Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Cinsi seçmə — təbii seçmənin formalarından olub, Çarlz Darvinin Növlərin mənşəyi kitabında izahını verdiyi anlayışdır.
Darvinə görə cinsi seçmə;
 | ...həyatda qalma mübarizəsinə bağlı deyil, ancaq erkəklərin arasında dişilərini başdan çıxarma cəhlərinə bağlıdır; nəticə isə uğursuz olan rəqibin ölməsi deyil, ancaq daha az və ya heç bir balanın olmamasıdır. |  |
| | ...hər hansı bir heyvanın dişi və erkəyi eyni ümumi vərdişlərə sahibdirsə.. ancaq quruluş, rəng və naxışları cəhətdən fərqlənirsə, bu tip fərqlənmələrə ümumi mənada cinsi seçmə səbəb olur. | |
Darvin cinsi seçməni tovuzquşu, cənnət quşları və dişi maralların buynuzları və şirlərin yalları kimi nümunələr üzərində izah etmişdir.
Cinsi seçmənin kəşfi
Darvin yaratdığı təlim üçün çox sayda növdən məlumat toplasa da, dövrün elmi şərtləri daxilində bu məlumatların hamısını izah edə bilməmişdir. Məsələn, qanunun tarixi müddətini təsdiqləyəcək olan bir çox fosil o vaxtlar hələ tapılmamışdı və göz ilə beyin kimi bəzi orqanlar o dövr üçün təkamüllə meydana gələ bilməyəcək qədər mürəkkəb görünürdü. Üstəlik fərdi xüsusiyyətlərin övladlara necə ötürüldüyü mövzusunda da hər hansı bir məlumat yox idi. Bu səbəbdən Darvinin açıqlamaqda çətinlik çəkdiyi bir çox mövzu olmuşdur. Buna baxmayaraq, əlində təkamül dəyişikliklərini sübut edən o qədər məlumat var idi ki, inkişaf etdirdiyi təlimin səhv olması ona qeyri-mümkün görünürdü. Darvindən sonra gələn elm adamları, Darvinin mərd və dürüstcə Növlərin mənşəyinə əlavə etdiyi "Nəzəriyyənin Çətinlikləri" qismindəki anlaya bilmədiyi nöqtələri tək-tək və istisnasız olaraq açıqladılar və əskik tapdığı boşluqları doldurmağı bacardılar.
Darvin doğulan balaların yalnız həyatda qalmaq mövzusunda müvəffəqiyyətli olmaları hər hansı bir məna ifadə etmədiyini anlamışdır. Çünki nəticə etibarilə hər fərd bir yerdən sonra ölmək məcburiyyətindədir və ölənə kimi nə qədər müvəffəqiyyətli olsa da, özündəki müvəffəqiyyətli genləri ölümsüz etmədiyi müddətdə müvəffəqiyyətinin təkamül baxımından hər hansı bir dəyəri yoxdur. Canlılar yalnız həyatda qalmaq üçün deyil, çoxalmaq (genlərini gələcəyə ötürmək) üçün də mübarizə aparırlar. Bəzi genlərdən qaynaqlanan zahiri xüsusiyyətlər və davranışlar əks cinsi daha çox çəkir, bəziləri də daha müvəffəqiyyətsiz olur. Bu səbəbdən həyatda qalmağı bacara bilənlər həm də artma mövzusunda müvəffəqiyyətli olmaq məcburiyyətində idilər.
Cinsi seçmə qanunu
Əvvəl cinsi çoxalmanın, sonra isə cinsiyyətlərin təkamülləşməyə başlamasıyla birlikdə, eyni növün iki fərqli cinsiyyəti fərqli xüsusiyyətlər qazanmağa başlamışdırlar. Bu vəziyyət növə müxtəliflik baxımından daha çox müvəffəqiyyət gətirmişdir, lakin bu müvəffəqiyyətin qarşılığında cinsiyyətlər bir-birləri üçün mübarizəni də zəruri etmişdir. Bu mübarizə, göründüyü qədər sadə deyil. Çünki əksər hallarda əks cins üçün aparılan mübarizə ölümlə nəticələnir.
