Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Dabbaqzadə Mehmed Əfəndi (1619 – 5 dekabr 1702) — Osmanlı alimi, şair və şeyxülislamı.
| Dabbaqzadə Mehmed Əfəndi | |
|---|---|
| Əvvəlki | Ankaralı Mehmed Əmin Əfəndi |
| Sonrakı | Seyid Feyzullah Əfəndi |
| 2 mart 1688 – 25 iyun 1690 | |
| Əvvəlki | Seyid Feyzullah Əfəndi |
| Sonrakı | Əbusəidzadə Feyzullah Əfəndi |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 1619 |
| Vəfat tarixi | |
| Fəaliyyəti | Şeyxülislam |
| Dini | islam |
Həyatı
Mahmud Əfəndinin oğludur. İlk təhsilini dövrün tanınmış alimləri olan Cərrah şeyx Mehmed Əfəndi, Uzun Həsən Əfəndi və Tarsusi Əfəndidən almış, 1647-ci ildə Qaraçələbizadə Əbdüləziz Əfəndinin tələbəsi olaraq dini təhsilini bitirmişdir.
1656–1666-cı illərdə İstanbulun müxtəlif mədrəsələrində müdərris olaraq çalışdıqdan sonra Süleymaniyyə mədrəsəsinə təyin edildi. Daha sonra qazı oldu və 1667-ci ildə Dəməşq, 3 il sonra Ədirnə, 1675-ci ildə İstanbul, 1679-cu ildə isə Anadolu qazısı olaraq təyin edildi. 1687-ci ildə Rumeli qazısı oldu və nəhayət, həmin ilin oktyabrında şeyxülislamlığa yüksəldi. Qısa olan bu ilk şeyxülislamlığı əsnasında IV Mehmedi devirən və II Süleymanı taxta çıxaran siyasi qruplaşmanın tərkibində yer aldı. Bundan başqa Körpülü Fazil Mustafa Paşanın edamını tələb edən üsyançılarla mübarizə apardı.
Dabbaqzadənin şeyxülislamlıqdan alınmasına səbəb isə yeniçəri və sipahilərlə yola getməməsi oldu. Üsyan qaldıran yeniçəri və sipahilər o illərdə Fazil Mustafa Paşanın vəzifədən alınmasına və sürgün edilməsinə səbəb olmuşdular. Bununla kifayətlənməyən üsyançılar paşanın edam edilməsi üçün şeyxülislamdan fətva istəmiş, Dabbaqzadə isə bu təklifi qəbul etməmiş, əksinə üsyançıların özünün edama məhkum edilməli olduğunu bildirərək fətva istəyən dəstəni evindən qovmuşdur. Ardından üsyançıların sədrəzəm Siyavuş Paşaya təzyiq göstərməsi nəticəsində Dabbaqzadə ilk dəfə şeyxülislamlıqdan alındı (13 fevral 1688). Ancaq sultanı taxtdan endirən və İstanbulu xaosa çevirən üsyançılar saraya hücum etdikləri əsnada yeni şeyxülislam Seyid Feyzullah Əfəndinin onlara qoşulmamamsı vəzifədən alınmasına səbəb oldu və nəticədə Dabbaqzadə ikinci dəfə şeyxülislamlığa gətirildi (2 mart 1688).
Sədrəzəm Nişançı İsmayıl Paşanın qarşı çıxmasına baxmayaraq baş tutan bu təyinat iğtişaşlara səbəb oldu. Belə ki, Dabbaqzadənin ikinci şeyxülislamlığı dövründə ən yadda qalan hadisə sədrəzəm Bəkri Mustafa Paşa ilə olan çəkişməsi oldu. Belə ki, vaxtilə sədarətə məsləhət gördüyü Bəkri Mustafa Paşanın əleyhinə olan Dabbaqzadə sultan lələsi Əbdülvəhhab Əfəndini də yanına alaraq Sultan Süleymanın hüzuruna gəlmiş, sədrəzəm haqqında düşündüklərinin əksi olduğunu və paşanın xəyanət etdiyini bildirmişdir. Saray ənənəsinə görə, şeyxülislamın sədrəzəmdən xəbərsiz sultanın hüzuruna çıxması vəziyyəti daha da gərginləşdirdi.
Dabbaqzadə Mehmed Əfəndinin ikinci dəfə şeyxülislamlıqdan alınmasına səbəb isə üləma zümrəsi daxilində apardığı islahatlar oldu. Böyük qarışıqlığa səbəb olan bu islahatlar haqqında şikayət sultanın qulağına qədər çatdı və nəticədə 25 iyun 1690 tarixində Dabbaqzadə vəzifədən alındı. 5 dekabr 1702-ci ildə vəfat edən Dabbaqzadə, Sultan Səlim məscidi önündə öz adına inşa etdirdiyi Dabbaqzadə mədrəsəsinin həyətinə dəfn edildi.
Mənbə
- Şeyhî, Vekayiu’l-fuzalâ, I, tür.yer.;
- Silâhdar, Târih, II, 288, 289, 323, 508;
- Râşid, Târih, I, 353, 380, 529;
- Ayvansarâyî, Hadîkatü’l-cevâmi‘, I, 36–37;
- Devhatü’l-meşâyih, s. 73–74;
- Hediyyetü’l-ârifîn, II, 307, 573;
- Îzâhu’l-meknûn, I, 279;
- Sicill-i Osmânî, IV, 201–202;
- İlmiyye Salnâmesi, s. 489–490;
- Uzunçarşılı, Osmanlı Tarihi, III/1–2, tür.yer.;
- Tahsin Öz, İstanbul Câmileri, Ankara 1962, I, 46;
- Bekir Kütükoğlu, "Süleyman II", İA, XI, 158, 159, 165
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Dabbaqzade Mehmed Efendi 1619 5 dekabr 1702 Osmanli alimi sair ve seyxulislami Dabbaqzade Mehmed Efendi57 Osmanli seyxulislamiEvvelkiAnkarali Mehmed Emin EfendiSonrakiSeyid Feyzullah Efendi59 Osmanli seyxulislami2 mart 1688 25 iyun 1690EvvelkiSeyid Feyzullah EfendiSonrakiEbuseidzade Feyzullah EfendiSexsi melumatlarDogum tarixi 1619Vefat tarixi 5 dekabr 1702Fealiyyeti SeyxulislamDini islamHeyatiMahmud Efendinin ogludur Ilk tehsilini dovrun taninmis alimleri olan Cerrah seyx Mehmed Efendi Uzun Hesen Efendi ve Tarsusi Efendiden almis 1647 ci ilde Qaracelebizade Ebduleziz Efendinin telebesi olaraq dini tehsilini bitirmisdir 1656 1666 ci illerde Istanbulun muxtelif medreselerinde muderris olaraq calisdiqdan sonra Suleymaniyye medresesine teyin edildi Daha sonra qazi oldu ve 1667 ci ilde Demesq 3 il sonra Edirne 1675 ci ilde Istanbul 1679 cu ilde ise Anadolu qazisi olaraq teyin edildi 1687 ci ilde Rumeli qazisi oldu ve nehayet hemin ilin oktyabrinda seyxulislamliga yukseldi Qisa olan bu ilk seyxulislamligi esnasinda IV Mehmedi deviren ve II Suleymani taxta cixaran siyasi qruplasmanin terkibinde yer aldi Bundan basqa Korpulu Fazil Mustafa Pasanin edamini teleb eden usyancilarla mubarize apardi Dabbaqzadenin seyxulislamliqdan alinmasina sebeb ise yeniceri ve sipahilerle yola getmemesi oldu Usyan qaldiran yeniceri ve sipahiler o illerde Fazil Mustafa Pasanin vezifeden alinmasina ve surgun edilmesine sebeb olmusdular Bununla kifayetlenmeyen usyancilar pasanin edam edilmesi ucun seyxulislamdan fetva istemis Dabbaqzade ise bu teklifi qebul etmemis eksine usyancilarin ozunun edama mehkum edilmeli oldugunu bildirerek fetva isteyen desteni evinden qovmusdur Ardindan usyancilarin sedrezem Siyavus Pasaya tezyiq gostermesi neticesinde Dabbaqzade ilk defe seyxulislamliqdan alindi 13 fevral 1688 Ancaq sultani taxtdan endiren ve Istanbulu xaosa ceviren usyancilar saraya hucum etdikleri esnada yeni seyxulislam Seyid Feyzullah Efendinin onlara qosulmamamsi vezifeden alinmasina sebeb oldu ve neticede Dabbaqzade ikinci defe seyxulislamliga getirildi 2 mart 1688 Sedrezem Nisanci Ismayil Pasanin qarsi cixmasina baxmayaraq bas tutan bu teyinat igtisaslara sebeb oldu Bele ki Dabbaqzadenin ikinci seyxulislamligi dovrunde en yadda qalan hadise sedrezem Bekri Mustafa Pasa ile olan cekismesi oldu Bele ki vaxtile sedarete meslehet gorduyu Bekri Mustafa Pasanin eleyhine olan Dabbaqzade sultan lelesi Ebdulvehhab Efendini de yanina alaraq Sultan Suleymanin huzuruna gelmis sedrezem haqqinda dusunduklerinin eksi oldugunu ve pasanin xeyanet etdiyini bildirmisdir Saray enenesine gore seyxulislamin sedrezemden xebersiz sultanin huzuruna cixmasi veziyyeti daha da gerginlesdirdi Dabbaqzade Mehmed Efendinin ikinci defe seyxulislamliqdan alinmasina sebeb ise ulema zumresi daxilinde apardigi islahatlar oldu Boyuk qarisiqliga sebeb olan bu islahatlar haqqinda sikayet sultanin qulagina qeder catdi ve neticede 25 iyun 1690 tarixinde Dabbaqzade vezifeden alindi 5 dekabr 1702 ci ilde vefat eden Dabbaqzade Sultan Selim mescidi onunde oz adina insa etdirdiyi Dabbaqzade medresesinin heyetine defn edildi MenbeSeyhi Vekayiu l fuzala I tur yer Silahdar Tarih II 288 289 323 508 Rasid Tarih I 353 380 529 Ayvansarayi Hadikatu l cevami I 36 37 Devhatu l mesayih s 73 74 Hediyyetu l arifin II 307 573 Izahu l meknun I 279 Sicill i Osmani IV 201 202 Ilmiyye Salnamesi s 489 490 Uzuncarsili Osmanli Tarihi III 1 2 tur yer Tahsin Oz Istanbul Camileri Ankara 1962 I 46 Bekir Kutukoglu Suleyman II IA XI 158 159 165