Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Birinci Yeddioymaq — Azərbaycan Respublikasının Masallı rayonunun Yeddioymaq inzibati ərazi vahidində kənd.
| Birinci Yeddioymaq | |
|---|---|
| Ölkə |  Azərbaycan |
| Rayon | Masallı rayonu |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi | 1998 (2099) nəfər |
| Digər | |
| masallilar.jimdo.com | |
Əhalisi
1859-1864-cü ilə olan məlumata əsasən Bakı quberniyasının Lənkəran qəzasının Yeddioymaq kəndində 124 evdə 462 nəfəri kişilər, 415 nəfəri isə qadınlar olmaqla 877 nəfər şiə təriqətli müsəlman azərbaycanlılar yaşayırdı. Kənd həmin tarixdə dövlət xəzinəsinə məxsus idi və kənddə bir məscid var idi. Hazırda kənd əhalisinin sayı 1998 nəfərdir.
Toponimiyası
Yaşayış məntəqəsi Şahsevənlərin yeddioymaq qolunun Talış xanlığı dövründə burada məskunlaşması nəticəsində yaranmışdır. Etnotoponimdir. Oykonimin birinci komponenti "baş, əsas, mənbə" mənalarını bildirir.
Tarixi
Məlumata görə ilk yaranışda Yeddioymaq kəndi, yeddi tayfadan ibarət olmuşdur. Son dövrlərə qədər də kənd yeddi tayfadan ibarət idi: bəylər, axundlu, rəcəbilili, korlar, abaslı, məşədirəhimli və tağılı. Bu tayfaların hər birinin tarixdə yeri və rolu olmuşdur. Kənddə bu tayfalardan törəyən kiçik tayfalar da mövcuddur.
İllər keçdikcə tayfalar qaynayıb bir-birinə qarışmışdır. Yaşlı nəsil kəndin bu tayfalardan əmələ gəldiyini göstərirlər. Hətta bu tayfaların yeddi qardaş olduğunu göstərirlər. Görünür bu türk tayfalarının birliyinə işarədir.
"Oymaq" sözü bir neçə mənada işlənir. Azərbaycan Ensiklopediyasında qeyd olunub ki, mahal, yurd, oba, məskən və s. Mənaları bildirən termindir. Oymaq ifadəsi tayfa, habelə köçəri maldar məskənlərini bildirmək üçün də işlədilirdi. Oymaqda qədim quruplar, nəsil və icmaya (bəzən də müxtəlif icmalar) birləşirdi. Əbdülqazi Bahadır xana (XVII əsr) görə oymaq sözü uyğur, qədim terk və monqol dillərində "toplamaq", "qaydaya tabe olmaq" mənasına uyğun gəlir. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatında "oymaq " sözünə tez-tez rast gəlinir.
Görkəmli alim Əsgər Zahidovun yazdığına görə "Yeddioymaq talış xanlığının Rusiyaya birləşməsindən qabaq oturaq həyata keçmiş Şahsevən tayfalarındandı.
"Oymaq" türk mənşəli sözdür. Oymaq müxtəlif qruplarda cəmləşən sakinlərin bir yerdə yaşaması ilə əlaqədar yaranmışdır. Oymaq hər qəbilə və tayfadan kiçik qurp hesab olunur"
Kəndin 200-250 il tarixi vardır. Vaxtilə burada Qarabağdan və Təbrizdən köçüb gələnlər indiki I Yeddioymaq, II Yeddioymaq arasında çadır salıblar. Çadırlar oymaqı xatırlatdığına görə buranın sakinləri kəndə Yeddioymaq adını vermişlər".
"Oymaq " sözü həm türk, həm də monqol dillərində "tayfa" deməkdir. Həştərxan kalmıklarında "oymaq" sözü ilə bir-biri ilə qohum olan bir sıra qrup ailələr işarələndirilir. "Masallı rayonundakı Birinci Yeddioymaq və İkinci Yeddioymaq kəndləri və onların adları da bu yolla yaranmışdır. Talış xanlığının Rusiyaya birləşməsindən əvvəl Şahsevənlərin bu zonada oturaq həyat keçmələri ilə əlaqədar yaranan Yeddioymaq kəndi sonralar genişlənərək iki yerə ayrılmış və yaranan eyniadlı kəndləri bir-birindən fərqləndirmək üçün önlərinə birinci və ikinci ünsürləri əlavə edilmişdir. Toponimlərin tərkibindəki "oymaq" sözü türk mənşəli olub bir sıra türk dilləri və dialektlərində və o cümlədən azərbaycan dilinin Sabirabad, Oğuz, Şəki şivələrində oyax xalq, tayfa, ailə, köçəri qrup və s. mənalarında işlənir".
Müxtəlif dövrlərdə buraxılmış rus xəritələrinə əsaslanan tarixçi Əli Hüseynzadənin fikirincə "Qızılağac kəndinin cənubunda Xəzər dənizinin sahilində bir-birinə yaxın iki Yeddioymaq kəndi olmuşdur. 1903-cü ilə aid bir xəritədə Bolqarçay ilə Araz arasında Qaradonlunun cənubunda İran sərhədinə yaxın bir Yeddioymaq da qeyd edilir. Amma iki əvvəlki kənd xəritədə yoxdur. 1921-ci il siyahısında Lənkəran qəzasının Ərkivan nahiyyəsində iki Yeddioymaq kəndi göstərilir. Hər iki kəndin əhalisi azərbaycanlı olmuşdur.
Mülahizədə "yeddioymaq" sözünün mahiyyəti əhalinin ərazidə məskunlaşması tarixi və mənşəyi haqqında məlumat verilmir.
Göründüyü kimi, Yeddioymaq adına və Yeddioymaq tayfalarına azərbaycanın digər yerlərində rast gəlinir.
Sabir Nəsiroğlu "Həməşəradan gələn səslər" kitabında yazır. "Rayonumuzda məskunlaşan qızılağaclılar əsasən əcirlilərin müxtəlif tirə və nəsillərinin nümayəndələridir. Yeddioymaq Əmirxanlı, Xançobanlı və s. tirlərin kütləvi halda yaşadıqları məhəllələrə köçüb gəldiyi yurdlarının adını vermişlər. Lakin yerli əhali bu ailələri ümumi olaraq qızılağaclılar kimi adlandırırlar. Hal-hazırda bu ailələr cəlilabadlılara tam şəkildə qaynıyıb-qarışmışlar".
Türk tarixinin gözəl bilicisi Qiyasəddin Qeybullayevə görə "Şahsevənlərin azərbaycan ərzisinə köçməsi müxtəlif vaxtlarda baş vermişdir. Birinci 19-cu əsrin əvvəllərində və Talış xanlığının Rusiyaya birləşdirilməsindən sonra şahsevənlərin bir hissəsi oturaq həyata keçərək Yeddioymaq kəndinin əsasını qoydular. Digər hissəsi isə yarımköçəri təsərrüfatlarını qurdular".
Görkəmli Azərbaycan səyyahı H.Şirvani Yeddioymaq kəndlərinin ərazisini "Lənkəran Muğanı" kimi xarakterizə edərək yazır: "Əhalisi əsasən şiə məhzəblidir. Türk dilində danışırlar. Uzaqdan gələn adamlarla mehribandırlar. Qızıl baş tayfasından şahsevənlər o ölkədə çoxdur".
Azərbaycan xalqının tərkibinə daxil olan tayfalardan biri də şahsevənlərdir. Şahsevənlər 17-ci əsrdə köçəri tayfa ittifaqı nəticəsində yaranmışdır.
