Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bor-azot-kükürd saxlayan alkilfenolyat aşqarları - molekul tərkiblərinə müxtəlif fraqmentlər halında daxil edilən azot, kükürd, bor atomları daxil edilən aşqarlardır.
Ümumi məlumat
dünya miqyasında yağlara əlavələri kimi alınması və tətbiqi 70-80 il əvvələ təsadüf edir. Sovetlər birliyində bu aşqarların sənayedə istehsalı 1950-ci illərdən başlamışdır. Onların nümayandələri yüksək kül ədədinə və aşağı qələviliyə malik barium duzlarından ibarət olmuşdur. Inkişaf edən texnika ilə bağlı, mühərriklərin müasir tələblərinə cavab verə bilmədikləri üçün az küllü və yüksək qələvili kalsium duzları ilə əvəz edilmişlər. əlverişli motor yağı əlavələri edən onların çoxfunksiyalı olmalarıdır. Bu keyfiyyətlər neytrallaşdırıcı-yuyucu və dispersedici, korroziya, oksidləşmə, yeyilməyə qarşı, termiki stabillik, mühafizə edici, suya davamlıq kimi xassələrdir. Göstərilən xassələr onların molekul tərkiblərinə müxtəlif fraqmentlər halında daxil edilən azot, kükürd, bor, heteroatomları, karboksil, hidroksil qrupları, fenolyat, karbonat, karboksilat kimi qələvilik mərkəzləri ilə bağlıdır. Bütün bunlar motor yağı vasitəsi ilə mühərrik detallarına çatdırılaraq, onun istismar müddətinin uzanmasına səbəb olur.
Alınması
Fenolyatların alınmasında mühüm şərtlərdən biri korroziyon aqressiv fenol OH-larının qapanmasıdır ki, bunun da ən əlverişli yolu , xüsusən ilə mümkün olur. Bu həm də onun neytrallaşdırıcı və dispersedici xassələrini şərtləndirir. Eyni zamanda bu məhsulların bis molekullardan alınması daha əlverişlidir. Bis molekullar alkilfenol həlqələrini bağlayan körpü −CH2−, sulfid (−C−S−), disulfid (−S−S−), amino-metil qrupları və s. tətbiqindən yaranır. Bu heteroatomların nəinki müxtəlifliyi və sinergizmi, hətta birinin müxtəlif fraqmentlər tərkibində olması quruluşu funksional təsirləri dəyişir; artırır, azalırdır və s.
Törəmələri-bor saxlayanlar
Alkilfenolyatların funksional xassələrini gücləndirən, bu təsirləri daha ümidverici edən heteroatomlardan biri də bordur. Bor elementi kiçik radiusludur və onun boş orbitallarının müsbət yükü böyükdür. Bunun vasitəsi ilə o, metal elektronları ilə ümumiləşmiş elektron mühiti yaratmaqla ona diffuziya edir, oksidlşmə prosesində metalın katalitik təsirini dəf edir. Metalın səthində MeB, Me3B2, B2O3 kimi, azotlu birləşmələrdən həm də BN kimi möhkəm, laylı quruluşa malik qoruyucu təbəqələr yaradır. Bor elementi digər N və S saxlayan üzvi maddələr tərkibində atomların sinergizmindən oxşar təsirlər göstərir. Borlaşdırıcı agent olaraq Bhal3, BN, H3BO3 və onun törəmələri tətbiq edilə bilər. Bunlardan ən asan tapılan, alınma texnologiyası sadə olan, birləşmələrinin oksidləşməyə davamlığı böyük olan agent bor turşusudur. Bu maddələr N→B, S−B→N tərkibli aşqarlardır. Yuxarıda adı çəkilən funksional xassələrin əksəri bunlarda daha ümidverici, daha intensiv alınır. Borun aid olduğu azot və kükürddən ibarət bir sistemdə həm koordinasion, həm də kovalent –efir əlaqələri, tsikllər əmələ gəlir ki, bu da effektliklərin artmasına kömək edir. Borla bağlı beş üzvlü tsiklik fraqmentlərin yaranması xüsusən suya davamlıq xassələrinin artmasına səbəb olur. Belə təsirlərin alkilfenolların yaxud kükürdləşmiş alkilfenolların alkanolaminlərlə aminometilləşməsindən və bor turşusu ilə kondensləşməsindən alınan aşqarlarda
- Monoetanolaminlə
- Dietanolaminlə-kimi fraqmentlərin olması ilə əlaqədar olduğunu söyləmək olar.
