Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. |
Bəckəm (v. 21 aprel 941) — X əsrdə Abbasilər zamanı xidmət etmiş türk mənşəli Xilafət sərkərdəsi.
| Bəckəm | |
|---|---|
| ərəb. أبو الحسين بجكم المكاني | |
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | 21 aprel 941 |
| Fəaliyyəti | hərbi lider[d] |
Həyatı
Əbülhüseyn Bəckəm Təbəristandakı Ələvi hökmdarlarının sərkərdələrindən Makan bin Kakinin xidmətində muzdlu əsgər ikən seçilmiş və daha sonra Ziyari əmiri məiyətinə daxil olmuşdur. Mərdavicin türklərdən ibarət əsgəri birliklərinə qarşı pis davranmasına görə bunlar Bəckəmin idarəsində üsyan edərək hicri 323-cü (935-ci) ildə onu öldürdülər. Bu üsyandan sonra artıq Təbəristanda qala bilməyən Bəckəm yanındakə türklərlə birlikdə Abbasi xəlifəsinin ordusuna girmək məqsədiylə Bağdada hərəkət etdi. Fəqət xəlifənin mühafizəçiləri onların Bağdada girməsinə əngəl oldular. Buna görə Vasit və Bəsrə valisi İbn Raik bunları əsgəri birlikləri arasına aldı və Bəckəmi türklər və deyləmlilərdən ibarət qüvvəli bir ordunun sərkərdəliyinə təyin etdi. Bu səbəblə ona Bəckəm ər-Raiki deyilirdi.
İbn Raik hicri 324-cü sonlarında (noyabr 936) xəlifə Radi-Billah tərəfindən əmirülüməralığa təyin edildikdən sonra Bəckəm, xəlifənin nizam-intizamsız mühafizəçiləri və Əhvaz valisi Əbu Abdullah əl-Bəridiyə qarşı mübarizəsində onun başyardımçısı oldu və bu uğurları səbəbiylə sahibüşşurtalığa və eyni zamanda şərq əyalətləri valiliyinə təyin edildi (fevral 937).
Əbülhüseyn Bəckəm İbn Raiki məğlub edərək Bəsrəyə girmiş olan Bəridini qüvvələrinin sayıca az olmasına baxmayaraq məğlub etməsi Bəckəmə böyük bir etibar qazandırdı. Ancaq daha sonra Bəridinin yardım istəyinə görə Əhvaza qarşı hərəkətə keçən Büveyhi məliki Muizzüddövləyə məğlub olaraq Vasitə çəkilmək məcburiyyətində qaldı. İbn Raik Əhvazın Buveyhilərdən geri alınması üçün Bəckəmi yenidən göndərmək istədi isə də, o belə bir hərəkətə girişmədi.
Bu hadisədən sonra Bəckəm, əmirülüməra İbn Raikin vəzifəsini ələ keçirmək məqsədiylə planlar hazırlamağa başladı. Əski vəzir İbn Müqlə mallarını müsadirə etdirdiyi üçün İbn Raikə qızdı və bundan dolayı da Bəckəmi dəstəkləməyə başladı. İbn Müqlə xəlifə Radini inandıraraq onu da Bəckəm lehinə çevirdi. Bəckəm birliklərinin aylıqlarını almaq bəhanəsiylə Bağdada yürüdü və qarşısına çıxan İbn Raiki məğlub edərək şəhərə girdi (938). Xəlifə Radi bu məğlubiyyətdən sonra qaçan İbn Raikin yerinə onu əmirülüməralığa təyin etdi (938).
Bəckəm bu vəzifəyə gəlir-gəlməz, xəlifəyə ödəməkdə olduğu vergini kəsmiş olan Həmdanilərə mənsub Mosul əmiri Nasırüddövlə Həsən bin Abdullaya qarşı cəbhə aldı. Hicri 327-ci ilin əvvələrində (noyabr 938) xəlifə ilə birlikdə Mosul üzərinə yürüdü və şəhəri zəbt etdi. Bəckəmin mərkəzdən uzaqda olmasından faydalanan İbn Raik Bağdadı ələ keçirdi. Beləcə iki düşman arasında qalan Bəckəm onlarla anlaşma yoluna getdi və Tarikul-Furat, Diyanmudar, Kinnəsrin və Avasım valiliyini İbn Raikə verərək onu Bağdaddan ayrılmağa məcbur etdi. Bəckəm Aşağı İraqı nəzarətlərinə alan Buveyhilərin xilafət mərkəzini təhdidə başlamalarına görə Əbu Abdullah əl-Bəridi ilə anlaşdı. Bəridiyə Vasıt valiliyi ilə birlikdə vəzirlik rütbəsi verildi və Bəckəm onun Sara adlı qızıyla evləndi (328/939/940).
