Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dahurlar — Çin Xalq Respublikasında milli azlıq statusuna sahib 55 etnik qrupdan biri, monqol dilli xalq.
| Yaşadığı ərazilər | |||
|---|---|---|---|
| |||
| Dili | |||
| Dini | |||
| əsasən Şamanizm, az sayda Tibet buddizmi |
Mənşə
Daur toplumunun necə formalaşdığı tam olaraq aydın deyil, belə ki, onların etnik mənşəyinə dair müxtəlif tədqiqatçı müəlliflər tarixən iki cür yanaşma formalaşdırıblar. Birinciyə görə daurlar kökən olaraq monqol mənşəlidir, ancaq sonradan güclü şəkildə tunqus-mancur təsirinə məruz qalmışdırlar. İkinciyə əsasən isə daurlar tunqus-mancur mənşəli qövm olmuş, ancaq 13-14-cü əsrdə monqol dilində danışmağa başlamışdırlar. Daurlar isə özlərini monqol dilli Kidan (Kitay və ya Xitay) xalqının birbaşa varisi hesab edirlər.
Hazırda tədqiqatçıların çoxu daurları monqol kökənli hesab etməkdədir. Daurların ana dilində "Daur" sözü "əkinçi" mənasını verir. Bu ada ilk dəfə Min sülaləsinin Çində hakimiyyətdə olduğu dövrə (1368-1644) aid məxəzlərdə rast gəlinir.
Dil
Ana dillərindən başqa Daurların əksəriyyəti çin və monqol dillərində, az bir qismi isə evenk, qazax və mancur dillərində danışa bilir.
1990-cı il siyahıyaalınması zamanı Çində daur dilində danışanların sayı 84.950 nəfər olmuşdur.
1999-cu ilə olan məlumata əsasən Çində Daur dilində danışanların sayı 96.085 nəfər olmuşdur.
Daur dili Altay dil ailəsinin Monqol dilləri qrupuna daxildir. Bu dilini iki əsas və iki yarım ləhçəsi vardır. Əsas ləhcələr Buthas və Tsitsikar ləhcələridir. 1999-cu ilə olan məlumata əsasən Buthas və Tsitsikar ləhcələrinin hər birində 35 min nəfər etnik daur danışmaqdadır. İki yarım ləhcədən biri Haylar, digəri isə İli və ya Sincan ləhcəsi adlanır. Haylar ləhcəsi leksik baxımdan güclü şəkildə evenk dilinin təsirinə məruz qalmışdır, bu səbəbdən bəzən Tunqus dillərindən biri olan evenk dilinə mənsub ləhcə olaraq qəbul edilir və təsnifatı mübahisə doğurur. 1999-cu ilə olan məlumata əsasən bu ləhcədə 15.5 min nəfər etnik daur danışmaqdadır. İkinci yarım ləhcə olan İli və ya Sincan adlanan ləhcədə danışan daurlar isə Sincan-Uyğur Muxtar Vilayətinin İli-Qazax Muxtar Dairəsində Tarbağatay qəzasında yerləşən Çöçək şəhərində yaşayırlar. 1999-cu ilə aid məlumata əsasən bu ləhcədə 4.5 min nəfər danışmaqdadır. Daurlar bura XVII əsrin 80-ci illərində Tzin sülaləsinin Çində hakimiyyəti zamanı (1644-1911) köçürülüblər.
Əlifba
XX əsrin əvvəllərinədək daurlar mancur əlifbasında istifadə edir, ədəbi dil rolunu isə əsasən ana dillərini qismən isə mancur dilini oynayırdı. Daurlar öz dillərində 1920-ci ilədək mancur əlifbasından, 1920-1956-cı illərdə latın əlifbasından, 1956-1958-ci illərdə kiril əlifbasından, 1981-1982-ci illərdə təkrar latın əlifbasından istifadə etmişdirlər. 1982-ci ildən bəri daur dili yazısız dildir və daurlar öz dillərindən məişət dili olaraq istifadə edirlər. Yazıda isə çin ieoroqliflərindən və çin dilindən istifadə edilir.
Din
Daurların əksəriyyətinin dini şamanizmdir. Ancaq az bir qismi Buddizmin cərəyanlarından biri olan Lamaizmi qəbul etmişdir.
Say
Çində 1990-cı il siyahıyaalınması zamanı 121.357 nəfər, 2000-ci il siyahıyaalınması zamanı 132.394 nəfər, 2010-cu il siyahıyaalınması zamanı isə 131.992 nəfər etnik daur qeydə alınmışdır.
Məskunlaşma
Daurlar köçəri deyildirlər, oturaq həyat tərzi keçirirlər. Əsasən əkinçilik və maldarlıqla məşğul olurlar. XVII əsrin ortalarınadək daurlar Amur çayının yuxarı axarlarında Arqun və Zeya çayları arasında qalan vadidə yaşayırdılar.
2000-ci il siyahıyaalınması zamanı Çində 132.394 nəfər daur qeydə alınmışdır: onlardan 77.188 nəfəri , 43.608 nəfəri Heyluntszyan əyalətində, 5.541 nəfəri isə Sincan-Uyğur Muxtar Rayonunda, 6.057 nəfəri isə az sayda Çinin digər ərazilərində yaşayırdı.
1654-cü ildə mancur əsilli Tzin sülaləsi tərəfindən hərbi mükəlləfiyytə tabe tutularaq əksəriyyəti tarixi Mancuriyanın içlərinə köçürülmüşdür. Bir müddət sonra XVII əsrin 80-ci illərində az bir qismi isə sərhədləri qorumaq məqsədiylə ordu tərkibində hazırda Sincan-Uyğur Muxtar Vilayəti adlanan əraziyə köçürüldülər.
Xarici keçidlər
- Записки военного топографа Григория Левкина. К вопросам территориального размежевания на Дальнем Востоке: Вал Чингисхана - граница империи Айсинь Гурунь (Золотая Империя)
- (ru). // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
İstinadlar
- 中华人民共和国国家统计局: 2-1 全国各民族分年龄、性别的人口 2015-09-24 at the Wayback Machine
- Britannica Online Encyclopedia: Daur 2015-04-06 at the Wayback Machine
- Minority Supplier Development China: The Daur Ethnic Group 2016-03-04 at the Wayback Machine
- Великая Стена - Китай - Worlds. Ru: Дауры 2016-03-04 at the Wayback Machine
- Ethnologue report for language code: dta 2013-02-03 at the Wayback Machine
- "Этнические группа Дауры". 2017-11-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-11.
- "Большая советская энциклопедия: Дауры". 2022-06-17 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-09-11.
- İnstitute of Ethnic Literature: Daur Ethnic Minority[ölü keçid]
- ChinaTour360.com: Daur Nationality 2016-03-09 at the Wayback Machine
- Энциклопедия народов мира: народы мира — Дауры 2017-12-24 at the Wayback Machine
- Китайский информационный Интернет-центр: Дауры (russian.china.org.cn) 2015-04-26 at the Wayback Machine
Mənbə
- Altay xəlqları. Bakı,1996.
- Народы мира. Москва,1988.
- Брук С.И. Население мира. Москва,1986.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dahurlar Cin Xalq Respublikasinda milli azliq statusuna sahib 55 etnik qrupdan biri monqol dilli xalq Dahurlar Daguur Yasadigi erazilerCXR 131 992 2010 DiliDaur diliDiniesasen Samanizm az sayda Tibet buddizmiMenseDaur toplumunun nece formalasdigi tam olaraq aydin deyil bele ki onlarin etnik menseyine dair muxtelif tedqiqatci muellifler tarixen iki cur yanasma formalasdiriblar Birinciye gore daurlar koken olaraq monqol menselidir ancaq sonradan guclu sekilde tunqus mancur tesirine meruz qalmisdirlar Ikinciye esasen ise daurlar tunqus mancur menseli qovm olmus ancaq 13 14 cu esrde monqol dilinde danismaga baslamisdirlar Daurlar ise ozlerini monqol dilli Kidan Kitay ve ya Xitay xalqinin birbasa varisi hesab edirler Hazirda tedqiqatcilarin coxu daurlari monqol kokenli hesab etmekdedir Daurlarin ana dilinde Daur sozu ekinci menasini verir Bu ada ilk defe Min sulalesinin Cinde hakimiyyetde oldugu dovre 1368 1644 aid mexezlerde rast gelinir DilAna dillerinden basqa Daurlarin ekseriyyeti cin ve monqol dillerinde az bir qismi ise evenk qazax ve mancur dillerinde danisa bilir 1990 ci il siyahiyaalinmasi zamani Cinde daur dilinde danisanlarin sayi 84 950 nefer olmusdur 1999 cu ile olan melumata esasen Cinde Daur dilinde danisanlarin sayi 96 085 nefer olmusdur Daur dili Altay dil ailesinin Monqol dilleri qrupuna daxildir Bu dilini iki esas ve iki yarim lehcesi vardir Esas lehceler Buthas ve Tsitsikar lehceleridir 1999 cu ile olan melumata esasen Buthas ve Tsitsikar lehcelerinin her