Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İçərişəhər Cümə məscidi — İçərişəhərdə yerləşən və ölkə əhəmiyyətli abidə olan məscid.
| Cümə məscidi | |
|---|---|
 Cümə məscidi | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Status | Ölkə əhəmiyyətli abidə |
| Şəhər |  Bakı |
| Yerləşir | Səbail, İçərişəhər, Asəf Zeynallı küçəsi 51 |
| Aidiyyatı | İçərişəhər Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruq |
| Sifarişçi | Hacı Şeyxəli Dadaşov |
| Tikilmə tarixi | 1899 |
| Üslubu | Şirvan-Abşeron memarlıq məktəbi |
| Minarələri | 1 |
| Günbəzləri | 1 |
| Vəziyyəti | Restavrasiya olunub (2006—2010) |
| İstinad nöm. | 89 |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| Kateqoriya | Memarlıq abidələri |
| İçərişəhərin xəritəsində məscidin yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Came məscidi
Tarixi
Məscidin divarına həkk olunmuş binanın inşası haqqında olan kitabədə yazılıb:
"709-cu ilin rəcəb ayında Əmir Şərəfəddin Mahmud bu tikilini yeniləmək əmri vermişdir".
Kitabə barədə Sara Aşurbəyli Şirvanşahlar dövləti kitabında belə yazır: "Bakı qalasında qədim Cümə məscidinin cənub tərəfindəki divarda ərəbcə yazılmış kitabədə binanın təmir olunduğu xəbər verilir. "Məlik əl-üməra və l-əkabir" (əmirlərin və əyanların məliki) Şərəf əd-Din Mahmud ibn Fəxr əd-Dinin adı çəkilir və h.709 (1309/10)-cu il tarixi göstərilir."
Görünür həmin dövrdə məscid təmir edilib genişləndirilmişdir.
Bakı Came məscidinin atəşgah məbədinin yerində inşa olunduğu iddia olunur.
Məscid Hicri-qəməri təqvimlə 1024-cü ildə təmir edilmişdir.
Bakı Came məscidi 1899-cu ildə uçurulmuş və yerində Bakı milyonçusu, xeyriyyəçi tərəfindən yenisi inşa edilmişdir.
Haqqında
Bir qədər mürəkkəb biçimli planı Bakı Came məscidinin bir neçə mərhələdə tikildiyini və ətrafı yaşayış məhəllələri ilə əhatə olunmuş məhdud ərazidə genişləndiyini göstərir. Onun başlıca dayaq bölümləri cənub hissəsində kvadrat biçimli ibadət salonu və şimal tərəfində minarədir. Onların arası müxtəlif ölçülü yerləşgə və kiçik iç həyətlərlə doldurulub. Məscidin özəyi və ən əski bölümü ibadət salonudur. İbadət salonu planda kvadrat biçimli olub quruluşuna görə Səlcuqlular dövrünün köşk tipli məscidlərinə bənzəyir. Onun örtüyü də arxaik biçimli idi. İçəridə iri daş lövhələrin üst-üstə kəsişərək yuxarıya doğru daralması yolu ilə yığılan və qaradam tipli yaşayış evlərinin örtü konstruksiyasına bənzəyən günbəz bayırdan konus biçimli olmuşdur. Bayır biçiminə görə bu günbəz XII yüzildə ucaldılan Marağa-Naxçıvan memarlıq məktəbi türbələrinin çadır örtükləri növündəndir. Günbəzin üst bölümünü örtən torvari bəzək motivinə Səlcuq dövrü memarlıq abidələrində (Şəmkir, Qarabağlar və Atabəylər kompleksinin minarələri, Marağada Qırmızı gümbəz türbəsi və s.) sıx-sıx rast gəlinir. Günbəzin bəzəyində kaşının az işlədilməsi də həmin dövrün əlamətlərindəndir. Bu özümlüklərinə görə, eləcə də minarəsinin kürsülüyünə hörülmüş tikinti kitabələrinin ən əskisinin XII yüzilə aid edilməsini nəzərə alan tanınmış alim Cəfər Qiyasi Bakı Came məscidinin əski günbəzli salonunun həmin əsrdə tikildiyi qənaətinə gəlir.
