Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Didqori döyüşü (Gürcü: დიდგორის ბრძოლა) — 12 avqust 1121-ci ildə ilə arasında Tiflisdən 40 kilometr aralıda, Didqori adlı yerdə həlledici döyüş.
| Didqori döyüşü | |
|---|---|
| Tarix | 12 avqust 1121 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Ümumi məlumat
XI əsrin II yarısından özündən güclü Səlcuq dövlətinə vergi verməyə məcbur olan Gürcüstan bu döyüşlə asılılığa son qoymaq istəyirdi.
Gürcü knyazı IV David səlcuqları Gürcüstandan qovmaq, VIII əsrdən Tiflisətrafı əraziləri idarə etmiş müsəlman əmirliyinə son qoymaq üçün bir-birinin ardınca strateji tədbirlər görmüşdü. Məhz bu fəaliyyətinə görə "Qurucu" ləqəbi alan IV David etnik dayaq yaratmaq üçün köçkün gürcüləri yurdlarına qaytarmaqdan əlavə, Şimali Qafqazdan çağırdığı minlərlə qıpçaq və alan ailəsinə torpaq verərək onların hərbi qüvvəsindən istifadə etmişdi. Səlcuq dövləti Bizans və mübarizə apardığından, gürcülərə qarşı müzəffər qoşun göndərə bilməmişdi. Buna baxmayaraq, mənbələrin verdiyi məlumata görə, Elqazi (İlqazi) adlı sərkərdənin başçılıq etdiyi səlcuq türklərinin ordusu 56 minlik gürcü ordusundan sayca çox idi. IV David türklərə qarşı Bolduin adlı sərkərdənin başçılığı altında avropalı səlibçilərin qüvvəsindən də istifadə etmişdi. Döyüşün əvvəlində IV David tərəfindən öyrədilmiş 200 əsgər döyüş sırasını tərk edərək səlcuqların tərəfinə keçirmiş kimi görüntü yaratmışdı. Döyüşdən əvvəl IV Davidin səlcuqlarla eyni dindən olan döyüşçüləri muzdla tuması haqda söhbət yayıldığından, səlcuq ordusunun avanqard (ön əsas) hissəsi bu görüntüyə aldanmış və onlara xətər yetirməmişdi. Ehtimal olunan ox yağışına qarşı isladılmış yapıncı geymiş döyüşçülər silahlarını gizlətmişdilər. Səlcuqların döyüş sıralarına girər-girməz silahlarını çıxarıb, səlcuqları qırmağa başladıqda orduda çaxnaşma yaranmışdı. 200 əsgər döyüşə-döyüşə əvvəlcədən gizlənmiş səlibçi ordusunun yerinə çəkildi. Onları təqib edən türklər səlibçilərlə üz-üzə gəlmişdi. Döyüş elə başlamışdı ki, səlcuqlar oxçu dəstələrin gücündən yararlana bilməmişdi. Bir yandan IV Davidin başçılıq etdiyi əsas gürcü qoşunu, bir yandan səlibçilər, digər yandan şahzadə başçılıq etdiyi arxa zərbə qüvvəsi səlcuqları çaşqınlığa salmış və buna hazır olmayan ordunun nizamı pozulmuşdu. 3 saatdan çox davam edən Didqori döyüşü IV Davidin ordusunun qələbəsi ilə nəticələndi.
Gürcülərin qələbəsində qıpçaqların rolu
Gürcüstan üçün əsas təhlükə islamı qəbul etmiş və ancaq bacla və ölkəyə mütəmadi hücumları ilə kifayətlənməyən oğuzlardan gəlirdi: IV Davidin qədim gürcü tarixçisinin yazdığna görə “hər payız türklər(oğuzlar) Somxitidən keçərək bura köç edirdilər və otuturdular” burada, eləcə də, “Tiflisdən Bərdəyə qədər Kür çayı boyu”. “Və onarın qüvvələri elə böyük idi ki, hətta deyirdilər hər tərəfdən türklər bura gəlir”. “ Heç kim, hətta sultanın özü də onlara orada yerləşməyə qadağan edə bilmirdi” Gürcü çarının isə nəinki şəhərlərin və qalaların müdafiyəsi üçün ordusu, hətta özünü qorumağa belə qoşunu yox idi”. Və “başqa çıxış yolu olmadığına görə”, tarixçinin yazdığı kimi, 1118-ci ildə IV David “qıpçaqları çağırmağa məcbur oldu” Öz qohumunun dəvətini alaraq bütün Şimali Qafqazın qıpçaq ordasının xanı Ətrak, böyük Saruxan(gürc. Şarukan) xanın oğlu, 50 min döyüşçü və onların ailələri ilə Gürcüstana yollandı. . Mətndə “ormotsdaati atasi”, yəni “50 min adam” yazılıb. Başqa sözlə desək, 1118-ci ildə 300 minə qədər qıpçaq Gürcüstana köçdü. Bununla belə Ətrak Gürcüstanın sərhədlərinin oğuzlardan müdafiyəsini öz üzərinə götürürdü, buna görə qıpçaqlar ölkənin cənub-şərqində və şərqində, o cümlədən Ahısqada və, maldarlıq üçün yararlı dağarası vadilərdə yerləşdirildilər. Artıq üç ildən sonra, 1121-ci ildə, Davidin, 45 minini qıpçaqlar təşkil edən 60 minlik ordusu oğuzları darmadağın edərək Tiflisi aldı, və həmin vaxtdan Tiflis Gürcüstanın paytaxtı oldu. Bununla bağlı gürcü tarixçisi sevinclə yazırdı ki “David qıpçaqları nahaq yerə dəvət etmədi, “çünki onların əli ilə bütün İranın qüvvələrini məhv etdi və bütün çarların üzərinə qorxu saldı, və onların köməyi ilə inanılmaz işlər gördü” Çar David tərəfindən gətirilən qıpçaqlar, Gürcü çarlığının müstəqilliyinin və çarın hakimiyətinin möhkəmlənməsində mühüm rol oynadılar. Onların yardımı ilə Şirvan ərazisinə yürüşlər təşkil olundu, Davidin Gəncə atabəyi üzərində 1121-ci ildə Didqor döyüşündəki qələbəyə nail oldu ki, bunun nəticəsində artıq sonrakı 1122-ci ildə Tiflis əmirliyi David tərəfindən alındı. Tezliklə Dmanisi(Dədə Qorqudda Tumanis qalası) və Ani Gürcüstana birləşdirildi.
