Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Eldar Yunis oğlu Salayev (31 dekabr 1933, Naxçıvan – 20 iyun 2022) — Azərbaycan alimi, fizika-riyaziyyat elmləri doktoru, akademik, 1983–1997-ci illərdə Azərbaycan EA-nın prezidenti, Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı (1972).
| Eldar Salayev | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 31 dekabr 1933 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 20 iyun 2022 (88 yaşında) |
| Partiya | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | fizik |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | fizika |
| Elmi dərəcəsi | |
| | |
| Təltifləri |  |
Həyatı
Eldar Salayev 1933-cü ildə dekabrın 31-də Naxçıvan şəhərində dünyaya gəlmişdir. 1970–1973-cü illərdə Azərbaycan EA Fizika İnstitutunda elmi işlər üzrə direktor müavini. 1972-ci ildə Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı adını, 1975-ci ildə fizika-riyaziyyat elmləri doktoru alimlik dərəcəsini almışdır. 1979-cu ildən professordur. 1980-ci ildə EA-nın müxbir üzvü, 1983-cü ildə isə həqiqi üzvü seçilib. 1983–1997-ci illərdə Azərbaycan EA-nın Prezidenti seçilmişdir. Akademik S.İ.Vavilov adına, H.Z.Tağıyev adına, N.Nərimanov adına mükafatların laureatıdır. üzvüdür.
20 iyun 2022-ci ildə vəfat etmişdir.
Elmi fəaliyyəti
Eldar Salayev , kvant elektronikası və sahəsində görkəmli[] alimdir. Əsas işləri yarımkeçiricilərin tədqiqinə müxtəlif halların enerji spekterlərinin öyrənilməsinə aiddir. Salayev sürətli elektronlar dəstəsi vasitəsilə ilk dəfə[] laylı kristallarda induksiyalanmış şüalanmanı aşkara çıxarmış və bu sinif yarımkeçiricilərdə qeyri-xətti optik xassələri öyrənmişdir. Həmin tədqiqatlar lazer şüaları çevricilərinin yaranmasına imkan vermişdir. Salayevin rəhbərliyi ilə yarımkeçiricilər əsasında deflektor, deşifrator, fotoqəbuledicilər, elektron mikrosoyuducuları, metroloji tətdqiqatlar üçün qurğular yaradılmışdır. Yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasında xidməti vardır.
Laylı kristallarda və darzolaqlı yarımkeçiricilərdə aldığı yeni fundamental nəticələr çox geniş və xüsusi tətbiq oblastlarına malik, spektrin ultrabənövşəyi görünən və 30 mkm-dək infraqırmızı oblastlarında işləyən fotoqəbuledicilərin, elektron optik çeviricilərin yaradılmasına nail olmuşdur. Rəhbərliyi altında 1973-cü ildə Bakıda xüsusi təyinatlı fotoqəbuledicilər, elektron-optik çeviricilər, elektron mikrosoyuducuları, bu ceviricilərin metrologiyası üçün cihazlar layihələşdirən və tədqiq edən, onların tam istehsalını, sınağını və sənaye miqyasında tətbiqini həyata keçirə bilən keçmiş ittifaqda yeganə Fotoelektronika İnstitutu yaradılmış və qısa müddətdə dünya standartları səviyyəsində yeni fotoqəbuledicilər, gecə görmək üçün elektro-optik çeviricilər, mənfi 120–130 °C-dək soyutma verən elektron mikrosoyuducular, metrologiya və ölçmə texnikası sahəsində cihazların müxtəlif təyinatlı növləri işlənilmiş və institutun təcrübə zavodunda tam istehsalı təşkil edilmişdir. Yaradılmış yeni cihazlar keçmiş İttifaqın müxtəlif zavodlarında seriya ilə istehsalata tətbiq olunmuşdur. İnstitutda buraxılan material, cihaz və qurğuların hamısı institutun öz layihələri olmuş, dövlət sifarişi ilə yerinə yetirilmiş və əksər hallarda xüsusi ekstremal şəraitdə işləmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bu cihazlar Kurçatov adına Atom enerji institutunda termo nüvə sintez zamanı yüksək temperaturlu plazmaya nəzarət qurğusu, lazer nişanlanma sistemi, yerin təbii sərvətlərini tədqiq edən "Kosmos", "Resurs-01", "Resurs-09" kosmik aparatları, Mars planeti və onun Fobos peykini tədqiq edən "Fobos" avtomatik stansiyası, müxtəlif markalı və təyinatlı pilotsuz sistemlər, 1984-cü ildə birinci dəfə Moskva şəhəri və vilayətinin istilik xəritəsini çəkən uçan aparat, müxtəlif raket, təyyarə və yerüstü döyüş maşınlarında və s. müvəffəqiyyətlə istifadə olunmuşdur. İnstitutun texnologiyası və iştirakı ilə ilk dəfə olaraq kosmik aparatda çəkisizlik şəraitində müxtəlif yarımkeçiricilərin kristalları göyərdilmişdir.