Otaqları çoxbölməli, düzgün olmayan altıbucaq formalı məscidin qeyri-adi planı, eləcə də kvadrata daxil edilmiş və pilləli qübbələr sistemi ilə örtülmüş nisbətən iri ibadət zalı, binanın daxili məkanının xüsusi gözəlliklə tikilməsinə zəmin yaratmışdır.
Mədrəsə məscid
Son orta əsrlərdə əsasən məscid mədrəsə kimi fəaliyyət göstərmiş bu abidə Came məscidin qalmış hücrələrindən biridir. Hücrələr XV əsrdə Came həyətində tədris məqsədilə inşa olunmuşdur. A. Zeynallı küçəsinin genişlənməsi və yol-tikinti işlərilə əlaqədar XIX əsrin ortalarında Came məscidinin hücrələri dağıdılmış, salamat qalmış hücrələrdən biri məscid mədrəsə kimi istifadə edilmişdir.
Minarə
1437-ci ildə ibadət zalının oxu üzrə, məscidin şimal divarında, müsəlmanları namaza çağırmaq üçün eyvan funksiyasını daşıyan stalaktit qurşaqlı, taclı, minarə tikilmişdir.
Minarənin şaquliliyi və ibadət zalının kaşılı günbəzinin konus forması, memarlıq sənətinin inkişafını göstərir və məscidin ümumi kompozisiyasına novatorluq elementi, gətirir. Bu Şirvanşahlar saray kompleksi abidələrində də öz əksini tapmış stilistik istiqamət olmuşdur. Minarənin tarixi Came məscidinin inşasından daha əvvəlki dövrə aiddir. Minarənin, arxeoloji qazıntılar nəticəsində aşkar olunmuş bunövrə daşındakl kitabədə Elxanilər dövlətinin başçısı sultanı Məhəmməd Olcaytunun yarlığının mətni həkk olunmuşdur.
Minarə XIV əsrin görkəmli abidəsi kimi böyük maraq doğurur. Minarə Məhəmməd məscidinin minarəsindən fərqli olaraq, XI əsrdən XIV əsrədək Şirvan memarlığında baş verən dəyişiklikləri aşkar etmək üçün qiymətli material rolu oynayır. Sınıq qala minarəsindən fərqli olaraq bu minarə daha zərif və incədir. Bu minarədə demək olar ki, müdafiə qülləsi olan Sınıq qala minarəsinə məxsus əlamətlər yoxa çıxmışdır. Bununla yanaşı, onlar arasında müəyyən oxşar cəhətlər də var. Minarənin şərəfəsinin alt hissəsində daş üzərində kitabə həkk edilmişdir. Həmçinin, minarədən şərəfəyə keçid hissə də üçqat stalaktitlə həyata keçirilir. Şərəfənin kənarları isə həndəsi fiqurlarla işlənmişdir.
Dəfələrlə bərpa və inşa işləri aparılmış əski Bakı Came məscidi kompleksindən dövrümüzə yalnız İçərişəhərin bu ən uca minarəsi qalmışdır.
2016-cı ildən minarədə İçərişəhər DTMQİ tərəfindən təmir-bərpa işləri aparılır.
Cümə məscidi
Tarixi
1899-cu ildə Bakı milyonçusu, xeyriyyəçi, xeyriyyə məqsədilə Came məscidinin qalıqlarının yerində tamamilə yeni məscid olan Cümə məscidini tikdirmişdir.
Məscid Sovet dövürndə xalça muzeyi olaraq fəaliyyət göstərmişdir.
1990-cı illərdən məscid olaraq fəaliyyətini bərpa edən Cümə məscidi Azərbaycan Respublikasının dövlət büdcəsi hesabına 2008-ci ildə əsaslı təmir və bərpa edilmişdir.
