Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dolma və ya sarma — Geniş yayılmış xörək növlərindən biri olan dolmanın Azərbaycan mətbəxinə 30-dan çox növü məlumdur.
-
Üzüm yarpağından və qoyun ətindən hazırlanmış dolma -
-
-
-
-
-
-
-
-
Dolmanın etimologiyası
Dolma sözü dilimizdə iki sözdən əmələ gəlib. Birinci dolmaq, doldurmaq felindəndir ki, bu da içərisi doldurulan pomidor, istiot, badımcan, heyva, soğan və s. dolmalardır ki, bu ad onların hazırlanma texnologiyaları ilə üst-üstə düşür. İkinci söz "dolamaq" felindəndir ki, bu da yarpağı içliyə dolamaqdan irəli gəlir. Bunlar kələm, üzüm yarpağı, fıstıq (pip) yarpağı, əvəlik yarpağı və s. bu kimi yarpaqlardan hazırlanan dolmalardır. Bu tip dolmalara Türkiyə türkcəsində "sarma" da deyirlər ki, bu da "dolmaq" feli ilə dilimizdə də eyni məna daşıyan "sarımaq", yəni bükmək felindədir. Qeyd edək ki, Azərbaycanın regionlarında eyni adlı dolmalar müxtəlif üsulla bişirilə bilir. Məsələn, kələm dolması Gəncədə sadə bişirilirsə, Şəkidə ona şəkər, Naxçıvanın bəzi kəndlərdə şabalıd qatılır . Belə dolmalara "kor dolma" və ya "yalançı dolma" deyirlər.Ümumiyyətlə, qiymələnmiş, xırdalanmış ətdən hazırlanan yemək texnologiyaları türklərə aiddir. Çəkilmiş, döyülmüş ət və qiymənin nəyəsə bükülüb, doldurulub bişirilməsi türklərin icadıdır. Yalnız dolma deyil, elə düşbərə, mantı, pelmeni, qulaqlar, müxtəlif börəklər, pirahi (peraşki) və s. bu qəbildəndir.
Dolmanın tarixi
Dolma, sarma texnologiyasına XI əsrdə Mahmud Qaşqarinin "Divani-Lüğət it türk"də rast gəlinir. Quzu bağırsağına ət qiyməsi və düyü doldurularaq şişdə qızardılan və soğanla yeyilən bu yemək idi. Qaşqari də ət əvəzinə qaraciyər və ya qarından bişirilən növləri də göstərilir. Bunlardan birinin adı dolama, sarma anlamına gələn yöcrəmbəcdir. XV əsrdə soğan, alma və bağırsaq, XVI əsrdə kudu, çaqqal əriyi yarpağı, kələm, yerkökü, soğan, badımcan, körlə balqabaq, XVII əsrdə üskümrü, təkir, lisani-sevr, qarpız, XVIII əsrdə pirasa, ispanaq, heyva, XIX əsrdə qovun, bamiyə, fındıq yarpağı, heyva yarpağı, qabırğa dolmaları bişirilirdi. XVII əsrdən Osmanlı mətbəxinin məşhur dolmaları ingiliscə yemək kitablarına daxil olmağa başladı. Sarma texnikalarını yaxşı bilmədiklərindən bu kitablarda verilən dolma açılmasın deyə ipdən istifadə edilirdi. 1780-ci ildə İstanbula gəlmiş Dominiko Sestini qabaq dolmasının "sosiskaya bənzəyən" nazik, uzun qabaqlardan hazırlandığını yazır. XVIII əsr qaynaqlarında Osmanlıda Midiya dolması bişirildiyi qeyd edilir. Dolma da kabab kimi elə güclü istiqamətlənmişdir ki, "dolmaçı" aşbazların xüsusi "dolma bıçağı" vardı. Bu bıçaqla qabağın özəyi çıxarılırdı. Yunan alimi Marianna Yerasimos Osmanlı sultanları dövründə XV əsrdə 2 (alma və soğan), XVI əsrdə 8 (heyva, alma, qabaq, şalğam, yarpaq, badımcan), XVIII əsrdə 3 (seyhi, qovun, hələb), XIX əsrdə isə 9 (mulebbes, hələb, yalançı, qovun, şalğam, yarpaq, pomidor, yalançı badımcan) dolmanın bişirildiyini göstərir.