Darvin və Darvindən sonraki alimlər bu vəziyyətin maraqlı bir nəticəsini kəşf etdilər: təbii seçmənin dəstəklədiyi əlamətlər ilə cinsi seçmənin dəstəklədiyi əlamətlər əksər hallarda üst-üstə düşmürdü. Yəni təbii seçmə kiçik və solğun rəngli quyruqları dəstəkləyərkən, cinsi seçmə böyük parlaq rəngləri dəstəkləyirdi. Bu səbəbdən bir növün normal şərtlər altındakı xüsusiyyətlərinin bu iki əks qanun arasındakı tarazlıqla təmin edildiyini deyə bilərik. Yəni sabit şərtlər altında bir tovuz quşu populyasiyasının erkəklərinin quyruq iriliyi və rəng müxtəlifliyi müəyyən sərhədlər daxilində olacaq, amma nə vaxt ki tarazlıq bir tərəfə pozulsa, onda təkamül müddəti daxilində növdə dəyişmələr başlayır. Məsələn, populyasiya üzərindəki ovçu təzyiqi artsa təbii seçmə cinsi seçməni üstələyəcək və hər nəsildə daha qısa və daha solğun quyruqlular həyatda qalacaq. Beləcə bu istiqamətdə təkamül müşahidə ediləcək, lakin ovçu təzyiqi ortadan qalxsa (ya da azalsa), həyatda qalmaq artıq problem olmayacaq (və ya daha asanlaşacaq) və artım mövzusundakı müvəffəqiyyət bütün müvəffəqiyyəti təyin edəcək. Bu vəziyyətdə, nəsillər içərisində daha uzun və daha parlaq quyruqlu populyasiyaların təkamülləşəcəyi aydındır. Darvin bu problemi həll etdiyində, olduqca rahatlaşmışdır. Çünki tovuz quşlarından başqa digər növlərdəki bir çox xüsusiyyət cinsi seçmə sayəsində açıqlana bilmişdir. Məsələn, maralların yerimə və qaçma bacarıqlarını olduqca məhdudlaşdıran nəhəng buynuz strukturları cinsi seçmə qanunu ilə asanlıqla açıqlana bilər. Onsuz da sonradan aparılan təcrübələrlə cinsi seçmənin təkamül dəyişiklikləri yarada biləcəyi laboratoriya mühitində də təsdiq edilmişdir.
Təbiətdə cinsi seçmənin və çoxalma mübarizəsinin əhəmiyyəti
Təbiətdə hansı canlıya baxsaq, az və ya çox miqdarda cinsi seçmə görərik. Buna, bir növ üzərindəki cinsi təzyiq deyilir. Bioloji baxımdan hər növün iki təməl həyat məqsədi var.
- Həyatda Qalmaq
- Çoxalmaq Planetdəki insanların istisnasız hamısı, həyatda qalma mübarizəsindən, ya da çoxalmaqdan imtina etsələr, insan növünün 80–100 il ərzində nəslinin kəsiləcəyi görünər. Çünki bu dəqiqə doğulan bir körpə də, əgər heç kim nəsil artırmasa, 80–100 il dən sonra öləcək və o da nəsil artıra bilməyəcəyi üçün insan nəsli davam etməyəcək. Məhz bu səbəbdən, bütün növlərin 2 bioloji məqsədi var. Bunu cinsi yolla artan bütün canlılara aid edə bilərik. Təbiətdə hər heyvan doğuşundan ölümünə qədər ilk olaraq həyat mübarizəsi , sonra isə çoxalma mübarizəsi aparır. Çoxalma mübarizəsi, dediyimiz kimi, növlərin bəzi fərdləri üzərində cinsi təzyiq dediyimiz amili meydana gətirir. Bu, əks cinsə təsir edə bilmək üçün bir fərdin sahib olması lazım olan xüsusiyyətlərdir. Təbiətdə fərdlər, cütləşə bilmək üçün bir-biriləriylə mübarizə aparmaq məcburiyyətindədirlər. Və bəzi xüsusiyyətlərə sahib olan fərdlər, digərləri ilə müqayisədə daha üstün mövqedə olurlar və çoxalma şansları da artır.
