Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Direktoriya, Fransa Direktoriyası (fr. Directoire exécutif, französisch Le Directoire; 26 oktyabr 1795-24 dekabr 1799) Fransa inqilabından sonra Milli Konvent tərəfindən 1795-ci ildə qəbul edilmiş konstitusiyaya əsasən idarəetmə forması, beş nəfərdən ibarət (fr. membres du Directoire) icraedici orqan (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 132). Direktoriya üzvülüyünə namizəd Beşyüzlər Şurası (fr. Conseil des Cinq-Cents) tərəfindən irəli sürülür və Ansionlar Şurası (fr. Le Conseil des Anciens Ağsaqqallar Şurası) tərəfindən 5 il müddətinə təkrar seçilməmək şərti ilə seçilir (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bəndlər 132, 133, 137 və 138) Direktoriya üzvü 40 yaşından yuxarı, Direktoriya üzvülərindən qohumu olmamaq şərti ilə, Qanunverici Korpusun üzvüləri və nazirlərdən seçilir (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bəndlər 135, 136, 139). Hər bir Direktoriya üzvü İcraedici Direktoriyanın prezidenti (fr. président du Directoire) olub (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 141), eyni zamanda İcraedici Direktoriyanın katibi (fr. secrétaire du Directoire) seçilir (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 143). Direktoriya iclaslarını Qanunverici Korpusda keçirir (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 171). Direktoriya iclasının yetərsayı üçün 3 üzvünün iştirakı vacibdir (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 142).
Direktoriya üzvüləri
-
![image]()
Barras, Paul Jan Fransua Nikola (1755—1829) -
![image]()
Rebel, Jan Fransua (1747—1807) -
![image]()
Larevelyer-Lepo, Luis Mari de (1753—1824) -
![image]()
Karno, Lazar Nikola (1753—1825) -
![image]()
Leturner, Şarl Lui Fransua Onore (1751—1817) -
![image]()
Bartelemi, Fransua (1750—1830) -
![image]()
Nyofşato, Lui Nikola (1750/56 — 1823) -
![image]()
Merlen, Filipp Antuan (1754—1838) -
![image]()
Trelyar, Jan-Batist (1741—1810) -
![image]()
Siyes, Emmanuel Jozef (1748—1836) -
![image]()
Qoye, Lui Jerom (1746—1830); üzvülüyü 1799 -
![image]()
Dyuko, Pyer-Roje (1747—1816);
İlk seçkidə seçilmiş Direktoriya üzvləri:
Siyes imtina etdiyinə görə onu Karno əvəz etmişdir. Bir il sonra Leturner Direktoriyanı tərk etdiyindən yerini Bartelemi tutur. 4 sentyabr 1797 ci ildə 18 fruktidor çevrilişindən sonra Bartelemi və Karno mühakim olunanlar sırasına düşdüklərindən Merlen və Fransua de Neşto ilə bir ildən sonra sonuncu Trelyar əvəz etmişdir. Daha bir il sonra Rebel 18 iyun 1799 cu ildə növbəti (30 prerial VII il) çevrilişdən sonra Trelyarın (13 ay sonra) seçkisi ləğv olunur, Larevelyer və Marlen istefa vermiş olurlar. Onları Qoye, Roje Dyuko və Mulen əvəz edirlər. Beləliklə 18 bryumer çevrilişinə qədər ilk Direktoriya üzvlərindən Siyes və Barras qalmış olur. 4 il ərzində Direktoriyanın tərkibi 13 üzv ilə dəyişmiş olur.
- (1755—1829); üzvülüyü 1795—1799
- (1747—1807); üzvülüyü 1795—1799
- (1753—1824); üzvülüyü 1795—1799
- (1753—1825); üzvülüyü 1795—1797
- (1751—1817); üzvülüyü 1795—1796
- (1750—1830); üzvülüyü 1796—1797
- (1750/56 — 1823); üzvülüyü 1797—1799
- (1754—1838); üzvülüyü 1797—1799
- (1741—1810); üzvülüyü 1798—1799
- (1748—1836); üzvülüyü 1799
- (1746—1830); üzvülüyü 1799
- (1752—1810); üzvülüyü 1799
- (1747—1816); üzvülüyü 1799
Tarixi
Fransada dövlət çevrilişi 1794-cü ilin termidor (iyul) ayının 9-da həyata keçirildiyi üçün hakimiyyəti ələ keçirən burjuaziya “termidor burjuaziyası” adlanırdı.Konventdə və hökumətdə termidorçular üstünlük təşkil edirdi. M.Robespyer hökumətinin devrilməsində iştirak etmiş sol yakobinçilərin çoxu Qvianaya sürgün edildi. 73 jirondist deputat Konventə qaytarıldı. Paris Kommunası ləğv edildi. 1794-cü ilin noyabrında Yakobin klubunun fəaliyyəti qadağan edildi. Yakobinçilər, xalq hərəkatının fəalları təqib edilirdi. Parisdə “qızıl gənclər” adlı silahlı dəstələr fəaliyyət göstərirdi. Lion, Nim və Marsel şəhərlərində yüzlərlə inqilab iştirakçısı ağ terrorun qurbanı oldu.
1794-cü ilin dekabrında Fransada “ərzaq maksimumu” ləğv edildi. Qiymətlər və inflyasiya artdı, əhalinin ərzaqla təchizatı pisləşdi. 1795-ci ilin yazında Paris əhalisi aclıqdan əziyyət çəkirdi. Əhali çörək mağazalarının qarşısında gecə növbələrinə dayanırdı. Fransada sosial təbəqələşmə daha da sürətləndi.
1795-ci ilin aprelin 1-də 10 min nəfər Paris zəhmətkeşi Konventin binasına hücüm edib dərhal aclığa qarşı tədbirlər görülməsini, 1793-cü il konstitusiyasının həyata keçirilməsini və həbs olunmuş vətənpərvərlərin azad edilməsini tələb etmişdi. Lakin silahsız xalqın çıxışı ordu tərəfindən asanlıqla yatırıldı. 1795-ci ilin mayın 20-də baş vermiş üsyanda Milli qvardiya batalyonları da iştirak etmişdi. Üsyançılar Konventin binasını ələ keçirmişdi. Konventdə qalan yakobinçilər üsyana rəhbərlik etməyə cəhd göstərdi. Hökumət Parisə 20 min nəfərlik qoşun gətirdi və üsyan yatırıldı. Ölümə məhkum edilən 36 nəfərdən 6-sı yakobinçilərin nümayəndəsi idi.
Termidorçu burjuaziya respublika quruluşunu qoruyub saxlamışdı. Ölkənin müxtəlif yerlərində baş verən royalist qiyamları hökumət qoşunları tərəfindən yatırılırdı.1795-ci ilin iyununda Bretana İngiltərə gəmilərindən çıxarılmış 748 mühacirdən ibarət desant (onlar ingilis əsgəri formasında idi) hökumət qoşunu tərəfindən məhv edildi. 1795-ci ilin oktyabrın 4-də 20 min nəfər silahlı kral tərəfdarı Konventin binasına hücum etdi. Royalist qiyamı N.Bonapartın başçılıq etdiyi hökumət qoşunları tərəfindən yatırıldı.
Fransa ordusu koalisiya qoşunlarına qarşı hərbi əməliyyatları davam etdirirdi. Hərbi əməliyyatlar qonşu ölkələrin ərazisində aparılırdı. 1795-ci ilin yanvarında Polşanın üçüncü bölüşdürülməsindən sonra Avstriya ilə Prussiya arasında ziddiyyətlərin kəskinləşməsi Fransanın xeyrinə idi. 1795-ci ilin aprelin 5-də Fransa ilə Prussiya arasında imzalanmış Bazel sülhünə görə Reyn çayının sol sahilində yerləşən alman torpaqları Fransaya verildi. 1795-ci ilin iyulunda Fransa İspaniya ilə sülh müqaviləsi imzaladı, Hollandiya respublikası Fransadan asılı oldu. 1795-ci ilin oktyabrında Belçika yenidən Fransaya birləşdirildi.
1795-ci ilin avqustunda Konvent Fransanın yeni konstitusiyasını qəbul etdi. Konstitusiyaya görə ölkənin Qanunverici Korpusu 500-lər Şurasından və Ağsaqqallar Şurasından ibarət idi. Ağsaqqallar Şurasının 250 üzvü 40 yaşdan yuxarı olmalı idi. Seçkilər ikimərhələli olub yaş və əmlak senzinə əsaslanırdı. Ölkədə seçicilərin sayı cəmi 30 min nəfər idi. Ali icra orqanı Qanunverici Korpus tərəfindən seçilən 5 nəfərdən ibarət Direktoriya idi.
1795-ci ilin oktyabrın 25-də Konvent öz fəaliyyətini dayandırdı, ölkəni yeni hakimiyyət orqanları idarə etməyə başladı. Qanunverici Korpus üzvlərinin 60%-i termidorçu burjuaziyanı təmsil edirdi. Direktoriyanın fəal üzvlərindən biri 9 termidor çevrilişini təşkil etmiş Barras idi. Direktoriya dövründə müxtəlif maliyyə əməliyyatları nəticəsində burjuaziyanın sərvəti daha da artdı.
1796-1797-ci illərdə Fransada pul islahatı keçirildi, dəyərdən düşmüş kağız pullar əvəzinə dövriyyəyə metal pullar buraxıldı. Əhalinin maddi vəziyyəti pisləşdi, onların inqilabın yekunlarından narazılığı artdı. Bu şəraitdə ölkədə “Bərabərlik naminə qəsd” adlı hərəkat başlandı. Hərəkata başçılıq edən Baböf “Xalq tribunu” adlı qəzetin redaktoru idi. O xalqın iqtisadi vəziyyətinin yaxşılaşması tərəfdarı olub radikal sosial ideyaların, o cümlədən kommunizm ideyalarının fəal təbliğatçısı idi. Q.Baböfün dünyagörüşünün formalaşmasına Yakobin diktaturası böyük təsir göstərmişdi. “Bərabərlik naminə qəsd” hərəkatının məqsədi inqilab yolu ilə ölkədə kommunizm cəmiyyəti yaratmaq idi. “Kamil bərabərlik” cəmiyyətinin əsasını təşkil edən milli icmada xüsusi mülkiyyət olmamalı, bütün vətəndaşlar ictimai faydalı əməklə məşğul olmalı idi. İstehsal olunmuş məhsullar ümumi anbarlara yığılıb ciddi bərabərlik əsasında bölünməli idi. Ölkəyə lazım olan məhsulların miqdarını dövlət müəyyən etməli, işin növü və ixtisaslar üzrə işçi qüvvəsini bölməli idi. “Kamil bərabərlik” cəmiyyətinə keçid dövründə ölkədə zəhmətkeşlərin inqilabi diktaturası yaradılmalı idi. Fransada hələ sənaye çevrilişi başlanmamışdı, ona görə bərabərçilər kommunizmi aqrar və sənətkarlıq cəmiyyəti kimi təsəvvür edirdilər.
1796-cı ilin yazında Q.Baböfün tərəfdarları üsyana hazırlaşmaq üçün gizli İctimai Nicat Direktoriyası adlı təşkilat yaratdılar. Təşkilatın üzvləri fəhlələr və əsgərlər arasında iş aparırdı və xüsusi Hərbi komitə yaratmışdı. 1796-cı ilin mayında hərəkatın rəhbərləri həbs edildi. 1797-ci ilin mayında hərəkata rəhbərlik edən Baböf və Dante edam edildi.
Direktoriya rejiminin ilk illəri Fransanın koalisiyaya qarşı uğurları ilə səciyyəvi idi. Fransa ticarət və müstəmləkə sahəsində İngiltərənin rəqabətini zəiflətməyə və yeni ərazilər işğal etməyə çalışırdı. 1796-cı ilin aprelində Fransa hökuməti N.Bonapartın başçılığı altında Şimali İtaliyaya qoşun göndərdi. Fransa qoşunları əvvəlcə Pyemont ordusunu, mayın 10-da Avstriya ordusunu məğlub etdi və mayın 15-də Milana daxil oldu.
1796-cı ilin noyabrında Arkol döyüşündə, 1797-ci ilin yanvarında Rivoli döyüşündə Avstriya qoşunlarını məğlub edən Fransa ordusu Avstriya ərazisinə daxil oldu. 1797-ci ilin oktyabrın 17-də Kampo-Formio yaxınlığında Avstriya ilə Fransa arasında sülh müqaviləsi imzalandı. Avstriya Belçikanın və Reynin sol sahilinin Fransa tərəfindən işğalını tanıdı. Venetsiya respublikası Avstriya ilə Fransa arasında bölündü: Venetsiya, İstriya və Dalmatsiya Avstriyaya, İonik adaları Fransaya verildi. Şimali və Mərkəzi İtaliyada Fransadan asılı respublikalar yaradıldı. Fransa generallarının İtaliya ərazisində topladığı təzminatın bir hissəsi Parisə göndərildi. İtaliya muzeylərində olan qiymətli əşyalar Fransaya aparılırdı. İsveçrədə Fransadan asılı respublika yaradıldı, Cenevrə şəhəri Fransaya birləşdirildi.
Kampo-Formio sülhünün imzalanması ilə Fransaya qarşı yaradılmış birinci koalisiya dağıldı. Yalnız İngiltərə dənizdə müharibəni davam etdirirdi. Direktoriya Britaniya adalarına desant çıxartmaq haqqında hərbiçilərin təklifini qəbul etmədi.
1798-ci ilin mayında Fransa hökuməti Osmanlı imperiyasının müstəmləkəsi olan Misirə 38 min əsgər və zabit göndərdi. Misir Hindistana aparan yolun üzərində əlverişli mövqedə yerləşirdi. Fransanın məqsədi Yaxın Şərqdə İngiltərənin mövqeyini zəiflətmək idi. N.Bonapartın başçılıq etdiyi Fransa qoşunları Qahirə yaxınlığında Misir paşasının qoşunlarını məğlub edib Suriyaya doğru hərəkət etdi. Suriyada məğlub olan Napoleon əsgərlərinin 1/3-ni itirdi. Admiral Nelsonun başçılıq etdiyi İngiltərə eskadrası Misirin Abukir limanında dayanmış Fransa gəmilərini batırdı.
1798-ci ildə Fransaya qarşı İngiltərə, Rusiya, Avstriya, İsveç, Türkiyə və Neopolitanın iştirakı ilə ikinci koalisiya yaradıldı. 1799-cu ilin yayında A.Suvorovun başçılığı altında Rusiya və Avstriya qoşunları Şimali İtaliyada Fransa ordusunu məğlub etdi. Admiral F.Uşakovun başçılıq etdiyi Rusiya eskadrası İonik adalarını Fransa işğalından azad etdi. 1799-cu ilin payızında Rusiya öz qoşunlarını İtaliya ərazisindən çıxartdı. Fransa yenidən Şimali İtaliyanı işğal etdi. Müharibə Fransada daxili siyasi vəziyyətə böyük təsir göstərdi.
Direktoriya dövrü Fransada iqtisadi və siyasi vəziyyətin qeyri-sabitliyi ilə fərqlənirdi. İstehsal edilən sənaye məhsulunun həcmi 1789-cu il səviyyəsinin 60%-nə bərabər idi. Xarici ticarətin həcmi 50% azalmışdı. İqtisadi vəziyyətin pisləşməsi aparılan müharibələr, İngiltərənin dənizdən Fransanı mühasirəyə alması, dəniz ticarətinin zəifləməsi və ağır maliyyə böhranı ilə bağlı idi.
Xalqın narazılığının artması burjuaziyanı narahat edirdi. Hökumət yakobinçilərə, royalistlərə və respublikaçılara qarşı mübarizə aparırdı. 1797-ci ildə Qanunverici Korpusda monarxiya tərəfdarlarının sayı artdı. İnqilab dövründə Fransada zadəganlara və ruhanilərə qarşı qəbul edildmiş qanunlar ləğv olundu, respublika klubları bağlandı.
1797-ci ilin sentyabrın 4-də Direktoriya İngiltərə və mühacirlər tərəfindən hazırlanmış qəsdin qarşısını almaq məqsədilə çevriliş etdi. Qanunverici Korpusda royalistləri təmsil edən 177 deputatın səlahiyyətləri ləğv edildi, mühacirətdən qayıdan zadəganlara və ruhanilərə qarşı cəza tədbirləri gücləndirildi. 1798-ci ilin yazında Qanunverici Korpusa seçkidə respublikaçı demokratlar üstünlük qazandı. Bu hadisədən narahat olan Direktoriya “yakobin qəsdinin” qarşısını almaq adı ilə 106 sol deputatın mandatını ləğv etdi.
“Yelləncək siyasəti” Direktoriya rejiminin zəifliyini göstərirdi. Ölkədə Direktoriyanın sosial bazası zəifləmişdi.Sabitliyi təmin etmədiyinə görə burjuaziyanın çox hissəsi Direktoriyadan narazı idi.
Şimali İtaliyadakı hərbi uğursuzluqlar Direktoriyanın böhranını sürətləndirdi.Müxalifət həm də ikinci koalisiya qoşunlarının Fransaya hücum etməsindən narahat idi. Royalist qiyamlarının sayı artdı. İri burjuaziya həm xalq hərəkatının, həm də monarxiyanın bərpası uğrunda mübarizənin qarşısını almağa qadir olan güclü hakimiyyət yaradılmasını tələb edirdi.
İri burjuaziya ordunun köməyi ilə Direktoriya rejimini devirmək üçün plan hazırladı. Dövlət çevrilişinə general N.Bonapart başçılıq etməli idi. 1799-cu ilin noyabrın 9-da N.Bonapartın göstərişi ilə Qanunverici Korpusun iclası şəhərin kənarında yerləşən Sen-Klu qəsəbəsinə keçirildi. Noyabrın 10-da 500-lər Şurasının iclasına gələn N.Bonapart deputatları Sen-Kluya getməyə məcbur etdi. 500-lər Şurası Direktoriyanın ləğvi və hakimiyyətin N.Bonapart başda olmaqla üç konsula keçməsi haqqında qərar qəbul etdi. Qanunverici Korpusun palatalarının əvəzinə konstitusiya hazırlamaq üçün iki komissiya yaradıldı. Konstitusiya layihəsi plebisitdə təsdiq edilməli idi.
1799-cu ilin dekabrında Fransanın yeni konstitusiyası qəbul edildi. İcra hakimiyyəti geniş səlahiyyətləri olan üç konsula məxsus idi. N.Bonapart birinci konsul idi. Birinci konsul 10 ilə seçilirdi. 21 yaşlı bütün kişilərə seçki hüququ verildi. Seçkilər ikimərhələli idi. Belə ki, seçicilər deputatlığa namizədləri seçirdi, sonra hökumət onların arasından həm yerli idarə, həm də ali qanunverici orqanın üzvlərini seçirdi. Qanunverici hakimiyyəti təmsil edən Dövlət Şurası, Tribunat və Qanunverici Korpus icra hakimiyyətindən asılı idi. Qanun layihələri həmin orqanlardan keçib Senata daxil olurdu. Senatın üzvlərini Napoleon təyin edirdi, sonra qanunu birinci konsul təsdiq etməli idi. Qanunvericilik təşəbbüsü hökumətə məxsus idi. Konstitusiyaya görə birinci konsul qanun layihəsini birbaşa Senata təqdim edə bilərdi.
Fransada Napoleonun şəxsi hakimiyyət rejimi qurulmuş, eyni zamanda inqilabın əsas nailiyyətləri saxlanılmışdı. Konstitusiya inqilab nəticəsində torpaq ələ keçirənlərin hüquqlarını təsdiq etmişdi. Yeni konstitusiya plebisitdə bəyənildi. 1802-ci ildə keçirilən plebisitdən sonra birinci konsul vəzifəsi ömürlük oldu. Birinci konsul varis təyin etmək, Qanunverici Korpusu buraxmaq, sülh müqavilələrini təsdiq etmək hüququna malik idi. 1802-ci ildə Napoleonun ad günü milli bayram elan edildi, 1803-cü ildə dövriyyəyə üzərində onun əksi olan pul buraxıldı.
Səlahiyyətləri
- Silahlı qüvvələrə rəhbərlik (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 144);
- Ali baş komandan təyin etmək (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 146);
- Nazirləri təyin etmək (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 148);
- Birbaşa vergi yığanların təyini (Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 153);
- Dolayı vergi yığan idarənin rəisinin təyini (fr. chef aux régies des contributions indirectes)(Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, bənd 154);
- Milli məhəllə administrasiyasını təyin etmək (fr. l’administration des domaines nationaux) (elə orada);
Mənbələr
- Fransa Respublikası Konstitusiyası 1795, (rus.)
- Constitution du 5 fructidor an III, (fr.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Direktoriya Fransa Direktoriyasi fr Directoire executif franzosisch Le Directoire 26 oktyabr 1795 24 dekabr 1799 Fransa inqilabindan sonra Milli Konvent terefinden 1795 ci ilde qebul edilmis konstitusiyaya esasen idareetme formasi bes neferden ibaret fr membres du Directoire icraedici orqan Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 132 Direktoriya uzvuluyune namized Besyuzler Surasi fr Conseil des Cinq Cents terefinden ireli surulur ve Ansionlar Surasi fr Le Conseil des Anciens Agsaqqallar Surasi terefinden 5 il muddetine tekrar secilmemek serti ile secilir Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bendler 132 133 137 ve 138 Direktoriya uzvu 40 yasindan yuxari Direktoriya uzvulerinden qohumu olmamaq serti ile Qanunverici Korpusun uzvuleri ve nazirlerden secilir Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bendler 135 136 139 Her bir Direktoriya uzvu Icraedici Direktoriyanin prezidenti fr president du Directoire olub Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 141 eyni zamanda Icraedici Direktoriyanin katibi fr secretaire du Directoire secilir Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 143 Direktoriya iclaslarini Qanunverici Korpusda kecirir Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 171 Direktoriya iclasinin yetersayi ucun 3 uzvunun istiraki vacibdir Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 142 Fransa tarixiBu meqaleler olke seriyasindandirTarixe qederki FransaAntik FransaRoma Qalliyasi e e 220 481 Orta esrler FransasiSulaleler Merovinqler 481 751 Karolinqler 751 987 Kapetinqler 987 1328 1328 1589 Burbonlar 1589 1792 1814 1848 Inqilaba qederki FransaYuzillik muharibe 1337 1453 Jakeriya usyani 1358 Nant razilasmasiFransa mutleqiyyeti 1643 1789 Muasir FransaBoyuk Fransa inqilabi 1789 1799 Yakobinler 1793 1794 Konvent 1792 1795 Jirondistler Montanyarlar Ebukir deniz doyusu 1798 Ebukir doyusu 1799 Fransa DirektoriyasiBirinci Fransa Respublikasi 1792 1804 Birinci imperiya 1804 1814 Tilsit sulhu 1807 Burbon restavrasiyasi 1814 1830 Iyul monarxiyasi 1830 1848 Ikinci Fransa Respublikasi 1848 1852 Ikinci imperiya 1852 1870 Ucuncu Fransa Respublikasi 1870 1940 Paris Kommunasi 1871 Dreyfus isi 1894 1906 Visi rejimi 1940 1944 Fransa Respublikasinin Muveqqeti Hokumeti 1944 1946 Dorduncu Fransa Respublikasi 1946 1958 Besinci Fransa Respublikasi 1958 Fransa portali brDirektoriya uzvuleriDirektoriya uzvuleri Barras Paul Jan Fransua Nikola 1755 1829 Rebel Jan Fransua 1747 1807 Larevelyer Lepo Luis Mari de 1753 1824 Karno Lazar Nikola 1753 1825 Leturner Sarl Lui Fransua Onore 1751 1817 Bartelemi Fransua 1750 1830 Nyofsato Lui Nikola 1750 56 1823 Merlen Filipp Antuan 1754 1838 Trelyar Jan Batist 1741 1810 Siyes Emmanuel Jozef 1748 1836 Qoye Lui Jerom 1746 1830 uzvuluyu 1799 Dyuko Pyer Roje 1747 1816 Ilk seckide secilmis Direktoriya uzvleri Siyes imtina etdiyine gore onu Karno evez etmisdir Bir il sonra Leturner Direktoriyani terk etdiyinden yerini Bartelemi tutur 4 sentyabr 1797 ci ilde 18 fruktidor cevrilisinden sonra Bartelemi ve Karno muhakim olunanlar sirasina dusduklerinden Merlen ve Fransua de Nesto ile bir ilden sonra sonuncu Trelyar evez etmisdir Daha bir il sonra Rebel 18 iyun 1799 cu ilde novbeti 30 prerial VII il cevrilisden sonra Trelyarin 13 ay sonra seckisi legv olunur Larevelyer ve Marlen istefa vermis olurlar Onlari Qoye Roje Dyuko ve Mulen evez edirler Belelikle 18 bryumer cevrilisine qeder ilk Direktoriya uzvlerinden Siyes ve Barras qalmis olur 4 il erzinde Direktoriyanin terkibi 13 uzv ile deyismis olur 1755 1829 uzvuluyu 1795 1799 1747 1807 uzvuluyu 1795 1799 1753 1824 uzvuluyu 1795 1799 1753 1825 uzvuluyu 1795 1797 1751 1817 uzvuluyu 1795 1796 1750 1830 uzvuluyu 1796 1797 1750 56 1823 uzvuluyu 1797 1799 1754 1838 uzvuluyu 1797 1799 1741 1810 uzvuluyu 1798 1799 1748 1836 uzvuluyu 1799 1746 1830 uzvuluyu 1799 1752 1810 uzvuluyu 1799 1747 1816 uzvuluyu 1799TarixiFransada dovlet cevrilisi 1794 cu ilin termidor iyul ayinin 9 da heyata kecirildiyi ucun hakimiyyeti ele keciren burjuaziya termidor burjuaziyasi adlanirdi Konventde ve hokumetde termidorcular ustunluk teskil edirdi M Robespyer hokumetinin devrilmesinde istirak etmis sol yakobincilerin coxu Qvianaya surgun edildi 73 jirondist deputat Konvente qaytarildi Paris Kommunasi legv edildi 1794 cu ilin noyabrinda Yakobin klubunun fealiyyeti qadagan edildi Yakobinciler xalq herekatinin feallari teqib edilirdi Parisde qizil gencler adli silahli desteler fealiyyet gosterirdi Lion Nim ve Marsel seherlerinde yuzlerle inqilab istirakcisi ag terrorun qurbani oldu 1794 cu ilin dekabrinda Fransada erzaq maksimumu legv edildi Qiymetler ve inflyasiya artdi ehalinin erzaqla techizati pislesdi 1795 ci ilin yazinda Paris ehalisi acliqdan eziyyet cekirdi Ehali corek magazalarinin qarsisinda gece novbelerine dayanirdi Fransada sosial tebeqelesme daha da suretlendi 1795 ci ilin aprelin 1 de 10 min nefer Paris zehmetkesi Konventin binasina hucum edib derhal acliga qarsi tedbirler gorulmesini 1793 cu il konstitusiyasinin heyata kecirilmesini ve hebs olunmus vetenperverlerin azad edilmesini teleb etmisdi Lakin silahsiz xalqin cixisi ordu terefinden asanliqla yatirildi 1795 ci ilin mayin 20 de bas vermis usyanda Milli qvardiya batalyonlari da istirak etmisdi Usyancilar Konventin binasini ele kecirmisdi Konventde qalan yakobinciler usyana rehberlik etmeye cehd gosterdi Hokumet Parise 20 min neferlik qosun getirdi ve usyan yatirildi Olume mehkum edilen 36 neferden 6 si yakobincilerin numayendesi idi Termidorcu burjuaziya respublika qurulusunu qoruyub saxlamisdi Olkenin muxtelif yerlerinde bas veren royalist qiyamlari hokumet qosunlari terefinden yatirilirdi 1795 ci ilin iyununda Bretana Ingiltere gemilerinden cixarilmis 748 muhacirden ibaret desant onlar ingilis esgeri formasinda idi hokumet qosunu terefinden mehv edildi 1795 ci ilin oktyabrin 4 de 20 min nefer silahli kral terefdari Konventin binasina hucum etdi Royalist qiyami N Bonapartin basciliq etdiyi hokumet qosunlari terefinden yatirildi Fransa ordusu koalisiya qosunlarina qarsi herbi emeliyyatlari davam etdirirdi Herbi emeliyyatlar qonsu olkelerin erazisinde aparilirdi 1795 ci ilin yanvarinda Polsanin ucuncu bolusdurulmesinden sonra Avstriya ile Prussiya arasinda ziddiyyetlerin keskinlesmesi Fransanin xeyrine idi 1795 ci ilin aprelin 5 de Fransa ile Prussiya arasinda imzalanmis Bazel sulhune gore Reyn cayinin sol sahilinde yerlesen alman torpaqlari Fransaya verildi 1795 ci ilin iyulunda Fransa Ispaniya ile sulh muqavilesi imzaladi Hollandiya respublikasi Fransadan asili oldu 1795 ci ilin oktyabrinda Belcika yeniden Fransaya birlesdirildi 1795 ci ilin avqustunda Konvent Fransanin yeni konstitusiyasini qebul etdi Konstitusiyaya gore olkenin Qanunverici Korpusu 500 ler Surasindan ve Agsaqqallar Surasindan ibaret idi Agsaqqallar Surasinin 250 uzvu 40 yasdan yuxari olmali idi Seckiler ikimerheleli olub yas ve emlak senzine esaslanirdi Olkede secicilerin sayi cemi 30 min nefer idi Ali icra orqani Qanunverici Korpus terefinden secilen 5 neferden ibaret Direktoriya idi 1795 ci ilin oktyabrin 25 de Konvent oz fealiyyetini dayandirdi olkeni yeni hakimiyyet orqanlari idare etmeye basladi Qanunverici Korpus uzvlerinin 60 i termidorcu burjuaziyani temsil edirdi Direktoriyanin feal uzvlerinden biri 9 termidor cevrilisini teskil etmis Barras idi Direktoriya dovrunde muxtelif maliyye emeliyyatlari neticesinde burjuaziyanin serveti daha da artdi 1796 1797 ci illerde Fransada pul islahati kecirildi deyerden dusmus kagiz pullar evezine dovriyyeye metal pullar buraxildi Ehalinin maddi veziyyeti pislesdi onlarin inqilabin yekunlarindan naraziligi artdi Bu seraitde olkede Beraberlik namine qesd adli herekat baslandi Herekata basciliq eden Babof Xalq tribunu adli qezetin redaktoru idi O xalqin iqtisadi veziyyetinin yaxsilasmasi terefdari olub radikal sosial ideyalarin o cumleden kommunizm ideyalarinin feal tebligatcisi idi Q Babofun dunyagorusunun formalasmasina Yakobin diktaturasi boyuk tesir gostermisdi Beraberlik namine qesd herekatinin meqsedi inqilab yolu ile olkede kommunizm cemiyyeti yaratmaq idi Kamil beraberlik cemiyyetinin esasini teskil eden milli icmada xususi mulkiyyet olmamali butun vetendaslar ictimai faydali emekle mesgul olmali idi Istehsal olunmus mehsullar umumi anbarlara yigilib ciddi beraberlik esasinda bolunmeli idi Olkeye lazim olan mehsullarin miqdarini dovlet mueyyen etmeli isin novu ve ixtisaslar uzre isci quvvesini bolmeli idi Kamil beraberlik cemiyyetine kecid dovrunde olkede zehmetkeslerin inqilabi diktaturasi yaradilmali idi Fransada hele senaye cevrilisi baslanmamisdi ona gore beraberciler kommunizmi aqrar ve senetkarliq cemiyyeti kimi tesevvur edirdiler 1796 ci ilin yazinda Q Babofun terefdarlari usyana hazirlasmaq ucun gizli Ictimai Nicat Direktoriyasi adli teskilat yaratdilar Teskilatin uzvleri fehleler ve esgerler arasinda is aparirdi ve xususi Herbi komite yaratmisdi 1796 ci ilin mayinda herekatin rehberleri hebs edildi 1797 ci ilin mayinda herekata rehberlik eden Babof ve Dante edam edildi Direktoriya rejiminin ilk illeri Fransanin koalisiyaya qarsi ugurlari ile seciyyevi idi Fransa ticaret ve mustemleke sahesinde Ingilterenin reqabetini zeifletmeye ve yeni eraziler isgal etmeye calisirdi 1796 ci ilin aprelinde Fransa hokumeti N Bonapartin basciligi altinda Simali Italiyaya qosun gonderdi Fransa qosunlari evvelce Pyemont ordusunu mayin 10 da Avstriya ordusunu meglub etdi ve mayin 15 de Milana daxil oldu 1796 ci ilin noyabrinda Arkol doyusunde 1797 ci ilin yanvarinda Rivoli doyusunde Avstriya qosunlarini meglub eden Fransa ordusu Avstriya erazisine daxil oldu 1797 ci ilin oktyabrin 17 de Kampo Formio yaxinliginda Avstriya ile Fransa arasinda sulh muqavilesi imzalandi Avstriya Belcikanin ve Reynin sol sahilinin Fransa terefinden isgalini tanidi Venetsiya respublikasi Avstriya ile Fransa arasinda bolundu Venetsiya Istriya ve Dalmatsiya Avstriyaya Ionik adalari Fransaya verildi Simali ve Merkezi Italiyada Fransadan asili respublikalar yaradildi Fransa generallarinin Italiya erazisinde topladigi tezminatin bir hissesi Parise gonderildi Italiya muzeylerinde olan qiymetli esyalar Fransaya aparilirdi Isvecrede Fransadan asili respublika yaradildi Cenevre seheri Fransaya birlesdirildi Kampo Formio sulhunun imzalanmasi ile Fransaya qarsi yaradilmis birinci koalisiya dagildi Yalniz Ingiltere denizde muharibeni davam etdirirdi Direktoriya Britaniya adalarina desant cixartmaq haqqinda herbicilerin teklifini qebul etmedi 1798 ci ilin mayinda Fransa hokumeti Osmanli imperiyasinin mustemlekesi olan Misire 38 min esger ve zabit gonderdi Misir Hindistana aparan yolun uzerinde elverisli movqede yerlesirdi Fransanin meqsedi Yaxin Serqde Ingilterenin movqeyini zeifletmek idi N Bonapartin basciliq etdiyi Fransa qosunlari Qahire yaxinliginda Misir pasasinin qosunlarini meglub edib Suriyaya dogru hereket etdi Suriyada meglub olan Napoleon esgerlerinin 1 3 ni itirdi Admiral Nelsonun basciliq etdiyi Ingiltere eskadrasi Misirin Abukir limaninda dayanmis Fransa gemilerini batirdi 1798 ci ilde Fransaya qarsi Ingiltere Rusiya Avstriya Isvec Turkiye ve Neopolitanin istiraki ile ikinci koalisiya yaradildi 1799 cu ilin yayinda A Suvorovun basciligi altinda Rusiya ve Avstriya qosunlari Simali Italiyada Fransa ordusunu meglub etdi Admiral F Usakovun basciliq etdiyi Rusiya eskadrasi Ionik adalarini Fransa isgalindan azad etdi 1799 cu ilin payizinda Rusiya oz qosunlarini Italiya erazisinden cixartdi Fransa yeniden Simali Italiyani isgal etdi Muharibe Fransada daxili siyasi veziyyete boyuk tesir gosterdi Direktoriya dovru Fransada iqtisadi ve siyasi veziyyetin qeyri sabitliyi ile ferqlenirdi Istehsal edilen senaye mehsulunun hecmi 1789 cu il seviyyesinin 60 ne beraber idi Xarici ticaretin hecmi 50 azalmisdi Iqtisadi veziyyetin pislesmesi aparilan muharibeler Ingilterenin denizden Fransani muhasireye almasi deniz ticaretinin zeiflemesi ve agir maliyye bohrani ile bagli idi Xalqin naraziliginin artmasi burjuaziyani narahat edirdi Hokumet yakobincilere royalistlere ve respublikacilara qarsi mubarize aparirdi 1797 ci ilde Qanunverici Korpusda monarxiya terefdarlarinin sayi artdi Inqilab dovrunde Fransada zadeganlara ve ruhanilere qarsi qebul edildmis qanunlar legv olundu respublika klublari baglandi 1797 ci ilin sentyabrin 4 de Direktoriya Ingiltere ve muhacirler terefinden hazirlanmis qesdin qarsisini almaq meqsedile cevrilis etdi Qanunverici Korpusda royalistleri temsil eden 177 deputatin selahiyyetleri legv edildi muhaciretden qayidan zadeganlara ve ruhanilere qarsi ceza tedbirleri guclendirildi 1798 ci ilin yazinda Qanunverici Korpusa seckide respublikaci demokratlar ustunluk qazandi Bu hadiseden narahat olan Direktoriya yakobin qesdinin qarsisini almaq adi ile 106 sol deputatin mandatini legv etdi Yellencek siyaseti Direktoriya rejiminin zeifliyini gosterirdi Olkede Direktoriyanin sosial bazasi zeiflemisdi Sabitliyi temin etmediyine gore burjuaziyanin cox hissesi Direktoriyadan narazi idi Simali Italiyadaki herbi ugursuzluqlar Direktoriyanin bohranini suretlendirdi Muxalifet hem de ikinci koalisiya qosunlarinin Fransaya hucum etmesinden narahat idi Royalist qiyamlarinin sayi artdi Iri burjuaziya hem xalq herekatinin hem de monarxiyanin berpasi ugrunda mubarizenin qarsisini almaga qadir olan guclu hakimiyyet yaradilmasini teleb edirdi Iri burjuaziya ordunun komeyi ile Direktoriya rejimini devirmek ucun plan hazirladi Dovlet cevrilisine general N Bonapart basciliq etmeli idi 1799 cu ilin noyabrin 9 da N Bonapartin gosterisi ile Qanunverici Korpusun iclasi seherin kenarinda yerlesen Sen Klu qesebesine kecirildi Noyabrin 10 da 500 ler Surasinin iclasina gelen N Bonapart deputatlari Sen Kluya getmeye mecbur etdi 500 ler Surasi Direktoriyanin legvi ve hakimiyyetin N Bonapart basda olmaqla uc konsula kecmesi haqqinda qerar qebul etdi Qanunverici Korpusun palatalarinin evezine konstitusiya hazirlamaq ucun iki komissiya yaradildi Konstitusiya layihesi plebisitde tesdiq edilmeli idi 1799 cu ilin dekabrinda Fransanin yeni konstitusiyasi qebul edildi Icra hakimiyyeti genis selahiyyetleri olan uc konsula mexsus idi N Bonapart birinci konsul idi Birinci konsul 10 ile secilirdi 21 yasli butun kisilere secki huququ verildi Seckiler ikimerheleli idi Bele ki seciciler deputatliga namizedleri secirdi sonra hokumet onlarin arasindan hem yerli idare hem de ali qanunverici orqanin uzvlerini secirdi Qanunverici hakimiyyeti temsil eden Dovlet Surasi Tribunat ve Qanunverici Korpus icra hakimiyyetinden asili idi Qanun layiheleri hemin orqanlardan kecib Senata daxil olurdu Senatin uzvlerini Napoleon teyin edirdi sonra qanunu birinci konsul tesdiq etmeli idi Qanunvericilik tesebbusu hokumete mexsus idi Konstitusiyaya gore birinci konsul qanun layihesini birbasa Senata teqdim ede bilerdi Fransada Napoleonun sexsi hakimiyyet rejimi qurulmus eyni zamanda inqilabin esas nailiyyetleri saxlanilmisdi Konstitusiya inqilab neticesinde torpaq ele kecirenlerin huquqlarini tesdiq etmisdi Yeni konstitusiya plebisitde beyenildi 1802 ci ilde kecirilen plebisitden sonra birinci konsul vezifesi omurluk oldu Birinci konsul varis teyin etmek Qanunverici Korpusu buraxmaq sulh muqavilelerini tesdiq etmek huququna malik idi 1802 ci ilde Napoleonun ad gunu milli bayram elan edildi 1803 cu ilde dovriyyeye uzerinde onun eksi olan pul buraxildi SelahiyyetleriSilahli quvvelere rehberlik Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 144 Ali bas komandan teyin etmek Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 146 Nazirleri teyin etmek Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 148 Birbasa vergi yiganlarin teyini Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 153 Dolayi vergi yigan idarenin reisinin teyini fr chef aux regies des contributions indirectes Fransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 bend 154 Milli mehelle administrasiyasini teyin etmek fr l administration des domaines nationaux ele orada MenbelerFransa Respublikasi Konstitusiyasi 1795 rus Constitution du 5 fructidor an III fr