Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Fridrix Bodenştedt (alm. Friedrich Martin von Bodenstedt; 22 aprel 1819[…], Payne, Aşağı Saksoniya – 18 aprel 1892, Visbaden, Prussiya[…]) – Alman yazarı və tədqiqatçısı.
| Fridrix Bodenştedt | |
|---|---|
| alm. Friedrich Martin von Bodenstedt | |
 | |
| Doğum tarixi | 22 aprel 1819[…] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 18 aprel 1892(72 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, şair, tərcüməçi, universitet müəllimi[d] |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı və yaradıçılığı
Bodenştedt 1819-cu il aprelin 28-də keçmiş anadan olub. Almaniyanın ən yaxşı universitetlərində, , Münhen və Berlində təhsil alan Bodenştedt bir neçə dil və ədəbiyyatı öyrənir. Sonra 1841-ci ildə Moskvaya gedərək, knyaz uşaqlarının tərbiyəsi ilə məşğul olur. Üç ildən sonra müşahidəçi qismində Tiflisə gəlir və burada xarici dilləri tədris etməyə başlayır. O, burada Şərq dillərini öyrənmək fikrinə düşür. Sonralar Xatirələrində belə yazmışdır:
 | O zaman mən Tiflisdə yaşayan yeganə alman idim ki, Şərq dillərini öyrənmək istəyirdim. Mən tatar (türk) dilindən başladım, çünki bu dil Qafqazda müxtəlif millətlərdən olan insanlarla ünsiyyət saxlamaq üçün vacib sayılırdı. Bu dili bilən hər kəs rus dilini bilmədən də hər yerdə baş çıxara bilərdi. |  |
Bodenştedtin tanışları müəllim seçmək lazım gəldikdə ona bir neçə başqa şəxslə birlikdə Mirzə Şəfini də məsləhət görürlər. Çünki onun Gəncədə və Tiflisdə fərdi dərs deməkdə böyük təcrübə qazandığı məlum idi. Mənə məsləhət görülənlər içərisində ən münasibi Mirzə Şəfi idi. O, mənim çox xoşuma gəldi. Ucaboy və ciddi bir adam idi deyə Bodenştedt yazırdı. Mirzə Şəfi həftədə üç dəfə Bodenştedtə və digər tələbələrinə dərs keçir. Az sonra müəllim öz qərib qonağı ilə o qədər yaxınlaşır ki, Bodenştedt Mirzə Şəfi "Divan"ına tam hüquqlu üzv olur.
Divani-hikmət ədəbi məclisinin yığıncaqları canlı fəlsəfi diskussiyalar şəklində keçirdi. Mirzə Şəfi Firdovsi, Xəyyam, Sədi, Füzuli kimi dahi şairlərin şerlərini əzbərdən avazla oxuyurdu. Şəfi öz şerlərinə də yer ayırırdı. "Mən hələ onun dil dərslərinə kitab gətirdiyini görməmişdim. Bodenştedt yazırdı o, həmişə nə deyirdisə, nə diqtə edirdisə, nəyi sitat gətirir və sübut etməyə çalmşırdısa, öz yaddaşına arxalanırdı.
Yüksək savad sahibi olan Bodenştedt öz müəllimi ilə keçirdiyi vaxtdan səmərəli istifadə edir. O eşitdiyi söhbətləri və şerləri yazıya alır, qeydlər aparır. Çox zaman Mirzə Şəfi öz şerlərini də ona diqtə edirdi və qonaq bunları da yazırdı. Belə tədris üsulunun effekti uzun əsrlər boyu işlənmişdi və buna görə də Bodenştedt çox tezliklə Azərbaycan və fars poeziyasının gözəlliklərini anlamağa başlayır. Buna görə də o, səmimi bir şəkildə özünün "Hikmət açarı" adlandırdığı kitabını qonağa hədiyyə verir. "Bu dəftərçə bizim müəllimimizin bütün dünyaduyumunu özündə əks etdirirdi." Bodenştedtin xatirələrində həmin kitab haqda belə deyilir. Kitabın girişində şair ön söz verir. Sonralar Bodenştedt həmin ön sözü alman dilinə tərcümədə çap edəcəkdi. Burada deyilirdi: "Mərhəmətli və rəhmdil Allahın adı ilə başlayıram. Yerin və göyün yaradanına həmd və səna olsun ki, biz bu kitabın həqiqi mahiyyətini və təbiətini açırıq. Dostumuz və tələbəmiz Bustan əfəndinin (allah onun ömrünü uzun eləsin) təkidi ilə Mirzə Şəfi bu kitabda idrak və hikmət qaynağı olan qəsidə, qəzəl, müqəttəat, məsnəviyyat və rübaiyyatını yazıb topladı. Qoy ağılsızlar oradan ağıl, müdriklər isə həzz alsınlar. Bu topluda məhəbbət nəğmələri, gözəllik və xeyirxahlıq sevinci, həmçinin bütün pis və mənfur şeylərin lənətlənməsinə dair şərqilər yığılıb. Buradakı hikmət toxumları bilik yanğısından yaranmış tarlada səpilmək və anlayış şırımlarına atılmaqdan ötrü nəzərdə tutulmayıb. Buradakı mahnılar o adamlar üçün yaranmayıb ki, poeziya və natiqlik sənətinin arasında qızıl ortanı tapmaq istəyirlər, o adamlar üçündür ki, öz atlarının başını sözlü-söhbətli yollarda boşuna buraxırlar."