Dolmanın məşhurluğu və sevilməsi
Tarix elmləri doktoru V.V.Poxlyebkin yazır: "Qolubtsı Litva, Polşa, Belarus və Ukrayna mətbəxlərinin xörəyi. XIV–XV əsrlərdə tatar və türk mətbəxlərindən "dolma" adlanan xörəkdən götürülüb "dəyişdirilmişdir". Bu xörəyin slavyanlaşdırılması ondan ibarət olub ki, üzüm yarpağı kələmlə, qoyun əti donuz əti, düyü isə əvvəllər buğda yarması ilə əvəz edilib. Qolubtsı (rus) adı isə bu xörəyə sonralar XVIII əsrin əvvəllərində verilib". Qeyd edək ki, "qolubtsı" sözü rus dilində "qolub" – göyərçinlə bağlıdır. Kələm dolması göyərçin cəmdəyinə oxşadığı üçün ehtimal ki, bu ad yaranıb. Bu adın belə yaranmasına səbəb indiyə qədər İsmayıllı və Laçın rayon camaatının verdiyi toy dolmasıdır. Kələmdən hazırlanan bu dolmanın hər biri 200–300 qr. ağırlığında və elə göyərçin cəmdəyi böyüklüyündə olur. Mary Priscilla qeyd edir ki, Osmanlı mətbəxində doldurula biləcək hər şeydən dolma hazırlanırdı, göyərti, tərəvəz, meyvə, quzu, toyuq, balıq, içalat. Deyilənə görə, Çar Rusiyasının səfirliyinin II katibi K. F. Adelung səfir Qriboyedovla birgə Əhməd xanın yanında verilən nahar barədə yazır: "Süfrəyə 20 növ dolma gətirdilər". Azərbaycan Milli Mətbəx Mərkəzinin dolma haqqında sosial şəbəkədəki paylaşımına görə, rus səyyahı İ.Berezin 1850-ci ildə dolmalarımız haqqında yazır: "Burada hər şeydən əvvəl bizə müxtəlif "dolmalar" içliklər rast gəlir". Var "yarpax-dolması– içinə qoyun əti, soğan, noxud, muxaşşer-təmizlənmiş noxud, istiot və başqa ədviyyalar qoyulmuş təzə üzüm yarpağından ibarətdir. Bu dolma bütün Şərqdə məşhurdur, hətta Konstantinopolda da hörmətə malikdir. "Kələm dolması" var ki, burada üzüm yarpağının yerini kələm yarpağı tutur. Bu dolmanı mən az yeməmişəm və tərifləməyə hazıram. Nəhayət, "badandjan dolması" – badımcan var. Badımcan – xiyar boyda bitkidir. Onun dolması isə bütün Şərqdə hamı üçün adidir".V.V.Poxlebkin lüğətinin 398-ci səhifəsində qeyd edir ki, tolma (tulma) – dolmanın tatarca adıdır.
Dolmaların növləri
- Pip dolması
- Yarpaq dolması
- Göbələk dolması
- Əvəlik dolması
- Heyva dolması
- Alma dolması
- Badımcan dolması
- Bibər dolması
- Sumqayıt dolması
Azərbaycanda dolma yarpaq dolma və doldurma dolma olmaqla iki qrupa ayrılır. Yarpaq dolması içliyin müxtəlif bitki yarpaqlarına bükülməsi ilə hazırlanır. Bunun üçün, əsasən, üzüm yarpağından, habelə tut yarpağı, bağayarpağı, pip (fıstıq), zıx (turşəng, quzuqulağı), heyva, kələm yarpağından istifadə olunur. Yarpaq dolmasını hazırlamaq üçün qoyun və ya mal əti soğanla birlikdə ətçəkən maşından keçirilir (ət yağsız olduqda ona quyruq və ya kərə yağı əlavə olunur), düyü, duz, istiot, narın doğranmış göyərti, bəzən də qabığı çıxarılmış noxud ləpəsi (müqəşşər), sarıkök, darçın əlavə olunmaqla içlik düzəldilir. Üzüm yarpaqlarının saplağı kəsilir, üstünə qaynar su gəzdirilir. Duzlu yarpaqlar isə bir qədər suda saxlanır (və ya bir az qaynadılır). Hazırlanmış qiymə yarpaqlara bükülüb qazana düzülür və üstünə azca su tökülür, vam odda bişirilir. Bəzi bölgələrdə üzüm yarpağı əvəzinə heyva, ağ tut, əvəlik, cökə və s. ağacların körpə yarpaqlarından istifadə olunur. Bu dolmaların hazırlanma texnologiyası yarpaq dolması ilə eynidir, sadəcə içliyin büküldüyü materiala görə ondan fərqlənir. Bayram və mərasim üçün bişirilən yarpaq dolması, bir qayda olaraq, 10–12 ədəd olmaqla sapa düzülür, bişirilib bir