Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Çətənə (lat. Cannabis) — bitkilər aləminin gülçiçəklilər dəstəsinin çətənəkimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.
| Çətənə | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Çətənə | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Ümumi məlumat
Bu bitkinin lifi də kətanın lifi kimi, əsasən toxuculuqda istifadə edilmişdir. Bu oxşar bitkilər arasında da bir yaxınlıq vardır. Bu bitkinin lifindən təsərrüfatda, toxumundan isə ərzaq kimi istifadə edilmişdir. Bu bitki də Azərbaycanda qədimdən becərilmişdir. Orta əsrlərdə isə onun yayılma arealı daha da genişlənmişdir. Çətənə XIX əsrdə Quba qəzasının bir sıra kəndlərində və Yelizavetpol quberniyasında becərilmişdir.
Çətənə bitkisi XX əsrin əvvəllərində Zaqatala dairəsində, Şəki və Lənkəran qəzalarında geniş yayılmışdı. Çətənə toxumu şum edilmiş sahəyə martın axırlarında səpilir. Toxum almaq istədikdə onu seyrək, lif almaq istədikdə isə nisbətən sıx səpirlər. Suya az tələbkarlığı olan çətənə bitkisi dağ yerlərində dəmyə, aran yerlərində suvarılma ilə becərilirdi. Çətənə bitkisi 2,5–3,5 m-ə qədər boy atır. Becərilməsinə o qədər də əmək sərf edilməyən bu bitki sentyabr ayında yetişir. Yetişmiş çətənə kökü ilə torpaqdan dartılıb çıxarılır. Çətənədən bağlanmış dərzlər bir müddət qaldıqdan sonra nisbətən quruyur. Toxum almaq istədikdə isə xırmanda dərzin başı ağacla döyülür və belə-liklə də toxumu çıxarılır. Alınmış toxum yenidən bir qədər qurudulduqdan sonra münasib qablarda saxlanılır. Çətənə bitkisinin lifini gövdədən soymaq (ayırmaq) üçün dərz suya salınır. Dərz suda bir neçə gün qaldıqdan sonra çıxarılıb bir azca qurudulur. Sonra gövdəni əl ilə soyurlar. Soyulmuş lif kobud olduğundan onu ayaq dingində döyüb yumşaldırdılar. Alınmış zərif lif əl ilə və ya xüsusi alətlərlə eşilir.
Çətəninin toxumu yağlı olduğundan ondan ərzaq məhsulu kimi istifadə edilirdi. Sacda qovurulan toxum, qovurulmuş buğdaya qatılıb çərəz (qovurğa) kimi yeyilirdi.
Çətənənin lifindən sicim, , palaz, çuval, tor və s. hazırlanırdı.
Dərman bitkisi kimi istifadə olunan növləri
İstinadlar
- Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 453. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
- Linnæi C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 2. S. 1027.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Cetene lat Cannabis bitkiler aleminin gulcicekliler destesinin cetenekimiler fesilesine aid bitki cinsi CeteneElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad RosidsKlad Deste GulciceklilerFesile CetenekimilerCins CeteneBeynelxalq elmi adiCannabis L 1753Sekil axtarisiITIS 19108NCBI 3482EOL 72695Umumi melumatBu bitkinin lifi de ketanin lifi kimi esasen toxuculuqda istifade edilmisdir Bu oxsar bitkiler arasinda da bir yaxinliq vardir Bu bitkinin lifinden teserrufatda toxumundan ise erzaq kimi istifade edilmisdir Bu bitki de Azerbaycanda qedimden becerilmisdir Orta esrlerde ise onun yayilma areali daha da genislenmisdir Cetene XIX esrde Quba qezasinin bir sira kendlerinde ve Yelizavetpol quberniyasinda becerilmisdir Cetene bitkisi XX esrin evvellerinde Zaqatala dairesinde Seki ve Lenkeran qezalarinda genis yayilmisdi Cetene toxumu sum edilmis saheye martin axirlarinda sepilir Toxum almaq istedikde onu seyrek lif almaq istedikde ise nisbeten six sepirler Suya az telebkarligi olan cetene bitkisi dag yerlerinde demye aran yerlerinde suvarilma ile becerilirdi Cetene bitkisi 2 5 3 5 m e qeder boy atir Becerilmesine o qeder de emek serf edilmeyen bu bitki sentyabr ayinda yetisir Yetismis cetene koku ile torpaqdan dartilib cixarilir Ceteneden baglanmis derzler bir muddet qaldiqdan sonra nisbeten quruyur Toxum almaq istedikde ise xirmanda derzin basi agacla doyulur ve bele likle de toxumu cixarilir Alinmis toxum yeniden bir qeder qurudulduqdan sonra munasib qablarda saxlanilir Cetene bitkisinin lifini govdeden soymaq ayirmaq ucun derz suya salinir Derz suda bir nece gun qaldiqdan sonra cixarilib bir azca qurudulur Sonra govdeni el ile soyurlar Soyulmus lif kobud oldugundan onu ayaq dinginde doyub yumsaldirdilar Alinmis zerif lif el ile ve ya xususi aletlerle esilir Ceteninin toxumu yagli oldugundan ondan erzaq mehsulu kimi istifade edilirdi Sacda qovurulan toxum qovurulmus bugdaya qatilib cerez qovurga kimi yeyilirdi Cetenenin lifinden sicim palaz cuval tor ve s hazirlanirdi Derman bitkisi kimi istifade olunan novleriHindistan cetenesi lat Cannabis indica Lam Ekin cetenesi lat Cannabis sativa L IstinadlarLinney K Genera plantarum eorumque characteres naturales secundum numerum figuram situm amp proportionem omnium fructificationis partium 5 Stokholm 1754 S 453 doi 10 5962 BHL TITLE 746 Linnaei C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 2 S 1027 Hemcinin bax