Cinsi seçmənin növləri
Cinsarası seçmə
Təbiətdə dişilər arasında gedən mübarizə nümunələri çoxdur, amma erkəklər arasında olan döyüş, hər vaxt dişilər arası olanından daha çox və sərtdir. Bunun səbəbi, təbiətdə çox böyük nisbətdə növlərin dişilərinin erkəklərini seçməsi vəziyyətinin etibarlı olmasıdır. Quşlardan insana, həşəratlara qədər bir çox növdə ümumiyyətlə dişilər seçici mövqedə, erkəklər isə seçilən mövqedədir. Elm adamları bunlarla əlaqədar bir çox nəzəriyyələr irəli sürmüşdürlər. Bunlardan ən maraqlısı, dişilərin daha çox seçici olmasının səbəbini izah edən qamet miqdarıdır. Bunun bir başqa adı cins qatqısıdır. Nəticə olaraq ortaya çıxan erkək-dişi fərqlilikləri nəticəsində yaranan təkamül təzyiqi isə Cinsarası (İnterseksual) Seçmə adıyla tanınır. Dişilər, ümumiyyətlə erkəklərə görə müqayisə edilməyəcək qədər az sayda qamet çıxarırlar. Məsələn insanda, dişilər cütləşmədə istifadə edilmək üçün 1 yumurta (qamet) çıxarır, kişi isə milyonlarla spermatozoid (qamet). Bu vəziyyət, cinsi fərq səbəbiylə, dişilərin daha qiymətli, erkəklərin isə daha dəyərsiz olduğunu göstərir. Çünki təbiətdə az olan hər zaman daha qiymətlidir. Buradakı "qiymət" və "dəyər" sözləri əlbəttə əxlaqi mənada deyil, təkamül mənasındadır. Çünki növlərin təkamülündə, ömürləri ərzində sərf etdikləri hər enerji əhəmiyyətlidir və uyğunlaşma müvəffəqiyyətlərinə təsir edir. Beləliklə, erkəklər seçilmək üçün daha çox enerji sərf edir, dişilər isə seçmək üçün daha az enerji sərf edirlər. Təbii ki bu bütün növlərə aid deyil, çünki bəzi canlılarda bunun əksini müşahidə etmək olar.
Cinsdaxili seçmə
Cinsdaxili (İntraseksual) Seçmədə, ümumiyyətlə ikincili cinsi əlamətlər dediyimiz xüsusiyyətlər seçilir, ya da uduzur. Bu seçmənin tək səbəbi, əks cins üçün aparılacaq mübarizədən zəfərlə çıxa bilmək, rəqibləri uzaqlaşdırmaq, yaralamaq və ya öldürməkdir. Nümunə olaraq buynuzlar göstərilə bilər. Bunlar ümumiyyətlə "silahlar" kimi də təyin oluna bilər, çünki dişi üçün aparılacaq mübarizədə böyük əhəmiyyətə sahibdirlər.
Cinsi qarşıdurma
Cinsi qarşıdurma daha texniki bir termindir və bir cinsiyyətə təsir etməyə çalışan əks cinsiyyətdəki fərdlərin bir-birləriylə üst-üstə düşən, yəni sağlam və formda olmaq baxımından bərabər dəyərə sahib xüsusiyyətlər təkamülləşdirmiş olmalarından qaynaqlanır.
Cinsi seçmə nümunələri
Nümunə: Şimal Dənizfili
Şimal Dənizfililəri hər il cütləşmə dövrlərində amansız döyüşlər aparan bu növün erkək fərdlərindən qazananlar, 30–100 arası dişiylə cütləşə bilərkən, məğlub olanlar bəzən heç bir dişiylə cütləşə bilmirlər. Bu səbəbdən hər vaxt ən güclü dişlərə, çənəyə və kəlləyə sahib olan fərdlər bu qanlı mübarizədə daha üstün mövqedə olacaq və cinsi seçmə bu canlıların lehinə işləyəcəkdir.
Nümunə: Tovuzquşları
Cinsi Seçmənin ən məşhur nümunəsi tovuz quşlarıdır. Erkək tovuz quşlarının ovsunlayıcı deyilə biləcək quyruq tüklərini hamımız bilirik. Ancaq maraqlıdır ki, bu tüklər əslində onun üçün daşınmaz bir yükdür. Və təbii mühitdə olan tovuz quşları üçün yeganə deyimlə "ölümcüldür". Çünki tovuz quşunu inanılmaz dərəcədə yavaşladırlar və ovçulardan qaçmasını qeyri-mümkün hala gətirirlər. İllərcə elm əleyhdarları bu tükləri Təbii Seçməyə qarşı olaraq təqdim etmişlər və "bir quşa qaçmasında çətinlik təmin edəcək bir xüsusiyyətin təkamül ilə açıqlana bilməyəcəyini, amma insanın göz zövqü üçün belə gözəl bir quş yaradıldığıyla açıqlana biləcəyini" iddia etmişlər, amma artıq bilirik ki, tovuz quşlarının bu gözəl və ağır quyruqları dişilərin həmişə daha al-əlvan rənglərə sahib və uzun quyruqlu olan fərdləri seçmələrindən, yəni cinsi seçmədən qaynaqlanır.
Nümunə: Marallar
Bir başqa nümunə, yenə dişi üçün bir-biriylə ağlasığmaz şiddətdəki mübarizələrə daxil olan marallardır. Bəzi maral növləri, uzun buynuzları və güclü başlarıyla bir-birləriylə inanılmaz sərtlikdə vuruşurlar. Sonunda məğlub olan erkək dişilərdən əl çəkir və qazanan hətta birdən çox dişiylə cütləşə bilir.
Nümunə: Quşlar
Quşlarda da xüsusilə İnterseksual Seçməyə gözəl nümunələr var. Uçuş sürəti, yüksəkliyi, forması; tük rənginin tonları, rəngarəngliyi; dişilər üçün aparılan mübarizələr; bəzən ən yaxşı və dayanıqlı yuvanı quran erkəklər və bu tip ikinci xüsusiyyətlər quşların seçiminə təsir edir. Ətrafımızdakı bir çox rəngbərəng quşların mövcud olma səbəbləri, üzərlərindəki cinsi təzyiqdir. Bu, xüsusilə tutuquşularda daha çox görülür.
Nümunə: İnsan
İnsanda da Cinsi Seçmə mövcuddur. Zəkanın inkişafıyla birlikdə bəlkə seçmə tək tərəfli, yəni yalnız dişilərin seçməsindən ibarət deyil, amma bu vəziyyətin hələ də etibarlı olduğu deyilə bilər. İbtidai insanlarda dişilərin əzələli, güclü və dayanıqlı kişiləri, kişilərin isə daha iri sinəli, daha geniş ombalı qadınları seçdiyini bilirik. Çünki iri sinələr daha çox süd verə biləcək və iri ombalar isə daha çox sayda uşaq doğa biləcək fərdləri işarə edir. Hal-hazırda isə ağlın inkişafıyla əlaqədar bu seçimlər daha mürəkkəb bir hal almışdır, amma təməl olaraq bir çox kişinin meyli ilə qadının meyli, bəzi sərhədlər daxilində ümumiləşdirilə bilər. Rəngli gözlü, rəngli saçlı, açıq bədənli qadınlar seçim səbəbi olarkən, kişilərdən də yenə daha möhkəm bir görünüşə sahib olan, uzun boylu kişilər seçim səbəbidir. Bu seçimlər adamdan adama çox dəyişir, lakin nə olursa olsun, nəticə eynidir: Fiziki görünüş, cinsi seçmədə rol oynayır.
Cinsi Seçmə, təkamülün qaçılmaz bir parçasıdır və bəzən Təbii Seçmədən, yəni həyatda qalmaqdan daha böyük əhəmiyyət daşıya bilir. Üstəlik Cinsi Seçmə bir çox digər Təkamül mexanizmləri kimi təcrübi olaraq da təsdiq edilmişdir.
