Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Demoqrafik siyasət - dövlət orqanları və digər sosial institutlar vasitəsilə əhalinin artımının nizama salınması sahəsində məqsədyönlü fəaliyyətə əsaslanan, əhalinin sayı və strukturu dinamlkasını sabit saxlamağa və ya dəyişdirməyə xidmət edən siyasət.
Məqsəd və vəzifələri
Demoqrafik siyasət doğum sayı, nikahlılıq, boşanma, əhalinin yaş strukturu və onun ölüm miqdarına təsir edən siyasətdir. Geniş mənada demioqraflk siyasəti bəzən əhalinin artması ilə eyniləşdirilir, dar mənada isə onun tərkib hissələrindən biri kimi nəzərdən keçirilir. O, sosial və iqtisadi siyasətlə bağlı olsa da, özünəməxsus xüsusiyyətlərə də malikdir. Demoqrafik siyasətin obyekti kimi ölkələr, onların ayrı-ayrı bölgələri və eləcə də əhalinin ayrı-ayrı qrupları (koqortası - biriəşmiş dəstəsi) da çıxış edə bilər.
Demoqrafik siyasət, əsasən müxtəlif tədbirlər kompleksinə əsaslanır; iqtisadi, inzibati-hüquqi, tərbiyəvi və təbliğati.
Əsasən doğum sayının stimullaşdınlmasına yönəldilən iqtisadi tədbirlərin siyahısına ödənilən məzuniyyət və uşaqların doğulması zamanı müxtəlif müavinətlər, ailənin sayından, yaşından və tərkibindən asılı olaraq uşaqlara verilən müavinət - proqressiv şkala üzrə müxtəlif borclar, kreditlər, vergi və mənzil güzəştləri və s. aiddir.
İnzlbati-hüquqi tədblrlər nikaha daxil olma yaşını, boşanmanı, abortlar və kontraseptlərin qəbuluna münasibəti, ailənin dağılması zamanı ananın və uşaqlann əmlak vəziyyətini, işləyən qadınların iş rejimini və s. nizama salan qanunverici aktları birləşdirir.
Tərbiyəvi və təbliğati tədbirlər ictimal fikrin, demoqrafik əxlaqın norma və standartlarının formalaşmasına, ailə planlaşdırıllması siyasətinə (uşaq doğulmasının ailədaxili tənzimlənməsi) və əhalinin artımına dini və digər adət və ənənələrin münasibətinin ayırd edilməsinə, gənclərin cinsi tərbiyəsinə, təhsilinə və s. yönəldilir.
Tarixi
Demoqrafik siyasətin tarixi çox qədim zamanlara gedib çıxır. O, qədim dövrün bir çox hüquqi və qanunverici aktlarında, (xüsusilə, ölkələrin əhalisinin artıq olması və ya əksinə, böyük sayda insan itkisi zamanı) əksini tapmışdır. Müharibələr və epidemiyalar səbəbindən ölüm miqdarının çox olduğu orta əsrlərdə daha çox kortəbii xarakter daşıyan bəzi demoqrafik tədbirlər yüksək doğum sayının saxlanılmasına xidmət edirdi. Yeni dövrdə doğum sayını stlmullaşdıran, demoqrafik siyasəti mükəmməl hüquqi əsaslarla qanuniləşdlrən ilk ölkə Fransa olmuşdur. Tədricən Avropanın bəzi digər ölkələri də demoqrafik siyasətin tənzimlənməsi istiqamətində bir sıra tədbirlər həyata keçirməyə başlamışlar. Sonralar onu qismən əhalinin artım sürətlnln qarşının alınmasına yönəldilən siyasət əvəz etmişdir. Prioritetlərin belə dəyişməsi-demoqraflk keçidin dövründən asılı olaraq-müasir dövr üçün də xarakterikdir. Bütün bunlara baxmayaraq, məşhur demoqraf A.Y.Kvaşın fikrincə, ümumilikdə demoqrafik siyasətin tarixi göstərir ki, o, kifayət qədər zəif alət olub və əhalinin artımına ciddi təsir göstərə bilməzdi.