Haqqında
Məscidin kiçik diametrli günbəzini, mərkəz hissəsində dörd sütunla saxlayan kvadrat formalı ibadət zalı tamamlayır. Binanın memarlığında Şərq və Avropa klassik motivlərindən istifadə olunmuşdur. Girişin portalında Azərbaycan memarlığının əsas prinsipləri əks olunmuşdur: daş üzrə oymalar, geniş naxış palitrası, bədii epiqrafika və s. Əsasən daş üzərində tikinti və naxış işlərinin keyfiyyəti mükəmməldir.
2008-ci ildə tikinti mütəxəssisləri, memarlar və rəssamlar tərəfindən məscid tam bərpa olunmuş, müasir istilik və işıqlandırma sistemləri quraşdırılmışdır. Məscidin divarlarında naqqaşlar əl ilə ornamentlər işləmiş, Qurani-Kərimdən surələr və İslamda müqəddəs olan 5 Əhli-beyt üzvünün adının ərəbcələrini yazmışlar.
Qeydlər
İstinadlar
- ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Петрушевский, Земледелие, с.313
- Sara Aşurbəyli. Şirvanşahlar dövləti. Bakı, "Avrasiya press", 2006, səh. 251
- Cəfər Qiyasi. Nizami dövrünün memarlıq abidələri. Bakı: İşıq, 1991, səh. 47
- "Джума мечеть (Ичери-Шечер, Баку)" ( (rus.)). ourbaku.com. 2022-08-06 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-09-29. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "İçərişəhər "Cümə" məscidi" ( (az.)). scwra.gov.az. 2016-03-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-09-29. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "2008-ci ildəki təmirdən sonra məscid üzərinə qoyulmuş müasir daş kitabə". 2016-04-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-02. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "«Metropol» otelinin zirzəmisində kimlər ölümdən xilas edilib?". 2023-06-30 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-06-29. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
Xarici keçidlər
- ( (az.)). icherisheher.gov.az. 2017-01-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
- "İçərişəhər "Cümə" məscidi" ( (az.)). scwra.gov.az. İstifadə tarixi: 2014-09-29.
- Avropa Məhkəməsi Cümə Məscidinə "yox" dedi 2019-07-28 at the Wayback Machine
- İnsan Hüquqları üzrə Avropa Məhkəməsi Cümə Məscidi dini icmasının Azərbaycan Respublikasına qarşı şikayətini rədd etmişdir
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Cume mescidi Iceriseher Cume mescidi Iceriseherde yerlesen ve olke ehemiyyetli abide olan mescid Cume mescidiCume mescidi40 21 56 sm e 49 50 08 s u Olke AzerbaycanStatus Olke ehemiyyetli abideSeher Baki BakiYerlesir Sebail Iceriseher Asef Zeynalli kucesi 51Aidiyyati Iceriseher Dovlet Tarix Memarliq QoruqSifarisci Haci Seyxeli DadasovTikilme tarixi 1899Uslubu Sirvan Abseron memarliq mektebiMinareleri 1Gunbezleri 1Veziyyeti Restavrasiya olunub 2006 2010 Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 89EhemiyyetiOlke ehemiyyetliKateqoriyaMemarliq abideleriCume mescidiIceriseherin xeritesinde mescidin yeri Vikianbarda elaqeli mediafayllarCame mescidiTarixi Came mescidinin gorunusu 1890 Mescidin divarina hekk olunmus binanin insasi haqqinda olan kitabede yazilib 709 cu ilin receb ayinda Emir Serefeddin Mahmud bu tikilini yenilemek emri vermisdir Kitabe barede Sara Asurbeyli Sirvansahlar dovleti kitabinda bele yazir Baki qalasinda qedim Cume mescidinin cenub terefindeki divarda erebce yazilmis kitabede binanin temir olundugu xeber verilir Melik el umera ve l ekabir emirlerin ve eyanlarin meliki Seref ed Din