydandan uzaqlaşdırılmasını təmin edilməsinə qədər oyunu dəyandıra bilər. Zədəli futbolçu yalnız oyun yenidən başlayandan sonra, meydana qayida bilər;
- əgər oyunçu onun fikrincə yüngül zədə alıbsa, oyunu top çıxana qədər davam etdirə bilər;
- əgər komandaya qarşı qayda pozuntusu edilibsə, amma əgər qayda pozuntusuna uğramış komanda bundan üstünlük alsa (məsələn, top onlarda qalsa), oyunu dəyandırmıya da bilər, laki əgər komanda bu üstünlüyü ala bilməsə, onda oyunu dəyandırmalıdır;
- özünü apara bilməyən komanda rəsmilərini (baş məşqçini, ehtiyatda olan futbolçuları və s.) vərəqə ilə cəzalandıra, meydandan tribunaya göndərə və ya bir başa oyundan qova bilər.
Vəzifələri
- oyunun qanunlarına əməl edilməsinə nəzarət;
- köməkçisi hakimlərlə və lazım gələrsə dördüncü hakim ilə birgə məsələhtləşərək oyunu idarə etmək;
- topun 2-ci qaydanın tələblərinə cavab verməsi üçün nəzarət etməlidir;
- oyunçuların geyimlərinin 3-cü qaydanın tələblərinə cavab verməsi üçün nəzrət etməlidir;
- oyunun xronometrajına nəzarət etmək və matçın hadisələrı haqqında yazı aparmaq;
- oyunçunun qanaxması halda onu meydanı tərk etməsini təmin etmək. Oyunçu yalnız hakimin icazəsi ilə meydana qayıda bilər. Hakim əmin olmalıdır ki, qanaxma dəyanıb;
- oyunçu eyni zamanda birdən çox qayda pozuntusu edərsə, onu daha sərt cəzalandırmaq;
- görə bilmədiyi məqamlarla bağlı köməkçi hakimlərlə məsləhətləşmək;
- meydana kənar şəxslərin olmamasını təmin etmək;
- oyun dəyandıqdan sonra, onu yenidən başlatmaq;
- oyun zamanı qəbul edilmiş qərarları və oyun zamanı/sonrası baş vermiş insidentlərlə bağlı müvafiq orqanlarına rapot vermək.
görə əgər top hakimə dəydisə, oyun dayanmır.
Geyim və təchizatlar
Müasir günümüzdə hakimin və onun köməkçilərin geyimi köynəkdən, döş nişanından, şortdan və getrdən (corab) ibarətdir. Əvvəl adətən hakimlər qara geyimdə meydana çıxırdılar, amma komandaların birində hakimlə rəng eyniliyi olurdusa, onda onlardan fərqlənmək üçün hakim başqa rəngdə (çox vaxt qırmız) geyinirdi. 1994 ilin dünya çempionatında hakimlərə qırmızı, sarı və ağ rəngdə yeni köynəklər təqdim olunmuşdur, və eyni zamanda İngiltərə Premyer Liqasının hakimləri artıq yaşıl rəngdə geyinməyə başlamışdılar: hər iki dəyişiklik televiziya mülahizələri ilə izah edilirdi. O vaxtdan bəri hakimlər ya sarı, ya da qara rəngə üstünlüy verməyə başlamışdılar, amma ayrı-ayrı birliklər tərəfindən qəbul olunmuş rənglər və tərzlər bir birindən fərqlənir. FİFA-nın keçirtdiyi beynəlxalq yarışlarda hakimləri geyimlərlə Adidas təmin edir, çünki hazırkı sponsor bu şirkətdi. FİFA hakimlərə beş rəngdə geyinməyə icazə verirː qara, qırmızı, sarı, yaşıl, göy. Köynək ilə yanaşı, hakimlərdən qara şort, qara corab (bəzi hallarda ağ zolaqlı olan) və qara ayaqqabı geymək tələb olunur. Hakimin lisenziya səviyyəsini və fəaliyyət tarixini göstərən nişan sinə nahiyyəsində olan sol cibin üstünə vurulur.
Hər hakimdə fit, saat, cərimə vərəqələri, qələm, bloknot və püşkatma üçün qəpik olmalıdır. Tövsiyə olunur ki, hər bir ləvazimatdan bir neçə olsun. Tez-tez hakimlər iki saat istifadə edir ki, biri vaxta nəzarət etmək üçün, ikincisi isə itirilmiş vaxtı hesablamağa ki, oyuna əlavə dəqiqələr artıra bilsin. Yüsək səviyyəli turnirlərdə hakimlər öz aralarında ünsiyyət qurmaq üçün özləri ilə xüsusi qulağcıqlar daşıyırlar, və hakimin köməkçiləri düymə vasitəsi ilə əsas hakimə siqnal verən elektron bayraqlar istifadə edirlər. istifadə edilən oyunlarda, hakimdə sistemin siqnallarını almaq üçün qurğu olur.
Fit
Hakim fiti oyunu kontrol eləmək üçün istifadə edir. Fit oyunu başlamaq, dayandırmaq və bitirmək üçün çalına bilər, amma hər dayanma üçün tətbiq edilməməlidir. FİFA-nın futbol qaydaları sənədində fitin nə vaxt işlədilib-işlədilmədiyi göstərilib. Fitin tez-tez istifadəsə məsləhətli deyil, çünki qaydalarda yazılıbː "Sıx-sıx işlənən fit daha az təsir göstərər". Şifahi və göz ünsiyyəti kimi fit də vacibdi.
Fitin tətbiqindən əvvəl hakimlər ağ dəsmal yelləyərək oyunu idarə edirdilər. Hakimlər tərəfindən qəbul edilmiş ilk fiti Birminhemdə yaşamış Josef Hadson düzəltmişdir. İddia olunur ki, fitin tətbiq edildiyi ilk oyun 1878-ci ildə Nottingem Forest-Sheffield Norfolk oyunu olub.
Fit futbol qaydalarına 1936-cı ildə əlavə olunmuşdur. Qaydaya görəː "Hakimin oyunçular üzərində nəzarəti oyuna daxil olan kimi başlanır, amma qanunlarla bağlı yurisdiksiyası start fiti çalındıqdan sonra qüvvəyə minir"
2007-ci ildə Beynəxalq Futbol Assosiyasiyaların Birliyi oyunun qanunlarını xeyli genişləndirdi: fiti rabitə kimi necə və nə vaxt istifadə olunmalıdır haqda məsləhətlərinin tam səhifəsini yaratdı, bununla da idarəetmə mexanizmi hakimlərə daha aydın və əlçatan oldu.
Tarix
Futbol hakimlərini ilk dəfə 1581-ci ildə Riçard Mulkaster təsvir edib. Hakimlər müasir futbolda öyrəşdiyimiz kimi ilk dəfə ingilis orta məktəblərində oynanılan futbol oyununlarında hakimlik etmişdilər, xüsusən də 1845-ci ildə İton kollecində.
İlk illərdə güman edilirdi ki, hər hansı mübahisəni müzakirələr yolu ilə həll etmək olar, çünki centlmen oyunçular heç vaxt qəsdən qaydanı pozmaq istəməzlər, amma futbolda rəqabət artdıqca hakimlərə tələbat artdı. Əvvəlcə hər komandanın 1 hakimi olurdu, və əgər onların qərarları bir birənə uyğun gəlməzdisə və ya oyunçular qərar ilə narazı olurdularsa, onda üçüncü hakimə (bu hakim əsasən oyunun vaxtına nəzarət edirdi) şikayət verilə bilərdi.
Hakimlər bugünkü dominant mövqeyilərini 1891-ci ildə qaydalarda böyük dəyişikliklərdən sonra aldılar.
