Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin şübhə doğurur. |
Fuad Əhməd oğlu İbrahimbəyov - ilk eksperimental psixoloji laboratoriyanı yaratmış pisxoloq.
| Fuad İbrahimbəyov | |
|---|---|
| Fuad Əhməd oğlu İbrahimbəyov | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Şamaxı, Şamaxı qəzası, Bakı quberniyası, Rusiya imperiyası |
| Vəfat tarixi | (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | Bakı, Azərbaycan SSR, SSRİ |
| Vətəndaşlığı |  Rusiya imperiyası→ AXC→ SSRİ |
| Təhsili | Azərbaycan Dövlət Universiteti |
Bioqrafiya
Fuad İbrahimbəyov (tam adı: Fuad Əhməd oğlu İbrahimbəyov) — psixoloq. 1901-ci il dekabrın 29-da Şamaxıda dünyaya gəlmişdir. Hələ uşaqlıq illərində özünün dərin zəkası, hadisələri təhlil etmək, ümumiləşdirə bilmək qabiliyyəti ilə fərqlənmişdir. O, əmək fəaliyyətinə çox erkən, 15 yaşından başlamışdır. Xalqını sevən bu gənc az sonra pedaqoji işə keçmiş və əsl maarifpərvər kimi fəaliyyət göstərmişdir.
Elmə olan böyük həvəs onu bir yerdə dayanıb durmağa qoymamışdır. Məktəbdə işləyə- işləyə İbrahimbəyov Azərbaycan Dövlət Universitetində öz təhsilini davam etdirmiş və 1925-ci ildə tibb fakültəsini bitirmişdir.
Tibb elminin müxtəlif sahələri ilə yanaşı psixologiya elmi də ilk gündən onun diqqətini özünə cəlb etmişdir. Ona görə də 1926-cı ildən başlayaraq əvvəlcə tibb fakültəsinin nevrologiya kafedrasında çalışmaqla, sonra isə psixiatriya kafedrasında assisent vəzifəsində, eləcə də müalicə-profilaktika müəssisələrində işləməklə yanaşı Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunda psixologiya kursunu oxumağa başlamışdır. Ali məktəbdə işlədiyi ilk günlərdən başlayaraq Fuad İbrahimbəyov özünün elmə və onun tədrisinə ciddi münasibət bəsləməsini büruzə vermişdir. Psixologiya elmini dərindən öyrənmək və onu yüksək elmi – metodiki səviyyədə tədris etmək məqsədilə o, 1926-cı ildə respublikada ilk eksperimental psixoloji laboratoriyanı yaratmış və burada özünün dərin elmi axtarışlarına başlamışdır. Beləliklə də gənc müəllim ali məktəbdə elmi-pedaqoji fəaliyyətə başladığı ilk gündən normal və patoloji psixologiyanı birgə öyrənmişdir ki, bu da onun tədqiqatlarının məhsuldarlığına təsir göstərmişdir. Gərgin əmək, inadkar axtarışlar da öz bəhrəsini vermiş və ona görə də artıq 1931-ci ildə Fuad İbrahimbəyova VII Beynəlxalq psixotexnika konfransının tribunasından çıxış etmək nəsib olmuşdur.
Sonrakı illərdə Fuad İbrahimbəyov yorulmadan ciddi elmi-tədqiqat işləri aparmış, pedaqoji kadrlar hazırlanmasında iştirak etmişdir. Onun gərgin əməyi bəhrəsiz qalmamışdır. 1933-cü ildə ona psixologiya üzrə pedaqoji elmlər namizədi elmi dərəcəsi və psixologiya kafdrası üzrə dosent elmi adı, 1939-cu ildə isə tibb elmləri namizədi elmi dərəcəsi və psixiatriya kafedrasının dosenti elmi adı verilmişdir.
