Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Emin ağa Acalov, Emin bəy Acalov, Emin Borçalı və ya Emin ağa Borçalı (1868, Kəpənəkçi – 1937, Qazax) — Borçalı Qarapapaq Türk Cümhuriyyətinin qurucusu, Qars Milli İslam Şurası Ümumi Mərkəzinin başçısı, Qars Milli İslam Şurası Hökuməti başçısının müavini.
| Emin ağa Acalov | |
|---|---|
 | |
Qars Milli İslam Şurası Hökuməti başçısının müavini | |
| 30 noyabr 1918 – 17 yanvar 1919 | |
| Əvvəlki | vəzifə ləğv olundu |
| Sonrakı | vəzifə təsis olundu |
Qars Milli İslam Şurası Ümumi Mərkəzinin başçısı | |
| 14 noyabr 1918 – 30 noyabr 1919 | |
| Əvvəlki | vəzifə ləğv olundu |
| Sonrakı | vəzifə təsis olundu |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1868 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1937 |
| Vəfat yeri | |
Həyatı
Emin ağa Borçalı 1868-ci ildə Borçalının Kəpənəkçi kəndində Hacallı nəslindən Ağanın ailəsində anadan olmuşdur. Həmin illər Borçalı mahalı Rusiya imperiyasının tərkibində idi və qəza statusunu almışdı.
Emin ağanın uşaqlığı Kəpənəkçi kəndində keçib. Uşaqlıqda 4 il dini təhsil almış, Quranı və ərəb əlifbasını öyrənmişdir. Yeniyetmə çağlarında gimnaziya təhsili alaraq rus dilini öyrənir. Sonra Ağbulaqda Meşə akademiyasını bitirir. Atasını erkən itirən Emin 17 yaşından atasından qalan təsərrüfatı idarə edir.
Emin ağa Borçalıda Novruz bayramı zamanı gənclər arasında keçrilən at yarışı zamanı birinci yerə çıxdığına görə gənc Emin ağanı Zaqafqaziya qubernatorunun yanına gətirirlər. Qubernator onu Telavi qəzasına xüsusi tapşırıqlar üzrə məmur təyin edir. Emin ağa burada 1 il işlədikdən sonra öz istəyilə işindən ayrılaraq Borçalıya qayıdır.
Bir müddət sonra burada atışmada yaralansa da, ona atəş açanlardan birini öldürüb, ikisini yaralayır. Təqib olunan Emin ağa istintaqdan qaçır və qaçaqılığa başlayır. Emin ağa və seçdiyi 7 nəfər seçərək qaçaqçılığa başlayır. Onlar Borçalı, Axısqa-Mesxeti (Axalkalaki, Bakuriani, Borjomi), İrəvan quberniyası, Gəncəbasar, Qars, İğdır, Ərdəhan, Ərzurum, Mərənd və Xoy ərazilərində qaçaqçılıq edir.
Bir neçə il qaçaqlıq edən Emin ağa Knyaz Tarxanovun Borçalı mahalına pristav təyin olunmasından sonra zamin müqabilində məhkəmə qərarı ilə əfv olunur.
1898-ci ildə öz nişanlısını qaçırdığına görə həmin il aprelin 18-də Tiflis məhkəmə palatası tərəfindən bütün hüquq və imtiyazları əlindən alınmaq şərti ilə Həştərxana sürgünə göndərilməsi qərara alınsa da, həmin dövrdə qaçırılan knyaz Orbelianinin atlarının geri qaytarılmasındakı roluna görə sürgün cəzası bir ay həbslə əvəz olunur. Həbsdən azad olduqdan sonra kəndi Kəpənəkçiyə qayıdan Emin ağa 1905-ci ilə kimi burada yaşayır.
Emin ağa 1905–1907-ci illərdə Borçalıdan Abdallı kor İsmayıl, İsrafil ağa, Astan ağa, Darvazlı Mehralı, Cöyrə oğlu Qara və s. birlikdə Tiflisdə, Yekaterinfilddə (indiki Bolnisi), Xaçında və xeyli sayda erməni quldurunu qətlə yetirir.
