Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bu məqalədəki və ya bölmədəki məlumatlar köhnədir. |
Cümə məscidi — Azərbaycanın Ağdam rayonunun inzibati mərkəzində yerləşən tarixi-memarlıq abidəsi.
| Cümə məscidi | |
|---|---|
 Cümə məscidi 2024-cü ildə restavrasiya işlərindən sonra | |
 | |
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Şəhər | Ağdam |
| Yerləşir | Ağdam |
| Aidiyyatı | Qarabağ xanlığı |
| Memar | Kərbəlayi Səfixan Qarabaği |
| Tikilmə tarixi | 1868—1870 |
| Üslubu | Azərbaycan memarlığı |
| Minarələri | 2 |
| Günbəzləri | 1 |
| Material | daş[d] |
| İstinad nöm. | 202 |
| Kateqoriya | Məscid |
| Əhəmiyyəti | Ölkə əhəmiyyətli |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Tarixi
Ağdam şəhərindəki Cümə məscidi Kərbəlayi Səfixan Qarabağı adlı memar tərəfindən 1868–1870-ci illərdə tikilmişdir. Bölgədə mühüm ticarət mərkəzinə çevrildiyi zaman Ağdam şəhərində Qarabağın özünəməxsus dini memarlığının monumental örnəklərindən biri — Ağdam Cümə məscidi inşa edilmişdir.
Cümə məscidi erməni işğalından sonra qismən dağıdılmışdır.Associated Press qeyd edir ki, məscid Ağdam şəhərində tam dağıdılmayan tək tikilidir, burada mal-qara və donuzlar saxlanmışdır və divarı qraffiti ilə vandalizasiya edilmişdir. Məscidin interyeri baxımsız və dağıdılmış vəziyyətdədir.
Memarlıq quruluşu
Ağdam Cümə məscidinin ibadət salonunun planının əsasını ortasında dörd sütun olan ənənəvi kvadrat forma təşkil edir. Kvadratın şərq və qərb tərəflərinin hər birində qurulmuş üç dərin taxça sırası salonun sahəsini genişləndirib ona düzbucaqlı forma vermişdir. İbadət salonunun cənub divarının ortasında uca mehrab tağçası quraşdırılıb. Yan tağçaların üstü interyerə yönələn eyvan şəklində olub qadınların ibadəti üçün nəzərdə tutulmuşdur. İbadət salonu yan eyvanların ortalarında və mehrab tağçasının yanlarında olan pəncərələrdən işıqlanır.
İnteryeri
İbadət salonunun interyer tərtibatı çox ciddi olub kamil tektonik quruluşun bədii effekti ilə diqqəti cəlb edir. Sadə bəzəkli mehrab tağçasının üzərindəki kitabədə dekor ustasının adı (mərhum Kərbəlayi Nəqqaş Təbrizinin oğlu ustad Məhəmməd Nəqqaş Təbrizi) və təmir tarixi (hicri 1331, miladi 1913-cü il) yazılmışdır. Məscidin şimal tərəfindəki giriş qapısı dərin eyvan-bastağ içərisində verilmiş, açıq eyvanın yanlarında isə iki mərtəbəli otaqlar yerləşdirilmişdir. Şimal fasadın künclərində qurulan minarələr məscidin simmetrik plan quruluşunu tamamlamaqla ona bütövlükdə kvadrat forma vermişdir. Məscidin klassik sadəliyi, həndəsi forma təmizliyi ilə seçilən və funksional tələblərə mükəmməl cavab verən planı var. İç yerləşgələri günbəz, tağ və tağbəndlərlə örtülü olan məscidin daşdan tikilmiş kubik tutumu Qarabağ zonası üçün ənənəvi olan dördenişli bütöv çardaqla örtülmüşdür. Çardağın şimal fasada çıxan uclarından kərpic minarələr yüksəlir. Minarələrin incə silindrik tutumları üfüqi kəmərlərlə hissələrə bölünmüş və hər hissənin səthi kərpic hörgüsündən yaranmış sadə naxışlarla üzlənmişdir.