Bu məqaləni lazımdır. |
Mənbə
Həyatın Təkamülü
bio.research.ucsc.edu
bio.research.ucsc.edu
www.zoology.ubc.ca
www.stanford.edu
www.nature.com
press.princeton.edu
evolution.berkeley.edu 2006-09-01 at the Wayback Machine
en.wikipedia.org
en.wikipedia.org — sexual selection
İstinadlar
- Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species (1st edition). Chapter 4, page 88. "And this leads me to say a few words on what I call Sexual Selection. This depends ..." http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=side&itemID=F373&pageseq=12 2011-11-05 at the Wayback Machine
- Darwin, Charles (1859). On the Origin of Species (1st edition). Chapter 4, page 89. http://darwin-online.org.uk/content/frameset?viewtype=side&itemID=F373&pageseq=12 2011-11-05 at the Wayback Machine
Xarici keçidlər
- Sexual Selection: Stanford University
- The Great Debate: Sexual Selection
- Intralocus Sexual Conflict Diminishes the Benefits of Sexual Selection 2008-01-13 at the Wayback Machine
- A New Interpretation of Natural Beauty and Sexual Selection
- Review of GF Miller's The Mating Mind 2016-03-03 at the Wayback Machine
- Why Sex Evolved 2016-07-01 at the Wayback Machine
- "The sexual propaganda theory"
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cinsi secme tebii secmenin formalarindan olub Carlz Darvinin Novlerin menseyi kitabinda izahini verdiyi anlayisdir John Gerrard Keulemansin Paradesia decora tablosunda cennet quslari Darvine gore cinsi secme heyatda qalma mubarizesine bagli deyil ancaq erkeklerin arasinda disilerini basdan cixarma cehlerine baglidir netice ise ugursuz olan reqibin olmesi deyil ancaq daha az ve ya hec bir balanin olmamasidir her hansi bir heyvanin disi ve erkeyi eyni umumi verdislere sahibdirse ancaq qurulus reng ve naxislari cehetden ferqlenirse bu tip ferqlenmelere umumi menada cinsi secme sebeb olur Darvin cinsi secmeni tovuzqusu cennet quslari ve disi marallarin buynuzlari ve sirlerin yallari kimi numuneler uzerinde izah etmisdir Cinsi secmenin kesfiDarvin yaratdigi telim ucun cox sayda novden melumat toplasa da dovrun elmi sertleri daxilinde bu melumatlarin hamisini izah ede bilmemisdir Meselen qanunun tarixi muddetini tesdiqleyecek olan bir cox fosil o vaxtlar hele tapilmamisdi ve goz ile beyin kimi bezi orqanlar o dovr ucun tekamulle meydana gele bilmeyecek qeder murekkeb gorunurdu Ustelik ferdi xususiyyetlerin ovladlara nece oturulduyu movzusunda da her hansi bir melumat yox idi Bu sebebden Darvinin aciqlamaqda cetinlik cekdiyi bir cox movzu olmusdur Buna baxmayaraq elinde tekamul deyisikliklerini subut eden o qeder melumat var idi ki inkisaf etdirdiyi telimin sehv olmasi ona qeyri mumkun gorunurdu Darvinden sonra gelen elm adamlari Darvinin merd ve durustce Novlerin menseyine elave etdiyi Nezeriyyenin Cetinlikleri qismindeki anlaya bilmediyi noqteleri tek tek ve istisnasiz olaraq aciqladilar ve eskik tapdigi bosluqlari doldurmagi bacardilar Darvin dogulan balalarin yalniz heyatda qalmaq movzusunda muveffeqiyyetli olmalari her hansi bir mena ifade etmediyini anlamisdir Cunki netice etibarile her ferd bir yerden sonra olmek mecburiyyetindedir ve olene kimi ne qeder muveffeqiyyetli olsa da ozundeki muveffeqiyyetli genleri olumsuz etmediyi muddetde muveffeqiyyetinin tekamul baximindan her hansi bir deyeri yoxdur Canlilar yalniz heyatda qalmaq ucun deyil coxalmaq genlerini geleceye oturmek ucun de mubarize