Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dəyişikliklər kitabı (İ Tszin) (çin.易經, sadələşdirilmiş heroqliflə 易经, pinyin: Yì Jīng), yaxud Çjou İ (周易) — e.ə. VIII-VII əsrlərə aid erkən dövr Çin fəlsəfi mətnlərindən biri.
Haqqında
İ-tszin, yaxud da «Dəyişikliklər haqqında traktat (kitab)» adlanan əsər qrafik simvollardan və onların izahından ibarətdir. Onun əsasında 8 triqram durur:
- Tszian (səma)
- çen (dağ)
- Li (od)
- Çjen (ildırım)
- Su-yun (külək, ağac)
- Duy (nohur, hovuz)
- Gün (torpaq)
- Kan (su)
Bu triqramlar əslində o predmet və hadisələri ifadə edirdi ki, qədim çinlilər onlarla gündəlik praktikada rastlaşırdılar və xaosdan onları ayıra bilmək qabiliyyəti onların dünya baxışma xas idi. Nəticədə triqramın maksimum mümkün uyğunlaşdırılmış 64 heksaqram və 64 qrafik simvolu yaranmışdır. Hər bir simvol və hər bir heqsaqram müəyyən dərəcədə uzlaşdırılmış üfiqi xətlərdən fasiləsiz - yan və fasiləsiz – in-dən ibarətdir. Məsələn, birinci heqsaqram tsayan (yaradıcılıq), ikinci heqsaqram gün (ifa edilmə) müxtəlif xətlərlə ifadə olunur. Hər bir heksaqram gerçəkliyin müəyyən vəziyyətinin ifadəsi, mahiyyəti heksaqramda aşkarlanan müəyyən həyat durumunun ifadəsidir.
«Dəyişikliklər kitabı»nın nəzəriyyəsinə görə, bütün dünya vəziyyətlərin növbə ilə dəyişilməsindən ibarətdir. Bu dəyişilmə isə işıq və qaranlıq qüvvələrinin qarşılıqlı təsirində meydana gəlir. «Dəyişikliklər kitabı»nın fikrincə, bir vəziyyətdən digərinə keçid varlığın dinamikasını açmalı idi. «Dəyişikliklər kitabı» Çin mədəniyyəti tarixində böyük bir hadisə olub, qədim şamanlar, saray adamları və mirzələr dairəsində yaradılıb yayılmışdır. «Dəyişikliklər kitabı»nın məzmunu və əhəmiyyəti haqqında müxtəlif baxışlar mövcuddur. Bir qrup «Dəyişikliklər kitabı»nı romantik kitab hesab edir; ikinci qrup o qədər də əsassız olmayaraq belə hesab edir ki, burada mühüm fəlsəfi fikirlər tapmaq mümkündür. Üçüncü qrup bu kitabı məntiq dərsliyi sayır, dördüncü qrup mənəviyyatsız kitab hesab edir, beşinci qrup isə bunu fallik kosmoqoniya hesab edir və s.