Abidənin statusu
Abidə Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 02 avqust 2001-ci il tarixli 132 №-li qərarı ilə Ölkə əhəmiyyətli daşınmaz Tarix və Mədəniyyət abidələrinin siyahısına daxil edilmişdir.
Abidə 1993-cü il iyul ayının 23-dən etibarən Ermənistanın Respublikasının Hərbi Qüvvələrinin işğalı altındadır. Ermənistan Respublikası Silahlı Qüvvələri tərəfindən 1992–1994-cü illərdə Azərbaycan ərazisinin 20%-i işğal etdildikdən sonra Ağdam Cümə məscidi də dağıdılmışdır.
Erməni işğalından sonra Ağdam Cümə məscidi aşağıdakı dəyişikliklərə məruz qalmışdır:
- Ermənistan Respublikasının müvafiq dövlət qurumları tərəfindən, azərbaycanlıların ibadət yeri olan Ağdam məscidinin rəsmi şəkildə təhqir olunmasına və dağıdılmasına qərar verilmişdir.
- Məscidin minarələri daxildən tamamilə sökülmüş, tavanı bir neçə yerdən uçurdulmuş, daxili tərtibatı, dizayn və divar yazıları pozulmuş, hücrələri və yardımçı otaqları uçurdulmuş, komunal və komunikasiya xətləri dağıdılaraq tamamilə yararsız hala salınmışdır.
- Məscidin bəzək əşyaları, texniki avadanlıqları, qurğuları, bərk və yumuşaq inventarları qarət edilərək Ermənistan Respublikasına aparılmışdır.
- Məscidin daxili və xarici divarları üzərində erməni və rus dillərində azərbaycan xalqına və millətinə qarşı alçaldıcı və təhqiredici ifadələr və sözlər yazılmışdır.
- Ermənilər məscidin ibadət zalından və yardımçı otaqlarından mal-qara və donuzların saxlanması, yəni tövlə kimi istifadə ediblər.
Abidənin qorunmasını və mühafizəsini təmin edən hüquqi sənədlər
- "Silahlı münaqişə baş verdikdə mədəni dəyərlərin qorunması haqqında" 1954-cü il Haaqa Konvensiyası.
- "Ümumdünya mədəni və təbii irsin mühafizəsi haqqında" YUNESKO-nun 1972-ci il konvensiyası.
- YUNESKO-nun Ali Konvensiyası tərkibinə daxil olan ölkələrə mədəni tarixi dəyərlərin qorunması haqqında tövsiyələri. 1972-ci il.
- "Arxeoloji irsin mühafizəsi haqqında" 1992-ci il. Avropa Konvensiyası.
- "Tarix və Mədəniyyət abidələrinin qorunması haqqında" Azərbaycan Respublikasının qanunu Bakı şəhəri, 10 aprel 1998-ci il.
