Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Deflyasiya (lat. deflatio — şişirmə) — yerli valyutanın alıcılıq qabiliyyətinin artması. Deflyasia əks istiqamətdə inflyasiyadır. Bir sıra səbəblərə görə inflayasiyadan ağır hesab edilir.
Bu tədbir daxili iqtisadi vəzifələrin həllinə yönəlib, lakin kənar effekt kimi tədiyə balansının vəziyyəti də yaxşılaşır. Hesab edilir ki, deflyasiya siyasəti üçün ənənəvi olan nəticələr – istehsalın, investisiyaların və gəlirlərin həcminin aşağı düşməsi – idxalın azalmasına və ixracın genişləndirilməsi üçün ehtiyat güclərin artımına gətirib çıxarır. Deflyasiya üçün xarakterik olan faiz dərəcəsinin artırılması ölkəyə qısamüddətli kapital axınına səbəb olur. Lakin, deflyasiyanın digər aspekti də vardır: o, ixracı azaldır və idxalı artırır, çünki deflyasiya zamanı milli valyutanın mübadilə məzənnəsi yüksəlir ki, bu da idxalatçıların imkanlarını genişləndirir. Ixracatçılar üçün isə milli valyutanın yüksək məzənnəsi ixracdan əldə edilən valyuta gəlirinin milli valyutaya dəyişdirilməsi zamanı daha az mənfəət əldə etmək deməkdir ki, bu da heç də ixracın stimulaşdırılmasına kömək etmir.
Əsas səbəbləri
Qiymətlərin ümumi səviyyəsinin enməsi ümumi tələb çatışmazlığından irəli gəlir və bunun nəticəsində firmalar istehsal gücünü azaldaraq tələbin daha da aşağı düşməsinə səbəb olan işçilərin ixtisarını aparır. Bir tərəfdən istehlakçılar qiymətlərin düşməsiylə bağlı mövcud tələblərini də gecikdirir; digər tərəfdən isə artan işsizlik az olan tələbi daha da azaldaraq iqtisadiyyatın ortasında qara dəliyi xatırladan deflasiya prosesinin hər şeyi udmasına və iqtisadiyyatın durğunluq həddinə gəlib çıxmasına səbəb olur.
Klassik kapitalist nəzəriyyələri sistemin öz-özünü təmir edəcəyinə, qiymət və işçi maaşlarının elastik olduğuna inanır. Ancaq bunun praktikada özünü doğrultmaması kapitalist anlayışın digər modelinə, yəni ictimai xərcləri artıraraq tələbi dəstəkləməyə çağıran Keyns nəzəriyyəsinə üstünlük verildi. Həyata keçirilən təcrübələr müəyyən nəticə versə də, ictimai xərcləri faizli pul ilə artırma prosesi ölkələri inflyasiyaya və borc bataqlığına saldı. Çünki faizlə götürülən borc pul ilə sərf edilən xərclərin qaytarılması üçün hökumətlər vergiləri artırmaq və orta vədəli həm cari, həm də sosial xərcləri azaltmaq məcburiyyətində qaldılar.
Bir tərəfdən yüksələn vergilər istehsal xərclərini artırarkən, digər tərəfdən həm ictimaiyyətin orta vədəli xərclərini məhdudlaşdırma məcburiyyətində qalınması, həm də vergilərlə bazardan pulun yığılması yerli əhalinin tələbatını azaltdı.
Nəticədə qısa vədədə bir qədər faydalı görünən Keyns metodu orta və uzun vədədə, həm məsrəf inflyasiyasına, həm də tələbin azalmasına səbəb oldu. Beləliklə, dünya iqtisadiyyatı həm işsizlik, həm də inflyasiya adlanan yeni bir xəstəliklə – yəni staqflasiya ilə üzləşdi.