Ali məktəbdəki elmi-pedaqoji fəaliyyəti ilə yanaşı Fuad İbrahimbəyov insanların sağlamlığını qorumaq işini də davam etdirmişdir. Böyük Vətən müharibəsi illərində o, psixiatrik ekspert komissiyasının sədri və Azərbaycan Səhiyyə Nazirliyinin baş psixiatoru vəzifəsində çalışmışdır. Ömrünün axırlarına qədər Bakının psixiatriya müəssisələrində məsləhətçi olmuşdur. 60 illik elmi axtarış dövründə F.Ə. İbrahimbəyov psixologiya psixologiya elminə 80-dən artıq orijinal əsər bəxş etmişdir ki, bunların 50-dən çoxu azərbaycan, rus, fransız və ingilis dillərində çap olunmuşdur. Hər bir elmin yayılmasında, tələbələrin və geniş oxucu kütləsinin malı olmasında dərslik və dərs vəsaitlərinin əvəzolunmaz rolu vardır. Bu cəhəti nəzərə alan F. Ə. İbrahimbəyov respublikamızın ali məktəblərinin tələbələri üçün Azərbaycan dilində dərslik və dərs vəsaitlərinin hazırlanmasının da qayğısına qalmışdır.
O, hələ 1935-ci ildə K. N. Kornilovun "Psixologiya" dərsliyinin Azərbaycan dilinə tərcüməsinin, sonra psixopatalogiya üzrə dərs vəsaitinin elmi redaktoru olmuşdur. 1964-cü ildə ümumi psixologiya üzrə nəşr olunmuş və hal-hazıra qədər respublikamızın pedaqoji institutlarında istifadə olunan dərsliyin ən çətin, mürəkkəb fəsilləri olan "Psixikanın inkişafı" və "Temperament" fəsilləri onun tərəfindən yazılmışdır.
Elmi fəaliyyəti
Fuad İbrahimbəyovun elmi yaradıcılığına nəzər salarkən böyük iftixar hissi ilə demək olar ki, psixologiya elminin bir sıra ən vacib sahələrinin republikamızda inkişafı məhz onun adı ilə bağlıdır. Eksperimental psixologiyanın inkişafı da məhz belə sahələrdən biridir. Belə ki, əsrimizin əvvəllərində dünya psixologiyasında eksperimental tədqiqatlara geniş yer verildiyi, psixoloji tədqiqatlarda testlərdən, texniki vasitələrdən geniş istifadə edildiyi halda Azərbaycanda daha çox köhnə üslubda yazılmış psixoloji ədəbiyyatlar diqqəti cəlb edirdi. Psixologiya elminin yeni istiqamətdə inkişafına təkan vermək üçün Fuad İbrahimbəyov 1926 – cı ildə Ali Pedaqoji İnstitutda ilk eksperimental psixologiya laboratoriyasını təşkil edir. Həmin laboratoriya nəinki psixoloji cihazlarla zəngin təchiz edilmişdir, həm də orada zəngin mütəxəssislər cəmləşmişdi, ən əlamətdar cəhət odur ki, Fuad İbrahimbəyov o dövr üçün bütün dünyada geniş yayılmış "Bine – Simon" testlərini dərindən təhlil etmiş və onları milli xüsusiyyətlərə uyğunlaşdırmışdır. Belə bir əməliyyat özünün həqiqi dəyərini on illərdən sonra ala bilmişdir. Belə ki, məşhur psixoloq Filipp Vernon 70 – ci illərdə qeyd etmişdir ki, milli mədəniyyətdən, etnik xüsusiyyətlədən xali olan testlər yoxdur və ola da bilməz.
Psixologiya laboratoriyasında eksperimental psixologiyada tətbiq olunan bir sıra metodlar yerli şəraitə uyğun olaraq yaradıcı surətdə yenidən işlənmişdir. Bu da respublikada bir sıra yeni eksperimental metodların hazırlanmasına imkan vermişdir. Təsadüfi deyildir ki, 1931 – ci ildə F. İbarahimbəyov VII Beynəlxalq konfransda intellektin tədqiqi ilə əlaqədar öz orijinal metodikasının təqdim etmişdir. Həmin metodika mütəxəssislərin diqqətini xüsusi olaraq cəlb etmişdir. Həmin dövrdə F. İbrahimbəyovun hazırladığı psixoloji tədqiqat metodları sonrakı dövrlərdə geniş tətbiq olunmuş və bir sıra tədqiqat işlərinin eksperimental əsasını təşkil etmişdir. Xüsusən də F. İbrahimbəyovun 50 – ci illərdə bilinqvizmin (2 dil öyrənmənin) psixologiyası ilə əlaqədar işləyib hazırladığı tədqiqat metodikası çox geniş yayılmış və ciddi praktik əhəmiyyətə malikdir. Təsadüfi deyildir ki, həmin metodikadan müvəffəqiyyətlə istifadə edərək respublikamızda onlarla mütəxəssiz namizədlik dessertasiyası yazmış, bununla da xüsusi psixoloji məktəb formalaşmışdır.