aparirlar Bezi genlerden qaynaqlanan zahiri xususiyyetler ve davranislar eks cinsi daha cox cekir bezileri de daha muveffeqiyyetsiz olur Bu sebebden heyatda qalmagi bacara bilenler hem de artma movzusunda muveffeqiyyetli olmaq mecburiyyetinde idiler Cinsi secme qanunuEvvel cinsi coxalmanin sonra ise cinsiyyetlerin tekamullesmeye baslamasiyla birlikde eyni novun iki ferqli cinsiyyeti ferqli xususiyyetler qazanmaga baslamisdirlar Bu veziyyet nove muxteliflik baximindan daha cox muveffeqiyyet getirmisdir lakin bu muveffeqiyyetin qarsiliginda cinsiyyetler bir birleri ucun mubarizeni de zeruri etmisdir Bu mubarize gorunduyu qeder sade deyil Cunki ekser hallarda eks cins ucun aparilan mubarize olumle neticelenir Erkek tovuz qusu sagda disi tovuz qusuya solda cinsi yaxinlasma edir Darvin ve Darvinden sonraki alimler bu veziyyetin maraqli bir neticesini kesf etdiler tebii secmenin desteklediyi elametler ile cinsi secmenin desteklediyi elametler ekser hallarda ust uste dusmurdu Yeni tebii secme kicik ve solgun rengli quyruqlari destekleyerken cinsi secme boyuk parlaq rengleri destekleyirdi Bu sebebden bir novun normal sertler altindaki xususiyyetlerinin bu iki eks qanun arasindaki tarazliqla temin edildiyini deye bilerik Yeni sabit sertler altinda bir tovuz qusu populyasiyasinin erkeklerinin quyruq iriliyi ve reng muxtelifliyi mueyyen serhedler daxilinde olacaq amma ne vaxt ki tarazliq bir terefe pozulsa onda tekamul muddeti daxilinde novde deyismeler baslayir Meselen populyasiya uzerindeki ovcu tezyiqi artsa tebii secme cinsi secmeni usteleyecek ve her nesilde daha qisa ve daha solgun quyruqlular heyatda qalacaq Belece bu istiqametde tekamul musahide edilecek lakin ovcu tezyiqi ortadan qalxsa ya da azalsa heyatda qalmaq artiq problem olmayacaq ve ya daha asanlasacaq ve artim movzusundaki muveffeqiyyet butun muveffeqiyyeti teyin edecek Bu veziyyetde nesiller icerisinde daha uzun ve daha parlaq quyruqlu populyasiyalarin tekamulleseceyi aydindir Darvin bu problemi hell etdiyinde olduqca rahatlasmisdir Cunki tovuz quslarindan basqa diger novlerdeki bir cox xususiyyet cinsi secme sayesinde aciqlana bilmisdir Meselen marallarin yerime ve qacma bacariqlarini olduqca mehdudlasdiran neheng buynuz strukturlari cinsi secme qanunu ile asanliqla aciqlana biler Onsuz da sonradan aparilan tecrubelerle cinsi secmenin tekamul deyisiklikleri yarada bileceyi laboratoriya muhitinde de tesdiq edilmisdir Tebietde cinsi secmenin ve coxalma mubarizesinin ehemiyyetiTebietde hansi canliya baxsaq az ve ya cox miqdarda cinsi secme gorerik Buna bir nov uzerindeki cinsi tezyiq deyilir Bioloji baximdan her novun iki temel heyat meqsedi var Heyatda Qalmaq Coxalmaq Planetdeki insanlarin istisnasiz hamisi heyatda qalma mubarizesinden ya da coxalmaqdan imtina etseler insan novunun 80 100 il erzinde neslinin kesileceyi goruner Cunki bu deqiqe dogulan bir korpe de eger hec kim nesil artirmasa 80 100 il den sonra olecek ve o da nesil artira bilmeyeceyi ucun insan nesli davam etmeyecek Mehz bu sebebden butun novlerin 2 bioloji meqsedi var Bunu cinsi yolla artan butun canlilara aid ede bilerik Tebietde her heyvan dogusundan olumune qeder ilk olaraq heyat mubarizesi sonra ise coxalma mubarizesi aparir Coxalma mubarizesi dediyimiz kimi novlerin bezi ferdleri uzerinde cinsi tezyiq dediyimiz amili meydana getirir Bu eks cinse tesir ede bilmek ucun bir ferdin sahib olmasi lazim olan