Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ermənistan-Türkiyə müharibəsi (1920) — Rusiya imperiyasının dağılmasından sonra yaranmış erməni-daşnak hökumətinin işğalçılıq siyasəti nəticəsində baş vermiş müharibə.
Müharibənin başlanmasında böyük dövlətlərin antitürkiyə siyasəti də az rol oynamamışdı. Versal-Vaşinqton sisteminin tərkib hissəsi kimi Paris sülh konfransında (1919-20) hazırlanmış Sevr sülh müqaviləsi (1920) Osmanlı imperiyasının bölüşdürülməsini nəzərdə tuturdu. Müqavilənin imzalanmasına Birinci dünya müharibəsinin (1914-18) qalib dövlətləri ilə yanaşı, Ermənistan (Ararat) Respublikası da cəlb edilmişdi. Müqaviləyə görə Türkiyənin Van, Bitlis, Ərzurum və Trabzon vilayətlərinin bir hissəsi erməni-daşnak hökumətinə verilməli idi. Türkiyə Böyük Millət Məclisi ölkənin ərazisini bölüşdürən bu müqaviləni rədd etmiş, sultan da onu ratifikasiya etməmişdi. Ermənistan isə Türkiyəyə qarşı əsassız ərazi iddialarını həyata keçirmək üçün müharibəyə başladı. 1920-ci il iyunun 18-də daşnaklar Oltu şəhərini tutdular. Rusiya hökuməti Ermənistanla may-iyun və Türkiyə ilə iyul-avqust aylarında Moskvada keçirilən konfranslarda hadisələrə müdaxilə etməyə çalışdı. Lakin hər iki tərəf onun təkliflərini qəbul etmədi. Türk ordusu işğal olunmuş torpaqların azad edilməsinə başladı; sentyabrın 29-da Sarıqamışı, sonra Ərdəhanı azad etdi. Çıxılmaz vəziyyətə düşdüyünü görən erməni-daşnak hökuməti türklərin azadlıq yürüşünü da-yandırmaq üçün Qərb dövlətlərinə, "bütün sivilizasiyalı dünyaya", müttəfiqlərə müraciət etdi, lakin türklərin uğurlu, ədalətli mübarizəsi bu cür "müraciətləri" cavabsız qoydu. Oktyabrın 30-da türklər Qarsa daxil olaraq, Aleksandropol (Gümrü) istiqamətində hücumu davam etdirdilər. Ermənistanın ABŞ, B.Britaniya, Fransa və İtaliyaya yeni müraciətləri də cavabsız qaldı. Gürcüstan Respublikası isə noyabrın 6-da neytrallığını elan etmişdi. Sovet Rusiyası bu müharibədən istifadə edərək, Ermənistanda möhkəmlənməyə çalışırdı. Lakin erməni-daşnak hökumətinin onun hərbi kömək təklifini rədd etməsi bu niyyəti boşa çıxartdı. Türklər uğurlu hərbi əməliyyatlar nəticəsində noyabrın 7-də Aleksandropolu azad etdilər. İrəvan üzərinə yürüş başlandı. Noyabrın 18-də Ermənistan barışıq imzalamağa məcbur oldu. Noyabrın 29-da Ermənistanda sovet hakimiyyəti quruldu. Sovet Rusiyasının hərbi əməliyyatları nəticəsində devrilmiş daşnak hökuməti qüvvələrini sovet hakimiyyətinə qarşı səfərbər etmək üçün dekabrın 2-də Gümrü müqaviləsini (1920) imzaladı. Türkiyənin müharibədəki qələbəsi onun nüfuzunu xeyli möhkəmləndirdi və 1921 il Moskva və Qars müqavilələrinin bağlanmasını sürətləndirdi (bax Qars müqaviləsi(1921) və Moskva müqaviləsi (1921)).
Həmçinin bax
İstinadlar
- Hüseynov Q.H., Atatürk dövründə Türkiyənin xarici siyasətinə dair, B., 1970
- Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklopediyası. İki cilddə. I cild. Bakı, “Lider nəşriyyat”, 2004, səh. 345
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ermenistan Turkiye muharibesi 1920 Rusiya imperiyasinin dagilmasindan sonra yaranmis ermeni dasnak hokumetinin isgalciliq siyaseti neticesinde bas vermis muharibe Muharibenin baslanmasinda boyuk dovletlerin antiturkiye siyaseti de az rol oynamamisdi Versal Vasinqton sisteminin terkib hissesi kimi Paris sulh konfransinda 1919 20 hazirlanmis Sevr sulh muqavilesi 1920 Osmanli imperiyasinin bolusdurulmesini nezerde tuturdu Muqavilenin imzalanmasina Birinci dunya muharibesinin 1914 18 qalib dovletleri ile yanasi Ermenistan Ararat Respublikasi da celb edilmisdi Muqavileye gore Turkiyenin Van Bitlis Erzurum ve Trabzon vilayetlerinin bir hissesi ermeni dasnak hokumetine verilmeli idi Turkiye Boyuk Millet Meclisi olkenin erazisini bolusduren bu muqavileni redd etmis sultan da onu ratifikasiya etmemisdi Ermenistan ise Turkiyeye qarsi esassiz erazi iddialarini heyata kecirmek ucun muharibeye basladi 1920 ci il iyunun 18 de dasnaklar Oltu seherini tutdular Rusiya hokumeti Ermenistanla may iyun ve Turkiye ile iyul avqust aylarinda Moskvada kecirilen konfranslarda hadiselere mudaxile etmeye calisdi Lakin her iki teref onun tekliflerini qebul etmedi Turk ordusu isgal olunmus torpaqlarin azad edilmesine basladi sentyabrin 29 da Sariqamisi sonra Erdehani azad etdi Cixilmaz veziyyete dusduyunu goren ermeni dasnak hokumeti turklerin azadliq yurusunu da yandirmaq ucun Qerb dovletlerine butun sivilizasiyali dunyaya muttefiqlere muraciet etdi lakin turklerin ugurlu edaletli mubarizesi bu cur muracietleri cavabsiz qoydu Oktyabrin 30 da turkler Qarsa daxil olaraq Aleksandropol Gumru istiqametinde hucumu davam etdirdiler Ermenistanin ABS B Britaniya Fransa ve Italiyaya yeni muracietleri de cavabsiz qaldi Gurcustan Respublikasi ise noyabrin 6 da neytralligini elan etmisdi Sovet Rusiyasi bu muharibeden istifade ederek Ermenistanda mohkemlenmeye calisirdi Lakin ermeni dasnak hokumetinin onun herbi komek teklifini redd etmesi bu niyyeti bosa cixartdi Turkler ugurlu herbi emeliyyatlar neticesinde noyabrin 7 de Aleksandropolu azad etdiler Irevan uzerine yurus baslandi Noyabrin 18 de Ermenistan barisiq imzalamaga mecbur oldu Noyabrin 29 da Ermenistanda sovet hakimiyyeti quruldu Sovet Rusiyasinin herbi emeliyyatlari neticesinde devrilmis dasnak hokumeti quvvelerini sovet hakimiyyetine qarsi seferber etmek ucun dekabrin 2 de Gumru muqavilesini 1920 imzaladi Turkiyenin muharibedeki qelebesi onun nufuzunu xeyli mohkemlendirdi ve 1921 il Moskva ve Qars muqavilelerinin baglanmasini suretlendirdi bax Qars muqavilesi 1921 ve Moskva muqavilesi 1921 Hemcinin baxGumru doyusu 1920 Sariqamis doyusu 1920 Qars doyusu 1920 Oltu doyusuIstinadlarHuseynov Q H Ataturk dovrunde Turkiyenin xarici siyasetine dair B 1970 Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Ensiklopediyasi Iki cildde I cild Baki Lider nesriyyat 2004 seh 345