Digər bir mühüm cəhət odur ki, Fuad İbrahimbəyovun yalnız eksperimental psixologiya sahəsində deyil, eyni zamanda elmin başqa sahələri üzrə yerinə yetirdiyi işlər respublikamızda bir sıra mütəxəssislərin taleyində mühüm rol oynamış, xüsusi psixoloji məktəblərin formalaşmasına imkan vermişdir. (Ə. S. Bayramov – BDU)
F. Ə. İbrahimbəyovun elmi fəaliyyəti çoxsahəlidir, geniş diapazona malikdir. Bu genişlik onun böyük erudisiyaya malik olmasından irəli gəlir. Onun elmi axtarış dairəsi psixoloji tədqiqat metodikasını, şüurun, şəxsiyyətin, təfəkkürün və nitqin, bilinqvizmin, əmək psixologiyasının, patoloji psixologiyanın, sosial tarixi psixologiyanın, psixologiya tarixinin, psixolinqvistikanın bir sıra problemlərini, eləcə də psixoloji terminologiya məsələlərini əhatə edir.
F. Ə. İbrahimbəyovun işləyib hazırladığı "Hiperemosiyaların motor – ifadəli tədqiqi metodikası", "Əqli funksiyaların tədqiqi metodları" və "Milli respublikalarda psixotexniki tədqiqat aparan praktik işçilər üçün qurğu" 1930 – cu ildə Leninqradda keçirilən insan davranışı üzrə I Ümumittifaq qurultayında və VII Beynəlxalq psixotexniki konfransda müzakirə olunmuş və yüksək elmi dəyərə malik olan işlər kimi məsləhət görülmüşdür. Onun "Milli testlər problemi haqqında" əsəri ölkənin sənayeləşdirilməsi illərində peşə orientasiyası və peşəseçmə məsələlərinin həllində böyük rol oynamışdır.
F. Ə. İbrahimbəyovun tarixi psixologiya sahəsində apardığı tədqiqatlar onun sosial psixologiya, şüurun inkişafı və şəxsiyyətin təkamülü üzrə öyrəndiyi problemlərlə əlaqələnmişdir. Arxeoloji, etnoqrafik faktları, eləcə də klassik Azərbaycan ədəbiyyatı əsərlərini tarixi psixologiyanın və psixologiya tarxinin mənbəyi kimi nəzərdən keçirməklə, o, eyni zamanda şüurun genişlənməsi, şəxsiyyətin sonrakı təkamülünün onun tarixən dəyişməsi əsasında öyrənilməsi ideyasını irəli sürmüşdür. Onun sosial psixologiya ilə tarixi psixologiyanı birgə öyrənmək sahəsindəki tədqiqatları "Multikultural çarpazlaşma və psixikanın inkişafı" adlandırdığı problemə gətirib çıxarmışdır.
Bu qocaman alimin elmi yaradıcılığında əsas yerlərdən birini institutumuz üçün əsas problem olan bilinqvizim psixologiyası problemi olmuşdur. Psixoloji və linqvistik nəzəriyyə, eləcə də rus dili və xarici dillərin tədrisi metodikası üçün zəruri olan bu problemə onun 20 – yə qədər əsəri, elmi məruzəsi və məlumatı həsr olunmuşdur.
1931 – ci ildən başlayaraq bir – birinin ardınca onun Bakıda, Moskvada, Leninqradda, Tbilisidə, Yerevanda, Alma – Atada, Daşkənddə, Amsterdamda, Londonda, Tokioda əsərləri çap olunmağa başlayır. Bunlardan "Fərdi şüurda dillərin qarşılıqlı təsiri haqqında", "İkidillik, onun strukturu və fərdi tipologiyası", "Bilinqvizm və poliqlosiya zamanı ikinci siqnal sistemində qarşılıqlı təsir haqqında", "Dili hiss etmə haqqında", "Bilinqvizm zamanı nitqin qavranılması" və başqalarını göstərmək olar.