birinde 35 min nefer etnik daur danismaqdadir Iki yarim lehceden biri Haylar digeri ise Ili ve ya Sincan lehcesi adlanir Haylar lehcesi leksik baximdan guclu sekilde evenk dilinin tesirine meruz qalmisdir bu sebebden bezen Tunqus dillerinden biri olan evenk diline mensub lehce olaraq qebul edilir ve tesnifati mubahise dogurur 1999 cu ile olan melumata esasen bu lehcede 15 5 min nefer etnik daur danismaqdadir Ikinci yarim lehce olan Ili ve ya Sincan adlanan lehcede danisan daurlar ise Sincan Uygur Muxtar Vilayetinin Ili Qazax Muxtar Dairesinde Tarbagatay qezasinda yerlesen Cocek seherinde yasayirlar 1999 cu ile aid melumata esasen bu lehcede 4 5 min nefer danismaqdadir Daurlar bura XVII esrin 80 ci illerinde Tzin sulalesinin Cinde hakimiyyeti zamani 1644 1911 kocurulubler ElifbaXX esrin evvellerinedek daurlar mancur elifbasinda istifade edir edebi dil rolunu ise esasen ana dillerini qismen ise mancur dilini oynayirdi Daurlar oz dillerinde 1920 ci iledek mancur elifbasindan 1920 1956 ci illerde latin elifbasindan 1956 1958 ci illerde kiril elifbasindan 1981 1982 ci illerde tekrar latin elifbasindan istifade etmisdirler 1982 ci ilden beri daur dili yazisiz dildir ve daurlar oz dillerinden meiset dili olaraq istifade edirler Yazida ise cin ieoroqliflerinden ve cin dilinden istifade edilir DinDaurlarin ekseriyyetinin dini samanizmdir Ancaq az bir qismi Buddizmin cereyanlarindan biri olan Lamaizmi qebul etmisdir SayCinde 1990 ci il siyahiyaalinmasi zamani 121 357 nefer 2000 ci il siyahiyaalinmasi zamani 132 394 nefer 2010 cu il siyahiyaalinmasi zamani ise 131 992 nefer etnik daur qeyde alinmisdir MeskunlasmaDaurlar koceri deyildirler oturaq heyat terzi kecirirler Esasen ekincilik ve maldarliqla mesgul olurlar XVII esrin ortalarinadek daurlar Amur cayinin yuxari axarlarinda Arqun ve Zeya caylari arasinda qalan vadide yasayirdilar 2000 ci il siyahiyaalinmasi zamani Cinde 132 394 nefer daur qeyde alinmisdir onlardan 77 188 neferi 43 608 neferi Heyluntszyan eyaletinde 5 541 neferi ise Sincan Uygur Muxtar Rayonunda 6 057 neferi ise az sayda Cinin diger erazilerinde yasayirdi 1654 cu ilde mancur esilli Tzin sulalesi terefinden herbi mukellefiyyte tabe tutularaq ekseriyyeti tarixi Mancuriyanin iclerine kocurulmusdur Bir muddet sonra XVII esrin 80 ci illerinde az bir qismi ise serhedleri qorumaq meqsediyle ordu terkibinde hazirda Sincan Uygur Muxtar Vilayeti adlanan eraziye kocurulduler Xarici kecidlerZapiski voennogo topografa Grigoriya Levkina K voprosam territorialnogo razmezhevaniya na Dalnem Vostoke Val Chingishana granica imperii Ajsin Gurun Zolotaya Imperiya ru Daury Enciklopedicheskij slovar Brokgauza i Efrona V 86 tomah 82 t i 4 dop SPb 1890 1907 Istinadlar中华人民共和国国家统计局 2 1 全国各民族分年龄 性别的人口 2015 09 24 at the Wayback Machine Britannica Online Encyclopedia Daur 2015 04 06 at the Wayback Machine Minority Supplier Development China The Daur Ethnic Group 2016 03 04 at the Wayback Machine Velikaya Stena Kitaj Worlds Ru Daury 2016 03 04 at the Wayback Machine Ethnologue report for language code dta 2013 02 03 at the Wayback Machine Etnicheskie gruppa Daury 2017 11 11 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 11 Bolshaya sovetskaya enciklopediya Daury 2022 06 17 tarixinde Istifade tarixi 2012 09 11 Institute of Ethnic Literature Daur Ethnic Minority olu kecid ChinaTour360 com Daur Nationality 2016 03 09 at the Wayback Machine Enciklopediya narodov mira narody mira Daury 2017 12 24 at the Wayback Machine Kitajskij informacionnyj Internet centr Daury russian china org cn 2015 04 26 at the Wayback MachineMenbeAltay xelqlari Baki 1996 Narody mira Moskva 1988 Bruk S I Naselenie mira Moskva 1986