Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Budaq xan Qacar - Səfəvi sərkərdəsi, vəzifəli Qacar əyanlarından biri, Şah Təhmasibin təvaçisi, Qəndəhar hakimi, Şah Təhmasibin kiçik oğlu Murad Mirzənin lələsi.
| Budaq xan Qacar | |
|---|---|
| Doğum tarixi | XVI əsr |
| Vəfat tarixi | XVI əsrin ikinci yarısı |
| Vəfat yeri | Xorasan bəylərbəyi, Səfəvilər dövləti |
| Vəfat səbəbi | Sarı Quzğanla döyüşdə öldürülmüşdür. |
| Fəaliyyəti | Qəndahar hakimi |
Hicri 944/1538 və hicri 952 /1546-cı illərdə iki dəfə Qəndəharda hakimlik etmişdir. Budaq xan Qacar Nişapurda özbək Sarı Quzğanla döyüşdə öldürülmüşdür.
Həyatı
Mənbələrdə Budaq xan Qacar haqqında ilk məlumata anonim müəllif tərəfindən qələmə alınmış Tarix-i Qızılbaşan əsərində rast gəlinir. Mənbədə qeyd olunur ki, 1536-cı ilin may ayının 30-da Təhmasib Qəndəhar üzərinə yürüşə başladı. Əmir Xacə Kəlan əmirlərindən olan Keçi Xacəyə Qəndəhar qalasını qorumaq vəzifəsi tapşırılmışdı. O Şah Təhmasibə qarşı müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu anlayıb, şəhəri və qalanı ona təslim edir. Şah Təhmasib isə vəzifəli əyanların hədiyyələrini qəbul etdikdən sonra 1537-ci ildə Qəndəharın idarəsini Budaq xan Qacara tapşırır. Bəzi tarixçilərə görə Əfqanıstanın tərkibində olan Həzara bölgəsi də bu zaman Qəndəhar hakimliyinə tabe idi.
Kamran Mirzəyə məğlub olması
Şah Təhmasib Herata qayıtdıqdan sonra hicri 944 / 1537-ci ildə Kamran Mirzə böyük bir qoşunla Qəndəhara hücum edir. O Budaq xanın rəhbərliyindəki ordunu məğlub edir və Şahverdi bəyi əsir götürür. Bu zaman Budaq xan Şah Təhmasib tərəfindən kömək göndərilməyəcəyini düşünüb Kamran Mirzə ilə danışıq aparmaq qərarına gəlir. Daha sonra isə Qəndəharı Kamran Mirzəyə təslim edir. Qarşılığında isə Kamran Mirzə Şahverdi bəyi təhvil verir. Qəndəharı təslim etdikdən sonra Budaq xan Qəzvinə doğru yola düşür.
Hümayun şaha kömək üçün göndərilməsi
Hicri 951 (1544)-ci ildə Hümayun Sistan hakimi Əhməd Sultan Şamlı tərəfindən padşaha layiq təmtəraqla qəbul edilərək Herata yola salınmışdı. Hümayun ona hər cür qonaqpərvərlik və dostluq nişanələri izhar edən I Şah Təhmasib tərəfindən mehribanlıqla qarşılandı. Hümayun Ərdəbildə Şeyx Səfiəddinin türbəsi qarşısında “baş əydi”, bundan sonra isə saraya qayıtdı. Müxtəlif məlumatlara görə, I Şah Təhmasib tərəfindən Budaq xan Qacar və Şahverdi bəy Ustaclı başda olmaqla 6 mindən 12 min nəfərədək qızılbaş Hümayunun sərəncamına verildi. Şah Təhmasib Budaq xan Qacara ilk əvvəl Qəndəharı və Zəmirdavəri sonra isə Kabil və Qəznəyni alaraq Hümayuna təslim etməyi tapşırdı. Müqaviləyə əsasən Budaq xan Şah Təhmasibin kiçik oğlu Murad Mirzənin lələsi və təmsilçisi kimi Qəndəharı ələ keçirdi. Hümayun şah öz adamları ilə birlikdə Qəndəharın kənarında Ərgəndabda gözləyirdi. Qızılbaşlar Əsgəri Mirzəni Şaha aparmaq istədilər lakin Hümayun şah buna icazə vermədi. Şah Təhmasibin Qəzneyni və Kabilu işğalını əmr etməsinə baxmayaraq yaranan anlaşmazlıq nəticəsində qızılbaşlar Qəndəharı tərk edərək öz vilayətlərinə qayıtdılar. Sadəcə Budaq xan kiçik bir ordu ilə Qəndəharda hakim olaraq qaldı. Qısa müddət sonra Murad Mirzə vəfat etdi.