Demoqrafik siyasət daha çox XX əsrin ikinci yarısında inkişaf edərək yayılmışdır. Bu, bir tərəfdən demoqrafik partlayış, digər tərəfdən demokrafik böhranla izah olunur. Bir çox siyasətçilər və alimlər onu birinci halda əhalinin artmasının qarşısını almaq, ikinci halda isə artımın sürətlənməsi üçün əsas vasitə kimi görürdülər. Təəccüblü deyil ki, bu dövrdə Biriəşmiş Millətlər Təşkilatı da demoqrafik siyasətə daha çox diqqət yetirirdi. Bu təşkilatın himayəsi altında əhali problemi ilə bağlı 1954-cü ildə Romada, 1965-ci ildə Belqradda, 1974-cü ildə Buxarestdə, 1984-cü ildə Mexikoda və 1994-cü ildə Qahirədə ümumdünya konfransları keçirilmişdir. 1967-ci ildə BMT-nin Əhalinin Məskunlaşması Sahəsində Fəaliyyətin Həvəsləndirilməsi üzrə Fond (YNFPA) yaradılmışdır. 1960-cı illərdən BMT əhalinin artımı sahəsində siyasət problemlərl ilə bağlı hökumətlər arasında sistematik sorğu keçirir. Bu problemlər BMT Baş Assambleyasının sessiyalarında da müzakirə olunmuşdur. 1992-ci ildə ətraf mühit və inkişafla bağlı məsələnin müzakirəsi ümumdünya konfransının gündəliyinə daxil edilmişdir. 1974-cü ıldə Buxarestdə qəbul edilən və demoqrafik siyasətin həyata keçməsi üçün konkret tövsiyələr daşıyan «Əhalinin artması sahəsində ümumdünya planı» adlı sənəd də xüsusı məna kəsb edır. Sonralar isə Mexiko və xüsusilə, Qahirədəki konfranslarda bu sənədə bir sıra prinsıpial dəyişikliklər edilərək bir qədər də inkişaf etdirilmişdir.
Demoqrafik siyasəti həqiqətən də effektiv və kəsərli etməK üçün bütün bu qətnamələr kifayət deyildi. Onun həyata keçirilməsi üçün yeni vasitələr vacib idi. Bu sahədə ilk böyük irəliləyış XX əsrin 50-60-cı illərində baş verdi.
Mənbə
V.P.Maksakovski. Dünyanın coğrafi mənzərəsi. I cild, Bakı, 2010,
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Demoqrafik siyaset dovlet orqanlari ve diger sosial institutlar vasitesile ehalinin artiminin nizama salinmasi sahesinde meqsedyonlu fealiyyete esaslanan ehalinin sayi ve strukturu dinamlkasini sabit saxlamaga ve ya deyisdirmeye xidmet eden siyaset Meqsed ve vezifeleriDemoqrafik siyaset dogum sayi nikahliliq bosanma ehalinin yas strukturu ve onun olum miqdarina tesir eden siyasetdir Genis menada demioqraflk siyaseti bezen ehalinin artmasi ile eynilesdirilir dar menada ise onun terkib hisselerinden biri kimi nezerden kecirilir O sosial ve iqtisadi siyasetle bagli olsa da ozunemexsus xususiyyetlere de malikdir Demoqrafik siyasetin obyekti kimi olkeler onlarin ayri ayri bolgeleri ve elece de ehalinin ayri ayri qruplari koqortasi biriesmis destesi da cixis ede biler Demoqrafik siyaset esasen muxtelif tedbirler kompleksine esaslanir iqtisadi inzibati huquqi terbiyevi ve tebligati Esasen dogum sayinin stimullasdinlmasina yoneldilen iqtisadi tedbirlerin siyahisina odenilen mezuniyyet ve usaqlarin dogulmasi zamani muxtelif muavinetler ailenin sayindan yasindan ve terkibinden asili olaraq usaqlara verilen muavinet proqressiv skala uzre muxtelif borclar kreditler vergi ve menzil guzestleri ve s aiddir Inzlbati huquqi tedblrler nikaha daxil olma yasini bosanmani abortlar ve kontraseptlerin qebuluna munasibeti ailenin dagilmasi zamani ananin ve usaqlann emlak veziyyetini isleyen