Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Koronavirus xəstəliyi 2019 (COVID-19) — SARS-CoV-2 virusunun səbəb olduğu xəstəliyin adı.
| Koronavirus xəstəliyi 2019 | |
|---|---|
 | |
| XBT-10 | U07.1, U07.2 |
| XBT-10-KM | U07.1 |
| OMIM | 301051 |
| DiseasesDB | 60833 |
| MedlinePlus | 007768 |
| MeSH | D000086382 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
2019-cu ilin dekabr ayında Çinin Uhan şəhərində sətəlcəm xəstəliyinin yayıldığı bildirildi. 31 Dekabr 2019-cu ildə başlayan virusa Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı (ÜST) tərəfindən 2019-nCoV adı verildi, daha sonra tərəfindən SARS-CoV-2 olaraq yenidən adlandırıldı.[3] Bəzi tədqiqatçılar, koronavirusun ən çox yayıldığı yer Huanan Dəniz Bazarı olduğunu bildirdi.
18 Fevral 2020-ci il tarixində koronavirusun pnevmoniyasının başlanğıcında 2,009 təsdiqlənmiş ölüm və 75,200 təsdiqlənmiş yoluxma qeydə alındı. Uhan ştammı SARS-CoV ~ 70% genetik oxşarlığı olan 2B qrupundan olan Betakoronavirusun yeni bir növü kimi müəyyən edildi. Virusun yarasa koronavirusuna 96% bənzərliyi var, buna görə də yarasaların mənşəyi geniş şübhə altındadır.
Araşdırılması
Beynəlxalq alimlər qrupu 2003-cü ildəki pandemiya zamanı SARS xəstəliyinə tutulmuş insanların yeni SARS-CoV-2 koronavirusuna qarşı immunitetli olduğunu aşkar edib. Həmin adamların orqanizmində S-proteinə qarşı anti-cismlər inkişaf edib ki, bu da koronavirusun insan hüceyrələrinə daxil olmasına qarşı mühüm rol oynayır. Tədqiqat zamanı bu anti-cismlərdən biri — S309 üzə müəyyən edilib. Süni şəkildə yaradılmış psevdovirus SARS-CoV-2 və SARS-CoV, habelə həqiqi koronavirus SARS-CoV-2 ilə aparılan testlər anti-cismin onları uğurla zərərsizləşdirdiyini göstərib. Alimlər qeyd edir ki, SARS-CoV və SARS-CoV-2 koronaviruslar və S309-a qarşı müqavimət göstərən eyni (S-protein hissəsi) malikdir.
Xəstəliyin təsirləri
Burun və boğaz
Virus burun kanalının yuxarı hissəsinə düşür və infeksiya buradan yayılmağa başlayır. Virusun səthi zülalların yapışdırılmasına və tez bir zamanda çoxalmasına imkan verir. Bu zaman xəstə virusa yoluxmuş sayılır, lakin onda xəstəliyin əlamətləri müşahidə olunmur. Bu virusun ən pis tərəflərindən biri də odur ki, daşıyıcısı infeksiyanı yayır, amma özünün xəstə olduğunu bilmir.
Ağciyərlər
Əgər orqanizmin immun sistemi virusu erkən mərhələdə öldürməzsə, tənəffüs boğazdan aşağı hərəkət edərək ağciyərlərə keçəcək. Burada isə virus hüceyrələrə nüfuz edərək onları iltihablaşdırlr. Bu, ağciyər toxumasının iltihabı olan sətəlcəmdir. Bu insanın rahat oksigen almasına mane olur, ağciyərlərini ağırlaşdırır. Nəticədə bəzi xəstələrdə kəskin tənəffüs çatışmazlığı meydana gəlir və qanda oksigenin miqdarı narahatlıq doğuracaq səviyyəyə enir ki, bu da son dərəcə təhlükəlidir.
Süni tənəffüs aparatına qoşmaqla, oksigen çatışmazlığından əziyyət çəkən bir insanı ölümdən qurtarmaq mümkündür. Ancaq bu infeksiyanı dayandırmayacaq və infeksiya davam edəcək. Bununla sadəcə, immun sisteminin virusu məğlub edəcəyi ümidi ilə bir insanın ölməsinə icazə verilmir. Bir çox insanda immun sistemi infeksiyaya çox kəskin reaksiya verir və bədənə təsir edərək hipertsitokinemiyaya səbəb olur. Bu sürətli ürək döyüntüsünə səbəb olan orqanizmin iltihabı prosesidir. Buna görə də damarlarında sızıntı yaranır. Bu xəstəlikdən əziyyət çəkən insanların 20 faizində böyrək çatışmazlığı meydana çıxır və bəzi insanlarda ürək problemlərinin olması mümkündür. Buna görə xəstə reanimasiyada öldükdə, əsasən hipertsitokinemiyadan ölüm olur. Bir neçə orqan işləməkdən imtina edir və orqanizm xəstəliyə təslim olur.