F. Ə. İbrahimbəyovun bütün bu tədqiqatları psixologiyasında mühüm bir cəhətə - bilinqvizmin fərdi şüurunda formalaşması və fəaliyyət göstərməsinin psixoloji mexanizmləri barədə əsaslı nəzəriyyənin hazırlanmasına kömək etməyə yönəlmişdir. Onun tədqiqatları mühüm nəzəri müddəalarla zəngin olması ilə yanaşı böyük praktik əhəmiyyət də daşımışdır. Bacarıqlı alimin əsərlərində rus dili və xarici dillərin tədrisinin səmərəliliyini artırmağa kömək edən sanballı təklif və mülahizələr irəli sürülmüş və buna görə də bu sahədə çalışan müəllim və metodistlərin fəaliyyətində öz əksini tapmışdır.
F. Ə. İbrahimbəyovu təkcə respublikamızın deyil, keçmiş ittifaqın respublikalarının mütəxəssisləri görkəmli psixoloq kimi tanıyır və onu yüksək qiymətləndirirlər. Buna o, öz qələmi, zəkası, insanlarla qarşı münasibəti, qayğıkeşliyi ilə nail olmuşdur. Onunla bir dəfə görüşən adam ayrılmaq istəmir, onu dinləməkdən həzz alırdı. Ayrıldıqda isə bir daha, bir daha görüşmək istəyir, buna can atırdı. Ona görə də Fuad İbrahimbəyovu bütün elmi məclislərdə dinləmək istəyirdilər. O, psixologiya üzrə bütün ümumittifaq, respublikalararası simpoziumların, konfransların, qurultayların fəal iştirakçısı olmuş, burada maraqlı və dərin məzmunlu məruzələrlə yanaşı ayrı – ayrı bölmələrdə rəhbərlik etmiş, plenar iclasları aparmışdır. Azərbaycan psixoloqları fəxr edirlər ki, görkəmli psixoloqlar sırasında son illərdə F. Ə. İbrahimbəyov Amsterdamda keçirilən XVI , Moskvada keçirilən XVIII, Londonda keçirilən XIX Beynəlxalq psixoloji konqreslərdə respublikamızın psixologiya elmini təmsil etmişdir.
F. Ə. İbrahimbəyov 20 ilə yaxın psixologiya kafedrasında müdirlik etmiş, 15 ildən artıq Psixoloqlar Cəmiyyəti Azərbaycan şöbəsinə rəhbərlik etmiş, Cəmiyyətin Mərkəzi Sovetinin üzvü seçilmiş, demək olar ki, psixoloqların Zaqafqaziya konfranslarının hamısının təşkilat komitəsinin üzvü olmuşdur.
Mükafatları
F. Ə. İbrahimbəyovun xidmətləri hökumət səviyyəsində qiymətləndirilmiş, o, "Şərəf nişanı" ordeni, üç medal, "Azərbaycan SSR Ali Sovetinin fəxri fərmanı" ilə təltif olunmuş, "Respublikanın əməkdar həkimi" fəxri adına layiq görülmüşdür. (M. Ə. Həmzəyev, C. Səməndov – APXDİ)
Ailəsi
Azərbaycan Respublikasının keçmiş Xarici İşlər Naziri Elmar Məmmədyarovun ana babasıdır (qızı İzida Məmmədyarova).
Əsərləri
- 1."Hiperemosiyaların motor – ifadəli tədqiqi metodikası",
- 2."Əqli funksiyaların tədqiqi metodları"
- 3. "Milli respublikalarda psixotexniki tədqiqat aparan praktik işçilər üçün qurğu"
- 4."Fərdi şüurda dillərin qarşılıqlı təsiri haqqında",
- 5."İkidillik, onun strukturu və fərdi tipologiyası",
- 6."Bilinqvizm və poliqlosiya zamanı ikinci siqnal sistemində qarşılıqlı təsir haqqında",
- 7."Dili hiss etmə haqqında",
- 8."Bilinqvizm zamanı nitqin qavranılması"
Mənbələr
- 1.Fuad İbrahimbəyov 90 il. Yubileyinə həsr olunmuş kitabdı. Red.heyəti: Z.N.Verdiyeva və s. Bakı, 1992. 136 səhifə
- 2.R.Əliyev "Psixologiya tarixi" (2006)
- 3.Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə., - Psixologiya. Bakı, "Çinar-Çap", 2006, - 620 səh.