1907-ci ildə ruslar Borçalıya ordu yeridib burada hərbi vəziyyət yaradırlar. Bu rejim 1912-ci ilə kimi davam edir. Emin ağanın dostu qaçaq Abdallı kor İsmayıl onunla birgə qaçaqçılığa başlamağa, digər dostu, keçmiş qaçaq sonra isə Osmanlı ordusunun minbaşısı isə onu Osmanlı ordusunda xidmətə çağırır. Emin ağa hər iki təklifdən imtina edərək Borçalıda qalacağını bildirir.
17 dekabr 1917-ci ildə ermənilər qəfildən Borçalıya hücum edirlər. Sadaxlı, Ləmbəli, Dəmyə Gorarxlı, Saral, Ağammədli və s. kəndlərdə savaş daha şiddətli idi. Emin ağanın da iştirak etdiyi savaşda Borçalılar ermənilərə böyük itki verdirib geri çəkildilər. Həmin ilin 30 dekabrında Borçalının dağ Borçalı adlanan hissəsi Loru, Pəmbək və Cəlaloğlu rus hakimiyyəti tərəfindən neytral zonaya çevrilir və bir il sonra Ermənistana verilir.
1916–1917 ci illər arasında Emin ağanın Yekaterinfilddə məskunlaşmış almanlarla üç dəfə vuruşması olur və hər dəfə də onları darmadağın edir.
İngilislər Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökumətinin 35 üzvünü 13 aprel 1919 tarixində həbs edərək, zirehli qatarda Gümrüyə, oradan da Batum yolu ilə Malta adasına sürgünə göndərdi.
Dövrün Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin baş naziri Fətəli xan Xoyski İngilislərlə danışıqlar apararaq Emin ağanı sürgündən xilas edib, cəzasını Tiflis həbsxanasında çəkməsinə nail olur.
Bir müddət Metex qalasında cəza çəkən Emin ağa oradan qaçır. Həbsxana rəisinin evinə gəlir, rəis onu Tiflisdən çıxma şərti ilə buraxır.
Bundan sonra Emin ağa Qazaxa gəlir və ömrünün sonuna qədər burada yaşayır. O, 1937-ci ildə vəfat edir. Onun qəbri Qazağın Qarapapaqlar kəndindədir.
Siyasi fəaliyyəti
Borçalı Qarapapaq Türk Cümhuriyyətində
1917-ci ilin dekabrında Emin ağa, Borçalı Xeyriyyə Cəmiyyətinin sədri Qurbanəli əfəndi Xəlilzadə, Borçalının sünni qazısı Yusif əfəndi Allahyarzadə, həm şiə qazısı Şeyx Məhəmməd Əli ilə birgə Borçalı Qarapapaq Türk Cümhuriyyətinin yarandığını rəsmən elan edirlər.
1918-ci il mayın əvvəlində Azərbaycana yardıma gələn Osmanlı ordusunun paşaları Nuru və Ənvər paşaları Cəlaloğlunda qarşılayıb onları Qazaxa qədər ötürən Emin ağa onlar vasitəsilə Osmanlı sultanı Abdüləzizə, daha sonra isə Azərbaycan dövlətinə müraciət ünvanlayaraq onlardan yardım istəyir. Lakin, istədiyi yardımı ala bilmir.
Bir müddət sonra Osmanlı paşası 9-cu Ordu Komandanı Yaqub Şevqi Paşa 5 noyabr 1918-də Qarsda Emin ağa ilə görüşür və ona hər cür dəstək verəcəyinə söz verir.
Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətində
5 noyabrda isə Kağızmanlı Əli Rza bəy, Qarslı Sarı Xəliloğlu Nuhlis, Orenburqlu Tevhiddin bəy Mamlıoğlu, Emin ağa Acalov və Fəxrəddin bəy Piroğlu rəhbərliyində Qars İslam Şurası qurulmuşdur.
14 noyabr 1918-ci ildə Qarsda, indiki Atatürk prospektində yerləşən bələdiyyə binasının altındakı keçmiş Səhiyyə İdarəsinin binasında Birinci Qars Konqresi toplandı. Konqresdə Fəxrəddin bəy Piroğlu başçılığında 8 nəfərlik Müvəqəti Heyət, Emin ağa Acalovun rəhbərliyində isə Milli İslam Şurası Ümumi Mərkəzi qurulmuşdur. Şuranın rəhbər müavinliyinə Fəxrəddin bəy təyin olndu.
