Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Doqquzqurşaqlı zirehli (lat. Dasypus novemcinctus) — məməlilər sinfinə, zirehlilər fəsiləsinə daxil olan növ.
| Doqquzqurşaqlı zirehli | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Doqquzqurşaqlı zirehli | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
Görünşü
Bədənin uzunluğu 32–57 sm, quyruğu 21–45 sm uzunluqdadır. Çəki 3 ilə maksimum 9,8 kq arasında dəyişə bilər, lakin nadir hallarda 6,5 kq-dan artıq xərdlər müşahidə edilir. Erkəklər dişilərə nisbətəndə bir az ağır çəkili olur. Ensiz, üçbucaqlı bir başa sahibdir. Qulaqlar başla müqayisədə 5.9 sm-ə qədər uzun, böyük, çox hərəkətlidir və ucları yuvarlaqdır. Bütün zirehlilər kimi, bu növ də bel nahiyyəsində üç ayrı hissədən ibarət olan zireh ilə xarakterizə olunur. Zireh bədən çəkisinin təxminən 16% -ni təşkil edir. Zireh ümumiyyətlə qəhvəyi olur. Quyruq 12 ilə 15 qurşaqla ilə örtülmüşdür. Baş qismən keratinləşdirilmiş pulcuqlarla örtülmüşdür. Qulaqları çox tünddür, çılpaq və kobud, qeyri-bərabər dəri ilə örtülmüşdür. Zirehli qoruması olmayan seyrək tüklü qarın çəhrayı rənglidir. Ağız ətrafı, boyun və alt tərəf kiçik tüklərlə örtülmüşdür. Ayaqlar nisbətən qısadır. Ön ətraflarda dörd, arxa ətraflarda isə beş barmaq vardır. Hamısı iti dırnaqlarla ilə təchiz olunmuşdur. Dişilərdə dörd süd vəzisi var. Ümumi dişlərin sayı 28 ilə 32 arasındadır. Dişlər sadə, kiçik və silindrlidir. Heyvanın həyatı boyu dişlər böyüməyə davam edir. Heyvanın həşəratları yemək üçün istifadə etdiyi uzun bir yapışqan dili var.
Yayılması
Növ Şimali, Orta və Cənubi Amerikada dəniz səviyyəsindən 0 ilə 2000 metr arasında yayılmışdır. Bu canlılar ekoloji cəhətdən çox plastikdir. Yağışlı meşələrdən çöl ərazilərinə və quru kolluqlu ərazilərə qədər ərazilərdə yayılırlar. Heyvanlar bataqlıq və ya bataqlıq ərazilərdə, eləcə də quraq ərazilərdə müşahidə edilmişdir. İnsanın iştirakı olar üçün maneə deyildir. Ətraf mühitin temperaturu yaşayış yeri seçərkən vacib amildir. Heyvanlar 22 °C-dən aşağı temperaturda titrəməyə başlayır, Ancaq oyuqların istiliyi mülayim qışlar zamanı mülayim bölgələrdə yaşamağa imkan verir. Doqquzqurşaqlı zirehlilər yanvar ayının ortalama temperaturu −2 °C-dən aşağı düşdüyü bölgələrdə aşkar edilmirlər.
Həyat tərzi
Bu canlılar gecə həyat tərzi keçirmələri ilə seçilirlər. Ancaq soyuq və ya buludlu dövrlərdə alaqaranlıqda və ya səhər tezdən belə yuvalarını tərk etmələri müşahidə edilir. Heyvanlar qış yuxusuna getmirlər, lakin areallarının şimal hissəsində yay aylarında daha aktivdirlər. Dərələrdən, çaylardan üzürlər və ya sadəcə dibi boyunca gəzirlər. Bu canlılar nəfərlərini su altında 6 dəqiqəyə qədər saxlaya bilər. Əsasən qarışqa, termit və digər kiçik onurğasızlarla qidalanırlar. Evlərini yeraltı oyuqlarda düzəldirlər. Oyuqların ölçüsü dəyişir, lakin uzunluğu 5 m və dərinliyi 2 m-ə qədər ola bilər. Heyvanlar oyuğun içərisinə bir az ot və yarpaq gətirə bilir və tez-tez ətrafa bitki qalıqları qoyaraq yuvanın girişini gizlətməyə çalışırlar. Yuvalarda 12 dəlik ola bilər, ancaq orta hesabla 4 və ya 5 olur. Erkəklər və dişilər cütləşmə dövründə bu oyuqları bölüşə bilər, lakin bir qayda olaraq, oyuq dişi və onun nəsli, gənc qardaş və bacılari ilə bölüşürlür.