Döyüşün gedişi
Döyüşün nəticələri
Döyüş nəticəsində səlcuqların ayağı, demək olar, bütün Qafqazdan kəsilmiş, Gürcüstan vergi verməkdən azad olmuşdu. Bir il sonra isə Tiflis Müsəlman əmirliyi ləğv edilmişdi. IV Davidin mədəniyyətə qayğısı nəticəsində gürcü mədəniyyətinin yüksəlişi başlamışdı. Ümumiyyətlə, bütün üstün nəticələrinə görə gürcülər bu qələbəni böyük təntənə ilə yad edir, hər il 12 avqust tarixində döyüşün şərəfinə inşa edilmiş abidə ətrafında Didqoroba adlı bayram şənliyi keçirir.
İstinadlar
- Давид ЫВ Ҝеорҝијевич // Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası: [10 ҹилддә]. III ҹилд: Гајыбов—Елдаров. Бакы: Азәрбајҹан Совет Енсиклопедијасынын Баш Редаксијасы. Баш редактор: Ҹ. Б. Гулијев. 1979. С. 296.
- Kartlis Sxovreba, s. 332, 335-336
- Kartlis Sxovreba, səh. 335-336
- Çelidze V. Грузинские исторические хроники: X-XII, Тбилиси, Мерани, 1958
- Картлис Цховреба, с. 336
- Халаддин Ибрагимли. Азербайджанцы Грузии (историко-этнографический и социально-политический комментарий). М. 2006. С. 18
Həmçin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Didqori doyusu Gurcu დიდგორის ბრძოლა 12 avqust 1121 ci ilde ile arasinda Tiflisden 40 kilometr aralida Didqori adli yerde helledici doyus Didqori doyusuTarix 12 avqust 1121 Vikianbarda elaqeli mediafayllarUmumi melumatXI esrin II yarisindan ozunden guclu Selcuq dovletine vergi vermeye mecbur olan Gurcustan bu doyusle asililiga son qoymaq isteyirdi Gurcu knyazi IV David selcuqlari Gurcustandan qovmaq VIII esrden Tiflisetrafi erazileri idare etmis muselman emirliyine son qoymaq ucun bir birinin ardinca strateji tedbirler gormusdu Mehz bu fealiyyetine gore Qurucu leqebi alan IV David etnik dayaq yaratmaq ucun kockun gurculeri yurdlarina qaytarmaqdan elave Simali Qafqazdan cagirdigi minlerle qipcaq ve alan ailesine torpaq vererek onlarin herbi quvvesinden istifade etmisdi Selcuq dovleti Bizans ve mubarize apardigindan gurculere qarsi muzeffer qosun gondere bilmemisdi Buna baxmayaraq menbelerin verdiyi melumata gore Elqazi Ilqazi adli serkerdenin basciliq etdiyi selcuq turklerinin ordusu 56 minlik gurcu ordusundan sayca cox idi IV David turklere qarsi Bolduin adli serkerdenin basciligi altinda avropali selibcilerin quvvesinden de istifade etmisdi Doyusun evvelinde IV David terefinden oyredilmis 200 esger doyus sirasini terk ederek selcuqlarin terefine kecirmis kimi goruntu yaratmisdi Doyusden evvel IV Davidin selcuqlarla eyni dinden olan doyusculeri muzdla tumasi haqda sohbet yayildigindan selcuq ordusunun avanqard on esas hissesi bu goruntuye aldanmis ve onlara xeter yetirmemisdi Ehtimal olunan ox yagisina qarsi isladilmis yapinci geymis doyusculer silahlarini gizletmisdiler Selcuqlarin doyus siralarina girer girmez silahlarini cixarib selcuqlari qirmaga basladiqda orduda caxnasma yaranmisdi 200 esger doyuse doyuse evvelceden gizlenmis selibci ordusunun yerine cekildi Onlari teqib eden turkler selibcilerle uz uze gelmisdi Doyus ele baslamisdi ki selcuqlar oxcu destelerin gucunden yararlana bilmemisdi Bir yandan IV Davidin basciliq etdiyi esas gurcu qosunu bir yandan selibciler diger yandan sahzade basciliq etdiyi arxa zerbe quvvesi selcuqlari casqinliga salmis ve buna hazir olmayan