30 noyabr 1918-ci ildə Qarsda keçirilən İkinci Qars Qurultayında Qars, Ərdəhan, Batumdan 60 nəfər təmsilçi iştirak etmişdir. Daha sonra müxtəlif bölgələrdən 10 nəfər daha iştirakçı qatılmışdır. Konqresdə Milli İslam Şurası Hökuməti quruldu. Hökumətin başçısı İbrahim bəy Cahangirzadə seçilmişdir. Emin ağa Acalov isə başçının müavini seçilmişdir. Konqresdə Qars, Oltu, Kağızman, Iğdır, Sarıqamış, Ardahan, Axalkələk, Axısqa Batum kimi şəhərlərdə yerli xalq təşkilatlanmışdır. Konqresdə Milli Şura hökumətinə Axısqa Müvəqqəti Hökuməti, Araz Türk Cümhuriyyəti, Batum Milli Şurası da qatılmışdır. Konqres 2 dekabradək davam etmişdir.
8 Dekabr 1918 tarixində Qars İslam Cümhuriyyəti adından Qars-İstanbul-Tokyo xətti ilə vurulan (Fransızca) teleqramlardan birinin surəti belədir :
 | Hörmətli Yaponiya İmperatoru Həzrətlərinə ! Asiya Asiyalılarındır davasının ələmdarı sifəti ilə Sizə müraciət edirik ki, Qars İslam Hökumətinin mövcudiyyəti siyasətini tanınmasında müzahirətinizə mazhariyyəti bir asiyalı olaraq rica edirik ! 18 Dekabr 1918 miladi : Qars İslam Cümhuriyyəti Sədri Emin Borçalı. |  |
7 yanvar 1919-cu ildə isə İkinci Ardahan Konqresi keçirilmişdir. Bu konqresi keçmiş konqresin 8 nəfərlik heyəti ilə yanaşı Milli Şura Hökumətinin 12 təmsilçi nümayəndəsi - Axalkələkdən Mehmed Əli bəy, Çıldıdan Doktor Əsəd bəy, Qarsdan İbrahim bəy Cahangirzadə və Həsən bəy Cahangirov, Oltudan Yusif Ziya bəy, Əhməd bəy Şakiroğlu, Mehmet Ramiz bəy, Olurdan Rüstəm bəy Hamşioğlu, Kağızmandan Əli Rza, Şörəyeldən Ağbabalı Hacıabbasoğlu və Kərbəlayi Məmməd bəy də qatılmışdır. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Müvəqqəti Milli Hökumətini qurmaq üçün büyük konqres təşkil etmək, erməni-gürcü birləşmələrinə qarşı vuruşma, Batumda yayımlanan "Səda-yi Millət", Trabzondakı "İstiqbal", Ərzurumdakı "Albayraq" qəzetləri vasitəsilə məlumatlandırma və bir neə başqa qərar alınmışdır.
17 yanvar 1919-cu il tarixində 131 nümayəndənin iştirakı ilə Böyük Qars Konqresi təşkil olundu. Konqres Doktor Əsəd bəyin rəhbərliyində topanmışdır. Konqresə Qars, Ərdəhan, Batum, Naxçıvan, Ordubad,Culfa, Axısqa, Axalkələkdən nümayəndələr gəlmişdir. Konqresdə Cənub-Qərbi Qafqaz Hökuməti elan olunmuşdur. Hökumətin başçısı İbrahim bəy Cahangirzadə seçilmişdir. 10 nazirlik və 4 idarə təşkil olunmuşdur. 18 yanvar tarixində Batumdan gələn Uçaksa vəkilləri də hökumətə birləşmişdir. 25 mart 1919 tarixində hökumətin adı Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti adını almışdır
Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti müvəqqəti hökumətinin sədri Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Hökumətinə 1919-cu il 26 yanvar tarixli notasında bildirirdi ki, Gürcüstan Ərdəhan mahalını və Axalsıx qəzasını işğal etməyə cəhd göstərir. Bütün müsəlman əhalisi buna qarşı ayağa qalxmışdır. Ermənilər də Naxçıvan qəzasına hücumlar edirlər. Gürcülərin Axalsıx və Axalkələk qəzalarına hücumları zamanı 45 min davar aparılmışdı. Bu vaxt Emin ağa Şövkət Paşa və İzzət Əfəndi ilə Borçalıya dönür. Burada rus, alman, erməni, gürcülərə qarşı mübarizəyə qoşulur. Döyüşlərdə Emin ağanın dostu Astan bəy öldürülür, Abdallı kor İsmayıl isə yaralanır. Cavab olaraq Emin ağa 40 döyüşçü ilə hücuma keçərək 200 erməni döyüşçünü öldürür. Borçalı Milli Şurasının döyüşçüləri Yekatrinfilddə almanları darmadağın edir, ermənlər isə böyük itkilər verərək geri çəkilir.