1845-ci ildə Bodenştedt Almaniyaya qayıdır və Tiflisdə keçirdiyi illərin yekunu kimi "" adlı kitab yazır. O, Mirzə Şəfi Vazehdən tərcümə etdiyi şerləri də həmin kitaba salır. Bodenştedt o zaman hələ tam səmimi bir tərzdə Mirzə Şəfiyə müraciət edirdi:
| | Ey gəncəli müdrik Mirzə Şəfi! Yenə xəyalımda surətin canlanır. Sənin sözlərin həqiqət oldu, bizə vəd etdiklərinin hamısı həyata keçdi. Sənin nəğmələrin bizim qız-gəlinlərimizin ürəklərində özünə yuva tapdı. Sənin adın Qərb dünyasında şərəflə səsləndi. Mənə bağışladığın çiçəklərdən çələnglər hördüm, qarşımda səpdiyin mirvariləri sənin şərəfinə sapa düzdüm, insanlara sevinc bəxş etdim. | |
Bu kitabda Bodenştedt digər Azərbaycan və fars şairlərindən etdiyi tərcümələri də toplamışdı. O, hər bir şerin nəinki Mirzə Şəfi də daxil olmaqla müəllifini dəqiq göstərir, hətta həmin əsərləri hansı şəraitdə və haçan qeydə aldığını da ətraflı təsvir edir. Beləliklə, qərib qonağın və sevimli şagirdin səyləri sayəsində bütün Avropa XIX əsrin ən görkəmli Azərbaycan şairlərindən biri ilə tanış olur.
Bodenştedt əvvəllər də ədəbi fəaliyyətlə və tərcümə ilə məşğul olmuşdu, lakin heç zaman belə tanınmamışdı. Onu yalnız ədiblərin dar dairəsində tanıyırdılar. Və birdən hətta müəllifin gözləmədiyi bir şəkildə kitab görünməmiş bir uğur qazanır. Sevincindən uçmağa qanad tapmayan Bodenştedt naşirinin təklifi ilə kitabı təkrarən nəşr etdirmək fikrinə düşür. Daha doğrusu, yeni bir kitab – "" kitabı yaranır ki, bu da Bodenştedtə şöhrət gətirir. "Nəğmələr"in müəllifi və tərcüməçisi cəmi bir neçə ilin içərisində bütün dünyada ad-san qazanırlar. Kitab fransız, ingilis, İsveç, holland, Danimarka, ispan, portuqal, rus, çex, macar, yəhudi dillərində nəşr olunur.
"Nəğmələr"dən bir neçəsini hətta qədim yəhudi dilinə tərcümə edirlər. Yalnız Almaniyada həmin kitab 1922-ci ilə qədər 169 dəfə nəşr olunur. Həmin ölkədə bu kitabın uğuru o qədər böyük idi ki, bəzən kitabı bir ildə bir neçə dəfə təkrar nəşr etmək lazım gəlirdi. Belə ki, 1868-ci ildə kitab 6 dəfə, 1876-cı ildə isə 12 dəfə nəşr olunmuşdu. Məşhur şair haqqında hətta "Die lideq des Miqza Sshaffu" adlı operetta da yazılır ki, onun da premyerası 1887-ci ildə baş tutur. 1879–1880-cı illərdə Amerika Birləşmiş Ştatlarında səfərdə olur. Bodenştedt 1892-ci ilin 19 mart tarixində Visbaden şəhərində vəfat edir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Краткая литературная энциклопедия (rus.). Москва: Советская энциклопедия, 1962. Т. 1.
- Friedrich Martin von Bodenstedt // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Боденштедт Фридрих // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Xarici keçidlər
Kitabları
- Die Völker des Kaukasus und ihre Freiheitskämpfe gegen die Russen (1849)
- Ada, die Lesghierin: Ein Gedicht (1853)
- Shakespeare's zeitgenossen und ihre werke; in charakteristiken und übersetzungen (1858)
- Duftkörner aus persischen Dichtern gesammelt (1860)
- Gesammelte Schriften (1865): Band 1-2, Band 3-4, Band 5-6, Band 7-8, Band 9-10, Band 11-12
- Die Lieder des Mirza-Schaffy (1875)
- Aus dem Nachlasse Mirza Schaffy's
- Die Lieder und Sprüche des Omar Chajjam (1881)
- Vom Atlantischen zum Stillen Ocean (1882)
- Aus Morgenland und Abendland, neue Gedichte und Sprüche (1884)
- Erinnerungen aus meinem Leben (1890)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Fridrix Bodenstedt alm Friedrich Martin von Bodenstedt 22 aprel 1819 Payne Asagi Saksoniya 18 aprel 1892 Visbaden Prussiya Alman yazari ve tedqiqatcisi Fridrix Bodenstedtalm Friedrich Martin von Bodenstedt Dogum tarixi 22 aprel 1819 1819 04 22 Dogum yeri Payne Asagi Saksoniya Almaniya Federativ RespublikasiVefat tarixi 18 aprel 1892 1892 04 18 72 yasinda Vefat yeri Visbaden Prussiya Almaniya imperiyasi Fealiyyeti yazici sair tercumeci universitet muellimi d Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyati ve yaradiciligiBodenstedt 1819 cu il aprelin 28 de kecmis anadan olub Almaniyanin en yaxsi universitetlerinde Munhen ve Berlinde tehsil alan Bodenstedt bir nece dil ve edebiyyati oyrenir Sonra 1841 ci ilde Moskvaya gederek knyaz usaqlarinin terbiyesi ile mesgul olur Uc ilden sonra musahideci qisminde Tiflise gelir ve burada xarici dilleri tedris etmeye baslayir O burada Serq dillerini oyrenmek fikrine dusur Sonralar Xatirelerinde bele yazmisdir O zaman men Tiflisde yasayan yegane alman idim ki Serq dillerini oyrenmek isteyirdim Men tatar turk dilinden basladim cunki bu dil Qafqazda muxtelif milletlerden olan insanlarla unsiyyet saxlamaq ucun vacib sayilirdi Bu dili bilen her kes rus dilini bilmeden de her yerde bas cixara bilerdi Bodenstedtin tanislari muellim secmek lazim geldikde ona bir nece basqa sexsle birlikde Mirze Sefini de meslehet gorurler Cunki onun Gencede ve Tiflisde ferdi ders demekde boyuk tecrube qazandigi melum idi Mene meslehet gorulenler icerisinde en munasibi Mirze Sefi idi O menim cox xosuma geldi Ucaboy ve ciddi bir adam idi deye Bodenstedt yazirdi Mirze Sefi heftede uc defe Bodenstedte ve diger telebelerine ders kecir Az sonra muellim oz qerib qonagi ile o qeder yaxinlasir ki Bodenstedt Mirze Sefi Divan ina tam huquqlu uzv olur 1876 ci ilde Kolb terefinden cekilen portret Divani hikmet edebi meclisinin yigincaqlari canli felsefi diskussiyalar seklinde kecirdi Mirze Sefi Firdovsi Xeyyam Sedi Fuzuli kimi dahi sairlerin serlerini ezberden avazla oxuyurdu Sefi oz serlerine de yer ayirirdi Men hele onun dil derslerine kitab getirdiyini gormemisdim Bodenstedt yazirdi o hemise ne deyirdise ne diqte edirdise neyi sitat getirir ve subut etmeye calmsirdisa oz yaddasina arxalanirdi Yuksek savad sahibi olan Bodenstedt oz muellimi ile kecirdiyi vaxtdan semereli istifade edir O esitdiyi sohbetleri ve serleri yaziya alir qeydler aparir Cox zaman Mirze Sefi oz serlerini de ona diqte edirdi ve qonaq bunlari da yazirdi Bele tedris usulunun effekti uzun esrler boyu islenmisdi ve buna gore de Bodenstedt cox tezlikle Azerbaycan ve fars poeziyasinin gozelliklerini anlamaga baslayir Buna gore de o semimi bir sekilde ozunun Hikmet acari adlandirdigi kitabini qonaga hediyye verir Bu defterce bizim muellimimizin butun dunyaduyumunu ozunde eks etdirirdi Bodenstedtin xatirelerinde hemin kitab haqda bele deyilir Kitabin girisinde sair on soz verir Sonralar Bodenstedt hemin on sozu alman diline tercumede cap edecekdi Burada deyilirdi Merhemetli ve rehmdil Allahin adi ile baslayiram Yerin ve goyun yaradanina hemd ve sena olsun ki biz bu