Ürək və qan damarları
Ağciyərləri Covid-19-un episentri hesab etmək olar, lakin virusun damarlarına girərək ürək-damar sisteminə də nüfuz etdiyi ehtimal olunur. Virusun ürək və qan damarlarına necə nüfiz etməsi sirr olaraq qalır, baxmayaraq ki, mütəxəssislər infeksiyanın qan damarlarının divarlarında olan ACE2 reseptorlarına yapışdığından infeksiyanın tromblaşmays, infarkta və ürək əzələsinin iltihabına səbəb ola biləcəyinə inanırlar. Xəstələrin çox hissəsində ürəyə girən arteriyalarda qan laxtaları olduğunu müşahidə olunur. Tromblaşmanın artması Covid-19 virusunun ağır formalarından biridir. Xəstələrin bədəninin hər yerində, o cümlədən, ayaqlarında və ağciyərlərində tromblar meydana gəlir. Bu diabet və ürək xəstəliyi olan xəstələrdə xəstəliyin niyə daha ağır keçdiyini də izah edir. Həmin insanlarda ürək-damar sistemi daha çox yüklənmiş olur.
Qaraciyər
Covid-19 diaqnozu ilə xəstəxanaya yerləşdirilən xəstələrin əhəmiyyətli bir hissəsində qaraciyər fermentlərinin yüksək səviyyədə olması, virusun bu orqana ziyan vurduğunu göstərir. Lakin bunun nədən qaynaqlanması məlum deyil. Bilinmir ki, buna immun sisteminin qıcıqlanması, virus əleyhinə dərmanlar, yoxsa virusun özü səbəb olur.
Yağlı qida COVID-19-dan sağalmaq üçün zəruridir
Dünyada hər gün yüz minlərlə insan koronavirusa yoluxur və təqribən eyni sayda insan bu xəstəlikdən sağalır. Təbii ki, bu prosesin sürətləndirilməsi üçün insanların qida məhsullarına xüsusi diqqət yetirməsi çox vacibdir. Mütəxəssislərin fikrincə, koronavirusa yoluxan xəstələrin pəhriz yeməklərinə heyvan və bitki mənşəli faydalı yağların əlavə olunması zəruridir. Məsələn, avokado. NKPI.AZ tibb saytlarına istinadla bildirir ki, avokado bu sahədə ən qiymətli meyvələrdən sayılır. Kətan, zeytun və kərə yağı da daxil olmaqla müxtəlif növ yağlara xüsusi diqqət yetirilməlidir. Ancaq koronavirusun müalicəsi zamanı sağalma prosesini ləngidən və bədəni zəiflədən şirin məhsullardan, xəmirli yeməklərdən və buna bənzər digər kulinariya məhsullarından tamamilə imtina edilməlidir. COVID-19-a yoluxan zaman bu məkrli patogendən daha tez xilas olmaqdan ötrü biz hamımız immunitet sisteminin güclənməsinə kömək etməliyik.
Koronavirusa yoluxanlar zülallı məhsullara toyuq, balıq və krevetlərə, müxtəlif növ dənli bitkilərə, meyvə və tərəvəz salatlarına üstünlük verməlidir. O cümlədən göyərti xəstənin masasından mütləq əskik olmamalıdır. Ümumiyyətlə, yaxşı iştaha onu göstərir ki, xəstənin vəziyyəti davamlı olaraq sağalmağa doğru gedir.
Bu məqalə . |
COVİD-19 indikatoru
ABŞ-nin San-Dieqo şəhərindəki Kaliforniya universitetində COVİD-19 koronovirusu ilə kontakt zamanı öz rəngini dəyişən kimyəvi indikator yaradılıb. İndikator müdafiə maskasının iç tərəfinə qoyulacaq. Əgər maskanı daşıyan virusun iştirakı üçün xarakterik olan bəzi fermentləri (proteazaları) nəfəs alma ilə versə, onlar indikatorun rəngini dəyişəcək. Amma hələlik bu, kifayət qədər mürəkkəb sistemdir: günün sonunda indikatoru əzib onu indikator zolağı üzərinə çəkmək lazımdır. Əgər gün ərzində maska sahibi virus qazanıbsa (yoluxmadan sonra inkubasiya dövrü 2-dən 12 günə qədərdir) zolağın rəngi dəyişir. Müalicəni başlamaq üçün vaxt var.