Əsas düşmənləri: Puma, , Koyot, Kürən canavar, Baribal, Yaquar, Missisipi alliqatoru, İnsan, Kürən vaşaq, Qırğılar.
Çoxalması
Cütləşmə 2–3 ay davam edən bir cütləşmə mövsümündə baş verir. Bu müddət iyul-avqust aylarında şimal yarımkürəsində və noyabr ayından yanvar ayına qədər cənub yarımkürədə baş verir. Hamiləlik müddəti 4 aydır, bu müddətdə zigota dörd eyni embriona bölünür və hər biri öz plasentasını yaradır. Dörd bala doğur və təxminən üç ay ana südü ilə bəslənirlər. Daha sonra ana ilə yeməyə başlayırlar. Nəticədə onu altı aydan sonra tərk edirlər. Bir yaşında cinsi yetkinliyə çatır və həyatları boyunca hər il cütləşirlər. Təbiətdə ömürü 12–15 yaş, əsarətdə ən çox qeyd olunan yaş 23 il olmuşdur.
Bəzi ölkələrdə heyvanın ətindən dərman kimi istifadə edilir.
Maraqlı faktlar
- Doqquzqurşaqlı zirehli bir oturma 40.000 qarışqa yeyə bilər.
- Bu canlılar insanlarda cüzam xəstəliyinə səbəb olan Mycobacterium leprae bakteriyası ilə yoluxa bilən nadir məməlilərdən biridir.
- Heyvanın 30–36 °C arasında olduqca dəyişkən bir bədən istiliyi var. Bu da erkəklərdə orta hesabla 33,4 °C, dişilərdə 31,7 °C-dir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 1996.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- . Msu.edu. Retrieved on October 17, 2013.
- Mammals of Kansas – Kansas University 2012-04-26 at the Wayback Machine. Ksr.ku.edu. Retrieved on October 17, 2013.
Xarici keçidlər
- (ing.)
- Animal Diversity Web (ing.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Doqquzqursaqli zirehli lat Dasypus novemcinctus memeliler sinfine zirehliler fesilesine daxil olan nov Doqquzqursaqli zirehliElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Doqquzqursaqli zirehliBeynelxalq elmi adiDasypus novemcinctus L 1758 Sekil axtarisiITIS 180103NCBI 9361EOL 328482FW GorunsuBedenin uzunlugu 32 57 sm quyrugu 21 45 sm uzunluqdadir Ceki 3 ile maksimum 9 8 kq arasinda deyise biler lakin nadir hallarda 6 5 kq dan artiq xerdler musahide edilir Erkekler disilere nisbetende bir az agir cekili olur Ensiz ucbucaqli bir basa sahibdir Qulaqlar basla muqayisede 5 9 sm e qeder uzun boyuk cox hereketlidir ve uclari yuvarlaqdir Butun zirehliler kimi bu nov de bel nahiyyesinde uc ayri hisseden ibaret olan zireh ile xarakterize olunur Zireh beden cekisinin texminen 16 ni teskil edir Zireh umumiyyetle qehveyi olur Quyruq 12 ile 15 qursaqla ile ortulmusdur Bas qismen keratinlesdirilmis pulcuqlarla ortulmusdur Qulaqlari cox tunddur cilpaq ve kobud qeyri beraber deri ile ortulmusdur Zirehli qorumasi olmayan seyrek tuklu qarin cehrayi renglidir Agiz etrafi boyun ve alt teref kicik tuklerle ortulmusdur Ayaqlar nisbeten qisadir On etraflarda dord arxa etraflarda ise bes barmaq vardir Hamisi iti dirnaqlarla ile techiz olunmusdur Disilerde dord sud vezisi var Umumi dislerin sayi 28 ile 32 arasindadir Disler sade kicik ve silindrlidir Heyvanin heyati boyu disler boyumeye davam edir Heyvanin heseratlari yemek ucun istifade etdiyi uzun bir yapisqan dili var YayilmasiNov Simali