Qalereya
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
-
![image]()
Yandan görünüşü -
![image]()
Məscidin minarətələri -
![image]()
Məscidin portalı -
![image]()
Məscidin günbəzləri -
![image]()
İlham Əliyev və Mehriban Əliyeva Cümə məscidində
Axundları
- Axund Molla Mustafa Əliyev 1873-
- Hacı İbrahim ağa Axundov
- Axund Molla Zülfüqar Axundov -1937
- Məhəmməd ağa Müctəhidzadə
- Hacı Barat Bağırov 1978-1993
İstinadlar
- "Mosque partially destroyed during Armenian occupation comes alive after 27 years". www.geo.tv. 2021-12-25 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-12-25. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- Manenkov, Kostya. "Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia". Associated Press. 20 November 2020. 7 December 2020 tarixində . İstifadə tarixi: 20 November 2020. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
- "No-Man's-Land: Inside Azerbaijan's Ghost City Of Agdam Before Its Recapture". RFE/RL. 25 November 2020. 23 August 2022 tarixində . İstifadə tarixi: 21 April 2021. (#redundant_parameters); (#redundant_parameters); (#redundant_parameters)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu adin diger istifade formalari ucun bax Cume mescidi Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bu meqaledeki ve ya bolmedeki melumatlar kohnedir Sehifeye yenilenmis melumatlar elave etmekle Vikipediyani zenginlesdirmeye komek ede bilersiniz Cume mescidi Azerbaycanin Agdam rayonunun inzibati merkezinde yerlesen tarixi memarliq abidesi Cume mescidiCume mescidi 2024 cu ilde restavrasiya islerinden sonra39 59 36 sm e 46 55 54 s u Olke AzerbaycanSeher AgdamYerlesir AgdamAidiyyati Qarabag xanligiMemar Kerbelayi Sefixan QarabagiTikilme tarixi 1868 1870Uslubu Azerbaycan memarligiMinareleri 2Gunbezleri 1Material das d Azerbaycandaki tarixi abidelerin milli qeydiyyatiIstinad nom 202KateqoriyaMescidEhemiyyetiOlke ehemiyyetliCume mescidi Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiAgdam seherindeki Cume mescidi Kerbelayi Sefixan Qarabagi adli memar terefinden 1868 1870 ci illerde tikilmisdir Bolgede muhum ticaret merkezine cevrildiyi zaman Agdam seherinde Qarabagin ozunemexsus dini memarliginin monumental orneklerinden biri Agdam Cume mescidi insa edilmisdir Cume mescidi ermeni isgalindan sonra qismen dagidilmisdir Associated Press qeyd edir ki mescid Agdam seherinde tam dagidilmayan tek tikilidir burada mal qara ve donuzlar saxlanmisdir ve divari qraffiti ile vandalizasiya edilmisdir Mescidin interyeri baximsiz ve dagidilmis veziyyetdedir Memarliq qurulusuAgdam Cume mescidinin ibadet salonunun planinin esasini ortasinda dord sutun olan enenevi kvadrat forma teskil edir Kvadratin serq ve qerb tereflerinin her birinde qurulmus uc derin taxca sirasi salonun sahesini genislendirib ona duzbucaqli forma vermisdir Ibadet salonunun cenub divarinin ortasinda uca mehrab tagcasi qurasdirilib Yan tagcalarin ustu interyere yonelen eyvan seklinde olub qadinlarin ibadeti ucun nezerde tutulmusdur Ibadet salonu yan eyvanlarin ortalarinda ve mehrab tagcasinin yanlarinda olan pencerelerden isiqlanir InteryeriIbadet salonunun interyer tertibati cox ciddi olub kamil tektonik qurulusun bedii effekti ile diqqeti celb edir Sade bezekli mehrab tagcasinin uzerindeki kitabede dekor ustasinin adi merhum Kerbelayi Neqqas Tebrizinin oglu ustad Mehemmed Neqqas Tebrizi ve temir tarixi hicri 1331 miladi 1913 cu il yazilmisdir Mescidin simal terefindeki giris qapisi derin eyvan bastag icerisinde verilmis aciq eyvanin yanlarinda ise iki mertebeli otaqlar yerlesdirilmisdir Simal fasadin kunclerinde qurulan minareler mescidin simmetrik plan qurulusunu tamamlamaqla ona butovlukde kvadrat forma vermisdir Mescidin klassik sadeliyi hendesi forma temizliyi ile secilen ve funksional teleblere mukemmel cavab veren plani var Ic yerlesgeleri gunbez tag ve tagbendlerle ortulu olan mescidin dasdan tikilmis kubik tutumu Qarabag zonasi ucun enenevi olan dordenisli butov cardaqla ortulmusdur Cardagin simal fasada cixan uclarindan kerpic minareler yukselir Minarelerin ince silindrik tutumlari ufuqi kemerlerle hisselere bolunmus ve her hissenin sethi kerpic horgusunden yaranmis sade naxislarla uzlenmisdir Abidenin statusuAzerbaycan poct markasi 2014 Abide Azerbaycan Respublikasi Nazirler Kabinetinin 02 avqust 2001 ci il tarixli 132 li qerari ile Olke ehemiyyetli dasinmaz Tarix ve Medeniyyet abidelerinin siyahisina daxil edilmisdir Abide 1993 cu il iyul ayinin 23 den etibaren Ermenistanin Respublikasinin Herbi Quvvelerinin isgali altindadir Ermenistan Respublikasi Silahli Quvveleri terefinden 1992 1994 cu illerde Azerbaycan erazisinin 20 i isgal etdildikden sonra Agdam Cume mescidi de dagidilmisdir Ermeni isgalindan sonra Agdam Cume mescidi asagidaki deyisikliklere meruz qalmisdir Ermenistan Respublikasinin muvafiq dovlet qurumlari terefinden azerbaycanlilarin ibadet yeri olan Agdam mescidinin resmi sekilde tehqir olunmasina ve dagidilmasina qerar verilmisdir Mescidin minareleri daxilden tamamile sokulmus tavani bir nece yerden ucurdulmus daxili tertibati dizayn ve divar yazilari pozulmus hucreleri ve yardimci otaqlari ucurdulmus komunal ve komunikasiya xetleri dagidilaraq tamamile yararsiz hala salinmisdir Mescidin bezek esyalari texniki avadanliqlari qurgulari berk ve yumusaq inventarlari qaret edilerek Ermenistan Respublikasina aparilmisdir Mescidin daxili ve xarici divarlari uzerinde ermeni ve rus dillerinde azerbaycan xalqina ve milletine qarsi alcaldici ve tehqiredici ifadeler ve sozler yazilmisdir Ermeniler mescidin ibadet zalindan ve yardimci otaqlarindan mal qara ve donuzlarin saxlanmasi yeni tovle kimi istifade edibler Abidenin qorunmasini ve muhafizesini temin eden huquqi senedler Silahli munaqise bas verdikde medeni deyerlerin qorunmasi haqqinda 1954 cu il Haaqa Konvensiyasi Umumdunya medeni ve tebii irsin muhafizesi haqqinda YUNESKO nun 1972 ci il konvensiyasi YUNESKO nun Ali Konvensiyasi terkibine daxil olan olkelere medeni tarixi deyerlerin qorunmasi haqqinda tovsiyeleri 1972 ci il Arxeoloji irsin muhafizesi haqqinda 1992 ci il Avropa Konvensiyasi Tarix ve Medeniyyet abidelerinin qorunmasi haqqinda Azerbaycan Respublikasinin qanunu Baki seheri 10 aprel 1998 ci il QalereyaYandan gorunusu Mescidin minareteleri Mescidin portali Mescidin gunbezleri Ilham Eliyev ve Mehriban Eliyeva Cume mescidindeAxundlariAxund Molla Mustafa Eliyev 1873 Haci Ibrahim aga Axundov Axund Molla Zulfuqar Axundov 1937 Mehemmed aga Muctehidzade Haci Barat Bagirov 1978 1993Istinadlar Mosque partially destroyed during Armenian occupation comes alive after 27 years www geo tv 2021 12 25 tarixinde Istifade tarixi 2021 12 25 redundant parameters redundant parameters redundant parameters Manenkov Kostya Azerbaijani leader hails handover of region ceded by Armenia Associated Press 20 November 2020 7 December 2020 tarixinde Istifade tarixi 20 November 2020 redundant parameters redundant parameters redundant parameters No Man s Land Inside Azerbaijan s Ghost City Of Agdam Before Its Recapture RFE RL 25 November 2020 23 August 2022 tarixinde Istifade tarixi 21 April 2021 redundant parameters redundant parameters redundant parameters