adamlıq boşqablara çəkilir. Süfrəyə adi qatıq və ya sarımsaq-qatıqla birlikdə verilir. Yarpaq dolmasının bir qisminin içliyi göyərti-pencər və düyü qarışığından hazırlanır. Xalq arasında yalançı dolma adı ilə tanınan bu dolmaların içliyi xırda doğranmış göyərtiyə (keşniş, şüyüd, kəvər, nanə, göy soğan və s.) düyü və ya noxud əlavə olunmaqla, duz, istiot, sarıkök, darçın vurulmaqla hazırlanır. Hazır içliyə yağ əlavə olunub bir daha qarışdırıldıqdan sonra çəkilmiş ət üzüm, heyva və digər yarpaqlara bükülüb vam odda bişirilir. Yarpaq dolmasının digər növlərinə gəldikdə, bağayarpağı dolması nadir hallarda, çox vaxt da mədə-bağırsaq xəstəliyi olan insanlar üçün bişirilir. Kələm dolmasına isə albuxara və şabalıd qatılır, altına və aralarına heyva dilimlənib qoyulur. Belə dolma Gəncəbasarda sirkə-şirə ilə yeyilir. Müqəşşərli dolmanın içliyi isə döyülmüş ətə noxud-müqəşşər qatmaqla hazırlanır. Doldurma dolmalar tərəvəz və ya meyvələrin içərisini içliklə doldurmaqla hazırlanır. Bu yeməyə pomidor, şirin bibər, badımcan, alma, heyva, boranı, xiyar, baş soğan və s. kimi dolma növləri aiddir. Bunların bir qismi XX yüzilliyin əvvəllərində – pomidor, bolqar bibəri və başqa tərəvəzlərin Azərbaycan məişətinə daxil olması ilə süfrəmizdə yer tutmağa başlamışdı. Badımcan dolmasının içliyi çəkilmiş ət (bəzən qiymə ət) və soğana duz, istiot, darçın və sarıkök vurub tavada qızartmaqla hazırlanır. Hazır qiyməyə doğranmış şüyüd, cəfəri, reyhan qatılır. Bir tərəfi yarılmış və ya içi oyulmuş badımcanlar yağda qızardıldıqdan sonra (bəzi yerlərdə suda pörtlədilir) içinə hazır qiymə doldurularaq tavaya düzülür. Tavaya yağ, bir az da su əlavə olunur. Süfrəyə gətirərkən üstünə xırda dorğanmış göyərti səpilir, yanına qatıq qoyulur. Bibər və pomidor dolmalarının da hazırlanma üsulu badımcan dolması ilə eynidir və bu dolmaların üçü birlikdə bişirilərək süfrəyə verilir. Dolmanın bu növü Azərbaycan mətbəxində daha geniş yayılıb. Bundan əlavə, doldurma dolmanın boranı dolması (içliklə doldurulmuş boranıdan hazırlanır), göbələk dolması (içliyi pendir və xırdalanmış çörəkdən hazırlanır), heyva dolması (içliyi ət, heyva, şabalıd, duz və göyərtidən hazırlanır), xiyar dolması, kartof dolması, soğan dolması kimi növləri olsa da, onlar müəyyən bölgələr üçün xarakterikdir.
Dolma UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs siyahısında
Mədəni irsimizin qorunması və dünya miqyasında təbliğində müstəsna rolu olan Azərbaycanın Birinci vitse-prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO və ISESCO-nun Xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın dəstəyi ilə dolma hazırlama və paylaşma ənənəsi UNESCO ilə sıx əməkdaşlığın nəticəsində Azərbaycan xörəyi kimi qeydə alınmışdır. 2017-ci ilin 4–9 dekabr tarixində Cənubi Koreya Respublikasının Jeju adasında keçirilən UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrsin Qorunması üzrə Hökumətlərarası Komitənin 12-ci sessiyasında Azərbaycanın təqdim etdiyi "Mədəni kimliyinin hissəsi olan dolmanın hazırlanma və paylaşma ənənəsi" UNESCO-nun Qeyri-maddi Mədəni İrs üzrə Reprezentativ siyahısına daxil edilmişdir.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Əntiqə Rəşid. "Oğrulardan geri alınmış maddi sərvətimiz: Dolma" (az.). https://www.adalet.az/. 2020-03-02. 2021-12-15 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-13.