qadinlarin is rejimini ve s nizama salan qanunverici aktlari birlesdirir Terbiyevi ve tebligati tedbirler ictimal fikrin demoqrafik exlaqin norma ve standartlarinin formalasmasina aile planlasdirillmasi siyasetine usaq dogulmasinin ailedaxili tenzimlenmesi ve ehalinin artimina dini ve diger adet ve enenelerin munasibetinin ayird edilmesine genclerin cinsi terbiyesine tehsiline ve s yoneldilir TarixiDemoqrafik siyasetin tarixi cox qedim zamanlara gedib cixir O qedim dovrun bir cox huquqi ve qanunverici aktlarinda xususile olkelerin ehalisinin artiq olmasi ve ya eksine boyuk sayda insan itkisi zamani eksini tapmisdir Muharibeler ve epidemiyalar sebebinden olum miqdarinin cox oldugu orta esrlerde daha cox kortebii xarakter dasiyan bezi demoqrafik tedbirler yuksek dogum sayinin saxlanilmasina xidmet edirdi Yeni dovrde dogum sayini stlmullasdiran demoqrafik siyaseti mukemmel huquqi esaslarla qanunilesdlren ilk olke Fransa olmusdur Tedricen Avropanin bezi diger olkeleri de demoqrafik siyasetin tenzimlenmesi istiqametinde bir sira tedbirler heyata kecirmeye baslamislar Sonralar onu qismen ehalinin artim suretlnln qarsinin alinmasina yoneldilen siyaset evez etmisdir Prioritetlerin bele deyismesi demoqraflk kecidin dovrunden asili olaraq muasir dovr ucun de xarakterikdir Butun bunlara baxmayaraq meshur demoqraf A Y Kvasin fikrince umumilikde demoqrafik siyasetin tarixi gosterir ki o kifayet qeder zeif alet olub ve ehalinin artimina ciddi tesir gostere bilmezdi Demoqrafik siyaset daha cox XX esrin ikinci yarisinda inkisaf ederek yayilmisdir Bu bir terefden demoqrafik partlayis diger terefden demokrafik bohranla izah olunur Bir cox siyasetciler ve alimler onu birinci halda ehalinin artmasinin qarsisini almaq ikinci halda ise artimin suretlenmesi ucun esas vasite kimi gorurduler Teeccublu deyil ki bu dovrde Biriesmis Milletler Teskilati da demoqrafik siyasete daha cox diqqet yetirirdi Bu teskilatin himayesi altinda ehali problemi ile bagli 1954 cu ilde Romada 1965 ci ilde Belqradda 1974 cu ilde Buxarestde 1984 cu ilde Mexikoda ve 1994 cu ilde Qahirede umumdunya konfranslari kecirilmisdir 1967 ci ilde BMT nin Ehalinin Meskunlasmasi Sahesinde Fealiyyetin Heveslendirilmesi uzre Fond YNFPA yaradilmisdir 1960 ci illerden BMT ehalinin artimi sahesinde siyaset problemlerl ile bagli hokumetler arasinda sistematik sorgu kecirir Bu problemler BMT Bas Assambleyasinin sessiyalarinda da muzakire olunmusdur 1992 ci ilde etraf muhit ve inkisafla bagli meselenin muzakiresi umumdunya konfransinin gundeliyine daxil edilmisdir 1974 cu ilde Buxarestde qebul edilen ve demoqrafik siyasetin heyata kecmesi ucun konkret tovsiyeler dasiyan Ehalinin artmasi sahesinde umumdunya plani adli sened de xususi mena kesb edir Sonralar ise Mexiko ve xususile Qahiredeki konfranslarda bu senede bir sira prinsipial deyisiklikler edilerek bir qeder de inkisaf etdirilmisdir Demoqrafik siyaseti heqiqeten de effektiv ve keserli etmeK ucun butun bu qetnameler kifayet deyildi Onun heyata kecirilmesi ucun yeni vasiteler vacib idi Bu sahede ilk boyuk irelileyis XX esrin 50 60 ci illerinde bas verdi MenbeV P Maksakovski Dunyanin cografi menzeresi I cild Baki 2010