Bu hadisələrdən sonra Hümayun şah qərara gəldi ki, qızılbaşları Qəndəhardan çıxarsın və şəhəri ələ keçirsin. Bu barədə Bayram bəy ilə məsləhətləşdikdən sonra Budaq xan Qacar ilə döyüşməmək qərarına gəldi. Lakin Budaq xan atlıları ilə birlikdə onların Qəndəhara girişinə mane olurdu. Hümayun şah hiyləyə əl ataraq süvarilərinin bir qismini ot və odun satıcısı adı ilə şəhərə saldı. Əmirlərinə isə hücum əmrini gözləməyi tapşırdı. Beləliklə Hümayun şah Qəndəhar şəhərini ələ keçirdi. Budaq xan müdafiənin mənasız olduğunu görüb şəhəri təslim etdi. Hümayun şah Budaq xana icazə verdi ki, qoşununu da götürüb Qəzvinə geri qayıtsın.Şah Təhmasibə xəyanət edən Hümayun şah yalandan məktub yazaraq bildirdi ki, guya Budaq xan Herat əhalisinə qarşı pis rəftar göstərirmiş. Buna görə də Qəndəharı ələ keçirmək zərurəti yaranıbmış. O həmçinin bildirir ki, şəhər hələ də Səfəvi hakimiyyətindədir. Hicri 944/1538 və hicri 952 /1546-cı illərdə iki dəfə Qəndəharı tərk etdiyinə görə Budaq xan nüfuzdan düşmüşdü.
Ölümü
Budaq xan Qacar Nişapurda özbək Sarı Quzğanla döyüşdə öldürülmüşdür.
İstinadlar
- Məhəmmədi, 1993. səh. 36
- Cavanşir, 2007. səh. 576
- Cavanşir, 2007. səh. 577
- Əfəndiyev, 2007. səh. 119-120
- Savory, 2007. səh. 66
- Thackston, 2004
- Savory, 2007. səh. 66–67
- Sukumar, 1992. səh. 89
- Münşi, 2009. səh. 91
- Sukumar, 1992. səh. 92
Mənbə
- M.Ə.Məhəmmədi. TARİX-İ QEZELBAŞAN. Bakı: Azərbaycan nəşriyyatı. 1993. səh. 48.
- İsgəndər bəy Münşi Türkman. Tarix-i Aləmara-yi Abbasi (Abbasın dünyanı bəzəyən tarixi) (PDF). I. Bakı: Təhsil. AMEA A.A.Bakıxanov adına Tarix İnstitutu. 2009. səh. 792.
- Ray Sukumar , nstitute of Central and West Asian Studies, Karachi. Bairam Khan. Karachi: Institute of Central and West Asian Studies. University of Karachi. 1992.
- Babək Cavanşir. İRAN’DAKİ TÜRK BOYLARI ve BOY MENSUBU KİŞİLER (SAFEVÎ DÖNEMİ – I. ŞAH TAHMASB HÂKİMİYETİNİN SONUNA KADAR / 1576). İstanbul: T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Programı. 2007. səh. 896.
- Roger M. Savory. Iran Under the Safavids. Cambridge: Cambridge University Press. 2007. ISBN .
- Wheeler M. Thackston. HOMĀYUN PĀDEŠĀH. New York: Encyclopædia Iranica. 2004.
- Oqtay Əfəndiyev. Azərbaycan Səfəvilər dövləti. Bakı: Şərq-Qərb. 2007. səh. 344. ISBN .
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Budaq xan Qacar Sefevi serkerdesi vezifeli Qacar eyanlarindan biri Sah Tehmasibin tevacisi Qendehar hakimi Sah Tehmasibin kicik oglu Murad Mirzenin lelesi Budaq xan QacarDogum tarixi XVI esrVefat tarixi XVI esrin ikinci yarisiVefat yeri Xorasan beylerbeyi Sefeviler dovletiVefat sebebi Sari Quzganla doyusde oldurulmusdur Fealiyyeti Qendahar hakimi Hicri 944 1538 ve hicri 952 1546 ci illerde iki defe Qendeharda hakimlik etmisdir Budaq xan Qacar Nisapurda ozbek Sari Quzganla doyusde oldurulmusdur HeyatiMenbelerde Budaq xan Qacar haqqinda ilk melumata anonim muellif terefinden qeleme alinmis Tarix i Qizilbasan eserinde rast gelinir Menbede qeyd olunur ki 1536 ci ilin may ayinin 30 da Tehmasib Qendehar uzerine yuruse basladi Emir Xace Kelan emirlerinden olan Keci Xaceye Qendehar qalasini qorumaq vezifesi tapsirilmisdi O Sah Tehmasibe qarsi muqavimet gostermeyin menasiz oldugunu anlayib seheri ve qalani ona teslim edir Sah Tehmasib ise vezifeli eyanlarin hediyyelerini qebul etdikden sonra 1537 ci ilde Qendeharin idaresini Budaq xan Qacara tapsirir Bezi tarixcilere gore Efqanistanin terkibinde olan Hezara bolgesi de bu zaman Qendehar hakimliyine tabe idi Kamran Mirzeye meglub olmasi Sah Tehmasib Herata qayitdiqdan sonra hicri 944 1537 ci ilde Kamran Mirze boyuk bir qosunla Qendehara hucum edir O Budaq xanin rehberliyindeki ordunu meglub edir ve Sahverdi beyi esir goturur Bu zaman Budaq xan Sah Tehmasib terefinden komek gonderilmeyeceyini dusunub Kamran Mirze ile danisiq aparmaq qerarina gelir Daha sonra ise Qendehari Kamran Mirzeye teslim edir Qarsiliginda ise Kamran Mirze Sahverdi beyi tehvil verir Qendehari teslim etdikden sonra Budaq xan Qezvine dogru yola dusur Humayun saha komek ucun gonderilmesi Hicri 951 1544 ci ilde Humayun Sistan hakimi Ehmed Sultan Samli terefinden padsaha layiq temteraqla qebul edilerek Herata yola salinmisdi Humayun ona her cur qonaqperverlik ve dostluq nisaneleri izhar eden I Sah Tehmasib terefinden mehribanliqla qarsilandi Humayun Erdebilde Seyx Sefieddinin turbesi qarsisinda bas eydi bundan sonra ise saraya qayitdi Muxtelif melumatlara gore I Sah Tehmasib terefinden Budaq xan Qacar ve Sahverdi bey Ustacli basda olmaqla 6 minden 12 min neferedek qizilbas Humayunun serencamina verildi Sah Tehmasib Budaq xan Qacara ilk evvel Qendehari ve Zemirdaveri sonra ise Kabil ve Qezneyni alaraq Humayuna teslim etmeyi tapsirdi Muqavileye esasen Budaq xan Sah Tehmasibin kicik oglu Murad Mirzenin lelesi ve temsilcisi kimi Qendehari ele kecirdi Humayun sah oz adamlari ile birlikde Qendeharin kenarinda Ergendabda gozleyirdi Qizilbaslar Esgeri Mirzeni Saha aparmaq istediler lakin Humayun sah buna icaze vermedi Sah Tehmasibin Qezneyni ve Kabilu isgalini emr etmesine baxmayaraq yaranan anlasmazliq neticesinde qizilbaslar Qendehari terk ederek oz vilayetlerine qayitdilar Sadece Budaq xan kicik bir ordu ile Qendeharda hakim olaraq qaldi Qisa muddet sonra Murad Mirze vefat etdi Bu hadiselerden sonra Humayun sah qerara geldi ki qizilbaslari Qendehardan cixarsin ve seheri ele kecirsin Bu barede Bayram bey ile meslehetlesdikden sonra Budaq xan Qacar ile doyusmemek qerarina geldi Lakin Budaq xan atlilari ile birlikde onlarin Qendehara girisine mane olurdu Humayun sah hiyleye el ataraq suvarilerinin bir qismini ot ve odun saticisi adi ile sehere saldi Emirlerine ise hucum emrini gozlemeyi tapsirdi Belelikle Humayun sah Qendehar seherini ele kecirdi Budaq xan mudafienin menasiz oldugunu gorub seheri teslim etdi Humayun sah Budaq xana icaze verdi ki qosununu da goturub Qezvine geri qayitsin Sah Tehmasibe xeyanet eden Humayun sah yalandan mektub yazaraq bildirdi ki guya Budaq xan Herat ehalisine qarsi pis reftar gosterirmis Buna gore de Qendehari ele kecirmek zerureti yaranibmis O hemcinin bildirir ki seher hele de Sefevi hakimiyyetindedir Hicri 944 1538 ve hicri 952 1546 ci illerde iki defe Qendehari terk etdiyine gore Budaq xan nufuzdan dusmusdu OlumuBudaq xan Qacar Nisapurda ozbek Sari Quzganla doyusde oldurulmusdur IstinadlarMehemmedi 1993 seh 36 Cavansir 2007 seh 576 Cavansir 2007 seh 577 Efendiyev 2007 seh 119 120 Savory 2007 seh 66 Thackston 2004 Savory 2007 seh 66 67 Sukumar 1992 seh 89 Munsi 2009 seh 91 Sukumar 1992 seh 92MenbeM E Mehemmedi TARIX I QEZELBASAN Baki Azerbaycan nesriyyati 1993 seh 48 Isgender bey Munsi Turkman Tarix i Alemara yi Abbasi Abbasin dunyani bezeyen tarixi PDF I Baki Tehsil AMEA A A Bakixanov adina Tarix Institutu 2009 seh 792 Ray Sukumar nstitute of Central and West Asian Studies Karachi Bairam Khan Karachi Institute of Central and West Asian Studies University of Karachi 1992 Babek Cavansir IRAN DAKI TURK BOYLARI ve BOY MENSUBU KISILER SAFEVI DONEMI I SAH TAHMASB HAKIMIYETININ SONUNA KADAR 1576 Istanbul T C Mimar Sinan Guzel Sanatlar Universitesi Sosyal Bilimler Enstitusu Tarih Anabilim Dali Ortacag Tarihi Programi 2007 seh 896 Roger M Savory Iran Under the Safavids Cambridge Cambridge University Press 2007 ISBN 9780521042512 Wheeler M Thackston HOMAYUN PADESAH New York Encyclopaedia Iranica 2004 Oqtay Efendiyev Azerbaycan Sefeviler dovleti Baki Serq Qerb 2007 seh 344 ISBN 978 9952 34 101 0