Şahsevən sözü "şahı sevən gəlsin" ifadəsinin qısaldılmış şəklidir. Məhz bu sözlərlə I Şah Abbasın (1587-1629) hakimiyyətini möhkəmləndirmək, yerlərdə şahı təğlib etmək məqsədilə şah tərəfdarlarının ilk dəstələri ətrafındakı adamlara müraciət etmişlər. Şah Abbas bu tayfaları əsasən Şimal rayonlarına göndərərdi. Xüsusilə Muğanda çoxlu şahsevən ailələri dövlətinin tərkibində əsas hərbi siyasi qüvvə kimi tanınmışdılar. Səfəvi şahları şahsevənlərə inanır, onlara xüsusi imtiyazlar verir, torpaq sahələri və mülklər bağışlayırdılar.
Talış xanlığının tarixindən bəhs edən M.Əhməd "Əxbarnamə" əsərində Yeddioymaq əhalisinin şahsevən türk tayfalarından ibarət olduğunu, onların 19-cu əsrdə bu ərazilərdə məşkunlaşdığını və hətta Qızılağac kəndi yaxınlığında Şahsevən kəndi olduğunu söyləyir.
Tarixi mənbələrin verdiyi məlumata görə şahsevənlər döyüşkən tayfa idilər. Vaxtı ilə Quba xanı Fətəli xan öz sərhədlərini möhkəmləndirmək məqsədi ilə Muğanda yerləşən şahsevənləri xanlığın ərazisinə köçürdü.
Göründüyü kimi şahsevənlərin tarixi və onların Yeddioymaq ərazisində məskunlaşması yaxın əsrləri əhatə edir.
Kəndin ilk ali təhsillisi Teymurbəy Məmmədbəy oğlu Bayraməlibəyov olmuşdur.(1862-1937).
Yeddioymaqakı 19-cu əsrə aid məscidilər ərazi vahidinin tarixi abidələri hesab olunur. Ərazi Qasımlı, 1-ci və 2-ci Yeddioymaq kəndlərindən ibarətdir.
Yeddiomaq kənddəkilərin əsas məşğuliyyəti əkinçilik və heyvandarlıqdır.[]
Həmçinin bax
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının inzibati - erazi bölgüsü. Məlumat toplusu. Bakı - 2013. 488 səh.
- Qeyd: mənbədə şahsevənlər
- Списки населенных мест Российской Империи. По Кавказскому краю составленные и издаваемые Кавказским статистическим комитетом при Главном управлении Наместника Кавказского. LXV. Бакинская губерния. Списокь населенных мест по сведениямь 1859 по 1864 годь. Кавказскимь стататистическимь комитетомь при Главном управлении наместника кавказского. Составлен главным редактором Комитета Н. Зейдлицем. Тифлись. В Типографии главного управления наместника кавказского. 26 ноября 1870 г./Содержание: Спискок населённых мест Бакинской губернии. стр. 37[ölü keçid]
- Azərbaycan Respublikası əhalisinin siyahıyaalınması 2009-cu il. I cild. Bakı - 2010.
- "Azərbaycan toponimlərinin ensiklopedik lüğəti". İki cilddə. I cild. Bakı, "Şərq-Qərb", 2007, səh. 143. (az.)