Orta ve Cenubi Amerikada deniz seviyyesinden 0 ile 2000 metr arasinda yayilmisdir Bu canlilar ekoloji cehetden cox plastikdir Yagisli meselerden col erazilerine ve quru kolluqlu erazilere qeder erazilerde yayilirlar Heyvanlar bataqliq ve ya bataqliq erazilerde elece de quraq erazilerde musahide edilmisdir Insanin istiraki olar ucun manee deyildir Etraf muhitin temperaturu yasayis yeri secerken vacib amildir Heyvanlar 22 C den asagi temperaturda titremeye baslayir Ancaq oyuqlarin istiliyi mulayim qislar zamani mulayim bolgelerde yasamaga imkan verir Doqquzqursaqli zirehliler yanvar ayinin ortalama temperaturu 2 C den asagi dusduyu bolgelerde askar edilmirler Heyat terziBu canlilar gece heyat terzi kecirmeleri ile secilirler Ancaq soyuq ve ya buludlu dovrlerde alaqaranliqda ve ya seher tezden bele yuvalarini terk etmeleri musahide edilir Heyvanlar qis yuxusuna getmirler lakin areallarinin simal hissesinde yay aylarinda daha aktivdirler Derelerden caylardan uzurler ve ya sadece dibi boyunca gezirler Bu canlilar neferlerini su altinda 6 deqiqeye qeder saxlaya biler Esasen qarisqa termit ve diger kicik onurgasizlarla qidalanirlar Evlerini yeralti oyuqlarda duzeldirler Oyuqlarin olcusu deyisir lakin uzunlugu 5 m ve derinliyi 2 m e qeder ola biler Heyvanlar oyugun icerisine bir az ot ve yarpaq getire bilir ve tez tez etrafa bitki qaliqlari qoyaraq yuvanin girisini gizletmeye calisirlar Yuvalarda 12 delik ola biler ancaq orta hesabla 4 ve ya 5 olur Erkekler ve disiler cutlesme dovrunde bu oyuqlari boluse biler lakin bir qayda olaraq oyuq disi ve onun nesli genc qardas ve bacilari ile bolusurlur Esas dusmenleri Puma Koyot Kuren canavar Baribal Yaquar Missisipi alliqatoru Insan Kuren vasaq Qirgilar CoxalmasiCutlesme 2 3 ay davam eden bir cutlesme movsumunde bas verir Bu muddet iyul avqust aylarinda simal yarimkuresinde ve noyabr ayindan yanvar ayina qeder cenub yarimkurede bas verir Hamilelik muddeti 4 aydir bu muddetde zigota dord eyni embriona bolunur ve her biri oz plasentasini yaradir Dord bala dogur ve texminen uc ay ana sudu ile beslenirler Daha sonra ana ile yemeye baslayirlar Neticede onu alti aydan sonra terk edirler Bir yasinda cinsi yetkinliye catir ve heyatlari boyunca her il cutlesirler Tebietde omuru 12 15 yas esaretde en cox qeyd olunan yas 23 il olmusdur Bezi olkelerde heyvanin etinden derman kimi istifade edilir Maraqli faktlarDoqquzqursaqli zirehli bir oturma 40 000 qarisqa yeye biler Bu canlilar insanlarda cuzam xesteliyine sebeb olan Mycobacterium leprae bakteriyasi ile yoluxa bilen nadir memelilerden biridir Heyvanin 30 36 C arasinda olduqca deyisken bir beden istiliyi var Bu da erkeklerde orta hesabla 33 4 C disilerde 31 7 C dir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 1996 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Msu edu Retrieved on October 17 2013 Mammals of Kansas Kansas University 2012 04 26 at the Wayback Machine Ksr ku edu Retrieved on October 17 2013 Xarici kecidler ing Animal Diversity Web ing