Tətbiqi
Ilk dəfə belə alkilfenolyatlar AMEA Aşqarlar Kimyası İnstitutunda alınmışdır. AKİ-114B, AKİ-115B, AKİ-210B, AKİ-214B, AKİ-219B, AKİ-227B, AKİ-228B və s. Bor-azot, bor-azot-kükürd saxlayan alkilfenolyatlar sənaye, nəqliyyat, gəmi motor yağlarının hazırlanmasında istifadə edilə bilərlər.
Mənbə
- Кулиев А.М. Химия и технология присадок к маслам и топливам. Л. Химия. 1985.
- Селезнева И.Е., Левин А.Я., Монин С.В. Детергентно-диспергирующие присадки к моторным маслам. // Xимия и технология топлив и масел. 1999. №6, С. 39-43.
- Беляева О.В., Шабанова Е.В. Применение борсодержащих соединений в качестве присадок к смазочным маслам. / Нефтянные и синтетические смазочные материалы. Сборник научных трудов. 1988, вып. 55. С. 47-56
- Грень А.И., Кузнецов В.В. Химия циклических эфиров борных кислот. Киев, Наук. Думка 1988. 160с.
- Contras R., Garlia C., Macilla T. The N→B coordination in hindered cyclic hexylboranic esters derived from diethanolamines.// J.Organo metallic chemistry. 1983. T. 246. C. 213-217
- Pat. 6010986. US. Yan. 4. 2000. Alcohol borate esters to improve bearinqg corrosion in engine oils. / Carl F, Stachew, Wickliffe et al both of Ohio. The Lubriz. Corp.
İstinadlar
- М., 1977; Пел тер А., Смит К., в кн.: Общая органическая химия, пер. с англ., т. 6, ч. 14, М., 1984, с. 233—537
- Михайлов Б. М., Бубнов Ю. Н., Борорганические соединения в органическом синтезе
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bor azot kukurd saxlayan alkilfenolyat asqarlari molekul terkiblerine muxtelif fraqmentler halinda daxil edilen azot kukurd bor atomlari daxil edilen asqarlardir 1 2 dikarbododekaboran terkibinde borsaxlayan uzvi birlesmeUmumi melumatdunya miqyasinda yaglara elaveleri kimi alinmasi ve tetbiqi 70 80 il evvele tesaduf edir Sovetler birliyinde bu asqarlarin senayede istehsali 1950 ci illerden baslamisdir Onlarin numayandeleri yuksek kul ededine ve asagi qeleviliye malik barium duzlarindan ibaret olmusdur Inkisaf eden texnika ile bagli muherriklerin muasir teleblerine cavab vere bilmedikleri ucun az kullu ve yuksek qelevili kalsium duzlari ile evez edilmisler elverisli motor yagi elaveleri eden onlarin coxfunksiyali olmalaridir Bu keyfiyyetler neytrallasdirici yuyucu ve dispersedici korroziya oksidlesme yeyilmeye qarsi termiki stabillik muhafize edici suya davamliq kimi xasselerdir Gosterilen xasseler onlarin molekul terkiblerine muxtelif fraqmentler halinda daxil edilen azot kukurd bor heteroatomlari karboksil hidroksil qruplari fenolyat karbonat karboksilat kimi qelevilik merkezleri ile baglidir Butun bunlar motor yagi vasitesi ile muherrik detallarina catdirilaraq onun istismar muddetinin uzanmasina sebeb olur AlinmasiFenolyatlarin alinmasinda muhum sertlerden biri korroziyon aqressiv fenol OH larinin qapanmasidir ki bunun da en elverisli yolu xususen ile mumkun olur Bu hem de onun neytrallasdirici ve dispersedici xasselerini sertlendirir Eyni zamanda bu mehsullarin bis molekullardan alinmasi daha elverislidir Bis molekullar alkilfenol helqelerini baglayan korpu CH2 