- 4.Ə.T.Baxşəliyev "XX əsrdə Azərbaycanda psixoloji fikrin inkişafı III hissə",B.,ADPU,1998.
- 5."Psixologiya" (Ali pedaqoji məktəblərin bakalavr pilləsi tələbələri üçün Prof. S.İ.Seyidov və prof. M.Ə.Həmzəyevin elmi redaktorluğu ilə hazırlanmış dərslik) Bakı - 2007
- 6.http://psychology.az/multi_ibragimbekov.php
- 7.http://psixologiya.net/
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin neytralligi subhe dogurur Meqalede teref tutma ve ya pislemek meqsedi dasiyan ve dogrulugu subut edilmeyen fikirlerin oldugu iddia edilir Xahis olunur bu mesele ile elaqedar istirak edesiniz Fuad Ehmed oglu Ibrahimbeyov ilk eksperimental psixoloji laboratoriyani yaratmis pisxoloq Fuad IbrahimbeyovFuad Ehmed oglu IbrahimbeyovDogum tarixi 29 dekabr 1901Dogum yeri Samaxi Samaxi qezasi Baki quberniyasi Rusiya imperiyasiVefat tarixi 30 iyun 1985 83 yasinda Vefat yeri Baki Azerbaycan SSR SSRIVetendasligi Rusiya imperiyasi AXC SSRITehsili Azerbaycan Dovlet UniversitetiBioqrafiyaFuad Ibrahimbeyov tam adi Fuad Ehmed oglu Ibrahimbeyov psixoloq 1901 ci il dekabrin 29 da Samaxida dunyaya gelmisdir Hele usaqliq illerinde ozunun derin zekasi hadiseleri tehlil etmek umumilesdire bilmek qabiliyyeti ile ferqlenmisdir O emek fealiyyetine cox erken 15 yasindan baslamisdir Xalqini seven bu genc az sonra pedaqoji ise kecmis ve esl maarifperver kimi fealiyyet gostermisdir Elme olan boyuk heves onu bir yerde dayanib durmaga qoymamisdir Mektebde isleye isleye Ibrahimbeyov Azerbaycan Dovlet Universitetinde oz tehsilini davam etdirmis ve 1925 ci ilde tibb fakultesini bitirmisdir Tibb elminin muxtelif saheleri ile yanasi psixologiya elmi de ilk gunden onun diqqetini ozune celb etmisdir Ona gore de 1926 ci ilden baslayaraq evvelce tibb fakultesinin nevrologiya kafedrasinda calismaqla sonra ise psixiatriya kafedrasinda assisent vezifesinde elece de mualice profilaktika muessiselerinde islemekle yanasi Azerbaycan Pedaqoji Institutunda psixologiya kursunu oxumaga baslamisdir Ali mektebde islediyi ilk gunlerden baslayaraq Fuad Ibrahimbeyov ozunun elme ve onun tedrisine ciddi munasibet beslemesini buruze vermisdir Psixologiya elmini derinden oyrenmek ve onu yuksek elmi metodiki seviyyede tedris etmek meqsedile o 1926 ci ilde respublikada ilk eksperimental psixoloji laboratoriyani yaratmis ve burada ozunun derin elmi axtarislarina baslamisdir Belelikle de genc muellim ali mektebde elmi pedaqoji fealiyyete basladigi ilk gunden normal ve patoloji psixologiyani birge oyrenmisdir ki bu da onun tedqiqatlarinin mehsuldarligina tesir gostermisdir Gergin emek inadkar axtarislar da oz behresini vermis ve ona gore de artiq 1931 ci ilde Fuad Ibrahimbeyova VII Beynelxalq psixotexnika konfransinin tribunasindan cixis etmek nesib olmusdur Sonraki illerde Fuad Ibrahimbeyov yorulmadan ciddi elmi tedqiqat isleri aparmis pedaqoji kadrlar hazirlanmasinda istirak etmisdir Onun gergin emeyi behresiz qalmamisdir 1933 cu ilde ona psixologiya uzre pedaqoji elmler namizedi elmi derecesi ve psixologiya kafdrasi uzre dosent elmi adi 1939 cu ilde ise tibb elmleri namizedi elmi derecesi ve psixiatriya kafedrasinin dosenti elmi adi verilmisdir Ali mektebdeki elmi pedaqoji fealiyyeti ile yanasi Fuad Ibrahimbeyov insanlarin saglamligini qorumaq isini de davam etdirmisdir Boyuk Veten muharibesi illerinde o psixiatrik ekspert komissiyasinin sedri ve Azerbaycan Sehiyye Nazirliyinin bas psixiatoru vezifesinde calismisdir Omrunun axirlarina qeder Bakinin psixiatriya muessiselerinde meslehetci olmusdur 60 illik elmi axtaris dovrunde F E Ibrahimbeyov psixologiya psixologiya elmine 80 den artiq orijinal eser bexs etmisdir ki bunlarin 50 den coxu azerbaycan rus fransiz ve ingilis dillerinde cap olunmusdur Her bir elmin yayilmasinda telebelerin ve genis oxucu kutlesinin mali olmasinda derslik ve ders vesaitlerinin evezolunmaz rolu vardir Bu ceheti nezere alan F E Ibrahimbeyov respublikamizin ali mekteblerinin telebeleri ucun Azerbaycan dilinde derslik ve ders vesaitlerinin hazirlanmasinin da qaygisina qalmisdir O hele 1935 ci ilde K N Kornilovun Psixologiya dersliyinin Azerbaycan diline tercumesinin sonra psixopatalogiya uzre ders vesaitinin elmi redaktoru olmusdur 1964 cu ilde umumi psixologiya uzre nesr olunmus ve hal hazira qeder respublikamizin pedaqoji institutlarinda istifade olunan dersliyin en cetin murekkeb fesilleri olan Psixikanin inkisafi ve Temperament fesilleri onun terefinden yazilmisdir Elmi fealiyyetiFuad Ibrahimbeyovun elmi yaradiciligina nezer salarken boyuk iftixar hissi ile demek olar ki psixologiya elminin bir sira en vacib sahelerinin republikamizda inkisafi mehz onun adi ile baglidir Eksperimental psixologiyanin inkisafi da mehz bele sahelerden biridir Bele ki esrimizin evvellerinde dunya psixologiyasinda eksperimental tedqiqatlara genis yer verildiyi psixoloji tedqiqatlarda testlerden texniki vasitelerden genis istifade edildiyi halda Azerbaycanda daha cox kohne uslubda yazilmis psixoloji edebiyyatlar diqqeti celb edirdi Psixologiya elminin yeni istiqametde inkisafina tekan vermek ucun Fuad Ibrahimbeyov 1926 ci ilde Ali Pedaqoji Institutda ilk eksperimental psixologiya laboratoriyasini teskil edir Hemin laboratoriya neinki psixoloji cihazlarla zengin techiz edilmisdir hem de orada zengin mutexessisler cemlesmisdi en elametdar cehet odur ki Fuad Ibrahimbeyov o dovr ucun butun dunyada genis yayilmis Bine Simon testlerini derinden tehlil etmis ve onlari milli xususiyyetlere uygunlasdirmisdir Bele bir emeliyyat ozunun heqiqi deyerini on illerden sonra ala bilmisdir Bele ki meshur psixoloq Filipp Vernon 70 ci illerde qeyd etmisdir ki milli medeniyyetden etnik xususiyyetleden xali olan testler yoxdur ve ola da bilmez Psixologiya laboratoriyasinda eksperimental psixologiyada tetbiq olunan bir sira metodlar yerli seraite uygun olaraq yaradici suretde yeniden islenmisdir Bu da respublikada bir sira yeni eksperimental metodlarin hazirlanmasina imkan vermisdir Tesadufi deyildir ki 1931 ci ilde F Ibarahimbeyov VII Beynelxalq konfransda intellektin tedqiqi ile elaqedar oz orijinal metodikasinin teqdim etmisdir Hemin metodika mutexessislerin diqqetini xususi olaraq celb etmisdir Hemin dovrde F Ibrahimbeyovun hazirladigi psixoloji tedqiqat metodlari sonraki dovrlerde genis tetbiq olunmus ve bir sira tedqiqat islerinin eksperimental esasini teskil etmisdir Xususen