Heksaqram sistemi
| Kun (Torpaq) | Qen (Dağ) | Kan (Su) | Sun (Külək) | Çjen (İldırım) | Li (Od) | Duy (Nohur) | Tszian (Səma) | ←Yuxarı triqramma ↓Aşağı triqramma |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 11. Tay | 26. Da-çu | 5. Syuy | 9. Syao-çu | 34. Da-çjuan | 14. Da-yu | 43. Quay | 1. Tsyan | Tszian (Səma) |
| 19. Lin | 41. Sun | 60. Tsze | 61. Çjun-fu | 54. Quy-mey | 38. Kuy | 58. Duy | 10. Li | Duy (Nohur) |
| 36. Min-i | 22. Bi | 63. Tszi-tszi | 37. Tszya-jen | 55. Fyan | 30. Li | 49. Qe | 13. Tun-jen | Li (Od) |
| 24. Fu | 27. İ | 3. Çjun | 42. İ | 51. Çjen | 21. Şi-xo | 17. Suy | 25. U-van | Çjen (İldırım) |
| 46. Şen | 18. Qu | 48. Tszin | 57. Sun | 32. Xen | 50. Din | 28. Da-qo | 44. Qou | Sun (Külək) |
| 7. Şi | 4. Men | 29. Kan | 59. Xuan | 40. Tsze | 64. Vey-tszi | 47. Kun | 6. Sun | Kan (Su) |
| 15. Tsyan | 52.Qen | 39. Tszyan | 53. Tszyan | 62. Syao-qo | 56. Lyuy | 31. Syan | 33. Dun | Qen (Dağ) |
| 2. Kun | 23. Bo | 8. Bi | 20. Quan | 16. Yuy | 35. Tszin | 45. Tsuy | 12. Pi | Kun (Torpaq) |
Konfutsilikdə Dəyişikliklər kitabı
Konfutsi bu əsəri belə dəyərləndirirdi: "Əgər həyatı uzatmağa nail ola bilsəydim, ömrümün 50 ilini Dəyişikliklər kitabının öyrənilməsinə həsr edərdim və onda da yanlışlıqlara yol verməzdim" (Söhbətlər və mühakimələr 7,16). Nəzərə almaq lazımdır ki, "Dəyişikliklər kitabı" Lunyuyun "Söhbətlər və mühakimələr"ində yanlız bircə dəfə xatırlanır və Konfutsinin maraqları irrasionalla bağlılığı olmayıb qeyri-tipikdir: "Mən fövqəltəbii qüvvə, zorakılıq, üsyan və ruhlar haqqında danışmıram". («Lunyuy», VII, 21/22) Fikirlər vardır ki, əslində Konfutsi "Dəyişikliklər kitabı" barədə məlumat verməmişdi. Bundan savayı "Dəyişikliklər kitabı" nə "Da syue"də, nə Çjun yune"də, nə də "Men-tszı"da xatırlanmır. "Tszo çjuani" və "Syun-tszı"da xatırlansa da konfutsiliyin klassik mətni kimi qeyd olunmurdu.
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
İlqar Hüseynov, Nigar Əfəndiyeva. Qədim dünya mədəniyyəti. Dərslik. Bakı, 2009
İstinadlar
- İlqar Hüseynov, Nigar Əfəndiyeva. Qədim dünya mədəniyyəti. Dərslik. Bakı, 2009, s. 160
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deyisiklikler kitabi I Tszin cin 易經 sadelesdirilmis heroqlifle 易经 pinyin Yi Jing yaxud Cjou I 周易 e e VIII VII esrlere aid erken dovr Cin felsefi metnlerinden biri Deyisiklikler kitabiHaqqindaI tszin yaxud da Deyisiklikler haqqinda traktat kitab adlanan eser qrafik simvollardan ve onlarin izahindan ibaretdir Onun esasinda 8 triqram durur Tszian sema cen dag Li od Cjen ildirim Su yun kulek agac Duy nohur hovuz Gun torpaq Kan su Bu triqramlar eslinde o predmet ve hadiseleri ifade edirdi ki qedim cinliler onlarla gundelik praktikada rastlasirdilar ve xaosdan onlari ayira bilmek qabiliyyeti onlarin dunya baxisma xas idi Neticede triqramin maksimum mumkun uygunlasdirilmis 64 heksaqram ve 64 qrafik simvolu yaranmisdir Her bir