sulfid C S disulfid S S amino metil qruplari ve s tetbiqinden yaranir Bu heteroatomlarin neinki muxtelifliyi ve sinergizmi hetta birinin muxtelif fraqmentler terkibinde olmasi qurulusu funksional tesirleri deyisir artirir azalirdir ve s Toremeleri bor saxlayanlarAlkilfenolyatlarin funksional xasselerini guclendiren bu tesirleri daha umidverici eden heteroatomlardan biri de bordur Bor elementi kicik radiusludur ve onun bos orbitallarinin musbet yuku boyukdur Bunun vasitesi ile o metal elektronlari ile umumilesmis elektron muhiti yaratmaqla ona diffuziya edir oksidlsme prosesinde metalin katalitik tesirini def edir Metalin sethinde MeB Me3B2 B2O3 kimi azotlu birlesmelerden hem de BN kimi mohkem layli qurulusa malik qoruyucu tebeqeler yaradir Bor elementi diger N ve S saxlayan uzvi maddeler terkibinde atomlarin sinergizminden oxsar tesirler gosterir Borlasdirici agent olaraq Bhal3 BN H3BO3 ve onun toremeleri tetbiq edile biler Bunlardan en asan tapilan alinma texnologiyasi sade olan birlesmelerinin oksidlesmeye davamligi boyuk olan agent bor tursusudur Bu maddeler N B S B N terkibli asqarlardir Yuxarida adi cekilen funksional xasselerin ekseri bunlarda daha umidverici daha intensiv alinir Borun aid oldugu azot ve kukurdden ibaret bir sistemde hem koordinasion hem de kovalent efir elaqeleri tsikller emele gelir ki bu da effektliklerin artmasina komek edir Borla bagli bes uzvlu tsiklik fraqmentlerin yaranmasi xususen suya davamliq xasselerinin artmasina sebeb olur Bele tesirlerin alkilfenollarin yaxud kukurdlesmis alkilfenollarin alkanolaminlerle aminometillesmesinden ve bor tursusu ile kondenslesmesinden alinan asqarlarda Monoetanolaminle Dietanolaminle kimi fraqmentlerin olmasi ile elaqedar oldugunu soylemek olar TetbiqiIlk defe bele alkilfenolyatlar AMEA Asqarlar Kimyasi Institutunda alinmisdir AKI 114B AKI 115B AKI 210B AKI 214B AKI 219B AKI 227B AKI 228B ve s Bor azot bor azot kukurd saxlayan alkilfenolyatlar senaye neqliyyat gemi motor yaglarinin hazirlanmasinda istifade edile bilerler MenbeKuliev A M Himiya i tehnologiya prisadok k maslam i toplivam L Himiya 1985 Selezneva I E Levin A Ya Monin S V Detergentno dispergiruyushie prisadki k motornym maslam Ximiya i tehnologiya topliv i masel 1999 6 S 39 43 Belyaeva O V Shabanova E V Primenenie borsoderzhashih soedinenij v kachestve prisadok k smazochnym maslam Neftyannye i sinteticheskie smazochnye materialy Sbornik nauchnyh trudov 1988 vyp 55 S 47 56 Gren A I Kuznecov V V Himiya ciklicheskih efirov bornyh kislot Kiev Nauk Dumka 1988 160s Contras R Garlia C Macilla T The N B coordination in hindered cyclic hexylboranic esters derived from diethanolamines J Organo metallic chemistry 1983 T 246 C 213 217 Pat 6010986 US Yan 4 2000 Alcohol borate esters to improve bearinqg corrosion in engine oils Carl F Stachew Wickliffe et al both of Ohio The Lubriz Corp IstinadlarM 1977 Pel ter A Smit K v kn Obshaya organicheskaya himiya per s angl t 6 ch 14 M 1984 s 233 537 Mihajlov B M Bubnov Yu N Bororganicheskie soedineniya v organicheskom sinteze