Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Yapon əzgili (lat. Eriobotrya japonica – Yapon eriobotriyası) — eriobotriya cinsinə aid bitki növü.Gülçiçəklilər (lat. Rosaceae) fəsiləsindən həmişəyaşıl subtropik bitkidir.
| Yapon əzgili | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Yarımtriba: Cins: ???: Yapon əzgili | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Bu ekzotik ağacın bir neçə adı var. Azərbaycan dilində ən geniş yayılmış adı yapon əzgilidir. Eyni zamanda muşmula da adlandırılır. Həmçinin, Malta əriyi və yeni dünya meyvəsi də adlandırılır. Botanik adı isə latınca "Eriobotrya japonica"dır. Çünki eriobotriya cinsinə aid bitki növüdür.
Hesab edilir ki, bu meyvənin ana vətəni Çin və Şimali Hindistandır. Amma Yaponiyada yetişdirilib. Daha sonra isə Aralıq dənizi ölkələri başda olmaqla Avropaya yayılıb. Əsasən şəhər parklarında və küçələrdə dekorativ bitki kimi əkilib-becərilir. Qeyd edim ki, yapon əzgilinin şəhərdə çoxalmasının əsas səbəblərindən biri odur ki, bu ağac ətrafı o qədər də zibilləmir. Belə ki, onun yarpaqları adətən isti aylarda saralıb yerə tökülür və yarpaqları iri olduğundan onu yerdən yığışdırmaq da çox asandır.
On ildən artıqdır ki, Azərbaycanda, xüsusilə də paytaxt Bakıda yapon əzgili ağacından çox sayda əkilib. Xüsusilə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin binası qarşısındakı ağacların çoxu yapon əzgilidir.
Yapon əzgili toxumları ilə, mədəni sortları isə calaq etməklə artırılır. Bu ağacın əsas xüsusiyyətlərindən biri onun həmişəyaşıl olmasıdır. Qışda yarpaqlarını tökmür. Ortalama boyları 10 metrə qədər uzana bilir. Dekorativ baxımdan da çox gözəl bir görünüşü var. Qeyd edim ki, xüsusən ştillə əkilənləri çox şaxtalı havaya qarşı dözümsüzdür. Amma toxumdan artan və hasara alınanları sərt qışa dözə bilir.
Onun meyvəsi yeməlidir və çox dadlıdır. Meyvələri şirəli, turşa-şirin, açıq narıncı və ya sarı rəngdə, diametri 3 sm-ə qədər, bəzi mədəni sortlarda meyvəsinin ölçüsü 10 sm-dir. Meyvəsi ilk qoparılan zaman fərqli bir dada malik olur. Bir az keçdikdən sonra yumuşalır və ləzzətli olur. Meyvəsindən müxtəlif cür də istifadə oluna bilər. Hətta qan təzyiqinin aşağı salınmasında da ondan istifadə edilir. Meyvəsindən kompot, mürəbbə, marmelad, pastila, povidlo hazırlanır. Meyvəsinin tərkibi karotin və C vitamini zəngindir, eləcə də minerallardan dəmir, fosfor, kalsium və s mövcuddur. susuzluğu azaldır, qan dövranını nizamlayır, ishalı kəsir, qaraciyərin funksiyasını normallaşdırır və mədə iltihabını aradan götürür. Antioksidant təsiri ilə toksiki maddələrin uzaqlaşmasına şərait yaradır. Muşmula meyvəsinin sərinləşdirici effekti və dadı nə qədər gözəl olmasıyla yanaşı dəri xərçənginin qarşısının alınması istiqamətində də tədqiqatlar aparılır. Hamiləlik dövründə mütləq yeyilməsi lazım olan meyvədir. Çünki düşüklərin qarşısını alır və minerallarla zəngindir. Yanaşı olaraq bel ağrılarını azaldır. Artıq mayeni qovur və arıqlamaq istəyənlər üçün əlverişlidir.
Qeyd edim ki, bu yeni dünya meyvəsinin tumu da, yarpağı da, çayı da faydalıdır. Meyvəsinin daxilində bir neçə iri toxumları — tumları var. Tumları ilk baxışda daha çox şabalıda bənzəyirlər. İndiyə kimi mən azı 1, maksimum 6 tumuna rast gəlmişəm. Tumundan qəhvə əvəzediciləri də hazırlanır.
Həmçinin tumu sidik qovucu xüsusiyyətə malikdir, yarpaqları isə dəmlənib içildikdə qandakı şəkərin miqdarını aşağı salır. Bunun üçün ağacın yarpağından 20 qram götürərək onu 0,5 litr suda 20 dəqiqə dəmləyib gündə 2 dəfə bal əlavə edilərək qəbul etmək tövsiyə olunur. Müalicəvi xassələri dəqiqləşdirilməlidir.
İstinadlar
- Nurəddin Əliyev. Azərbaycanın dərman bitkiləri və fitoterapiya. Bakı, Elm, 1998.
- Elşad Qurbanov. Ali bitkilərin sistematikası, Bakı, 2009.
- azkurs.org. "Yapon əzgili – Мушмула японская – Eriobothrya japonica Lind" (az.). Əhməd-Cabir İsmayıl oğlu Əhmədov. İstifadə tarixi: 2018-06-13.