ordunun nizami pozulmusdu 3 saatdan cox davam eden Didqori doyusu IV Davidin ordusunun qelebesi ile neticelendi Gurculerin qelebesinde qipcaqlarin roluGurcustan ucun esas tehluke islami qebul etmis ve ancaq bacla ve olkeye mutemadi hucumlari ile kifayetlenmeyen oguzlardan gelirdi IV Davidin qedim gurcu tarixcisinin yazdigna gore her payiz turkler oguzlar Somxitiden kecerek bura koc edirdiler ve otuturdular burada elece de Tiflisden Berdeye qeder Kur cayi boyu Ve onarin quvveleri ele boyuk idi ki hetta deyirdiler her terefden turkler bura gelir Hec kim hetta sultanin ozu de onlara orada yerlesmeye qadagan ede bilmirdi Gurcu carinin ise neinki seherlerin ve qalalarin mudafiyesi ucun ordusu hetta ozunu qorumaga bele qosunu yox idi Ve basqa cixis yolu olmadigina gore tarixcinin yazdigi kimi 1118 ci ilde IV David qipcaqlari cagirmaga mecbur oldu Oz qohumunun devetini alaraq butun Simali Qafqazin qipcaq ordasinin xani Etrak boyuk Saruxan gurc Sarukan xanin oglu 50 min doyuscu ve onlarin aileleri ile Gurcustana yollandi Metnde ormotsdaati atasi yeni 50 min adam yazilib Basqa sozle desek 1118 ci ilde 300 mine qeder qipcaq Gurcustana kocdu Bununla bele Etrak Gurcustanin serhedlerinin oguzlardan mudafiyesini oz uzerine gotururdu buna gore qipcaqlar olkenin cenub serqinde ve serqinde o cumleden Ahisqada ve maldarliq ucun yararli dagarasi vadilerde yerlesdirildiler Artiq uc ilden sonra 1121 ci ilde Davidin 45 minini qipcaqlar teskil eden 60 minlik ordusu oguzlari darmadagin ederek Tiflisi aldi ve hemin vaxtdan Tiflis Gurcustanin paytaxti oldu Bununla bagli gurcu tarixcisi sevincle yazirdi ki David qipcaqlari nahaq yere devet etmedi cunki onlarin eli ile butun Iranin quvvelerini mehv etdi ve butun carlarin uzerine qorxu saldi ve onlarin komeyi ile inanilmaz isler gordu Car David terefinden getirilen qipcaqlar Gurcu carliginin musteqilliyinin ve carin hakimiyetinin mohkemlenmesinde muhum rol oynadilar Onlarin yardimi ile Sirvan erazisine yurusler teskil olundu Davidin Gence atabeyi uzerinde 1121 ci ilde Didqor doyusundeki qelebeye nail oldu ki bunun neticesinde artiq sonraki 1122 ci ilde Tiflis emirliyi David terefinden alindi Tezlikle Dmanisi Dede Qorqudda Tumanis qalasi ve Ani Gurcustana birlesdirildi Doyusun gedisiDoyusun neticeleriDoyus neticesinde selcuqlarin ayagi demek olar butun Qafqazdan kesilmis Gurcustan vergi vermekden azad olmusdu Bir il sonra ise Tiflis Muselman emirliyi legv edilmisdi IV Davidin medeniyyete qaygisi neticesinde gurcu medeniyyetinin yukselisi baslamisdi Umumiyyetle butun ustun neticelerine gore gurculer bu qelebeni boyuk tentene ile yad edir her il 12 avqust tarixinde doyusun serefine insa edilmis abide etrafinda Didqoroba adli bayram senliyi kecirir IstinadlarDavid YV Ҝeorҝiјevich Azerbaycan Sovet Ensiklopediyasi 10 ҹilddә III ҹild Gaјybov Eldarov Baky Azәrbaјҹan Sovet Ensiklopediјasynyn Bash Redaksiјasy Bash redaktor Ҹ B Guliјev 1979 S 296 Kartlis Sxovreba s 332 335 336 Kartlis Sxovreba seh 335 336 Celidze V Gruzinskie istoricheskie hroniki X XII Tbilisi Merani 1958 Kartlis Chovreba s 336 Haladdin Ibragimli Azerbajdzhancy Gruzii istoriko etnograficheskij i socialno politicheskij kommentarij M 2006 S 18Hemcin baxDidi Turkoba