xususiyyetlerdir Tebietde ferdler cutlese bilmek ucun bir birileriyle mubarize aparmaq mecburiyyetindedirler Ve bezi xususiyyetlere sahib olan ferdler digerleri ile muqayisede daha ustun movqede olurlar ve coxalma sanslari da artir Cinsi secmenin novleriCinsarasi secme Tebietde disiler arasinda geden mubarize numuneleri coxdur amma erkekler arasinda olan doyus her vaxt disiler arasi olanindan daha cox ve sertdir Bunun sebebi tebietde cox boyuk nisbetde novlerin disilerinin erkeklerini secmesi veziyyetinin etibarli olmasidir Quslardan insana heseratlara qeder bir cox novde umumiyyetle disiler secici movqede erkekler ise secilen movqededir Elm adamlari bunlarla elaqedar bir cox nezeriyyeler ireli surmusdurler Bunlardan en maraqlisi disilerin daha cox secici olmasinin sebebini izah eden qamet miqdaridir Bunun bir basqa adi cins qatqisidir Netice olaraq ortaya cixan erkek disi ferqlilikleri neticesinde yaranan tekamul tezyiqi ise Cinsarasi Interseksual Secme adiyla taninir Disiler umumiyyetle erkeklere gore muqayise edilmeyecek qeder az sayda qamet cixarirlar Meselen insanda disiler cutlesmede istifade edilmek ucun 1 yumurta qamet cixarir kisi ise milyonlarla spermatozoid qamet Bu veziyyet cinsi ferq sebebiyle disilerin daha qiymetli erkeklerin ise daha deyersiz oldugunu gosterir Cunki tebietde az olan her zaman daha qiymetlidir Buradaki qiymet ve deyer sozleri elbette exlaqi menada deyil tekamul menasindadir Cunki novlerin tekamulunde omurleri erzinde serf etdikleri her enerji ehemiyyetlidir ve uygunlasma muveffeqiyyetlerine tesir edir Belelikle erkekler secilmek ucun daha cox enerji serf edir disiler ise secmek ucun daha az enerji serf edirler Tebii ki bu butun novlere aid deyil cunki bezi canlilarda bunun eksini musahide etmek olar Cinsdaxili secme Cinsdaxili Intraseksual Secmede umumiyyetle ikincili cinsi elametler dediyimiz xususiyyetler secilir ya da uduzur Bu secmenin tek sebebi eks cins ucun aparilacaq mubarizeden zeferle cixa bilmek reqibleri uzaqlasdirmaq yaralamaq ve ya oldurmekdir Numune olaraq buynuzlar gosterile biler Bunlar umumiyyetle silahlar kimi de teyin oluna biler cunki disi ucun aparilacaq mubarizede boyuk ehemiyyete sahibdirler Cinsi qarsidurma Cinsi qarsidurma daha texniki bir termindir ve bir cinsiyyete tesir etmeye calisan eks cinsiyyetdeki ferdlerin bir birleriyle ust uste dusen yeni saglam ve formda olmaq baximindan beraber deyere sahib xususiyyetler tekamullesdirmis olmalarindan qaynaqlanir Cinsi secme numuneleriNumune Simal Denizfili Simal Denizfilileri her il cutlesme dovrlerinde amansiz doyusler aparan bu novun erkek ferdlerinden qazananlar 30 100 arasi disiyle cutlese bilerken meglub olanlar bezen hec bir disiyle cutlese bilmirler Bu sebebden her vaxt en guclu dislere ceneye ve kelleye sahib olan ferdler bu qanli mubarizede daha ustun movqede olacaq ve cinsi secme bu canlilarin lehine isleyecekdir Numune Tovuzquslari Cinsi Secmenin en meshur numunesi tovuz quslaridir Erkek tovuz quslarinin ovsunlayici deyile bilecek quyruq tuklerini hamimiz bilirik Ancaq maraqlidir ki bu tukler eslinde onun ucun dasinmaz bir yukdur Ve tebii muhitde olan tovuz quslari ucun yegane deyimle olumculdur Cunki tovuz qusunu inanilmaz derecede yavasladirlar ve ovculardan qacmasini qeyri mumkun hala getirirler Illerce elm eleyhdarlari bu tukleri Tebii Secmeye qarsi olaraq teqdim etmisler ve bir qusa qacmasinda cetinlik temin edecek bir xususiyyetin