Ermənilər 1919-cu il aprelin 12-də ingilislərin dəstəyi ilə Qars vilayətinə hücum etdilər. Azərbaycan Cümhuriyyəti Hökuməti ermənilərin Qarsda törətdiyi soyqırımı ilə bağlı Britaniya komandanlığına etirazını bildirdi. Buna baxmayaraq, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyətinə kömək göstərmək ingilislərin planlarına daxil deyildi. İngilislər Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti hökumətinin 35 üzvünü həbs edərək, zirehli qatarda Gümrüyə, oradan da Batum yolu ilə Malta adasına sürgünə göndərdi. Bununla da, Cənub-Qərbi Qafqaz Cümhuriyyəti süqut etdi.
Ədəbi fəaliyyəti
Emin ağa saz çalıb oxuyur, şeirlər qoşurmuş. Hal-hazırda Gürcüstan Dövlət Muzeyində Emin Ağanın təqdim etdiyi "Borçalı Qadınının Geyimi" adlı etnoqrafik eksponat qorunmaqdadır .
Emin ağain 1912-ci ildə Tiflisdə Şərq mətbəəsində Azərbaycan dilində "Bəsdi, Oyan!" kitabı yayımlanmışdır.
Ön sözdə yazılmışdır:
| | Hər kəsin borcudur, əlindən gəldiği qədər hər növ ilə olmuş olsa, bəşərə, ələlhüsus, öz millətinə kömək eləsin. Nə fayda ki, əcdadlarımız bizi naşı qoymuşlar, məramımızı ifadə etməyə dil və qələmimiz yoxdur. Bununla belə, millətimizin bugünkü halına baxanda insan sakit dura bilmir, odur ki, bəndeyi-hakir də bu balaca kitabçayı yazıb nəşrinə iqdam etdim… | |
Hekayədə Borçalı gənci Fərhadın başına gələnlər dilə gətirilir. O, on yaşında elmə yiyələnməyi fəhm qılır, ana-atasından rica edir ki, onu oxutsunlar. Atası Mahmud oğlunun bu sözlərini cin, şeytan sözü qəbul edir, əsəbiləşir, onu evdən qovur. Fərhad meşədə elm qədri bilən, zəngin bir ovcuya rast gəlir. Rəşid adında bu ovcunın övladı yoxuymuş, Fərhadı oğulluğa götürür, mal-mülkünün yarısını ona vasiyyət edir, onu oxumağa həvəsləndirir. Fərhad gimnazya bitirib həkimlik öyrənmək üçün Paris'ə gedir. Paris'də yeddi il oxuyub, fənnə kamil olur. Orada bir milyonçu xəstəyə şəfa verir, pul qazanır. Bu aşamada Rəşid də ağır xəstələnir, Fərhad məmləkətə dönür, Rəşid'in dərdinə əlaç tapır, üç gündən sonra Rəşid ayağa qalxır. Fərhad'ın gəlişinə qurbanlar kəsilir, məclis qurulur. Mahmud da xanımı Fatma ilə məclisə gəlir. On səkkiz illik ata-oğul, ana-oğul həsrəti sona çatır.
Əsərin sonunda "Borçalı təlimindəyəm" deyə Borçalının anılmasıyla sonlanır.
İstinadlar
- "1918-ci il Mart Soyqrımının qisasını alan Borçalı bəyi İsrafil bəy Acalov Erməni generalın başını kəsən İsrafil bəy kim olub?". 2023-07-08 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-03-31.
- "Arxivlənmiş surət". 2021-08-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-08-23.
Mənbə
- Şurəddin Məmmədli, Mustafa Tanrıverdi: Kars İslam Şurası'nın İlk Reisi Borçalılı Kepenekçi Emin Ağa / Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Kafkas Üniversitesi, 2: 165–180, Kars 2008
- Şurəddin Məmmədli: Prezident Kepenekçi Emin Ağa / Ulu Türk Yurdu Borçalı Sitesi 2016-03-05 at the Wayback Machine
- Asif Hacılı: Ahıska Türkləri: Vətən Bilgisi. İstanbul, 2009
- Asif Hacılı: Qəribəm bu Vətəndə: Ahıska türklərinin etnik mədəniyyəti. Bakı, 1992
- Asif Hacılı. Ahıskalı Osman Sərvər Atabəy və haqqında xatirələr
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Emin aga Acalov Emin bey Acalov Emin Borcali ve ya Emin aga Borcali 1868 Kepenekci 1937 Qazax Borcali Qarapapaq Turk Cumhuriyyetinin qurucusu Qars Milli Islam Surasi Umumi Merkezinin bascisi Qars Milli Islam Surasi Hokumeti bascisinin muavini Emin aga AcalovQars Milli Islam Surasi Hokumeti bascisinin muavini30 noyabr 1918 17 yanvar 1919Evvelkivezife legv olunduSonrakivezife tesis olunduQars Milli Islam Surasi Umumi Merkezinin bascisi14 noyabr 1918 30 noyabr 1919Evvelkivezife legv olunduSonrakivezife tesis olunduSexsi melumatlarDogum tarixi 1868Dogum yeri Kepenekci GurcustanVefat tarixi 1937Vefat yeri Qazax Qazax rayonu Azerbaycan SSR SSRIHeyatiEmin aga Borcali 1868 ci ilde Borcalinin Kepenekci kendinde Hacalli neslinden Aganin ailesinde anadan olmusdur Hemin iller Borcali mahali Rusiya imperiyasinin terkibinde idi ve qeza statusunu almisdi Emin aganin usaqligi Kepenekci kendinde kecib Usaqliqda 4 il dini tehsil almis Qurani ve ereb elifbasini oyrenmisdir Yeniyetme caglarinda gimnaziya tehsili alaraq rus dilini oyrenir Sonra Agbulaqda Mese akademiyasini bitirir Atasini erken itiren Emin 17 yasindan atasindan qalan teserrufati idare edir Emin aga Borcalida Novruz bayrami zamani gencler arasinda kecrilen at yarisi zamani birinci yere cixdigina gore genc Emin agani Zaqafqaziya qubernatorunun yanina getirirler Qubernator onu Telavi qezasina xususi tapsiriqlar uzre memur teyin edir Emin aga burada 1 il isledikden sonra oz isteyile isinden ayrilaraq Borcaliya qayidir Bir muddet sonra burada atismada yaralansa da ona ates acanlardan birini oldurub ikisini yaralayir Teqib olunan Emin aga istintaqdan qacir ve qacaqiliga baslayir Emin aga ve secdiyi 7 nefer secerek qacaqciliga baslayir Onlar Borcali Axisqa Mesxeti Axalkalaki Bakuriani Borjomi Irevan quberniyasi Gencebasar Qars Igdir Erdehan Erzurum Merend ve Xoy erazilerinde qacaqciliq edir Bir nece il qacaqliq eden Emin aga Knyaz Tarxanovun Borcali mahalina pristav teyin olunmasindan sonra zamin muqabilinde mehkeme qerari ile efv olunur 1898 ci ilde oz nisanlisini qacirdigina gore hemin il aprelin 18 de Tiflis mehkeme palatasi terefinden butun huquq ve imtiyazlari elinden alinmaq serti ile Hesterxana surgune gonderilmesi qerara alinsa da hemin dovrde qacirilan knyaz Orbelianinin atlarinin geri qaytarilmasindaki roluna gore surgun cezasi bir ay hebsle evez olunur Hebsden azad olduqdan sonra kendi Kepenekciye qayidan Emin aga 1905 ci ile kimi burada yasayir Emin aga 1905 1907 ci illerde Borcalidan Abdalli kor Ismayil Israfil aga Astan aga Darvazli Mehrali Coyre oglu Qara ve s birlikde Tiflisde Yekaterinfildde indiki Bolnisi Xacinda ve xeyli sayda ermeni quldurunu qetle yetirir 1907 ci ilde ruslar Borcaliya ordu yeridib burada herbi veziyyet yaradirlar Bu rejim 1912 ci ile kimi davam edir Emin aganin dostu qacaq Abdalli kor Ismayil onunla birge qacaqciliga baslamaga diger dostu kecmis qacaq sonra ise Osmanli ordusunun minbasisi ise onu Osmanli ordusunda xidmete cagirir Emin aga her iki teklifden imtina ederek Borcalida qalacagini bildirir 17 dekabr 1917 ci ilde ermeniler qefilden Borcaliya hucum edirler Sadaxli Lembeli Demye Gorarxli Saral Agammedli ve s kendlerde savas daha siddetli idi Emin aganin da istirak etdiyi savasda Borcalilar ermenilere boyuk itki verdirib geri cekildiler Hemin ilin 30 dekabrinda Borcalinin dag Borcali adlanan hissesi Loru Pembek ve Celaloglu rus hakimiyyeti terefinden neytral zonaya cevrilir ve bir il sonra Ermenistana verilir 1916 1917 ci iller arasinda Emin aganin Yekaterinfildde meskunlasmis almanlarla uc defe vurusmasi olur ve her defe de onlari darmadagin edir Ingilisler Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti hokumetinin 35 uzvunu 13 aprel 1919 tarixinde hebs ederek zirehli qatarda Gumruye oradan da Batum yolu ile Malta adasina surgune gonderdi Dovrun Azerbaycan Xalq Cumhuriyyetinin bas naziri Feteli xan Xoyski Ingilislerle danisiqlar apararaq Emin agani surgunden xilas edib cezasini Tiflis hebsxanasinda cekmesine nail olur Bir muddet Metex qalasinda ceza ceken Emin aga oradan qacir Hebsxana reisinin evine gelir reis onu Tiflisden cixma serti ile buraxir Bundan sonra Emin aga Qazaxa gelir ve omrunun sonuna qeder burada yasayir O 1937 ci ilde vefat edir Onun qebri Qazagin Qarapapaqlar kendindedir Siyasi fealiyyetiBorcali Qarapapaq Turk Cumhuriyyetinde 1917 ci ilin dekabrinda Emin aga Borcali Xeyriyye Cemiyyetinin sedri Qurbaneli efendi Xelilzade Borcalinin sunni qazisi Yusif efendi Allahyarzade hem sie qazisi Seyx Mehemmed Eli ile birge Borcali Qarapapaq Turk Cumhuriyyetinin yarandigini resmen elan edirler 1918 ci il mayin evvelinde Azerbaycana yardima gelen Osmanli ordusunun pasalari Nuru ve Enver pasalari Celaloglunda qarsilayib onlari Qazaxa qeder oturen Emin aga onlar vasitesile Osmanli sultani Abdulezize daha sonra ise Azerbaycan dovletine muraciet unvanlayaraq onlardan yardim isteyir Lakin istediyi yardimi ala bilmir Bir muddet sonra Osmanli pasasi 9 cu Ordu Komandani Yaqub Sevqi Pasa 5 noyabr 1918 de Qarsda Emin aga ile gorusur ve ona her cur destek vereceyine soz verir Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetinde 5 noyabrda ise Kagizmanli Eli Rza bey Qarsli Sari Xeliloglu Nuhlis Orenburqlu Tevhiddin bey Mamlioglu Emin aga Acalov ve Fexreddin bey Piroglu rehberliyinde Qars Islam Surasi qurulmusdur 14 noyabr 1918 ci ilde Qarsda indiki Ataturk prospektinde yerlesen belediyye binasinin altindaki kecmis Sehiyye Idaresinin binasinda Birinci Qars Konqresi toplandi Konqresde Fexreddin bey Piroglu basciliginda 8 neferlik Muveqeti Heyet Emin aga Acalovun rehberliyinde ise Milli Islam Surasi Umumi Merkezi qurulmusdur Suranin rehber muavinliyine Fexreddin bey teyin olndu 30 noyabr 1918 ci ilde Qarsda kecirilen Ikinci Qars Qurultayinda Qars Erdehan Batumdan 60 nefer temsilci istirak etmisdir Daha sonra muxtelif bolgelerden 10 nefer daha istirakci qatilmisdir Konqresde Milli Islam Surasi Hokumeti quruldu Hokumetin bascisi Ibrahim bey Cahangirzade secilmisdir Emin aga Acalov ise bascinin muavini secilmisdir Konqresde Qars Oltu Kagizman Igdir Sariqamis Ardahan Axalkelek Axisqa Batum kimi seherlerde yerli xalq teskilatlanmisdir Konqresde Milli Sura hokumetine Axisqa Muveqqeti Hokumeti Araz Turk Cumhuriyyeti Batum Milli Surasi da qatilmisdir Konqres 2 dekabradek davam etmisdir 8 Dekabr 1918 tarixinde Qars Islam Cumhuriyyeti adindan Qars Istanbul Tokyo xetti ile vurulan Fransizca teleqramlardan birinin sureti beledir Hormetli Yaponiya Imperatoru Hezretlerine Asiya Asiyalilarindir davasinin elemdari sifeti ile Size muraciet edirik ki Qars Islam Hokumetinin movcudiyyeti siyasetini taninmasinda muzahiretinize mazhariyyeti bir asiyali olaraq rica edirik 18 Dekabr 1918 miladi Qars Islam Cumhuriyyeti Sedri Emin Borcali 7 yanvar 1919 cu ilde ise Ikinci Ardahan Konqresi kecirilmisdir Bu konqresi kecmis konqresin 8 neferlik heyeti ile yanasi Milli Sura Hokumetinin 12 temsilci numayendesi Axalkelekden Mehmed Eli bey Cildidan Doktor Esed bey Qarsdan Ibrahim bey Cahangirzade ve Hesen bey Cahangirov Oltudan Yusif Ziya bey Ehmed bey Sakiroglu Mehmet Ramiz bey Olurdan Rustem bey Hamsioglu Kagizmandan Eli Rza Soreyelden Agbabali Haciabbasoglu ve Kerbelayi Memmed bey de qatilmisdir Konqresde Cenub Qerbi Qafqaz Muveqqeti Milli Hokumetini qurmaq ucun buyuk konqres teskil etmek ermeni gurcu birlesmelerine qarsi vurusma Batumda yayimlanan Seda yi Millet Trabzondaki Istiqbal Erzurumdaki Albayraq qezetleri vasitesile melumatlandirma ve bir nee basqa qerar alinmisdir 17 yanvar 1919 cu il tarixinde 131 numayendenin istiraki ile Boyuk Qars Konqresi teskil olundu Konqres Doktor Esed beyin rehberliyinde topanmisdir Konqrese Qars Erdehan Batum Naxcivan Ordubad Culfa Axisqa Axalkelekden numayendeler gelmisdir Konqresde Cenub Qerbi Qafqaz Hokumeti elan olunmusdur Hokumetin bascisi Ibrahim bey Cahangirzade secilmisdir 10 nazirlik ve 4 idare teskil olunmusdur 18 yanvar tarixinde Batumdan gelen Ucaksa vekilleri de hokumete birlesmisdir 25 mart 1919 tarixinde hokumetin adi Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti adini almisdir Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti muveqqeti hokumetinin sedri Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Hokumetine 1919 cu il 26 yanvar tarixli notasinda bildirirdi ki Gurcustan Erdehan mahalini ve Axalsix qezasini isgal etmeye cehd gosterir Butun muselman ehalisi buna qarsi ayaga qalxmisdir Ermeniler de Naxcivan qezasina hucumlar edirler Gurculerin Axalsix ve Axalkelek qezalarina hucumlari zamani 45 min davar aparilmisdi Bu vaxt Emin aga Sovket Pasa ve Izzet Efendi ile Borcaliya donur Burada rus alman ermeni gurculere qarsi mubarizeye qosulur Doyuslerde Emin aganin dostu Astan bey oldurulur Abdalli kor Ismayil ise yaralanir Cavab olaraq Emin aga 40 doyuscu ile hucuma kecerek 200 ermeni doyuscunu oldurur Borcali Milli Surasinin doyusculeri Yekatrinfildde almanlari darmadagin edir ermenler ise boyuk itkiler vererek geri cekilir Ermeniler 1919 cu il aprelin 12 de ingilislerin desteyi ile Qars vilayetine hucum etdiler Azerbaycan Cumhuriyyeti Hokumeti ermenilerin Qarsda toretdiyi soyqirimi ile bagli Britaniya komandanligina etirazini bildirdi Buna baxmayaraq Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyetine komek gostermek ingilislerin planlarina daxil deyildi Ingilisler Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti hokumetinin 35 uzvunu hebs ederek zirehli qatarda Gumruye oradan da Batum yolu ile Malta adasina surgune gonderdi Bununla da Cenub Qerbi Qafqaz Cumhuriyyeti suqut etdi Edebi fealiyyetiEmin aga saz calib oxuyur seirler qosurmus Hal hazirda Gurcustan Dovlet Muzeyinde Emin Aganin teqdim etdiyi Borcali Qadininin Geyimi adli etnoqrafik eksponat qorunmaqdadir Emin again 1912 ci ilde Tiflisde Serq metbeesinde Azerbaycan dilinde Besdi Oyan kitabi yayimlanmisdir On sozde yazilmisdir Her kesin borcudur elinden geldigi qeder her nov ile olmus olsa besere elelhusus oz milletine komek elesin Ne fayda ki ecdadlarimiz bizi nasi qoymuslar meramimizi ifade etmeye dil ve qelemimiz yoxdur Bununla bele milletimizin bugunku halina baxanda insan sakit dura bilmir odur ki bendeyi hakir de bu balaca kitabcayi yazib nesrine iqdam etdim Hekayede Borcali genci Ferhadin basina gelenler dile getirilir O on yasinda elme yiyelenmeyi fehm qilir ana atasindan rica edir ki onu oxutsunlar Atasi Mahmud oglunun bu sozlerini cin seytan sozu qebul edir esebilesir onu evden qovur Ferhad mesede elm qedri bilen zengin bir ovcuya rast gelir Resid adinda bu ovcunin ovladi yoxuymus Ferhadi ogulluga goturur mal mulkunun yarisini ona vasiyyet edir onu oxumaga heveslendirir Ferhad gimnazya bitirib hekimlik oyrenmek ucun Paris e gedir Paris de yeddi il oxuyub fenne kamil olur Orada bir milyoncu xesteye sefa verir pul qazanir Bu asamada Resid de agir xestelenir Ferhad memlekete donur Resid in derdine elac tapir uc gunden sonra Resid ayaga qalxir Ferhad in gelisine qurbanlar kesilir meclis qurulur Mahmud da xanimi Fatma ile meclise gelir On sekkiz illik ata ogul ana ogul hesreti sona catir Eserin sonunda Borcali telimindeyem deye Borcalinin anilmasiyla sonlanir Istinadlar 1918 ci il Mart Soyqriminin qisasini alan Borcali beyi Israfil bey Acalov Ermeni generalin basini kesen Israfil bey kim olub 2023 07 08 tarixinde Istifade tarixi 2021 03 31 Arxivlenmis suret 2021 08 23 tarixinde Istifade tarixi 2021 08 23 MenbeSureddin Memmedli Mustafa Tanriverdi Kars Islam Surasi nin Ilk Reisi Borcalili Kepenekci Emin Aga Sosyal Bilimler Enstitusu Dergisi Kafkas Universitesi 2 165 180 Kars 2008 Sureddin Memmedli Prezident Kepenekci Emin Aga Ulu Turk Yurdu Borcali Sitesi 2016 03 05 at the Wayback Machine Asif Hacili Ahiska Turkleri Veten Bilgisi Istanbul 2009 Asif Hacili Qeribem bu Vetende Ahiska turklerinin etnik medeniyyeti Baki 1992 Asif Hacili Ahiskali Osman Server Atabey ve haqqinda xatirelerHemcinin baxBorcali Qarapapaq Turk Cumhuriyyeti