Mövqeyi və öhdəliklər
Diaqonal nəzarət sistemi bütün dünyada futbol matçlarnda hakimlər tərəfindən istifadə olunan mövqeyi seçimin və məsuliyyət bölgüsünün əsas sistemidir. Bu Futbol Qanunlarının tərəfindən qəbul edilmiş yeganə belə sistemdir.
Diaqonal nəzarət sistemi
Diaqonal nəzarət sistemində hakimin bütün məsələlərdə yekun qərarları qəbul etmək səlahiyyəti var. Baş hakimə tövsiyə verən iki köməkçi hakimlər yardım edirlər. Baş hakim köməkçi hakimlərin qərarlarını rədd etmək hüququna malikdir. Hakim oyunu başlamaq, dayandırmaq və bitirmək kimi səlahiyyətləri var, həmçinin oyunçulara xəbərdarlıq etmək və onları meydandan qovmaq kimi intizam tədbirlərini keçirdə bilər. Üç hakim arasında olan məsuliyyət bölgüsünü təsvir etməyin ən yaxşı yolu – onların əsas vəzifələrini müəyyən etməkdir.
Futbol stadionun mərkəzi xətti onu iki hissəyə bölür, və beləliklə bir bir ilə üzbəüz olan yann xətlər yaranır. Bu yann xətlər köməkçi hakimlərin mövqeyiləri sayılırlar. Məsələn, şimal-cənub istiqamətdə köməkçi hakimlərin biri (sağ tərəfdə ki şəkildə AR işarələnib) meydanın şərq cinahında durur və qapı xəttinin şimalından orta xəttə qədər fəaliyyət göstərir, eyni zamanda o biri köməkçi hakim meydançanın qərb cınahında dəyanır və qapı xəttinin cənubundan orta xəttə qədər öz işini görür. Hakim köməkçilərinin künc, penalti zərbələrinə və aut atışlarına görə konkret mövqeyiləri var. Köməkçi hakimlər əsas vəzifələrini bayraqlarını istifadə edərək yerinə yetirilər, vəziflər bunlardan ibarətdir:
- oyunçular oyundan kənar vəziyyətə düşərsə, baş hakimə bildirmək (bayrağları istifadə edərək);
- top meydançanı tərk edərsə, onu kimdən çıxdığını göstərmək;
- əgər qayda pozuntusu hakimin görə bilmədiyi zonada yerinə yetirilibsə, bunu referiyə işarə etmək
Baş hakim köməkçilərinin görə bilməyəcəyi ərazilərə nəzarət edir, və əsasən meydanda cənub-şərq sektorundan şimal-qərb sektoruna hərəkət edir, buna görə də bu sistem "Diaqonal nəzarət" adlanır. Bəzi hallarda hakim daha düzgün qərar vermək üçün hətta meydandan çıxa bilər. Əsas ideya ondan ibarətdir ki, DNS istifadə edən hakimlər daha tez zamanda düzgün mövqeyi seçə bilsinlər və oyunun mühüm aspektlərinə (ofsayd, topun meydandan çıxıb çıxmaması, qol vurmaq imkanları, top uğrunda mübarizə) riayət etsinlər.
Diqqət yetirin ki, yuxarıda sadalanan təsvirlər "sola qaçışı" yada "standart diaqonalı" kimi tanınan sol diaqonal idarəçilik sisteminə aiddi. Əgər oyundan əvvəl mərkəzi hakim cənub-qərbdən şimal-şərqə hərəkət etmək qərarına gələrsə, onda köməkçilər müvafiq şəkildə öz mövqeyilərini dəyişməlidilər, bunun nəticəsində "sağ qaçışı" və ya "əks diaqonalı" kimi tanınan sağ diaqonal idarəçilik sistemi yaranır.