Əvvəlcə indikator xəstə insanların tüpürcəyi, sonra pasientlərin nəfəsində və xəstəxananın əməkdaşlarında yoxlanacaq.
Bu məqalə . |
İstinadlar
- The Editorial Board. "Is the World Ready for the Coronavirus? - Distrust in science and institutions could be a major problem if the outbreak worsens". The New York Times. 29 January 2020. 30 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 30 January 2020.
- "WHO Statement Regarding Cluster of Pneumonia Cases in Wuhan, China". www.who.int (ingilis). 9 January 2020. 14 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 10 January 2020.
- "Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus (nCoV) infection. Interim guidance, 10 January 2020" (PDF). 20 January 2020 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 14 January 2020.
- "Novel Coronavirus 2019, Wuhan, China | CDC". www.cdc.gov. 23 January 2020. 20 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2020.
- "2019 Novel Coronavirus infection (Wuhan, China): Outbreak update". Canada.ca. 21 January 2020. 25 January 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 22 March 2020.
- "Virusların yayılması xəritəsi". 2020-04-11 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-04-10.
- "Operations Dashboard for ArcGIS". gisanddata.maps.arcgis.com. The Center for Systems Science and Engineering (CSSE) is a research collective housed within the Department of Civil and Systems Engineering (CaSE) at Johns (JHU). 2020-01-28. 2020-01-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-03.
- "Coronavirus Toll Update: Cases & Deaths by Country of Wuhan, China Virus - Worldometer". www.worldometers.info (ingilis). 2020-02-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-02-02.
- "ClinicalKey". www.clinicalkey.com. 25 April 2013 tarixində . İstifadə tarixi: 23 January 2020.
- Cohen, Jon. "Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally". American Association for the Advancement of Science. (AAAS) (ingilis). 2020-01-26. 2020-01-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-29.
- Eschner, Kat. "We're still not sure where the COVID-19 really came from". (ingilis). 2020-01-28. 2020-01-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-01-30.
- . 2020-05-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-27.
- "COVİD-19 təkcə ağciyərləri yox, beyni, ürəyi, böyrəyi və qaraciyəri də sıradan çıxarır". 2020-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-05-24.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Koronavirus xesteliyi 2019 COVID 19 SARS CoV 2 virusunun sebeb oldugu xesteliyin adi Koronavirus xesteliyi 2019XBT 10 U07 1 U07 2XBT 10 KM U07 1OMIM 301051DiseasesDB 60833MedlinePlus 007768MeSH D000086382 Vikianbarda elaqeli mediafayllar 2019 cu ilin dekabr ayinda Cinin Uhan seherinde setelcem xesteliyinin yayildigi bildirildi 31 Dekabr 2019 cu ilde baslayan virusa Umumdunya Sehiyye Teskilati UST terefinden 2019 nCoV adi verildi daha sonra terefinden SARS CoV 2 olaraq yeniden adlandirildi 3 Bezi tedqiqatcilar koronavirusun en cox yayildigi yer Huanan Deniz Bazari oldugunu bildirdi Viruslarin yayilmasi xeritesi 18 Fevral 2020 ci il tarixinde koronavirusun pnevmoniyasinin baslangicinda 2 009 tesdiqlenmis olum ve 75 200 tesdiqlenmis yoluxma qeyde alindi Uhan stammi SARS CoV 70 genetik oxsarligi olan 2B qrupundan olan Betakoronavirusun yeni bir novu kimi mueyyen edildi Virusun yarasa koronavirusuna 96 benzerliyi var buna gore de yarasalarin menseyi genis subhe altindadir ArasdirilmasiBeynelxalq alimler qrupu 2003 cu ildeki pandemiya zamani SARS xesteliyine tutulmus insanlarin yeni SARS CoV 2 koronavirusuna qarsi immunitetli oldugunu askar edib Hemin adamlarin orqanizminde S proteine qarsi anti cismler inkisaf edib ki bu da koronavirusun