Mahmud ibn Fexr ed Dinin adi cekilir ve h 709 1309 10 cu il tarixi gosterilir Gorunur hemin dovrde mescid temir edilib genislendirilmisdir Baki Came mescidinin atesgah mebedinin yerinde insa olundugu iddia olunur Mescid Hicri qemeri teqvimle 1024 cu ilde temir edilmisdir Baki Came mescidi 1899 cu ilde ucurulmus ve yerinde Baki milyoncusu xeyriyyeci terefinden yenisi insa edilmisdir Haqqinda Bir qeder murekkeb bicimli plani Baki Came mescidinin bir nece merhelede tikildiyini ve etrafi yasayis mehelleleri ile ehate olunmus mehdud erazide genislendiyini gosterir Onun baslica dayaq bolumleri cenub hissesinde kvadrat bicimli ibadet salonu ve simal terefinde minaredir Onlarin arasi muxtelif olculu yerlesge ve kicik ic heyetlerle doldurulub Mescidin ozeyi ve en eski bolumu ibadet salonudur Ibadet salonu planda kvadrat bicimli olub qurulusuna gore Selcuqlular dovrunun kosk tipli mescidlerine benzeyir Onun ortuyu de arxaik bicimli idi Iceride iri das lovhelerin ust uste kesiserek yuxariya dogru daralmasi yolu ile yigilan ve qaradam tipli yasayis evlerinin ortu konstruksiyasina benzeyen gunbez bayirdan konus bicimli olmusdur Bayir bicimine gore bu gunbez XII yuzilde ucaldilan Maraga Naxcivan memarliq mektebi turbelerinin cadir ortukleri novundendir Gunbezin ust bolumunu orten torvari bezek motivine Selcuq dovru memarliq abidelerinde Semkir Qarabaglar ve Atabeyler kompleksinin minareleri Maragada Qirmizi gumbez turbesi ve s six six rast gelinir Gunbezin bezeyinde kasinin az isledilmesi de hemin dovrun elametlerindendir Bu ozumluklerine gore elece de minaresinin kursuluyune horulmus tikinti kitabelerinin en eskisinin XII yuzile aid edilmesini nezere alan taninmis alim Cefer Qiyasi Baki Came mescidinin eski gunbezli salonunun hemin esrde tikildiyi qenaetine gelir Otaqlari coxbolmeli duzgun olmayan altibucaq formali mescidin qeyri adi plani elece de kvadrata daxil edilmis ve pilleli qubbeler sistemi ile ortulmus nisbeten iri ibadet zali binanin daxili mekaninin xususi gozellikle tikilmesine zemin yaratmisdir Medrese mescid Esas meqale Medrese mescid Son orta esrlerde esasen mescid medrese kimi fealiyyet gostermis bu abide Came mescidin qalmis hucrelerinden biridir Hucreler XV esrde Came heyetinde tedris meqsedile insa olunmusdur A Zeynalli kucesinin genislenmesi ve yol tikinti islerile elaqedar XIX esrin ortalarinda Came mescidinin hucreleri dagidilmis salamat qalmis hucrelerden biri mescid medrese kimi istifade edilmisdir Minare Minare indiki dovrde 1437 ci ilde ibadet zalinin oxu uzre mescidin simal divarinda muselmanlari namaza cagirmaq ucun eyvan funksiyasini dasiyan stalaktit qursaqli tacli minare tikilmisdir Minarenin saquliliyi ve ibadet zalinin kasili gunbezinin konus formasi memarliq senetinin inkisafini gosterir ve mescidin umumi kompozisiyasina novatorluq elementi getirir Bu Sirvansahlar saray kompleksi abidelerinde de oz eksini tapmis stilistik istiqamet olmusdur Minarenin tarixi Came mescidinin insasindan daha evvelki dovre aiddir Minarenin arxeoloji qazintilar neticesinde askar olunmus bunovre dasindakl kitabede Elxaniler dovletinin bascisi sultani Mehemmed Olcaytunun yarliginin metni hekk olunmusdur Minare XIV esrin gorkemli abidesi kimi boyuk maraq dogurur Minare Mehemmed mescidinin minaresinden ferqli olaraq XI esrden XIV esredek Sirvan memarliginda bas