de F Ibrahimbeyovun 50 ci illerde bilinqvizmin 2 dil oyrenmenin psixologiyasi ile elaqedar isleyib hazirladigi tedqiqat metodikasi cox genis yayilmis ve ciddi praktik ehemiyyete malikdir Tesadufi deyildir ki hemin metodikadan muveffeqiyyetle istifade ederek respublikamizda onlarla mutexessiz namizedlik dessertasiyasi yazmis bununla da xususi psixoloji mekteb formalasmisdir Diger bir muhum cehet odur ki Fuad Ibrahimbeyovun yalniz eksperimental psixologiya sahesinde deyil eyni zamanda elmin basqa saheleri uzre yerine yetirdiyi isler respublikamizda bir sira mutexessislerin taleyinde muhum rol oynamis xususi psixoloji mekteblerin formalasmasina imkan vermisdir E S Bayramov BDU F E Ibrahimbeyovun elmi fealiyyeti coxsahelidir genis diapazona malikdir Bu genislik onun boyuk erudisiyaya malik olmasindan ireli gelir Onun elmi axtaris dairesi psixoloji tedqiqat metodikasini suurun sexsiyyetin tefekkurun ve nitqin bilinqvizmin emek psixologiyasinin patoloji psixologiyanin sosial tarixi psixologiyanin psixologiya tarixinin psixolinqvistikanin bir sira problemlerini elece de psixoloji terminologiya meselelerini ehate edir F E Ibrahimbeyovun isleyib hazirladigi Hiperemosiyalarin motor ifadeli tedqiqi metodikasi Eqli funksiyalarin tedqiqi metodlari ve Milli respublikalarda psixotexniki tedqiqat aparan praktik isciler ucun qurgu 1930 cu ilde Leninqradda kecirilen insan davranisi uzre I Umumittifaq qurultayinda ve VII Beynelxalq psixotexniki konfransda muzakire olunmus ve yuksek elmi deyere malik olan isler kimi meslehet gorulmusdur Onun Milli testler problemi haqqinda eseri olkenin senayelesdirilmesi illerinde pese orientasiyasi ve pesesecme meselelerinin hellinde boyuk rol oynamisdir F E Ibrahimbeyovun tarixi psixologiya sahesinde apardigi tedqiqatlar onun sosial psixologiya suurun inkisafi ve sexsiyyetin tekamulu uzre oyrendiyi problemlerle elaqelenmisdir Arxeoloji etnoqrafik faktlari elece de klassik Azerbaycan edebiyyati eserlerini tarixi psixologiyanin ve psixologiya tarxinin menbeyi kimi nezerden kecirmekle o eyni zamanda suurun genislenmesi sexsiyyetin sonraki tekamulunun onun tarixen deyismesi esasinda oyrenilmesi ideyasini ireli surmusdur Onun sosial psixologiya ile tarixi psixologiyani birge oyrenmek sahesindeki tedqiqatlari Multikultural carpazlasma ve psixikanin inkisafi adlandirdigi probleme getirib cixarmisdir Bu qocaman alimin elmi yaradiciliginda esas yerlerden birini institutumuz ucun esas problem olan bilinqvizim psixologiyasi problemi olmusdur Psixoloji ve linqvistik nezeriyye elece de rus dili ve xarici dillerin tedrisi metodikasi ucun zeruri olan bu probleme onun 20 ye qeder eseri elmi meruzesi ve melumati hesr olunmusdur 1931 ci ilden baslayaraq bir birinin ardinca onun Bakida Moskvada Leninqradda Tbiliside Yerevanda Alma Atada Daskendde Amsterdamda Londonda Tokioda eserleri cap olunmaga baslayir Bunlardan Ferdi suurda dillerin qarsiliqli tesiri haqqinda Ikidillik onun strukturu ve ferdi tipologiyasi Bilinqvizm ve poliqlosiya zamani ikinci siqnal sisteminde qarsiliqli tesir haqqinda Dili hiss etme haqqinda Bilinqvizm zamani nitqin qavranilmasi ve basqalarini gostermek olar F E Ibrahimbeyovun