Beynəlxalq oyunlarda sol diaqonal idarəçilik sistemi 1960-cı ildən universal sayılırdı. İndi ki zamanda o, bütün dünyada üstünlük təşkil edir. İngiltərə isə 2007-08 mövsümünə başlayaraq diaqonal sistem daimi işlənir və mühüm sayılır, lakin bəzi ingilis aşağı liqalarında hakimlər hələdə sağ idarəçilik sistemini istifadə edirlər.
Bu idarəçilik sistemlərinin banisi keçmiş hakim və FİFA prezidenti Stenli Rouzdu.
İki hakim
Belə sistemdə oyunu iki hakim idarə edir və onların köməkçiləri olmur. Sistem ABŞ-də Milli Dövlət Orta Məktəb Federasiyaları Assosiasiyasının qaydalarına uyğun olaraq tətbiq olunur, və daha çox gənclər və həvəskarlar oyunlarda istifadə olunur. Həк iki hakim eyni və bərabər nüfuza malikdir, və istənilən hakimin qərarı həlledicidi. Hər hakim ilk növbədə meydanın müəyyən sahəsinə görə cavab verir, lakin oyun qapı xəttinə doğru yaxınlaşarsa, hakim oyuna daha diqqətlə nəzarət etmək üçün, yan xəttdən çəkilə bilər. Diaqonal sistemdə köməkçi hakimlər kimi hər bir hakim bir yann xəttinə və bir qapı xəttinə görə məsuliyyət daşıyır, və onlar topun meydandan çıxb çıxmamasını müəyyən edirlər.
İkili sistemində hakimlərin mövqeyi seçimi baksetboldakı olana bənzəyir. Hücum istiqamətindən asılı olaraq hər 2 hakimə ya "lider", ya da "iz" deyirlər.
İki hakim sisteminin tətbiqi əsasən həvəskar futbolda olmasına baxmayaraq, FİFA onunla təcrübə aparıb, və UEFA yüksək dərəcəli turnirlərdə onun tətbiq edilməsi üçün FİFA-ya təkliflər vermişdir.
İstinadlar
- (PDF). FIFA. səh. 21. 2014-07-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-01-29.
- (PDF). FIFA. 9 July 2014 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 5 September 2013.
- (PDF). United States Soccer Federation. 3 March 2016 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 13 May 2014.
- Whitwell, Laurie. "Seven cameras watch like a hawk and a watch vibrates: goal-line technology is unveiled... and it's even made Arsene happy!". Daily Mail. 8 August 2013. 6 April 2016 tarixində . İstifadə tarixi: 13 May 2014.
- (PDF). FIFA. səh. 80. 2013-06-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2013-05-20.
- "Arxivlənmiş surət". 2006-09-27 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-13.
- 105-ci səhfədə 2022-09-02 at the Wayback Machine
- . 2014-01-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-13.
- . 2015-06-12 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-18.
- "Vogt, Randy (24 Avqust 2012). "The Two-Ref System: Its Flaws and How to Cope".Soccer America". 2017-02-02 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-06-18.