Bütün bunlara baxmayaraq Bəridinin gözü hələ əmirülüməralıqda idi. Onun bu ehtirasından vaz keçə bilmədiyini görən Bəckəm 328-ci ilin sonlarında (sentyabr 940) onu vəzirlikdən çıxartdıraraq Buveyhilərə qarşı edəcəyi səfəri sonraya saxlayıb, Vasıt üzərinə yürüdü və Bəridi tərəfindən tərk edilmiş olan şəhərə girdi. Müttaqi-Lillah xəlifə olduğu sırada Vasitdə olan Bəckəm yeni xəlifə tərəfindən da eyni vəzifəyə təyin edildi. Aprel 941-ci il tarixində Bəridiyə qarşı çıxdığı səfərdən dönərkən ovlandığı bir sırada quldurlar qrubunun hücumuna uğradı və 21 rəcəb 329 (21 aprel 941) tarixində öldürüldü.
Ərəb dilini bildiyi halda xəta etmə əndişəsiylə tərcüməçi saxladığı rəvayət edilir. Bəckəm alim və sənətkarları qoruyur, onlarla söhbət etməyi sevirdi. Tarixçi Suli və təbib Sinan bin Sabit onun dəyər verdiyi və ehsan etdiyi və xeyir verdiyi kimsələr arasında yer alır. Vasitdə bir mehmanxana (darüzziyafə) və Bağdadda bir xəstəxanə tikdirmişdi. Xəlifə Müqtədir-Billah (908-932) tərəfindən yıxdırılmış olan Bərasa məscidini şiələrin istəyinə görə yenidən inşa etdirmişdi. Cəsur olduğu qədər ehtiraslı və sərt məzaclı bir sərkərdə idi. Xəlifə Radi dövründə öz adına üzərində rəsmləri olan dinar və dirhəmlər zərb etdirmişdi.
Həmçinin bax
İstinadlar
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Tanınmayan bir türk sərkərdəsi:Əbülhüseyn Bəckəm, "Soy" dərgisi, 2010, səh. 54-57.
- Ənvər Çingizoğlu, Abbasilər dövründə türklər, Bakı:Mütərcim, 2015, 408 səh.
Xarici keçidlər
 | Şəxs və ya bioqrafiya haqqında olan bu məqalə halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin Beckem v 21 aprel 941 X esrde Abbasiler zamani xidmet etmis turk menseli Xilafet serkerdesi Beckemereb أبو الحسين بجكم المكاني Sexsi melumatlarVefat tarixi 21 aprel 941 0941 04 21 Fealiyyeti herbi lider d HeyatiEbulhuseyn Beckem Teberistandaki Elevi hokmdarlarinin serkerdelerinden Makan bin Kakinin xidmetinde muzdlu esger iken secilmis ve daha sonra Ziyari emiri meiyetine daxil olmusdur Merdavicin turklerden ibaret esgeri birliklerine qarsi pis davranmasina gore bunlar Beckemin idaresinde usyan ederek hicri 323 cu 935 ci ilde onu oldurduler Bu usyandan sonra artiq Teberistanda qala bilmeyen Beckem yanindake turklerle birlikde Abbasi xelifesinin ordusuna girmek meqsediyle Bagdada hereket etdi Feqet xelifenin muhafizecileri onlarin Bagdada girmesine engel oldular Buna gore Vasit ve Besre valisi Ibn Raik bunlari esgeri birlikleri arasina aldi ve Beckemi turkler ve deylemlilerden ibaret quvveli bir ordunun serkerdeliyine teyin etdi Bu sebeble ona Beckem er Raiki deyilirdi Ibn Raik hicri 324 cu sonlarinda noyabr 936 xelife Radi Billah terefinden emirulumeraliga teyin edildikden sonra Beckem xelifenin nizam intizamsiz muhafizecileri ve Ehvaz valisi Ebu Abdullah el Beridiye qarsi mubarizesinde onun basyardimcisi oldu ve bu ugurlari sebebiyle sahibussurtaliga ve eyni zamanda serq eyaletleri valiliyine teyin edildi fevral 937 Ebulhuseyn Beckem Ibn Raiki meglub ederek Besreye girmis olan Beridini quvvelerinin sayica az olmasina baxmayaraq meglub etmesi Beckeme boyuk bir etibar qazandirdi Ancaq daha sonra Beridinin yardim isteyine gore Ehvaza qarsi herekete kecen Buveyhi meliki Muizzuddovleye meglub olaraq Vasite cekilmek mecburiyyetinde qaldi Ibn Raik Ehvazin Buveyhilerden geri alinmasi ucun Beckemi yeniden gondermek istedi ise de o bele bir herekete girismedi Bu hadiseden sonra Beckem emirulumera Ibn Raikin vezifesini ele kecirmek meqsediyle planlar hazirlamaga basladi Eski vezir Ibn Muqle mallarini musadire etdirdiyi ucun Ibn Raike qizdi ve bundan dolayi da Beckemi desteklemeye basladi Ibn Muqle xelife Radini inandiraraq onu da Beckem lehine cevirdi Beckem birliklerinin ayliqlarini almaq behanesiyle Bagdada yurudu ve qarsisina cixan Ibn Raiki meglub ederek sehere girdi 938 Xelife Radi bu meglubiyyetden sonra qacan Ibn Raikin yerine onu emirulumeraliga teyin etdi 938 Beckem bu vezifeye gelir gelmez xelifeye odemekde oldugu vergini kesmis olan Hemdanilere mensub Mosul emiri Nasiruddovle Hesen bin Abdullaya qarsi cebhe aldi Hicri 327 ci ilin evvelerinde noyabr 938 xelife ile birlikde Mosul uzerine yurudu ve seheri zebt etdi Beckemin merkezden uzaqda olmasindan faydalanan Ibn Raik Bagdadi ele kecirdi Belece iki dusman arasinda qalan Beckem onlarla anlasma yoluna getdi ve Tarikul Furat Diyanmudar Kinnesrin ve Avasim valiliyini Ibn Raike vererek onu Bagdaddan ayrilmaga mecbur etdi Beckem Asagi Iraqi nezaretlerine alan Buveyhilerin xilafet merkezini tehdide baslamalarina gore Ebu Abdullah el Beridi ile anlasdi Beridiye Vasit valiliyi ile birlikde vezirlik rutbesi verildi ve Beckem onun Sara adli qiziyla evlendi 328 939 940 Butun bunlara baxmayaraq Beridinin gozu hele emirulumeraliqda idi Onun bu ehtirasindan vaz kece bilmediyini goren Beckem 328 ci ilin sonlarinda sentyabr 940 onu vezirlikden cixartdiraraq Buveyhilere qarsi edeceyi seferi sonraya saxlayib Vasit uzerine yurudu ve Beridi terefinden terk edilmis olan sehere girdi Muttaqi Lillah xelife oldugu sirada Vasitde olan Beckem yeni xelife terefinden da eyni vezifeye teyin edildi Aprel 941 ci il tarixinde Beridiye qarsi cixdigi seferden donerken ovlandigi bir sirada quldurlar qrubunun hucumuna ugradi ve 21 receb 329 21 aprel 941 tarixinde olduruldu Ereb dilini bildiyi halda xeta etme endisesiyle tercumeci saxladigi revayet edilir Beckem alim ve senetkarlari qoruyur onlarla sohbet etmeyi sevirdi Tarixci Suli ve tebib Sinan bin Sabit onun deyer verdiyi ve ehsan etdiyi ve xeyir verdiyi kimseler arasinda yer alir Vasitde bir mehmanxana daruzziyafe ve Bagdadda bir xestexane tikdirmisdi Xelife Muqtedir Billah 908 932 terefinden yixdirilmis olan Berasa mescidini sielerin isteyine gore yeniden insa etdirmisdi Cesur oldugu qeder ehtirasli ve sert mezacli bir serkerde idi Xelife Radi dovrunde oz adina uzerinde resmleri olan dinar ve dirhemler zerb etdirmisdi Hemcinin baxIstinadlarMenbeEnver Cingizoglu Taninmayan bir turk serkerdesi Ebulhuseyn Beckem Soy dergisi 2010 seh 54 57 Enver Cingizoglu Abbasiler dovrunde turkler Baki Mutercim 2015 408 seh Xarici kecidler Sexs ve ya bioqrafiya haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin