Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Elektrik zədələnmələri — müxtəlif gərginlikli elektrik cərəyanı ilə kontakt nəticəsində baş verən yanıqlardır;
| Elektrik zədələnmələri | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | T75.4 |
| DiseasesDB | 4159 |
| MeSH | D004556 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Sadə şəkildə desək, elektrik zədələnmələri elektrik cərəyanın bədənin toxumaları boyunca yayılması nəticəsində əmələ gələn istiliyin təsirindən baş verən yanıqlardır. Elektrik enerjisi adətən dərin yanıqlara səbəb olur.
Elektrik zədələnmələrinin səbəbi insanın elektrik enerjisi mənbəyi ilə birbaşa, yaxud dolayısilə əlaqədə olmasıdır.Düz (birbaşa) elektrik zədələnmələr — elektrik cərəyanının insan bədəninə elektrik dövriyəsini açarkən birbaşa keçməsi nəticəsində baş verir. Vasitəli (dolayısilə) elektrik zədələnmələr — volt qövsünün təsiri zamanı olur.
Müəyyən gərginlikli və güclü elektrik cərəyanının təsiri nəticəsində elektrik zədə əmələ gələrək həm yerli, həm də mərkəzi sinir, tənəffüs, ürək-damar sistemlərində çox güclü, dərin funksional pozulmalar törədir.
Zədələnmələrin ağırlığı və nəticəsi təkcə elektrik cərəyanının fiziki parametrlərindən başqa cərəyan keçrici əşya ilə kontaktda olan dərinin müqavimətindən asılıdır. Quru dərinin elektrik müqaviməti 100–2000 dəfə yaş dərinin müqavimətindən yüksəkdir və bu səbəbdən eyni gərginlikli elektrik cərəyanı birinci halda qorxulu zədələnməyə səbəb olmur, əksinə ikinci halda isə ölümlə nəticələnə bilir.
Elektrik cərəyanının gərginliyi 500 V–dan çox olduqda dərinin müqavimətinin heç bir mənası olmayıb, təmas yerində bioloji toxumaların "deşilməsi" baş verərək elektrik cərəyanı işarələri, izləri əmələ gətirir.
Çox vaxt cərəyanın təsiri nəticəsində orqanizmdə əmələ gələn dəyişikliklər terminal (bioloji ölümə yaxın) vəziyyətə gətirib çıxarır.
Elektrik zədələnmələrin ağırlıq dərəcələrinə görə təsnifatı
Elektrik zədələnmələrdə 4 ağırlıq dərəcəsi ayırd edilir:
I dərəcə — təkcə elektrik cərəyanının təsiri anında şüur itməməsi fonunda skelet əzələlərinin qıcolma yığılmaları;
II dərəcə — cərəyanın təsiri kəsildikdən sonra skelet əzələlərinin qıcolma yığılmalarının davam etməsi, huşun itməsi, tənəffüs və ürək fəaliyyətinin pozulması;
III dərəcə — qıcolmalar olur, şüur itir, tənəffüs ritminin kobud pozulmaları qeyd olunur, nəbz yalnız yuxarı arteriyalarda izlənib, mil–bilək nahiyəsində isə itir;
IV dərəcə — kliniki ölüm ilə nəticələnir.
Elektrik cərəyanının yüngül təsiri zədələnmişin ümumi vəziyyətini dəyişməyə də bilər. Zədələnmişin müayinəsi zamanı təyin edilən qənaətbəxş vəziyyəti, sonrakı vəziyyətin ağırlaşmasına zəmin yaratmır.
Elektrik cərəyanının daha ağır zədələnmələrində mərkəzi sinir sisteminin funksiyalarının pozulmaları baş verir. Zədələnmiş tormozlanma vəziyyətində olur, lakin bəzən nitq və hərəki oyanma mərhələləri baş verir. Huşun dərin tormozlanması və xarici qıcıqlara cavab reaksiyalarının olmaması vəziyyəti əmələ gəlir (komatoz vəziyyət).
Ağır elektrik zədələnmələrdə qan dövranının və tənəffüsün pozulmaları ön plana çıxır. Səs tellərinin spastik yığılması, skelet əzələlərinin davamlı spazmı fonunda tənəffüsün dayanması inkişaf edir. Zədələnmədən 2–3 saat sonra elektrik şok adlanan vəziyyətin əmələ gəlməsi nəticəsində tənəffüs dayana bilər, göstərilən faktı yadda saxlayaraq xəsarət alanı qısa bir müddətdə xəstəxanaya çatdırmaq imkanı olmadıqda, təcili reanimasiya tədbirlərinin tətbiqinə hazır olmaq lazımdır.
Elektrik cərəyanının döş qəfəsindən keçdikdən sonra ürək mədəciklərinin fibrilzasiyasına və qan dövranının dayanması səbəbindən ikincili tənəffüs dayanması baş verərək kliniki ölümə səbəb olur.
Həmçinin bax
İstinadlar
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, F.Ə.Məmmədova. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi Və Tibbi Biliklərin Əsasları. Bakı: 2016. 2019. səh. 406.
- "Elektrik zədəsi" (az.). www.fhn.gov.az. 2016-07-22. 2016-08-19 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-07-22.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, S.H.Bəbirova, R.Ə.Atakişiyeva. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi və Fövqəladə hallarda ilk yardımın xüsusiyyətləri. Bakı: 2017. 2020. səh. 81.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, S.H.Bəbirova, R.Ə.Atakişiyeva. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi və Fövqəladə hallarda ilk yardımın xüsusiyyətləri. Bakı: 2017. 2020. səh. 80.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, S.H.Bəbirova, R.Ə.Atakişiyeva. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi və Fövqəladə hallarda ilk yardımın xüsusiyyətləri. Bakı: 2017. 2020. səh. 82.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, S.H.Bəbirova, R.Ə.Atakişiyeva. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi və Fövqəladə hallarda ilk yardımın xüsusiyyətləri. Bakı: 2017. 2020. səh. 83.
- R.N.Soltanov, N.İ.Mirzəyev, S.H.Bəbirova, R.Ə.Atakişiyeva. Həyat Fəaliyyətinin Təhlükəsizliyi və Fövqəladə hallarda ilk yardımın xüsusiyyətləri. Bakı: 2019. 2020. səh. 83.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Elektrik zedelenmeleri muxtelif gerginlikli elektrik cereyani ile kontakt neticesinde bas veren yaniqlardir Elektrik zedelenmeleriXBT 10 T75 4DiseasesDB 4159MeSH D004556 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Sade sekilde desek elektrik zedelenmeleri elektrik cereyanin bedenin toxumalari boyunca yayilmasi neticesinde emele gelen istiliyin tesirinden bas veren yaniqlardir Elektrik enerjisi adeten derin yaniqlara sebeb olur Elektrik zedelenmelerinin sebebi insanin elektrik enerjisi menbeyi ile birbasa yaxud dolayisile elaqede olmasidir Duz birbasa elektrik zedelenmeler elektrik cereyaninin insan bedenine elektrik dovriyesini acarken birbasa kecmesi neticesinde bas verir Vasiteli dolayisile elektrik zedelenmeler volt qovsunun tesiri zamani olur Mueyyen gerginlikli ve guclu elektrik cereyaninin tesiri neticesinde elektrik zede emele gelerek hem yerli hem de merkezi sinir teneffus urek damar sistemlerinde cox guclu derin funksional pozulmalar toredir Zedelenmelerin agirligi ve neticesi tekce elektrik cereyaninin fiziki parametrlerinden basqa cereyan kecrici esya ile kontaktda olan derinin muqavimetinden asilidir Quru derinin elektrik muqavimeti 100 2000 defe yas derinin muqavimetinden yuksekdir ve bu sebebden eyni gerginlikli elektrik cereyani birinci halda qorxulu zedelenmeye sebeb olmur eksine ikinci halda ise olumle neticelene bilir Elektrik cereyaninin gerginliyi 500 V dan cox olduqda derinin muqavimetinin hec bir menasi olmayib temas yerinde bioloji toxumalarin desilmesi bas vererek elektrik cereyani isareleri izleri emele getirir Cox vaxt cereyanin tesiri neticesinde orqanizmde emele gelen deyisiklikler terminal bioloji olume yaxin veziyyete getirib cixarir Elektrik zedelenmelerin agirliq derecelerine gore tesnifatiElektrik zedelenmelerde 4 agirliq derecesi ayird edilir I derece tekce elektrik cereyaninin tesiri aninda suur itmemesi fonunda skelet ezelelerinin qicolma yigilmalari II derece cereyanin tesiri kesildikden sonra skelet ezelelerinin qicolma yigilmalarinin davam etmesi husun itmesi teneffus ve urek fealiyyetinin pozulmasi III derece qicolmalar olur suur itir teneffus ritminin kobud pozulmalari qeyd olunur nebz yalniz yuxari arteriyalarda izlenib mil bilek nahiyesinde ise itir IV derece kliniki olum ile neticelenir Elektrik cereyaninin yungul tesiri zedelenmisin umumi veziyyetini deyismeye de biler Zedelenmisin muayinesi zamani teyin edilen qenaetbexs veziyyeti sonraki veziyyetin agirlasmasina zemin yaratmir Elektrik cereyaninin daha agir zedelenmelerinde merkezi sinir sisteminin funksiyalarinin pozulmalari bas verir Zedelenmis tormozlanma veziyyetinde olur lakin bezen nitq ve hereki oyanma merheleleri bas verir Husun derin tormozlanmasi ve xarici qiciqlara cavab reaksiyalarinin olmamasi veziyyeti emele gelir komatoz veziyyet Agir elektrik zedelenmelerde qan dovraninin ve teneffusun pozulmalari on plana cixir Ses tellerinin spastik yigilmasi skelet ezelelerinin davamli spazmi fonunda teneffusun dayanmasi inkisaf edir Zedelenmeden 2 3 saat sonra elektrik sok adlanan veziyyetin emele gelmesi neticesinde teneffus dayana biler gosterilen fakti yadda saxlayaraq xesaret alani qisa bir muddetde xestexanaya catdirmaq imkani olmadiqda tecili reanimasiya tedbirlerinin tetbiqine hazir olmaq lazimdir Elektrik cereyaninin dos qefesinden kecdikden sonra urek medeciklerinin fibrilzasiyasina ve qan dovraninin dayanmasi sebebinden ikincili teneffus dayanmasi bas vererek kliniki olume sebeb olur Hemcinin baxYaniq Deri Zede Elektrik Elektrik cereyani Elektrik muqavimeti Gerginlik IstinadlarR N Soltanov N I Mirzeyev F E Memmedova Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi Ve Tibbi Biliklerin Esaslari Baki 2016 2019 seh 406 Elektrik zedesi az www fhn gov az 2016 07 22 2016 08 19 tarixinde Istifade tarixi 2020 07 22 R N Soltanov N I Mirzeyev S H Bebirova R E Atakisiyeva Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi ve Fovqelade hallarda ilk yardimin xususiyyetleri Baki 2017 2020 seh 81 R N Soltanov N I Mirzeyev S H Bebirova R E Atakisiyeva Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi ve Fovqelade hallarda ilk yardimin xususiyyetleri Baki 2017 2020 seh 80 R N Soltanov N I Mirzeyev S H Bebirova R E Atakisiyeva Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi ve Fovqelade hallarda ilk yardimin xususiyyetleri Baki 2017 2020 seh 82 R N Soltanov N I Mirzeyev S H Bebirova R E Atakisiyeva Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi ve Fovqelade hallarda ilk yardimin xususiyyetleri Baki 2017 2020 seh 83 R N Soltanov N I Mirzeyev S H Bebirova R E Atakisiyeva Heyat Fealiyyetinin Tehlukesizliyi ve Fovqelade hallarda ilk yardimin xususiyyetleri Baki 2019 2020 seh 83