- (az.). http://intangible.az/. 2020-08-10 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-13.
- (az.). https://unesco.preslib.az/. 2020-10-25 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-09-13.
Xarici keçidlər
- Yarpaq dolması 2019-04-06 at the Wayback Machine
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dolma ve ya sarma Genis yayilmis xorek novlerinden biri olan dolmanin Azerbaycan metbexine 30 dan cox novu melumdur Dolma novleri Uzum yarpagindan ve qoyun etinden hazirlanmis dolma Xalis badimcan dolmasi Xalis pomidor dolmasi Xalis biber dolmasi Badimcan biber ve pomidor dolmasi Sogan dolmasi Heyva dolmasi Alma dolmasi Azerbaycan poctu terefinden buraxilmis poct markasi 2005 Dolmanin etimologiyasiDolma sozu dilimizde iki sozden emele gelib Birinci dolmaq doldurmaq felindendir ki bu da icerisi doldurulan pomidor istiot badimcan heyva sogan ve s dolmalardir ki bu ad onlarin hazirlanma texnologiyalari ile ust uste dusur Ikinci soz dolamaq felindendir ki bu da yarpagi icliye dolamaqdan ireli gelir Bunlar kelem uzum yarpagi fistiq pip yarpagi evelik yarpagi ve s bu kimi yarpaqlardan hazirlanan dolmalardir Bu tip dolmalara Turkiye turkcesinde sarma da deyirler ki bu da dolmaq feli ile dilimizde de eyni mena dasiyan sarimaq yeni bukmek felindedir Qeyd edek ki Azerbaycanin regionlarinda eyni adli dolmalar muxtelif usulla bisirile bilir Meselen kelem dolmasi Gencede sade bisirilirse Sekide ona seker Naxcivanin bezi kendlerde sabalid qatilir Bele dolmalara kor dolma ve ya yalanci dolma deyirler Umumiyyetle qiymelenmis xirdalanmis etden hazirlanan yemek texnologiyalari turklere aiddir Cekilmis doyulmus et ve qiymenin neyese bukulub doldurulub bisirilmesi turklerin icadidir Yalniz dolma deyil ele dusbere manti pelmeni qulaqlar muxtelif borekler pirahi peraski ve s bu qebildendir Dolmanin tarixiDolma sarma texnologiyasina XI esrde Mahmud Qasqarinin Divani Luget it turk de rast gelinir Quzu bagirsagina et qiymesi ve duyu doldurularaq sisde qizardilan ve soganla yeyilen bu yemek idi Qasqari de et evezine qaraciyer ve ya qarindan bisirilen novleri de gosterilir Bunlardan birinin adi dolama sarma anlamina gelen yocrembecdir XV esrde sogan alma ve bagirsaq XVI esrde kudu caqqal eriyi yarpagi kelem yerkoku sogan badimcan korle balqabaq XVII esrde uskumru tekir lisani sevr qarpiz XVIII esrde pirasa ispanaq heyva XIX esrde qovun bamiye findiq yarpagi heyva yarpagi qabirga dolmalari bisirilirdi XVII esrden Osmanli metbexinin meshur dolmalari ingilisce yemek kitablarina daxil olmaga basladi Sarma texnikalarini yaxsi bilmediklerinden bu kitablarda verilen dolma acilmasin deye ipden istifade edilirdi 1780 ci ilde Istanbula gelmis Dominiko Sestini qabaq dolmasinin sosiskaya benzeyen nazik uzun qabaqlardan hazirlandigini yazir XVIII esr qaynaqlarinda Osmanlida Midiya dolmasi bisirildiyi qeyd edilir Dolma da kabab kimi ele guclu istiqametlenmisdir ki dolmaci asbazlarin xususi dolma bicagi vardi Bu bicaqla qabagin ozeyi cixarilirdi Yunan alimi Marianna Yerasimos Osmanli sultanlari dovrunde XV esrde 2 alma ve sogan XVI esrde 8 heyva alma qabaq salgam yarpaq badimcan XVIII esrde 3 seyhi qovun heleb XIX esrde ise 9 mulebbes heleb yalanci qovun salgam yarpaq pomidor yalanci badimcan dolmanin bisirildiyini gosterir Dolmanin meshurlugu ve sevilmesiTarix elmleri doktoru V V Poxlyebkin