Deflasiya ilə aparılan mübarizədə xəstəliyin səbəbləri müəyyən edilmədiyi üçün verilən reseptlər bir növ yalnız ağrıkəsici rolunu oynamışdır. Xəstəlik davam etdi, sadəcə təsiri bir qədər azaldıldı. Çünki xəstəlik yerli əhalinin istehlak qabiliyyətini itirməsiylə bağlı olduğu halda, bu çatışmazlığın faizli pul ilə ödənilən ictimai xərclər vasitəsilə aradan qaldırılmasına səy göstərildi. Tələbi artırmaq məqsədilə istifadə edilən faizli pulun geri ödənilməsi orta müddətdə həm ictimai xərclərin məhdudlaşmasına, həm də vergi dərəcələrinin artırılmasına səbəb oldu.
Deflasiyadan çıxmaq üçün nə etməli sualına və indiyə qədər tətbiq olunan siyasətlərin niyə səhv və yaxud əskik olduğuna cavab tapmamışdan əvvəl gəlin daha vacib bir suala cavab axtaraq: iqtisadiyyat niyə deflasiyaya məruz qalır? İndiyədək bütün məşhur iqtisadi modellərin cavab tapa bilmədiyi bu sualı belə də qoya bilərik: inkişaf etməkdə olan iqtisadi güclər niyə bir müddətdən sonra durğunluğa qapılaraq davamlı inkişaf prosesindən kənarda qalırlar? Çünki iqtisadiyyatda arabir meydana gələn bu durğunluq dövrləriylə deflasiya xəstəliyinin kökü birdir.
Əvvəllər inkişaf etmiş ölkələrdə meydana gələn bu problem hal-hazırda başlıca xəstəlik kimi ölkəmiz başda olmaqla təxminən dünyanın hər yerində iqtisadiyyat üçün təhlükə yaradır. Belə olan halda yəqin ki bu xəstəliyi müalicə etmədən öncə onun səbəblərini müəyyən etmək lazımdır.
Hər təklifin öz tələbini formalaşdırması fikri böyük bir səhvdir. Əgər inkişaf edən bir iqtisadiyyata maliksinizsə bu inkişafı təmin edən istehlak həcmini istehsaldan əldə olunan gəlirlə təmin etmək mümkün deyil. Hər dövrdə bu inkişafa müqabil çatışmayan istehlak həcminin emissiya ilə tarazlanması zəruridir.
Bu əsas şərti gerçəkləşdirməyən ölkələr inkişafın müəyyən bir mərhələsinə çatandan sonra hər il inkişafla birlikdə sürətlə artan tələb çatışmamazlığı problemiylə də qarşılaşır və nəticədə bu proses iqtisadiyyatı öz daxilindən çökdürür. Bu vəziyyəti bədəni inkişaf edən bir insanın sümükləri kifayət qədər bərkimədiyi üçün ayaq üstündə dura bilməməsinə bənzədə bilərik.
İqtisadiyyata təsiri
- Əmək haqqının azaldılması
Deflyasiya vəziyyətində şirkətlərin gəlirləri azalmağa başlayır, belə ki, zərərləri ödəmək üçün edilən cəhdlərdən biri əmək haqqının azaldılmasıdır. Ümumilikdə bu, daha çox deflyasiyanın artmasına kömək edir.
- İşsizlik səviyyəsinin artması
Şirkətlərin öz xərclərini azaltmaq üçün gördükləri tədbirlərdən biri də işçi sayının azaldılmasıdır.
- Məhsulların qiymətlərinin azaldılması
Deflyasiya pulun alıcılıq qabiliyyətinin artmasına gətirib çıxarır. Nəticədə, istehsal şirkətlərinin gəlir səviyyəsi azalır. Rəqabətə qarşı durmaq üçün müəssisələr məhsulların qiymətini azaltmağa məcbur olurlar ki, bu da itkilərin daha da artmasına gətirib çıxarır.
- Məhsullara olan tələbatın azalması
Əmək haqqının azaldılması və işsizlik səviyyəsinin artması nəticəsində məhsullara olan tələbat azalır.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Robert J. Barro and Vittorio Grilli (1994), European Macroeconomics, chap. 8, p. 142. ISBN
- ; Economics: Principles in Action. Upper Saddle River, New Jersey: Pearson Prentice Hall. 2003. səh. 343. ISBN .