tekamul ile aciqlana bilmeyeceyini amma insanin goz zovqu ucun bele gozel bir qus yaradildigiyla aciqlana bileceyini iddia etmisler amma artiq bilirik ki tovuz quslarinin bu gozel ve agir quyruqlari disilerin hemise daha al elvan renglere sahib ve uzun quyruqlu olan ferdleri secmelerinden yeni cinsi secmeden qaynaqlanir Numune Marallar Bir basqa numune yene disi ucun bir biriyle aglasigmaz siddetdeki mubarizelere daxil olan marallardir Bezi maral novleri uzun buynuzlari ve guclu baslariyla bir birleriyle inanilmaz sertlikde vurusurlar Sonunda meglub olan erkek disilerden el cekir ve qazanan hetta birden cox disiyle cutlese bilir Numune Quslar Quslarda da xususile Interseksual Secmeye gozel numuneler var Ucus sureti yuksekliyi formasi tuk renginin tonlari rengarengliyi disiler ucun aparilan mubarizeler bezen en yaxsi ve dayaniqli yuvani quran erkekler ve bu tip ikinci xususiyyetler quslarin secimine tesir edir Etrafimizdaki bir cox rengbereng quslarin movcud olma sebebleri uzerlerindeki cinsi tezyiqdir Bu xususile tutuqusularda daha cox gorulur Numune Insan Insanda da Cinsi Secme movcuddur Zekanin inkisafiyla birlikde belke secme tek terefli yeni yalniz disilerin secmesinden ibaret deyil amma bu veziyyetin hele de etibarli oldugu deyile biler Ibtidai insanlarda disilerin ezeleli guclu ve dayaniqli kisileri kisilerin ise daha iri sineli daha genis ombali qadinlari secdiyini bilirik Cunki iri sineler daha cox sud vere bilecek ve iri ombalar ise daha cox sayda usaq doga bilecek ferdleri isare edir Hal hazirda ise aglin inkisafiyla elaqedar bu secimler daha murekkeb bir hal almisdir amma temel olaraq bir cox kisinin meyli ile qadinin meyli bezi serhedler daxilinde umumilesdirile biler Rengli gozlu rengli sacli aciq bedenli qadinlar secim sebebi olarken kisilerden de yene daha mohkem bir gorunuse sahib olan uzun boylu kisiler secim sebebidir Bu secimler adamdan adama cox deyisir lakin ne olursa olsun netice eynidir Fiziki gorunus cinsi secmede rol oynayir Cinsi Secme tekamulun qacilmaz bir parcasidir ve bezen Tebii Secmeden yeni heyatda qalmaqdan daha boyuk ehemiyyet dasiya bilir Ustelik Cinsi Secme bir cox diger Tekamul mexanizmleri kimi tecrubi olaraq da tesdiq edilmisdir Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin MenbeHeyatin Tekamulu bio research ucsc edu bio research ucsc edu www zoology ubc ca www stanford edu www nature com press princeton edu evolution berkeley edu 2006 09 01 at the Wayback Machine en wikipedia org en wikipedia org sexual selectionIstinadlarDarwin Charles 1859 On the Origin of Species 1st edition Chapter 4 page 88 And this leads me to say a few words on what I call Sexual Selection This depends http darwin online org uk content frameset viewtype side amp itemID F373 amp pageseq 12 2011 11 05 at the Wayback Machine Darwin Charles 1859 On the Origin of Species 1st edition Chapter 4 page 89 http darwin online org uk content frameset viewtype side amp itemID F373 amp pageseq 12 2011 11 05 at the Wayback MachineXarici kecidlerSexual Selection Stanford University The Great Debate Sexual Selection Intralocus Sexual Conflict Diminishes the Benefits of Sexual Selection 2008 01 13 at the Wayback Machine A New Interpretation of Natural Beauty and Sexual Selection Review of GF Miller s The Mating Mind 2016 03 03 at the Wayback Machine Why Sex Evolved 2016 07 01 at the Wayback Machine The sexual propaganda theory