insan huceyrelerine daxil olmasina qarsi muhum rol oynayir Tedqiqat zamani bu anti cismlerden biri S309 uze mueyyen edilib Suni sekilde yaradilmis psevdovirus SARS CoV 2 ve SARS CoV habele heqiqi koronavirus SARS CoV 2 ile aparilan testler anti cismin onlari ugurla zerersizlesdirdiyini gosterib Alimler qeyd edir ki SARS CoV ve SARS CoV 2 koronaviruslar ve S309 a qarsi muqavimet gosteren eyni S protein hissesi malikdir Xesteliyin tesirleriBurun ve bogaz Virus burun kanalinin yuxari hissesine dusur ve infeksiya buradan yayilmaga baslayir Virusun sethi zulallarin yapisdirilmasina ve tez bir zamanda coxalmasina imkan verir Bu zaman xeste virusa yoluxmus sayilir lakin onda xesteliyin elametleri musahide olunmur Bu virusun en pis tereflerinden biri de odur ki dasiyicisi infeksiyani yayir amma ozunun xeste oldugunu bilmir Agciyerler Eger orqanizmin immun sistemi virusu erken merhelede oldurmezse teneffus bogazdan asagi hereket ederek agciyerlere kececek Burada ise virus huceyrelere nufuz ederek onlari iltihablasdirlr Bu agciyer toxumasinin iltihabi olan setelcemdir Bu insanin rahat oksigen almasina mane olur agciyerlerini agirlasdirir Neticede bezi xestelerde keskin teneffus catismazligi meydana gelir ve qanda oksigenin miqdari narahatliq doguracaq seviyyeye enir ki bu da son derece tehlukelidir Suni teneffus aparatina qosmaqla oksigen catismazligindan eziyyet ceken bir insani olumden qurtarmaq mumkundur Ancaq bu infeksiyani dayandirmayacaq ve infeksiya davam edecek Bununla sadece immun sisteminin virusu meglub edeceyi umidi ile bir insanin olmesine icaze verilmir Bir cox insanda immun sistemi infeksiyaya cox keskin reaksiya verir ve bedene tesir ederek hipertsitokinemiyaya sebeb olur Bu suretli urek doyuntusune sebeb olan orqanizmin iltihabi prosesidir Buna gore de damarlarinda sizinti yaranir Bu xestelikden eziyyet ceken insanlarin 20 faizinde boyrek catismazligi meydana cixir ve bezi insanlarda urek problemlerinin olmasi mumkundur Buna gore xeste reanimasiyada oldukde esasen hipertsitokinemiyadan olum olur Bir nece orqan islemekden imtina edir ve orqanizm xesteliye teslim olur Urek ve qan damarlari Agciyerleri Covid 19 un episentri hesab etmek olar lakin virusun damarlarina girerek urek damar sistemine de nufuz etdiyi ehtimal olunur Virusun urek ve qan damarlarina nece nufiz etmesi sirr olaraq qalir baxmayaraq ki mutexessisler infeksiyanin qan damarlarinin divarlarinda olan ACE2 reseptorlarina yapisdigindan infeksiyanin tromblasmays infarkta ve urek ezelesinin iltihabina sebeb ola bileceyine inanirlar Xestelerin cox hissesinde ureye giren arteriyalarda qan laxtalari oldugunu musahide olunur Tromblasmanin artmasi Covid 19 virusunun agir formalarindan biridir Xestelerin bedeninin her yerinde o cumleden ayaqlarinda ve agciyerlerinde tromblar meydana gelir Bu diabet ve urek xesteliyi olan xestelerde xesteliyin niye daha agir kecdiyini de izah edir Hemin insanlarda urek damar sistemi daha cox yuklenmis olur Qaraciyer Covid 19 diaqnozu ile xestexanaya yerlesdirilen xestelerin ehemiyyetli bir hissesinde qaraciyer fermentlerinin yuksek seviyyede olmasi virusun bu orqana ziyan vurdugunu gosterir Lakin bunun neden qaynaqlanmasi melum deyil Bilinmir ki buna immun sisteminin qiciqlanmasi virus eleyhine dermanlar yoxsa virusun ozu sebeb olur Yagli qida COVID 19 dan sagalmaq ucun zeruridir Dunyada her gun yuz minlerle insan koronavirusa yoluxur ve teqriben eyni sayda insan bu xestelikden sagalir Tebii ki bu prosesin suretlendirilmesi ucun insanlarin qida mehsullarina xususi diqqet yetirmesi cox vacibdir Mutexessislerin fikrince koronavirusa yoluxan xestelerin pehriz yemeklerine heyvan ve bitki menseli faydali yaglarin elave olunmasi zeruridir Meselen avokado NKPI AZ tibb saytlarina istinadla bildirir