- Harry Wallop, Harry Wallop. "Deflation: why it is dangerous". The Telegraph. Telegraph Media Group. 18 November 2008. 8 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 September 2016.
- "The Economist explains: Why deflation is bad". Economist. Economist magazine. 7 Jan 2015. 26 August 2018 tarixində . İstifadə tarixi: 20 September 2016.
- Krugman, Paul. "Why is Deflation Bad?". New York Times. New York Times. 14 May 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 September 2016.
- Walker, Andrew. "Is deflation such a bad thing?". BBC. 29 January 2016. 8 April 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 20 September 2016.
- Thoma, Mark. "Explainer: Why is deflation so harmful?". Moneywatch. CBS. 28 November 2021 tarixində . İstifadə tarixi: 20 September 2016.
- Hummel, Jeffrey Rogers. "Death and Taxes, Including Inflation: the Public versus Economists" (January 2007). [1] 2009-03-25 at the Wayback Machine
- Blanchard, O.; Dell’Ariccia, G.; Mauro, P. "Rethinking macroeconomic policy". Journal of Money, Credit and Banking. 42 (1). 18 August 2010: 199–215. CiteSeerX 10.1.1.153.7293. doi:10.1111/j.1538-4616.2010.00334.x.
- "Arxivlənmiş surət". 2022-09-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-29.
- Hussman, Ph.D., John, O. "Bernanke Leaps into a Liquidity Trap". 2010. 2022-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-29.
- Beckworth, David. (PDF). Cato Journal. Cato Institute. 28 (3). 2011-10-09 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib.
- Kendrick, John. "U.S. Productivity Performance in Perspective, Business Economics, October 1, 1991". 1991. July 8, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: September 29, 2020.
- Kendrick, John. "U.S. Productivity Performance in Perspective, Business Economics, October 1, 1991". 1991. July 8, 2008 tarixində . İstifadə tarixi: September 29, 2020.
- Beaudreau, Bernard C. Mass Production, the Stock Market Crash and the Great Depression. New York, Lincoln, Shanghi: Authors Choice Press. 1996.
- Friedman, Milton. Money Mischief: Episodes in Monetary History. Houghton Mifflin Harcourt. 1994. 38. ISBN .
- Ginsburg, David. Gold Coins of the New Orleans Mint - How Gold Coins Circulated in 19th Century America. 2006. 25–33. ISBN . 2020-07-31 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-09-29.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Deflyasiya lat deflatio sisirme yerli valyutanin aliciliq qabiliyyetinin artmasi Deflyasia eks istiqametde inflyasiyadir Bir sira sebeblere gore inflayasiyadan agir hesab edilir Bu tedbir daxili iqtisadi vezifelerin helline yonelib lakin kenar effekt kimi tediye balansinin veziyyeti de yaxsilasir Hesab edilir ki deflyasiya siyaseti ucun enenevi olan neticeler istehsalin investisiyalarin ve gelirlerin hecminin asagi dusmesi idxalin azalmasina ve ixracin genislendirilmesi ucun ehtiyat guclerin artimina getirib cixarir Deflyasiya ucun xarakterik olan faiz derecesinin artirilmasi olkeye qisamuddetli kapital axinina sebeb olur Lakin deflyasiyanin diger aspekti de vardir o ixraci azaldir ve idxali artirir cunki deflyasiya zamani milli valyutanin mubadile mezennesi yukselir ki bu da idxalatcilarin imkanlarini genislendirir Ixracatcilar ucun ise milli valyutanin yuksek mezennesi ixracdan elde edilen valyuta gelirinin milli valyutaya deyisdirilmesi zamani daha az menfeet elde etmek demekdir ki bu da hec de ixracin stimulasdirilmasina komek etmir Esas sebebleriQiymetlerin umumi seviyyesinin enmesi umumi teleb catismazligindan ireli gelir ve bunun neticesinde firmalar istehsal gucunu azaldaraq telebin daha da asagi dusmesine sebeb olan iscilerin ixtisarini aparir Bir terefden istehlakcilar qiymet lerin dusmesiyle bagli movcud teleblerini de gecik dirir diger terefden ise artan issizlik az olan telebi daha da azaldaraq iqtisadiyyatin ortasinda qara deliyi xatirladan deflasiya prosesinin her seyi udmasina ve iqtisadiyyatin durgunluq heddine gelib cixmasina sebeb olur Klassik kapitalist nezeriyyeleri sistemin oz ozunu temir edeceyine qiymet ve isci maaslarinin elastik olduguna inanir Ancaq bunun praktikada ozunu dogrultmamasi kapitalist anlayisin diger modeline yeni ictimai xercleri artiraraq telebi desteklemeye cagiran Keyns nezeriyyesine ustunluk verildi Heyata kecirilen tecrubeler mueyyen netice verse de ictimai xercleri faizli pul ile artirma prosesi olkeleri inflyasiyaya ve borc bataqligina saldi Cunki faizle goturulen borc pul ile serf edilen xerclerin qaytarilmasi ucun hokumetler vergileri artirmaq ve orta vedeli hem cari hem de sosial xercleri azaltmaq mecburiy ye tin de qaldilar Bir terefden yukselen vergiler istehsal xerclerini artirarken diger terefden hem ictimaiyyetin orta vedeli xerclerini mehdudlasdirma mecburiyyetinde qalinmasi hem de vergilerle bazardan pulun yi gil ma si yerli ehalinin telebatini azaltdi Neticede qisa vedede bir qeder faydali gorunen Keyns metodu orta ve uzun vedede hem mesref inflya siyasina hem de telebin azalmasina sebeb oldu Belelikle dunya iqtisadiyyati hem issizlik hem de inflyasiya adlanan yeni bir xestelikle yeni staq flasiya ile uzlesdi Deflasiya ile aparilan mubarizede xesteliyin sebebleri mueyyen edilmediyi ucun verilen reseptler bir nov yalniz agrikesici rolunu oynamisdir Xes telik davam etdi sadece tesiri bir qeder azaldildi Cun ki xestelik yerli ehalinin istehlak qabiliyyetini itirmesiyle bagli oldugu halda bu catismazligin faizli pul ile odenilen ictimai xercler vasitesile aradan qaldirilmasina sey gosterildi Telebi artir maq meqsedile istifade edilen faizli pulun geri ode nil mesi orta muddetde hem ictimai xerclerin meh dudlasmasina hem de vergi derecelerinin arti rilma sina sebeb oldu Deflasiyadan cixmaq ucun ne etmeli sualina ve indiye qeder tetbiq olunan siyasetlerin niye sehv ve yaxud eskik olduguna cavab tapmamisdan evvel gelin daha vacib bir suala cavab axtaraq iqtisadiyyat niye deflasiyaya meruz qalir Indi ye dek butun meshur iqtisadi modellerin cavab tapa bil mediyi bu suali bele de qoya bilerik inkisaf et mekde olan iqtisadi gucler niye bir muddetden sonra durgunluga qapilaraq davamli inkisaf prose sinden kenarda qalirlar Cunki iqtisadiyyatda ara bir meydana gelen bu durgunluq dovrleriyle defla si ya xesteliyinin koku birdir Evveller inkisaf etmis olkelerde meydana gelen bu problem hal hazirda baslica xestelik kimi olkemiz basda olmaqla texminen dunyanin her yerinde iqtisadiyyat ucun tehluke yaradir Bele olan halda yeqin ki bu xesteliyi mualice etmeden once onun sebeblerini mueyyen etmek lazimdir Her teklifin oz telebini formalasdirmasi fikri boyuk bir sehvdir Eger inkisaf eden bir iqtisadiyyata maliksinizse bu inkisafi temin eden istehlak hecmini istehsaldan elde olunan gelirle temin etmek mumkun deyil Her dovrde bu inkisafa muqabil catismayan istehlak hecminin emissiya ile tarazlanmasi zeruridir Bu esas serti gerceklesdirmeyen olkeler inkisafin mueyyen bir merhelesine catandan sonra her il inkisafla birlikde suretle artan teleb catismamazligi problemiyle de qarsilasir ve neticede bu proses iqtisadiyyati oz daxilinden cokdurur Bu veziyyeti bedeni inkisaf eden bir insanin sumukleri kifayet qeder berkimediyi ucun ayaq ustunde dura bilmemesine benzede bilerik Iqtisadiyyata tesiriEmek haqqinin azaldilmasi Deflyasiya veziyyetinde sirketlerin gelirleri azalmaga baslayir bele ki zererleri odemek ucun edilen cehdlerden biri emek haqqinin azaldilmasidir Umumilikde bu daha cox deflyasiyanin artmasina komek edir Issizlik seviyyesinin artmasi Sirketlerin oz xerclerini azaltmaq ucun gordukleri tedbirlerden biri de isci sayinin azaldilmasidir Mehsullarin qiymetlerinin azaldilmasi Deflyasiya pulun aliciliq qabiliyyetinin artmasina getirib cixarir Neticede istehsal sirketlerinin gelir seviyyesi azalir Reqabete qarsi durmaq ucun muessiseler mehsullarin qiymetini azaltmaga mecbur olurlar ki bu da itkilerin daha da artmasina getirib cixarir Mehsullara olan telebatin azalmasi Emek haqqinin azaldilmasi ve issizlik seviyyesinin artmasi neticesinde mehsullara olan telebat azalir Hemcinin baxDevalvasiya Revalvasiya Inflyasiya Denominasiya StaqflyasiyaIstinadlarRobert J Barro and Vittorio Grilli 1994 European Macroeconomics chap 8 p 142 ISBN 0 333 57764 7 Economics Principles in Action Upper Saddle River New Jersey Pearson Prentice Hall 2003 seh 343 ISBN 0 13 063085 3 Harry Wallop Harry Wallop Deflation why it is dangerous The Telegraph Telegraph Media Group 18 November 2008 8 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 20 September 2016 The Economist explains Why deflation is bad Economist Economist magazine 7 Jan 2015 26 August 2018 tarixinde Istifade tarixi 20 September 2016 Krugman Paul Why is Deflation Bad New York Times New York Times 14 May 2022 tarixinde Istifade tarixi 20 September 2016 Walker Andrew Is deflation such a bad thing BBC 29 January 2016 8 April 2022 tarixinde Istifade tarixi 20 September 2016 Thoma Mark Explainer Why is deflation so harmful Moneywatch CBS 28 November 2021 tarixinde Istifade tarixi 20 September 2016 Hummel Jeffrey Rogers Death and Taxes Including Inflation the Public versus Economists January 2007 1 2009 03 25 at the Wayback Machine Blanchard O Dell Ariccia G Mauro P Rethinking macroeconomic policy Journal of Money Credit and Banking 42 1 18 August 2010 199 215 CiteSeerX 10 1 1 153 7293 doi 10 1111 j 1538 4616 2010 00334 x Arxivlenmis suret 2022 09 01 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 29 Hussman Ph D John O Bernanke Leaps into a Liquidity Trap 2010 2022 02 06 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 29 Beckworth David PDF Cato Journal Cato Institute 28 3 2011 10 09 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Kendrick John U S Productivity Performance in Perspective Business Economics October 1 1991 1991 July 8 2008 tarixinde Istifade tarixi September 29 2020 Kendrick John U S Productivity Performance in Perspective Business Economics October 1 1991 1991 July 8 2008 tarixinde Istifade tarixi September 29 2020 Beaudreau Bernard C Mass Production the Stock Market Crash and the Great Depression New York Lincoln Shanghi Authors Choice Press 1996 Friedman Milton Money Mischief Episodes in Monetary History Houghton Mifflin Harcourt 1994 38 ISBN 9780547542225 Ginsburg David Gold Coins of the New Orleans Mint How Gold Coins Circulated in 19th Century America 2006 25 33 ISBN 9780974237169 2020 07 31 tarixinde Istifade tarixi 2020 09 29