Əsas elmi nailiyyətləri
İlk dəfə olaraq güclü qeyri-xətti laylı GaSe kristallarında aşağıdakı hadisələr müəyyən olunmuşdur: İndusiyalanmış şüalanma, yaxın IQ oblastda faza sinxronizmi şəraitində ikinci optik harmonikanın generasiyası, IQ diapazonunda impuls və kəsilməz lazer şüalarının spektrin görünən oblastına çevrilə bilməsi, elektron-deşik eksiton cütünün elektron-deşik mayesinə kondensə olunması. Laylı və dar keçirici zonalı yarımkeçiricilərdə fiziki təqdimatların istiqaməti inkişaf etdirilmiş, IQ qəbuledicilərin və mənbələrin yaradılması üçün yeni texnoloji proseslər işlənmişdir. Mülki və xüsusi təyinatlı müxtəlif növ optoelektron qurğular işlənmiş, yaradılmış və onların istehsalı təşkil olunmuşdur.
Elmi – təşkilati fəaliyyəti
- Avropa Elmlər Akademiyasının akademiki
- Beynəlxalq İslam Elmlər Akademiyasının akademiki
- A.M.Proxorov adına Mühəndis Elmlər Akademiyasının akademiki
- "Orion" EİB-nın Fəxri doktoru
Elmi Tədqiqat İşləri
E.Salayev 420 elmi əsərin və 88 ixtiranın və patentin, 4 monoqrafiyanın müəllifidir.
Elmi əsərləri
- The induced ratiation in Gase. Dokl. AN SSSR, T.161, № 5, 1965.
- Gase-a new effektive material for non-linear optic, Pisma v JETF, v. 16, № 3, 1972.
- The defjrmation phenomena in cristals, UFN, t.155, № 1. 1988.
- Quantum oscillations under lazer pulses aktion in the e-Gase laycrcd crystal. v. JETF, v. 51, № 3, 1990.
- Phase-matched second harmonic generation at 789,5 HM in a Gase cristal. Appl.Phys.Lett., v. 69(6), 1996.
- Effective Nonlinear GaSe Crystal.Optical Properties and Applications. Lazer Physics, 19, № 5, pp. 1092–1104, 2009.
İctimai-siyasi fəaliyyəti
Azərbaycan Milli İstiqlal Partiyasının üzvü olmuş və 2005-ci il oktyabrın 29-da dövlət çevrilişinə cəhddə və kütləvi iğtişaşlar törətməkdə iştirakda ittiham edilərək həbs olunub. Az sonra - noyabrın 16-da akademik barəsində seçilən həbs qətimkan tədbiri dəyişdirilmişdi.
Mükafatları
- Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı — 1972
- — 31 yanvar 1997.
İstinadlar
- "Arxivlənmiş surət". 2022-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-22.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-05-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-02-22.
- Real TV. "Akademik Eldar Salayevlə vida mərasimi - AMEA-nın keçmiş prezidenti II Fəxri Xiyabanda dəfn ediləcək" (az.). Youtube.com. 21.06.2022. 2022-06-21 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-06-21.
- "AMİP-ə gəlib-getmiş tanınmışlar - onlar Etibar Məmmədovu niyə tərk etdilər? - ARAŞDIRMA". 2021-10-23 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-07-29.
- E.Y.Salayevin "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 31 yanvar 1997-ci il tarixli Fərmanı 2020-01-16 at the Wayback Machine — anl.az saytı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Eldar Yunis oglu Salayev 31 dekabr 1933 Naxcivan 20 iyun 2022 Azerbaycan alimi fizika riyaziyyat elmleri doktoru akademik 1983 1997 ci illerde Azerbaycan EA nin prezidenti Azerbaycan SSR Dovlet mukafati laureati 1972 Eldar SalayevSexsi melumatlarDogum tarixi 31 dekabr 1933 1933 12 31 Dogum yeri Naxcivan Naxcivan MSSR Azerbaycan SSR ZSFSR SSRIVefat tarixi 20 iyun 2022 2022 06 20 88 yasinda Partiya Azerbaycan Milli Istiqlal Partiyasi Azerbaycan Demokratik Istiqlal PartiyasiTehsili Baki Dovlet UniversitetiFealiyyeti fizikElmi fealiyyetiElm sahesi fizikaElmi derecesi fizika riyaziyyat elmleri doktoruTeltifleriHeyatiEldar Salayev 1933 cu ilde dekabrin 31 de Naxcivan seherinde dunyaya gelmisdir 1970 1973 cu illerde Azerbaycan EA Fizika Institutunda elmi isler uzre direktor muavini 1972 ci ilde Azerbaycan Dovlet mukafati laureati adini 1975 ci ilde fizika riyaziyyat elmleri doktoru alimlik derecesini almisdir 1979 cu ilden professordur 1980 ci ilde EA nin muxbir uzvu 1983 cu ilde ise heqiqi uzvu secilib 1983 1997 ci illerde Azerbaycan EA nin Prezidenti secilmisdir Akademik S I Vavilov adina H Z Tagiyev adina N Nerimanov adina mukafatlarin laureatidir uzvudur 20 iyun 2022 ci ilde vefat etmisdir Elmi fealiyyetiEldar Salayev kvant elektronikasi ve sahesinde gorkemli menbe gosterin alimdir Esas isleri yarimkeciricilerin tedqiqine muxtelif hallarin enerji spekterlerinin oyrenilmesine aiddir Salayev suretli elektronlar destesi vasitesile ilk defe menbe gosterin layli kristallarda induksiyalanmis sualanmani askara cixarmis ve bu sinif yarimkeciricilerde qeyri xetti optik xasseleri oyrenmisdir Hemin tedqiqatlar lazer sualari cevricilerinin yaranmasina imkan vermisdir Salayevin rehberliyi ile yarimkeciriciler esasinda deflektor desifrator fotoqebulediciler elektron mikrosoyuduculari metroloji tetdqiqatlar ucun qurgular yaradilmisdir Yuksekixtisasli kadrlarin hazirlanmasinda xidmeti vardir Layli kristallarda ve darzolaqli yarimkeciricilerde aldigi yeni fundamental neticeler cox genis ve xususi tetbiq oblastlarina malik spektrin ultrabenovseyi gorunen ve 30 mkm dek infraqirmizi oblastlarinda isleyen fotoqebuledicilerin elektron optik ceviricilerin yaradilmasina nail olmusdur Rehberliyi altinda 1973 cu ilde Bakida xususi teyinatli fotoqebulediciler elektron optik ceviriciler elektron mikrosoyuduculari bu ceviricilerin metrologiyasi ucun cihazlar layihelesdiren ve tedqiq eden onlarin tam istehsalini sinagini ve senaye miqyasinda tetbiqini heyata kecire bilen kecmis ittifaqda yegane Fotoelektronika Institutu yaradilmis ve qisa muddetde dunya standartlari seviyyesinde yeni fotoqebulediciler gece gormek ucun elektro optik ceviriciler menfi 120 130 C dek soyutma veren elektron mikrosoyuducular metrologiya ve olcme texnikasi sahesinde cihazlarin muxtelif teyinatli novleri islenilmis ve institutun tecrube zavodunda tam istehsali teskil edilmisdir Yaradilmis yeni cihazlar kecmis Ittifaqin muxtelif zavodlarinda seriya ile istehsalata tetbiq olunmusdur Institutda buraxilan material cihaz ve qurgularin hamisi institutun oz layiheleri olmus dovlet sifarisi ile yerine yetirilmis ve