- Yannie, Noah. "Soccer Officiating Dual System of Control 2022-08-10 at the Wayback Machine" (PDF). NISOA. Retrieved 6 March 2014
- "Football: The age of two referees for each match takes a step closer | Mail Online 2017-04-28 at the Wayback Machine". Dailymail.co.uk. 2013-09-17. Retrieved 2014-03-07. (ing)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Hakim ve ya Referi ing Referee sozunden futbolda oyun zamani qaydalara riayet olunmasina nezaret eden mesul sexs Hakim hem kisi hem qadin ola biler O oyunla bagli butun meselelerde son qerarverici orqandir ve meydanda yegane sexsdi ki oyunu baslamaq deyandirmaq bitirmek ve oyun zamani futbolculara qarsi intizam tedbirleri tetbiq etmek selahiyyetleri var Hakimin elave 2 komekcisi olur onlar mueyyen veziyyetlerde topun meydandan cixdigi zaman hakimin bas vermis hadiseden uzaqda olanda ve s hakime meslehet vere bilerler lakin komekci hakimlerin qerarlari helledici deyil ve esas hakim komekcilerinin meslehetlerini dinlemiyib oz bildiyi kimi qerar vere biler Hemcinin yuksek seviyyeli turnirlerde hakimin 4 komekcisi ola biler dorduncu hakim komandalarin texniki sahelerine nezaret edir ve inzibati vezifelerde esas hakime komeklik edir Qadin hakimler briqadasi soldan sagaːYana Sauflova Sara Gerett Helen Konli Hakimlerin boyuk ekseriyyeti heveskarlardi halbuki onlara adeten oz xidmetlerine gore mueyyen pul miqdari odenilir Lakin bezi olkelerde mehdud sayda hakimler hansilar ki olkesinin en yuksek liqalarinda hakimlik edirler milli assosiasiyalara isleyirler ve ustegel her movsumun startinda ve oyununun toplanisindan qonorar alirlar Hakimler FIFA nin uzvu olan eyni milli teskilatlar terefinden lisenziya ve telim alirlar Her bir milli teskilat FIFA Beynelxalq Dereceli Referi Siyahisina daxil edilmesi ucun FIFA ya olkesinin en yaxsi hakimlerini tovsiye edir Milli komandalar arasinda beynelxalq oyunlarda FIFA dereceli hakimler teleb olunur Selahiyyetleri ve vezifeleriHakim sari ve qirmizi vereqelerini oyunculara muvafiq olaraq xeberdarliq etmek ucun ve bir basa oyundan qovmaq ucun gosterir Rengli vereqeleri kecmis FIFA hakimler sedri Ken Aston daxil edib Hakimin selahiyyetleri ve vezifeleri 5 ci futbol qaydasina esasen mueyyenlesdirilir Qebildendir Selahiyyetleri oyunu istenilen qanun pozuntularina gore dayandira ve ya onu bitire biler oyuna her hansi kenar mudaxile edilerse oyunu dayandira ve ya onu bitire biler futbolcu ciddi zede alsa meydandan uzaqlasdirilmasini temin edilmesine qeder oyunu deyandira biler Zedeli futbolcu yalniz oyun yeniden baslayandan sonra meydana qayida biler eger oyuncu onun fikrince yungul zede alibsa oyunu top cixana qeder davam etdire biler eger komandaya qarsi qayda pozuntusu edilibse amma eger qayda pozuntusuna ugramis komanda bundan ustunluk alsa meselen top onlarda qalsa oyunu deyandirmiya da biler laki eger komanda bu ustunluyu ala bilmese onda oyunu deyandirmalidir ozunu apara bilmeyen komanda resmilerini bas mesqcini ehtiyatda olan futbolculari ve s vereqe ile cezalandira meydandan tribunaya gondere ve ya bir basa oyundan qova biler Vezifeleri oyunun qanunlarina emel edilmesine nezaret komekcisi hakimlerle ve lazim gelerse dorduncu hakim ile birge meselehtleserek oyunu idare etmek topun 2 ci qaydanin teleblerine cavab vermesi ucun nezaret etmelidir oyuncularin geyimlerinin 3 cu qaydanin teleblerine cavab vermesi ucun nezret etmelidir oyunun xronometrajina nezaret etmek ve matcin hadiseleri haqqinda yazi aparmaq oyuncunun qanaxmasi halda onu meydani terk etmesini temin etmek Oyuncu yalniz hakimin icazesi ile meydana qayida biler Hakim emin olmalidir ki qanaxma deyanib oyuncu eyni zamanda birden cox qayda pozuntusu ederse onu daha sert cezalandirmaq gore bilmediyi meqamlarla bagli komekci hakimlerle meslehetlesmek meydana kenar sexslerin olmamasini temin etmek oyun deyandiqdan sonra onu yeniden baslatmaq oyun zamani qebul edilmis qerarlari ve oyun zamani sonrasi bas vermis insidentlerle bagli muvafiq orqanlarina rapot vermek gore eger top hakime deydise oyun dayanmir Geyim ve techizatlarAlmaniyali hakim Marsel Unqer 2013 cu il Muasir gunumuzde hakimin ve onun komekcilerin geyimi koynekden dos nisanindan sortdan ve getrden corab ibaretdir Evvel adeten hakimler qara geyimde meydana cixirdilar amma komandalarin birinde hakimle reng eyniliyi olurdusa onda onlardan ferqlenmek ucun hakim basqa rengde cox vaxt qirmiz geyinirdi 1994 ilin dunya cempionatinda hakimlere qirmizi sari ve ag rengde yeni koynekler teqdim olunmusdur ve eyni zamanda Ingiltere Premyer Liqasinin hakimleri artiq yasil rengde geyinmeye baslamisdilar her iki deyisiklik televiziya mulahizeleri ile izah edilirdi O vaxtdan beri hakimler ya sari ya da qara renge ustunluy vermeye baslamisdilar amma ayri ayri birlikler terefinden qebul olunmus rengler ve terzler bir birinden ferqlenir FIFA nin kecirtdiyi beynelxalq yarislarda hakimleri geyimlerle Adidas temin edir cunki hazirki sponsor bu sirketdi FIFA hakimlere bes rengde geyinmeye icaze verirː qara qirmizi sari yasil goy Koynek ile yanasi hakimlerden qara sort qara corab bezi hallarda ag zolaqli olan ve qara ayaqqabi geymek teleb olunur Hakimin lisenziya seviyyesini ve fealiyyet tarixini gosteren nisan sine nahiyyesinde olan sol cibin ustune vurulur Her hakimde fit saat cerime vereqeleri qelem bloknot ve puskatma ucun qepik olmalidir Tovsiye olunur ki her bir levazimatdan bir nece olsun Tez tez hakimler iki saat istifade edir ki biri vaxta nezaret etmek ucun ikincisi ise itirilmis vaxti hesablamaga ki oyuna elave deqiqeler artira bilsin Yusek seviyyeli turnirlerde hakimler oz aralarinda unsiyyet qurmaq ucun ozleri ile xususi qulagciqlar dasiyirlar ve hakimin komekcileri duyme vasitesi ile esas hakime siqnal veren elektron bayraqlar istifade edirler istifade edilen oyunlarda hakimde sistemin siqnallarini almaq ucun qurgu olur Fit Alan Uiley Mancester Yunaytedli Nemanya Vidice qirmizi kart gostererken Hakim fiti oyunu kontrol elemek ucun istifade edir Fit oyunu baslamaq dayandirmaq ve bitirmek ucun calina biler amma her dayanma ucun tetbiq edilmemelidir FIFA nin futbol qaydalari senedinde fitin ne vaxt isledilib isledilmediyi gosterilib Fitin tez tez istifadese meslehetli deyil cunki qaydalarda yazilibː Six six islenen fit daha az tesir gosterer Sifahi ve goz unsiyyeti kimi fit de vacibdi Fitin tetbiqinden evvel hakimler ag desmal yelleyerek oyunu idare edirdiler Hakimler terefinden qebul edilmis ilk fiti Birminhemde yasamis Josef Hadson duzeltmisdir Iddia olunur ki fitin tetbiq edildiyi ilk oyun 1878 ci ilde Nottingem Forest Sheffield Norfolk oyunu olub Fit futbol qaydalarina 1936 ci ilde elave olunmusdur Qaydaya goreː Hakimin oyuncular