kitabin heqiqi mahiyyetini ve tebietini aciriq Dostumuz ve telebemiz Bustan efendinin allah onun omrunu uzun elesin tekidi ile Mirze Sefi bu kitabda idrak ve hikmet qaynagi olan qeside qezel muqetteat mesneviyyat ve rubaiyyatini yazib topladi Qoy agilsizlar oradan agil mudrikler ise hezz alsinlar Bu topluda mehebbet negmeleri gozellik ve xeyirxahliq sevinci hemcinin butun pis ve menfur seylerin lenetlenmesine dair serqiler yigilib Buradaki hikmet toxumlari bilik yangisindan yaranmis tarlada sepilmek ve anlayis sirimlarina atilmaqdan otru nezerde tutulmayib Buradaki mahnilar o adamlar ucun yaranmayib ki poeziya ve natiqlik senetinin arasinda qizil ortani tapmaq isteyirler o adamlar ucundur ki oz atlarinin basini sozlu sohbetli yollarda bosuna buraxirlar Bodenstedtin anadan oldugu Payne seherindeki abidesi 1845 ci ilde Bodenstedt Almaniyaya qayidir ve Tiflisde kecirdiyi illerin yekunu kimi adli kitab yazir O Mirze Sefi Vazehden tercume etdiyi serleri de hemin kitaba salir Bodenstedt o zaman hele tam semimi bir terzde Mirze Sefiye muraciet edirdi Ey genceli mudrik Mirze Sefi Yene xeyalimda suretin canlanir Senin sozlerin heqiqet oldu bize ved etdiklerinin hamisi heyata kecdi Senin negmelerin bizim qiz gelinlerimizin ureklerinde ozune yuva tapdi Senin adin Qerb dunyasinda serefle seslendi Mene bagisladigin ciceklerden celengler hordum qarsimda sepdiyin mirvarileri senin serefine sapa duzdum insanlara sevinc bexs etdim Bu kitabda Bodenstedt diger Azerbaycan ve fars sairlerinden etdiyi tercumeleri de toplamisdi O her bir serin neinki Mirze Sefi de daxil olmaqla muellifini deqiq gosterir hetta hemin eserleri hansi seraitde ve hacan qeyde aldigini da etrafli tesvir edir Belelikle qerib qonagin ve sevimli sagirdin seyleri sayesinde butun Avropa XIX esrin en gorkemli Azerbaycan sairlerinden biri ile tanis olur Bodenstedt evveller de edebi fealiyyetle ve tercume ile mesgul olmusdu lakin hec zaman bele taninmamisdi Onu yalniz ediblerin dar dairesinde taniyirdilar Ve birden hetta muellifin gozlemediyi bir sekilde kitab gorunmemis bir ugur qazanir Sevincinden ucmaga qanad tapmayan Bodenstedt nasirinin teklifi ile kitabi tekraren nesr etdirmek fikrine dusur Daha dogrusu yeni bir kitab kitabi yaranir ki bu da Bodenstedte sohret getirir Negmeler in muellifi ve tercumecisi cemi bir nece ilin icerisinde butun dunyada ad san qazanirlar Kitab fransiz ingilis Isvec holland Danimarka ispan portuqal rus cex macar yehudi dillerinde nesr olunur Negmeler den bir necesini hetta qedim yehudi diline tercume edirler Yalniz Almaniyada hemin kitab 1922 ci ile qeder 169 defe nesr olunur Hemin olkede bu kitabin uguru o qeder boyuk idi ki bezen kitabi bir ilde bir nece defe tekrar nesr etmek lazim gelirdi Bele ki 1868 ci ilde kitab 6 defe 1876 ci ilde ise 12 defe nesr olunmusdu Meshur sair haqqinda hetta Die lideq des Miqza Sshaffu adli operetta da yazilir ki onun da premyerasi 1887 ci ilde bas tutur 1879 1880 ci illerde Amerika Birlesmis Statlarinda seferde olur Bodenstedt 1892 ci ilin 19 mart tarixinde Visbaden seherinde vefat edir Hemcinin baxMirze Sefi VazehIstinadlarKratkaya literaturnaya enciklopediya rus Moskva Sovetskaya enciklopediya 1962 T 1 Friedrich Martin von Bodenstedt Encyclopaedia Britannica ing Bodenshtedt Fridrih Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Xarici kecidlerKitablari Die Volker des Kaukasus und ihre Freiheitskampfe gegen die Russen 1849 Ada die Lesghierin Ein Gedicht 1853 Shakespeare s zeitgenossen und ihre werke in charakteristiken und ubersetzungen 1858 Duftkorner aus persischen Dichtern gesammelt 1860 Gesammelte Schriften 1865 Band 1 2 Band 3 4 Band 5 6 Band 7 8 Band 9 10 Band 11 12 Die Lieder des Mirza Schaffy 1875 Aus dem Nachlasse Mirza Schaffy s Die Lieder und Spruche des Omar Chajjam 1881 Vom Atlantischen zum Stillen Ocean 1882 Aus Morgenland und Abendland neue Gedichte und Spruche 1884 Erinnerungen aus meinem Leben 1890 Vikianbarda Fridrix Bodenstedt ile elaqeli mediafayllar var