ekser hallarda xususi ekstremal seraitde islemek ucun nezerde tutulmusdur Bu cihazlar Kurcatov adina Atom enerji institutunda termo nuve sintez zamani yuksek temperaturlu plazmaya nezaret qurgusu lazer nisanlanma sistemi yerin tebii servetlerini tedqiq eden Kosmos Resurs 01 Resurs 09 kosmik aparatlari Mars planeti ve onun Fobos peykini tedqiq eden Fobos avtomatik stansiyasi muxtelif markali ve teyinatli pilotsuz sistemler 1984 cu ilde birinci defe Moskva seheri ve vilayetinin istilik xeritesini ceken ucan aparat muxtelif raket teyyare ve yerustu doyus masinlarinda ve s muveffeqiyyetle istifade olunmusdur Institutun texnologiyasi ve istiraki ile ilk defe olaraq kosmik aparatda cekisizlik seraitinde muxtelif yarimkeciricilerin kristallari goyerdilmisdir Esas elmi nailiyyetleri Ilk defe olaraq guclu qeyri xetti layli GaSe kristallarinda asagidaki hadiseler mueyyen olunmusdur Indusiyalanmis sualanma yaxin IQ oblastda faza sinxronizmi seraitinde ikinci optik harmonikanin generasiyasi IQ diapazonunda impuls ve kesilmez lazer sualarinin spektrin gorunen oblastina cevrile bilmesi elektron desik eksiton cutunun elektron desik mayesine kondense olunmasi Layli ve dar kecirici zonali yarimkeciricilerde fiziki teqdimatlarin istiqameti inkisaf etdirilmis IQ qebuledicilerin ve menbelerin yaradilmasi ucun yeni texnoloji prosesler islenmisdir Mulki ve xususi teyinatli muxtelif nov optoelektron qurgular islenmis yaradilmis ve onlarin istehsali teskil olunmusdur Elmi teskilati fealiyyeti Avropa Elmler Akademiyasinin akademiki Beynelxalq Islam Elmler Akademiyasinin akademiki A M Proxorov adina Muhendis Elmler Akademiyasinin akademiki Orion EIB nin Fexri doktoruElmi Tedqiqat Isleri E Salayev 420 elmi eserin ve 88 ixtiranin ve patentin 4 monoqrafiyanin muellifidir Elmi eserleri The induced ratiation in Gase Dokl AN SSSR T 161 5 1965 Gase a new effektive material for non linear optic Pisma v JETF v 16 3 1972 The defjrmation phenomena in cristals UFN t 155 1 1988 Quantum oscillations under lazer pulses aktion in the e Gase laycrcd crystal v JETF v 51 3 1990 Phase matched second harmonic generation at 789 5 HM in a Gase cristal Appl Phys Lett v 69 6 1996 Effective Nonlinear GaSe Crystal Optical Properties and Applications Lazer Physics 19 5 pp 1092 1104 2009 Ictimai siyasi fealiyyetiAzerbaycan Milli Istiqlal Partiyasinin uzvu olmus ve 2005 ci il oktyabrin 29 da dovlet cevrilisine cehdde ve kutlevi igtisaslar toretmekde istirakda ittiham edilerek hebs olunub Az sonra noyabrin 16 da akademik baresinde secilen hebs qetimkan tedbiri deyisdirilmisdi MukafatlariAzerbaycan SSR Dovlet mukafati 1972 Qirmizi emek bayragi ordeni Sohret ordeni 31 yanvar 1997 Istinadlar Arxivlenmis suret 2022 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 22 Arxivlenmis suret 2022 05 20 tarixinde Istifade tarixi 2022 02 22 Real TV Akademik Eldar Salayevle vida merasimi AMEA nin kecmis prezidenti II Fexri Xiyabanda defn edilecek az Youtube com 21 06 2022 2022 06 21 tarixinde Istifade tarixi 2022 06 21 AMIP e gelib getmis taninmislar onlar Etibar Memmedovu niye terk etdiler ARASDIRMA 2021 10 23 tarixinde Istifade tarixi 2022 07 29 E Y Salayevin Sohret ordeni ile teltif edilmesi haqqinda Azerbaycan Respublikasi Prezidentinin 31 yanvar 1997 ci il tarixli Fermani 2020 01 16 at the Wayback Machine anl az sayti