yazir Qolubtsi Litva Polsa Belarus ve Ukrayna metbexlerinin xoreyi XIV XV esrlerde tatar ve turk metbexlerinden dolma adlanan xorekden goturulub deyisdirilmisdir Bu xoreyin slavyanlasdirilmasi ondan ibaret olub ki uzum yarpagi kelemle qoyun eti donuz eti duyu ise evveller bugda yarmasi ile evez edilib Qolubtsi rus adi ise bu xoreye sonralar XVIII esrin evvellerinde verilib Qeyd edek ki qolubtsi sozu rus dilinde qolub goyercinle baglidir Kelem dolmasi goyercin cemdeyine oxsadigi ucun ehtimal ki bu ad yaranib Bu adin bele yaranmasina sebeb indiye qeder Ismayilli ve Lacin rayon camaatinin verdiyi toy dolmasidir Kelemden hazirlanan bu dolmanin her biri 200 300 qr agirliginda ve ele goyercin cemdeyi boyukluyunde olur Mary Priscilla qeyd edir ki Osmanli metbexinde doldurula bilecek her seyden dolma hazirlanirdi goyerti terevez meyve quzu toyuq baliq icalat Deyilene gore Car Rusiyasinin sefirliyinin II katibi K F Adelung sefir Qriboyedovla birge Ehmed xanin yaninda verilen nahar barede yazir Sufreye 20 nov dolma getirdiler Azerbaycan Milli Metbex Merkezinin dolma haqqinda sosial sebekedeki paylasimina gore rus seyyahi I Berezin 1850 ci ilde dolmalarimiz haqqinda yazir Burada her seyden evvel bize muxtelif dolmalar iclikler rast gelir Var yarpax dolmasi icine qoyun eti sogan noxud muxasser temizlenmis noxud istiot ve basqa edviyyalar qoyulmus teze uzum yarpagindan ibaretdir Bu dolma butun Serqde meshurdur hetta Konstantinopolda da hormete malikdir Kelem dolmasi var ki burada uzum yarpaginin yerini kelem yarpagi tutur Bu dolmani men az yememisem ve teriflemeye haziram Nehayet badandjan dolmasi badimcan var Badimcan xiyar boyda bitkidir Onun dolmasi ise butun Serqde hami ucun adidir V V Poxlebkin lugetinin 398 ci sehifesinde qeyd edir ki tolma tulma dolmanin tatarca adidir Dolmalarin novleriBagirsaq dolmasi ve qarin perdesinden hazirlanmis dolmanin bisirilmesiPip dolmasi Yarpaq dolmasi Gobelek dolmasi Evelik dolmasi Heyva dolmasi Alma dolmasi Badimcan dolmasi Biber dolmasi Sumqayit dolmasi Azerbaycanda dolma yarpaq dolma ve doldurma dolma olmaqla iki qrupa ayrilir Yarpaq dolmasi icliyin muxtelif bitki yarpaqlarina bukulmesi ile hazirlanir Bunun ucun esasen uzum yarpagindan habele tut yarpagi bagayarpagi pip fistiq zix turseng quzuqulagi heyva kelem yarpagindan istifade olunur Yarpaq dolmasini hazirlamaq ucun qoyun ve ya mal eti soganla birlikde etceken masindan kecirilir et yagsiz olduqda ona quyruq ve ya kere yagi elave olunur duyu duz istiot narin dogranmis goyerti bezen de qabigi cixarilmis noxud lepesi muqesser sarikok darcin elave olunmaqla iclik duzeldilir Uzum yarpaqlarinin saplagi kesilir ustune qaynar su gezdirilir Duzlu yarpaqlar ise bir qeder suda saxlanir ve ya bir az qaynadilir Hazirlanmis qiyme yarpaqlara bukulub qazana duzulur ve ustune azca su tokulur vam odda bisirilir Bezi bolgelerde uzum yarpagi evezine heyva ag tut evelik coke ve s agaclarin korpe yarpaqlarindan istifade olunur Bu dolmalarin hazirlanma texnologiyasi yarpaq dolmasi ile eynidir sadece icliyin bukulduyu materiala gore ondan ferqlenir Bayram ve merasim ucun bisirilen yarpaq dolmasi bir qayda olaraq 10 12 eded olmaqla sapa duzulur bisirilib bir adamliq bosqablara cekilir Sufreye adi qatiq ve ya sarimsaq qatiqla birlikde verilir Yarpaq dolmasinin bir qisminin icliyi goyerti pencer ve duyu qarisigindan hazirlanir Xalq arasinda yalanci dolma adi ile taninan bu dolmalarin icliyi xirda dogranmis goyertiye kesnis suyud kever nane goy sogan ve s duyu ve ya noxud elave olunmaqla duz istiot sarikok darcin vurulmaqla hazirlanir Hazir icliye yag elave olunub bir daha qarisdirildiqdan sonra cekilmis et uzum heyva ve diger yarpaqlara bukulub vam odda bisirilir Yarpaq dolmasinin diger novlerine geldikde bagayarpagi dolmasi nadir hallarda cox vaxt da mede bagirsaq xesteliyi olan insanlar ucun bisirilir Kelem dolmasina ise albuxara ve sabalid qatilir altina ve aralarina heyva dilimlenib qoyulur Bele dolma Gencebasarda sirke sire ile yeyilir Muqesserli dolmanin icliyi ise doyulmus ete noxud muqesser qatmaqla hazirlanir Doldurma dolmalar terevez ve ya meyvelerin icerisini iclikle doldurmaqla hazirlanir Bu yemeye pomidor sirin biber badimcan alma heyva borani xiyar bas sogan ve s kimi dolma novleri aiddir Bunlarin bir qismi XX yuzilliyin evvellerinde pomidor bolqar biberi ve basqa terevezlerin Azerbaycan meisetine daxil olmasi ile sufremizde yer tutmaga baslamisdi Badimcan dolmasinin icliyi cekilmis et bezen qiyme et ve sogana duz istiot darcin ve sarikok vurub tavada qizartmaqla hazirlanir Hazir qiymeye dogranmis suyud ceferi reyhan qatilir Bir terefi yarilmis ve ya ici oyulmus badimcanlar yagda qizardildiqdan sonra bezi yerlerde suda portledilir icine hazir qiyme doldurularaq tavaya duzulur Tavaya yag bir az da su elave olunur Sufreye getirerken ustune xirda dorganmis goyerti sepilir yanina qatiq qoyulur Biber ve pomidor dolmalarinin da hazirlanma usulu badimcan dolmasi ile eynidir ve bu dolmalarin ucu birlikde bisirilerek sufreye verilir Dolmanin bu novu Azerbaycan metbexinde daha genis yayilib Bundan elave doldurma dolmanin borani dolmasi iclikle doldurulmus boranidan hazirlanir gobelek dolmasi icliyi pendir ve xirdalanmis corekden hazirlanir heyva dolmasi icliyi et heyva sabalid duz ve goyertiden hazirlanir xiyar dolmasi kartof dolmasi sogan dolmasi kimi novleri olsa da onlar mueyyen bolgeler ucun xarakterikdir Dolma UNESCO nun Qeyri maddi Medeni Irs siyahisindaMedeni irsimizin qorunmasi ve dunya miqyasinda tebliginde mustesna rolu olan Azerbaycanin Birinci vitse prezidenti Heyder Eliyev Fondunun prezidenti UNESCO ve ISESCO nun Xosmeramli sefiri Mehriban xanim Eliyevanin desteyi ile dolma hazirlama ve paylasma enenesi UNESCO ile six emekdasligin neticesinde Azerbaycan xoreyi kimi qeyde alinmisdir 2017 ci ilin 4 9 dekabr tarixinde Cenubi Koreya Respublikasinin Jeju adasinda kecirilen UNESCO nun Qeyri maddi Medeni Irsin Qorunmasi uzre Hokumetlerarasi Komitenin 12 ci sessiyasinda Azerbaycanin teqdim etdiyi Medeni kimliyinin hissesi olan dolmanin hazirlanma ve paylasma enenesi UNESCO nun Qeyri maddi Medeni Irs uzre Reprezentativ siyahisina daxil edilmisdir Hemcinin baxAzerbaycan metbexiIstinadlarEntiqe Resid Ogrulardan geri alinmis maddi servetimiz Dolma az https www adalet az 2020 03 02 2021 12 15 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 13 az http intangible az 2020 08 10 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 13 az https unesco preslib az 2020 10 25 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 09 13 Xarici kecidlerDiger layihelerdeVikikitabda elaqeli kitablarVikianbarda elaqeli media fayllar Yarpaq dolmasi 2019 04 06 at the Wayback Machine