uzerinde nezareti oyuna daxil olan kimi baslanir amma qanunlarla bagli yurisdiksiyasi start fiti calindiqdan sonra quvveye minir 2007 ci ilde Beynexalq Futbol Assosiyasiyalarin Birliyi oyunun qanunlarini xeyli genislendirdi fiti rabite kimi nece ve ne vaxt istifade olunmalidir haqda meslehetlerinin tam sehifesini yaratdi bununla da idareetme mexanizmi hakimlere daha aydin ve elcatan oldu TarixFutbol hakimlerini ilk defe 1581 ci ilde Ricard Mulkaster tesvir edib Hakimler muasir futbolda oyresdiyimiz kimi ilk defe ingilis orta mekteblerinde oynanilan futbol oyununlarinda hakimlik etmisdiler xususen de 1845 ci ilde Iton kollecinde Ilk illerde guman edilirdi ki her hansi mubahiseni muzakireler yolu ile hell etmek olar cunki centlmen oyuncular hec vaxt qesden qaydani pozmaq istemezler amma futbolda reqabet artdiqca hakimlere telebat artdi Evvelce her komandanin 1 hakimi olurdu ve eger onlarin qerarlari bir birene uygun gelmezdise ve ya oyuncular qerar ile narazi olurdularsa onda ucuncu hakime bu hakim esasen oyunun vaxtina nezaret edirdi sikayet verile bilerdi Hakimler bugunku dominant movqeyilerini 1891 ci ilde qaydalarda boyuk deyisikliklerden sonra aldilar Movqeyi ve ohdeliklerDiaqonal nezaret sistemi butun dunyada futbol matclarnda hakimler terefinden istifade olunan movqeyi secimin ve mesuliyyet bolgusunun esas sistemidir Bu Futbol Qanunlarinin terefinden qebul edilmis yegane bele sistemdir Diaqonal nezaret sistemi Diaqonal nezaret sisteminde bas hakimin R ve komekcisi hakimlerin AR movqeyilerini gosteren sxem Diaqonal nezaret sisteminde hakimin butun meselelerde yekun qerarlari qebul etmek selahiyyeti var Bas hakime tovsiye veren iki komekci hakimler yardim edirler Bas hakim komekci hakimlerin qerarlarini redd etmek huququna malikdir Hakim oyunu baslamaq dayandirmaq ve bitirmek kimi selahiyyetleri var hemcinin oyunculara xeberdarliq etmek ve onlari meydandan qovmaq kimi intizam tedbirlerini kecirde biler Uc hakim arasinda olan mesuliyyet bolgusunu tesvir etmeyin en yaxsi yolu onlarin esas vezifelerini mueyyen etmekdir Futbol stadionun merkezi xetti onu iki hisseye bolur ve belelikle bir bir ile uzbeuz olan yann xetler yaranir Bu yann xetler komekci hakimlerin movqeyileri sayilirlar Meselen simal cenub istiqametde komekci hakimlerin biri sag terefde ki sekilde AR isarelenib meydanin serq cinahinda durur ve qapi xettinin simalindan orta xette qeder fealiyyet gosterir eyni zamanda o biri komekci hakim meydancanin qerb cinahinda deyanir ve qapi xettinin cenubundan orta xette qeder oz isini gorur Hakim komekcilerinin kunc penalti zerbelerine ve aut atislarina gore konkret movqeyileri var Komekci hakimler esas vezifelerini bayraqlarini istifade ederek yerine yetiriler vezifler bunlardan ibaretdir oyuncular oyundan kenar veziyyete duserse bas hakime bildirmek bayraglari istifade ederek top meydancani terk ederse onu kimden cixdigini gostermek eger qayda pozuntusu hakimin gore bilmediyi zonada yerine yetirilibse bunu referiye isare etmek Bas hakim komekcilerinin gore bilmeyeceyi erazilere nezaret edir ve esasen meydanda cenub serq sektorundan simal qerb sektoruna hereket edir buna gore de bu sistem Diaqonal nezaret adlanir Bezi hallarda hakim daha duzgun qerar vermek ucun hetta meydandan cixa biler Esas ideya ondan ibaretdir ki DNS istifade eden hakimler daha tez zamanda