ki avokado bu sahede en qiymetli meyvelerden sayilir Ketan zeytun ve kere yagi da daxil olmaqla muxtelif nov yaglara xususi diqqet yetirilmelidir Ancaq koronavirusun mualicesi zamani sagalma prosesini lengiden ve bedeni zeifleden sirin mehsullardan xemirli yemeklerden ve buna benzer diger kulinariya mehsullarindan tamamile imtina edilmelidir COVID 19 a yoluxan zaman bu mekrli patogenden daha tez xilas olmaqdan otru biz hamimiz immunitet sisteminin guclenmesine komek etmeliyik Koronavirusa yoluxanlar zulalli mehsullara toyuq baliq ve krevetlere muxtelif nov denli bitkilere meyve ve terevez salatlarina ustunluk vermelidir O cumleden goyerti xestenin masasindan mutleq eskik olmamalidir Umumiyyetle yaxsi istaha onu gosterir ki xestenin veziyyeti davamli olaraq sagalmaga dogru gedir Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin COVID 19 indikatoru ABS nin San Dieqo seherindeki Kaliforniya universitetinde COVID 19 koronovirusu ile kontakt zamani oz rengini deyisen kimyevi indikator yaradilib Indikator mudafie maskasinin ic terefine qoyulacaq Eger maskani dasiyan virusun istiraki ucun xarakterik olan bezi fermentleri proteazalari nefes alma ile verse onlar indikatorun rengini deyisecek Amma helelik bu kifayet qeder murekkeb sistemdir gunun sonunda indikatoru ezib onu indikator zolagi uzerine cekmek lazimdir Eger gun erzinde maska sahibi virus qazanibsa yoluxmadan sonra inkubasiya dovru 2 den 12 gune qederdir zolagin rengi deyisir Mualiceni baslamaq ucun vaxt var Evvelce indikator xeste insanlarin tupurceyi sonra pasientlerin nefesinde ve xestexananin emekdaslarinda yoxlanacaq Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin IstinadlarThe Editorial Board Is the World Ready for the Coronavirus Distrust in science and institutions could be a major problem if the outbreak worsens The New York Times 29 January 2020 30 January 2020 tarixinde Istifade tarixi 30 January 2020 WHO Statement Regarding Cluster of Pneumonia Cases in Wuhan China www who int ingilis 9 January 2020 14 January 2020 tarixinde Istifade tarixi 10 January 2020 Laboratory testing of human suspected cases of novel coronavirus nCoV infection Interim guidance 10 January 2020 PDF 20 January 2020 tarixinde PDF Istifade tarixi 14 January 2020 Novel Coronavirus 2019 Wuhan China CDC www cdc gov 23 January 2020 20 January 2020 tarixinde Istifade tarixi 23 January 2020 2019 Novel Coronavirus infection Wuhan China Outbreak update Canada ca 21 January 2020 25 January 2020 tarixinde Istifade tarixi 22 March 2020 Viruslarin yayilmasi xeritesi 2020 04 11 tarixinde Istifade tarixi 2020 04 10 Operations Dashboard for ArcGIS gisanddata maps arcgis com The Center for Systems Science and Engineering CSSE is a research collective housed within the Department of Civil and Systems Engineering CaSE at Johns JHU 2020 01 28 2020 01 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 02 03 Coronavirus Toll Update Cases amp Deaths by Country of Wuhan China Virus Worldometer www worldometers info ingilis 2020 02 03 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 02 02 ClinicalKey www clinicalkey com 25 April 2013 tarixinde Istifade tarixi 23 January 2020 Cohen Jon Wuhan seafood market may not be source of novel virus spreading globally American Association for the Advancement of Science AAAS ingilis 2020 01 26 2020 01 27 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 01 29 Eschner Kat We re still not sure where the COVID 19 really came from ingilis 2020 01 28 2020 01 30 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 01 30 2020 05 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 05 27 COVID 19 tekce agciyerleri yox beyni ureyi boyreyi ve qaraciyeri de siradan cixarir 2020 04 28 tarixinde Istifade tarixi 2020 05 24