Xarici keçidlər
- Yeni dünya meyvəsi olan yapon əzgili və onun faydaları (az.)
 | Bitki ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Yapon ezgili lat Eriobotrya japonica Yapon eriobotriyasi eriobotriya cinsine aid bitki novu Gulcicekliler lat Rosaceae fesilesinden hemiseyasil subtropik bitkidir Yapon ezgiliElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile GulciceyikimilerYarimfesile GavalikimilerTriba Yarimtriba Cins Eriobotriya Yapon ezgiliBeynelxalq elmi adiEriobotrya japonica Lindl 1821Sekil axtarisiITIS 502403NCBI 32224EOL 628975 Bu ekzotik agacin bir nece adi var Azerbaycan dilinde en genis yayilmis adi yapon ezgilidir Eyni zamanda musmula da adlandirilir Hemcinin Malta eriyi ve yeni dunya meyvesi de adlandirilir Botanik adi ise latinca Eriobotrya japonica dir Cunki eriobotriya cinsine aid bitki novudur Hesab edilir ki bu meyvenin ana veteni Cin ve Simali Hindistandir Amma Yaponiyada yetisdirilib Daha sonra ise Araliq denizi olkeleri basda olmaqla Avropaya yayilib Esasen seher parklarinda ve kucelerde dekorativ bitki kimi ekilib becerilir Qeyd edim ki yapon ezgilinin seherde coxalmasinin esas sebeblerinden biri odur ki bu agac etrafi o qeder de zibillemir Bele ki onun yarpaqlari adeten isti aylarda saralib yere tokulur ve yarpaqlari iri oldugundan onu yerden yigisdirmaq da cox asandir On ilden artiqdir ki Azerbaycanda xususile de paytaxt Bakida yapon ezgili agacindan cox sayda ekilib Xususile Baki Seher Icra Hakimiyyetinin binasi qarsisindaki agaclarin coxu yapon ezgilidir Yapon ezgili toxumlari ile medeni sortlari ise calaq etmekle artirilir Bu agacin esas xususiyyetlerinden biri onun hemiseyasil olmasidir Qisda yarpaqlarini tokmur Ortalama boylari 10 metre qeder uzana bilir Dekorativ baximdan da cox gozel bir gorunusu var Qeyd edim ki xususen stille ekilenleri cox saxtali havaya qarsi dozumsuzdur Amma toxumdan artan ve hasara alinanlari sert qisa doze bilir Onun meyvesi yemelidir ve cox dadlidir Meyveleri sireli tursa sirin aciq narinci ve ya sari rengde diametri 3 sm e qeder bezi medeni sortlarda meyvesinin olcusu 10 sm dir Meyvesi ilk qoparilan zaman ferqli bir dada malik olur Bir az kecdikden sonra yumusalir ve lezzetli olur Meyvesinden muxtelif cur de istifade oluna biler Hetta qan tezyiqinin asagi salinmasinda da ondan istifade edilir Meyvesinden kompot murebbe marmelad pastila povidlo hazirlanir Meyvesinin terkibi karotin ve C vitamini zengindir elece de minerallardan demir fosfor kalsium ve s movcuddur susuzlugu azaldir qan dovranini nizamlayir ishali kesir qaraciyerin funksiyasini normallasdirir ve mede iltihabini aradan goturur Antioksidant tesiri ile toksiki maddelerin uzaqlasmasina serait yaradir Musmula meyvesinin serinlesdirici effekti ve dadi ne qeder gozel olmasiyla yanasi deri xercenginin qarsisinin alinmasi istiqametinde de tedqiqatlar aparilir Hamilelik dovrunde mutleq yeyilmesi lazim olan meyvedir Cunki dusuklerin qarsisini alir ve minerallarla zengindir Yanasi olaraq bel agrilarini azaldir Artiq mayeni qovur ve ariqlamaq isteyenler ucun elverislidir Qeyd edim ki bu yeni dunya meyvesinin tumu da yarpagi da cayi da faydalidir Meyvesinin daxilinde bir nece iri toxumlari tumlari var Tumlari ilk baxisda daha cox sabalida benzeyirler Indiye kimi men azi 1 maksimum 6 tumuna rast gelmisem Tumundan qehve evezedicileri de hazirlanir Hemcinin tumu sidik qovucu xususiyyete malikdir yarpaqlari ise demlenib icildikde qandaki sekerin miqdarini asagi salir Bunun ucun agacin yarpagindan 20 qram goturerek onu 0 5 litr suda 20 deqiqe demleyib gunde 2 defe bal elave edilerek qebul etmek tovsiye olunur Mualicevi xasseleri deqiqlesdirilmelidir IstinadlarNureddin Eliyev Azerbaycanin derman bitkileri ve fitoterapiya Baki Elm 1998 Elsad Qurbanov Ali bitkilerin sistematikasi Baki 2009 azkurs org Yapon ezgili Mushmula yaponskaya Eriobothrya japonica Lind az Ehmed Cabir Ismayil oglu Ehmedov Istifade tarixi 2018 06 13 Xarici kecidlerYeni dunya meyvesi olan yapon ezgili ve onun faydalari az Bitki ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin