Dünbililər və ya dümbülülər iranın Xoy və ətraf vilayətlərdə yayılaraq yaşamış türk dilində danışan kürd əsilli sülalə D

Dünbililər və ya dümbülülər — İranın Xoy və ətraf vilayətlərdə yayılaraq yaşamış türk dilində danışan kürd əsilli sülalə.

Dünbililər
Titul	Xan
Qohum soylar	Xoyskilər, Abraxanovlar
Mənşəyi	Xoy, Cənubi Azərbaycan
Təbəəliyi	Xoy xanlığı, Qacarlar
Torpaqları	Sökmənabad mahalı

Tarixi

Dünbili eli ilk olaraq XI əsrdə ərəb coğrafyaçıların Suriya ilə bağlı məlumatlarda adı çəkilir. Şərəfnamə bu eldən "Dunbuliye Boxti" (Botanlı Dünbililər) deyə bəhs edir. Şərəf xan Bidlisiyə görə Dünbililər sonradan Müsəlmanlaşmış Yezidilərdir, onun qeydinə görə Dünbili bəyləri Sökmənabad mahalını idarə edirdilər. Yenə bir ara Həkkari bəyliyini də Səfəvilərin yardımıyla ələ keçirmişldilər.

Şərəf xan, Dünbililəri Kurmanci ləhcəsində danışan əşirətlər arasında sayır. Hələ də Ərzurum, Urmiya və İraqdakı Dünbililər Kurmanci danışırlar və bir bölümü inancına sahibdir. Salmas və Xoy bölgesinde yaşayanlar isə Minorskiyə görə XVIII əsrdə Azərbaycanlılaşıblar. Bu gün etibariyle sadəcə Azərbaycan dilində danışırlar.

Dünbili elinin nümayəndələri XVIII əsrdə Xoy xanlığı və Təbriz xanlığının yaranmasında fəal iştirak etmişdilər. Nəslin nümayəndəsi Cəfərqulu xan Dünbili və oğlu İsmayıl xan Dünbili Şəki xanlığını idarə etmişdilər.

1728-ci il tarixli “İrəvan əyalətinin icmal dəftəri” ndə Sədərək nahiyəsində dümbülü əşirətinin Xatunkəhriz, Molla Xəlil, İsaxan, Dərəbəy, Yaqutxan, Söyüdlü, Hacı İslam, Bəy, Öküzbatır kəndlərində yaşadığı qeydə alınmışdır (“Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri”. Bakı, 2001, s.361-362).

Mənbə

Şerefhan: Şerefname (çev.: Mehmet Emin Bozarslan), İstanbul 1971.
Minorsky, V. : The Kurds, Encyclopaedia of Islam, Leiden, 1927.
Malmisanij, M.: Kırd, Kırmanc, Dimili veya Zaza Kürtleri, Deng Yayınları, Kasım 1996
Roşan Lezgîn: Toplumsal Kürt Gruplarından Zazalara Genel Bir Bakış
Dimili kürtleri (almanca)
Iranica: "Donbolî"

İstinadlar

"Fətəli xan İsgəndərxan oğlu Xoyski Dümbülü kürd tayfasından olan məşhur Azərbaycan kürdüdür. O, Azərbaycan cümhuriyyətinin baş naziri olmuşdur". Diplomat (az.). 156 (8). 5–11 mart 2012. səh. 3.
"Arxivlənmiş surət". 2022-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-09.
DƏRƏLƏYƏZ MAHALININ KAMERAL TƏSVİRİ (1831-ci və 1842-ci illər) «Elm və təhsil» Bakı – 2017

Həmçinin bax

[1] "Fətəli xan İsgəndərxan oğlu Xoyski Dümbülü kürd tayfasından olan məşhur Azərbaycan kürdüdür. O, Azərbaycan cümhuriyyətinin baş naziri olmuşdur". Diplomat (az.). 156 (8). 5–11 mart 2012. səh. 3.

[2] "Arxivlənmiş surət". 2022-02-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-06-09.

[3] DƏRƏLƏYƏZ MAHALININ KAMERAL TƏSVİRİ (1831-ci və 1842-ci illər) «Elm və təhsil» Bakı – 2017