duzgun movqeyi sece bilsinler ve oyunun muhum aspektlerine ofsayd topun meydandan cixib cixmamasi qol vurmaq imkanlari top ugrunda mubarize riayet etsinler Diqqet yetirin ki yuxarida sadalanan tesvirler sola qacisi yada standart diaqonali kimi taninan sol diaqonal idarecilik sistemine aiddi Eger oyundan evvel merkezi hakim cenub qerbden simal serqe hereket etmek qerarina gelerse onda komekciler muvafiq sekilde oz movqeyilerini deyismelidiler bunun neticesinde sag qacisi ve ya eks diaqonali kimi taninan sag diaqonal idarecilik sistemi yaranir Beynelxalq oyunlarda sol diaqonal idarecilik sistemi 1960 ci ilden universal sayilirdi Indi ki zamanda o butun dunyada ustunluk teskil edir Ingiltere ise 2007 08 movsumune baslayaraq diaqonal sistem daimi islenir ve muhum sayilir lakin bezi ingilis asagi liqalarinda hakimler helede sag idarecilik sistemini istifade edirler Bu idarecilik sistemlerinin banisi kecmis hakim ve FIFA prezidenti Stenli Rouzdu Iki hakimBele sistemde oyunu iki hakim idare edir ve onlarin komekcileri olmur Sistem ABS de Milli Dovlet Orta Mekteb Federasiyalari Assosiasiyasinin qaydalarina uygun olaraq tetbiq olunur ve daha cox gencler ve heveskarlar oyunlarda istifade olunur Hek iki hakim eyni ve beraber nufuza malikdir ve istenilen hakimin qerari helledicidi Her hakim ilk novbede meydanin mueyyen sahesine gore cavab verir lakin oyun qapi xettine dogru yaxinlasarsa hakim oyuna daha diqqetle nezaret etmek ucun yan xettden cekile biler Diaqonal sistemde komekci hakimler kimi her bir hakim bir yann xettine ve bir qapi xettine gore mesuliyyet dasiyir ve onlar topun meydandan cixb cixmamasini mueyyen edirler Ikili sisteminde hakimlerin movqeyi secimi baksetboldaki olana benzeyir Hucum istiqametinden asili olaraq her 2 hakime ya lider ya da iz deyirler Iki hakim sisteminin tetbiqi esasen heveskar futbolda olmasina baxmayaraq FIFA onunla tecrube aparib ve UEFA yuksek dereceli turnirlerde onun tetbiq edilmesi ucun FIFA ya teklifler vermisdir Vikianbarda Hakim ile elaqeli mediafayllar var Istinadlar PDF FIFA seh 21 2014 07 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 01 29 PDF FIFA 9 July 2014 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 5 September 2013 PDF United States Soccer Federation 3 March 2016 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 13 May 2014 Whitwell Laurie Seven cameras watch like a hawk and a watch vibrates goal line technology is unveiled and it s even made Arsene happy Daily Mail 8 August 2013 6 April 2016 tarixinde Istifade tarixi 13 May 2014 PDF FIFA seh 80 2013 06 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2013 05 20 Arxivlenmis suret 2006 09 27 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 13 105 ci sehfede 2022 09 02 at the Wayback Machine 2014 01 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 06 13 2015 06 12 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 06 18 Vogt Randy 24 Avqust 2012 The Two Ref System Its Flaws and How to Cope Soccer America 2017 02 02 tarixinde Istifade tarixi 2015 06 18 Yannie Noah Soccer Officiating Dual System of Control 2022 08 10 at the Wayback Machine PDF NISOA Retrieved 6 March 2014 Football The age of two referees for each match takes a step closer Mail Online 2017 04 28 at the Wayback Machine Dailymail co uk 2013 09 17 Retrieved 2014 03 07 ing