butun bu tedqiqatlari psixologiyasinda muhum bir cehete bilinqvizmin ferdi suurunda formalasmasi ve fealiyyet gostermesinin psixoloji mexanizmleri barede esasli nezeriyyenin hazirlanmasina komek etmeye yonelmisdir Onun tedqiqatlari muhum nezeri muddealarla zengin olmasi ile yanasi boyuk praktik ehemiyyet de dasimisdir Bacariqli alimin eserlerinde rus dili ve xarici dillerin tedrisinin semereliliyini artirmaga komek eden sanballi teklif ve mulahizeler ireli surulmus ve buna gore de bu sahede calisan muellim ve metodistlerin fealiyyetinde oz eksini tapmisdir F E Ibrahimbeyovu tekce respublikamizin deyil kecmis ittifaqin respublikalarinin mutexessisleri gorkemli psixoloq kimi taniyir ve onu yuksek qiymetlendirirler Buna o oz qelemi zekasi insanlarla qarsi munasibeti qaygikesliyi ile nail olmusdur Onunla bir defe gorusen adam ayrilmaq istemir onu dinlemekden hezz alirdi Ayrildiqda ise bir daha bir daha gorusmek isteyir buna can atirdi Ona gore de Fuad Ibrahimbeyovu butun elmi meclislerde dinlemek isteyirdiler O psixologiya uzre butun umumittifaq respublikalararasi simpoziumlarin konfranslarin qurultaylarin feal istirakcisi olmus burada maraqli ve derin mezmunlu meruzelerle yanasi ayri ayri bolmelerde rehberlik etmis plenar iclaslari aparmisdir Azerbaycan psixoloqlari fexr edirler ki gorkemli psixoloqlar sirasinda son illerde F E Ibrahimbeyov Amsterdamda kecirilen XVI Moskvada kecirilen XVIII Londonda kecirilen XIX Beynelxalq psixoloji konqreslerde respublikamizin psixologiya elmini temsil etmisdir F E Ibrahimbeyov 20 ile yaxin psixologiya kafedrasinda mudirlik etmis 15 ilden artiq Psixoloqlar Cemiyyeti Azerbaycan sobesine rehberlik etmis Cemiyyetin Merkezi Sovetinin uzvu secilmis demek olar ki psixoloqlarin Zaqafqaziya konfranslarinin hamisinin teskilat komitesinin uzvu olmusdur MukafatlariF E Ibrahimbeyovun xidmetleri hokumet seviyyesinde qiymetlendirilmis o Seref nisani ordeni uc medal Azerbaycan SSR Ali Sovetinin fexri fermani ile teltif olunmus Respublikanin emekdar hekimi fexri adina layiq gorulmusdur M E Hemzeyev C Semendov APXDI AilesiAzerbaycan Respublikasinin kecmis Xarici Isler Naziri Elmar Memmedyarovun ana babasidir qizi Izida Memmedyarova Eserleri1 Hiperemosiyalarin motor ifadeli tedqiqi metodikasi 2 Eqli funksiyalarin tedqiqi metodlari 3 Milli respublikalarda psixotexniki tedqiqat aparan praktik isciler ucun qurgu 4 Ferdi suurda dillerin qarsiliqli tesiri haqqinda 5 Ikidillik onun strukturu ve ferdi tipologiyasi 6 Bilinqvizm ve poliqlosiya zamani ikinci siqnal sisteminde qarsiliqli tesir haqqinda 7 Dili hiss etme haqqinda 8 Bilinqvizm zamani nitqin qavranilmasi Menbeler1 Fuad Ibrahimbeyov 90 il Yubileyine hesr olunmus kitabdi Red heyeti Z N Verdiyeva ve s Baki 1992 136 sehife 2 R Eliyev Psixologiya tarixi 2006 3 Bayramov E S Elizade E E Psixologiya Baki Cinar Cap 2006 620 seh 4 E T Baxseliyev XX esrde Azerbaycanda psixoloji fikrin inkisafi III hisse B ADPU 1998 5 Psixologiya Ali pedaqoji mekteblerin bakalavr pillesi telebeleri ucun Prof S I Seyidov ve prof M E Hemzeyevin elmi redaktorlugu ile hazirlanmis derslik Baki 2007 6 http psychology az multi ibragimbekov php 7 http psixologiya net