simvol ve her bir heqsaqram mueyyen derecede uzlasdirilmis ufiqi xetlerden fasilesiz yan ve fasilesiz in den ibaretdir Meselen birinci heqsaqram tsayan yaradiciliq ikinci heqsaqram gun ifa edilme muxtelif xetlerle ifade olunur Her bir heksaqram gercekliyin mueyyen veziyyetinin ifadesi mahiyyeti heksaqramda askarlanan mueyyen heyat durumunun ifadesidir Deyisiklikler kitabi nin nezeriyyesine gore butun dunya veziyyetlerin novbe ile deyisilmesinden ibaretdir Bu deyisilme ise isiq ve qaranliq quvvelerinin qarsiliqli tesirinde meydana gelir Deyisiklikler kitabi nin fikrince bir veziyyetden digerine kecid varligin dinamikasini acmali idi Deyisiklikler kitabi Cin medeniyyeti tarixinde boyuk bir hadise olub qedim samanlar saray adamlari ve mirzeler dairesinde yaradilib yayilmisdir Deyisiklikler kitabi nin mezmunu ve ehemiyyeti haqqinda muxtelif baxislar movcuddur Bir qrup Deyisiklikler kitabi ni romantik kitab hesab edir ikinci qrup o qeder de esassiz olmayaraq bele hesab edir ki burada muhum felsefi fikirler tapmaq mumkundur Ucuncu qrup bu kitabi mentiq dersliyi sayir dorduncu qrup meneviyyatsiz kitab hesab edir besinci qrup ise bunu fallik kosmoqoniya hesab edir ve s Heksaqram sistemiKun Torpaq Qen Dag Kan Su Sun Kulek Cjen Ildirim Li Od Duy Nohur Tszian Sema Yuxari triqramma Asagi triqramma11 Tay 26 Da cu 5 Syuy 9 Syao cu 34 Da cjuan 14 Da yu 43 Quay 1 Tsyan Tszian Sema 19 Lin 41 Sun 60 Tsze 61 Cjun fu 54 Quy mey 38 Kuy 58 Duy 10 Li Duy Nohur 36 Min i 22 Bi 63 Tszi tszi 37 Tszya jen 55 Fyan 30 Li 49 Qe 13 Tun jen Li Od 24 Fu 27 I 3 Cjun 42 I 51 Cjen 21 Si xo 17 Suy 25 U van Cjen Ildirim 46 Sen 18 Qu 48 Tszin 57 Sun 32 Xen 50 Din 28 Da qo 44 Qou Sun Kulek 7 Si 4 Men 29 Kan 59 Xuan 40 Tsze 64 Vey tszi 47 Kun 6 Sun Kan Su 15 Tsyan 52 Qen 39 Tszyan 53 Tszyan 62 Syao qo 56 Lyuy 31 Syan 33 Dun Qen Dag 2 Kun 23 Bo 8 Bi 20 Quan 16 Yuy 35 Tszin 45 Tsuy 12 Pi Kun Torpaq Konfutsilikde Deyisiklikler kitabiKonfutsi bu eseri bele deyerlendirirdi Eger heyati uzatmaga nail ola bilseydim omrumun 50 ilini Deyisiklikler kitabinin oyrenilmesine hesr ederdim ve onda da yanlisliqlara yol vermezdim Sohbetler ve muhakimeler 7 16 Nezere almaq lazimdir ki Deyisiklikler kitabi Lunyuyun Sohbetler ve muhakimeler inde yanliz birce defe xatirlanir ve Konfutsinin maraqlari irrasionalla bagliligi olmayib qeyri tipikdir Men fovqeltebii quvve zorakiliq usyan ve ruhlar haqqinda danismiram Lunyuy VII 21 22 Fikirler vardir ki eslinde Konfutsi Deyisiklikler kitabi barede melumat vermemisdi Bundan savayi Deyisiklikler kitabi ne Da syue de ne Cjun yune de ne de Men tszi da xatirlanmir Tszo cjuani ve Syun tszi da xatirlansa da konfutsiliyin klassik metni kimi qeyd olunmurdu Hemcinin baxCin felsefesiXarici kecidlerIlqar Huseynov Nigar Efendiyeva Qedim dunya medeniyyeti Derslik Baki 2009IstinadlarIlqar Huseynov Nigar Efendiyeva Qedim dunya medeniyyeti Derslik Baki 2009 s 160