veren deyisiklikleri askar etmek ucun qiymetli material rolu oynayir Siniq qala minaresinden ferqli olaraq bu minare daha zerif ve incedir Bu minarede demek olar ki mudafie qullesi olan Siniq qala minaresine mexsus elametler yoxa cixmisdir Bununla yanasi onlar arasinda mueyyen oxsar cehetler de var Minarenin serefesinin alt hissesinde das uzerinde kitabe hekk edilmisdir Hemcinin minareden serefeye kecid hisse de ucqat stalaktitle heyata kecirilir Serefenin kenarlari ise hendesi fiqurlarla islenmisdir Defelerle berpa ve insa isleri aparilmis eski Baki Came mescidi kompleksinden dovrumuze yalniz Iceriseherin bu en uca minaresi qalmisdir 2016 ci ilden minarede Iceriseher DTMQI terefinden temir berpa isleri aparilir Cume mescidiDaxili gorunusuTarixi Uzerinde mescidin tesviri olan poct markasi 1899 cu ilde Baki milyoncusu xeyriyyeci xeyriyye meqsedile Came mescidinin qaliqlarinin yerinde tamamile yeni mescid olan Cume mescidini tikdirmisdir Mescid Sovet dovurnde xalca muzeyi olaraq fealiyyet gostermisdir 1990 ci illerden mescid olaraq fealiyyetini berpa eden Cume mescidi Azerbaycan Respublikasinin dovlet budcesi hesabina 2008 ci ilde esasli temir ve berpa edilmisdir Haqqinda Cume mescidinin gece gorunusu Mescidin kicik diametrli gunbezini merkez hissesinde dord sutunla saxlayan kvadrat formali ibadet zali tamamlayir Binanin memarliginda Serq ve Avropa klassik motivlerinden istifade olunmusdur Girisin portalinda Azerbaycan memarliginin esas prinsipleri eks olunmusdur das uzre oymalar genis naxis palitrasi bedii epiqrafika ve s Esasen das uzerinde tikinti ve naxis islerinin keyfiyyeti mukemmeldir 2008 ci ilde tikinti mutexessisleri memarlar ve ressamlar terefinden mescid tam berpa olunmus muasir istilik ve isiqlandirma sistemleri qurasdirilmisdir Mescidin divarlarinda naqqaslar el ile ornamentler islemis Qurani Kerimden sureler ve Islamda muqeddes olan 5 Ehli beyt uzvunun adinin erebcelerini yazmislar QeydlerH Q Receb 709 M 12 dekabr 1309 9 yanvar 1310 H Q 1024 M 31 yanvar 1615 19 yanvar 1616Istinadlar az icherisheher gov az 2017 01 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Petrushevskij Zemledelie s 313 Sara Asurbeyli Sirvansahlar dovleti Baki Avrasiya press 2006 seh 251 Cefer Qiyasi Nizami dovrunun memarliq abideleri Baki Isiq 1991 seh 47 Dzhuma mechet Icheri Shecher Baku rus ourbaku com 2022 08 06 tarixinde Istifade tarixi 2014 09 29 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Iceriseher Cume mescidi az scwra gov az 2016 03 05 tarixinde Istifade tarixi 2014 09 29 redundant parameters redundant parameters redundant parameters 2008 ci ildeki temirden sonra mescid uzerine qoyulmus muasir das kitabe 2016 04 01 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 02 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Metropol otelinin zirzemisinde kimler olumden xilas edilib 2023 06 30 tarixinde Istifade tarixi 2023 06 29 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Xarici kecidler az icherisheher gov az 2017 01 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2014 09 29 Iceriseher Cume mescidi az scwra gov az Istifade tarixi 2014 09 29 Avropa Mehkemesi Cume Mescidine yox dedi 2019 07 28 at the Wayback Machine Insan Huquqlari uzre Avropa Mehkemesi Cume Mescidi dini icmasinin Azerbaycan Respublikasina qarsi sikayetini redd etmisdir