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Birinci Yeddioymaq Azerbaycan Respublikasinin Masalli rayonunun Yeddioymaq inzibati erazi vahidinde kend Birinci Yeddioymaq39 02 sm e 48 46 s u Olke AzerbaycanRayon Masalli rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 1998 2099 neferDigermasallilar jimdo comBirinci YeddioymaqEhalisi1859 1864 cu ile olan melumata esasen Baki quberniyasinin Lenkeran qezasinin Yeddioymaq kendinde 124 evde 462 neferi kisiler 415 neferi ise qadinlar olmaqla 877 nefer sie teriqetli muselman azerbaycanlilar yasayirdi Kend hemin tarixde dovlet xezinesine mexsus idi ve kendde bir mescid var idi Hazirda kend ehalisinin sayi 1998 neferdir ToponimiyasiYasayis menteqesi Sahsevenlerin yeddioymaq qolunun Talis xanligi dovrunde burada meskunlasmasi neticesinde yaranmisdir Etnotoponimdir Oykonimin birinci komponenti bas esas menbe menalarini bildirir TarixiMelumata gore ilk yaranisda Yeddioymaq kendi yeddi tayfadan ibaret olmusdur Son dovrlere qeder de kend yeddi tayfadan ibaret idi beyler axundlu recebilili korlar abasli mesedirehimli ve tagili Bu tayfalarin her birinin tarixde yeri ve rolu olmusdur Kendde bu tayfalardan toreyen kicik tayfalar da movcuddur Iller kecdikce tayfalar qaynayib bir birine qarismisdir Yasli nesil kendin bu tayfalardan emele geldiyini gosterirler Hetta bu tayfalarin yeddi qardas oldugunu gosterirler Gorunur bu turk tayfalarinin birliyine isaredir Oymaq sozu bir nece menada islenir Azerbaycan Ensiklopediyasinda qeyd olunub ki mahal yurd oba mesken ve s Menalari bildiren termindir Oymaq ifadesi tayfa habele koceri maldar meskenlerini bildirmek ucun de isledilirdi Oymaqda qedim quruplar nesil ve icmaya bezen de muxtelif icmalar birlesirdi Ebdulqazi Bahadir xana XVII esr gore oymaq sozu uygur qedim terk ve monqol dillerinde toplamaq qaydaya tabe olmaq menasina uygun gelir Azerbaycan sifahi xalq edebiyyatinda oymaq sozune tez tez rast gelinir Gorkemli alim Esger Zahidovun yazdigina gore Yeddioymaq talis xanliginin Rusiyaya birlesmesinden qabaq oturaq heyata kecmis Sahseven tayfalarindandi Oymaq turk menseli sozdur Oymaq muxtelif qruplarda cemlesen sakinlerin bir yerde yasamasi ile elaqedar yaranmisdir Oymaq her qebile ve tayfadan kicik qurp hesab olunur Kendin 200 250 il tarixi vardir Vaxtile burada Qarabagdan ve Tebrizden kocub gelenler indiki I Yeddioymaq II Yeddioymaq arasinda cadir saliblar Cadirlar oymaqi xatirlatdigina gore buranin sakinleri kende Yeddioymaq adini vermisler Oymaq sozu hem turk hem de monqol dillerinde tayfa demekdir Hesterxan kalmiklarinda oymaq sozu ile bir biri ile qohum olan bir sira qrup aileler isarelendirilir Masalli rayonundaki Birinci Yeddioymaq ve Ikinci Yeddioymaq kendleri ve onlarin adlari da bu yolla yaranmisdir Talis xanliginin Rusiyaya birlesmesinden evvel Sahsevenlerin bu zonada oturaq heyat kecmeleri ile elaqedar yaranan Yeddioymaq kendi sonralar genislenerek iki yere ayrilmis ve yaranan eyniadli kendleri bir birinden ferqlendirmek ucun onlerine birinci ve ikinci unsurleri elave edilmisdir Toponimlerin terkibindeki oymaq sozu turk menseli olub bir sira turk dilleri ve dialektlerinde ve o cumleden azerbaycan dilinin Sabirabad Oguz Seki sivelerinde oyax xalq tayfa aile koceri qrup ve s menalarinda islenir Muxtelif dovrlerde buraxilmis rus xeritelerine esaslanan tarixci Eli Huseynzadenin fikirince Qizilagac kendinin cenubunda Xezer denizinin sahilinde bir birine yaxin iki Yeddioymaq kendi olmusdur 1903 cu ile aid bir xeritede Bolqarcay ile Araz arasinda Qaradonlunun cenubunda Iran serhedine yaxin bir Yeddioymaq da qeyd edilir Amma iki evvelki kend xeritede yoxdur 1921 ci il siyahisinda Lenkeran qezasinin Erkivan nahiyyesinde iki Yeddioymaq kendi gosterilir Her iki kendin ehalisi azerbaycanli olmusdur Mulahizede yeddioymaq sozunun mahiyyeti ehalinin erazide meskunlasmasi tarixi ve menseyi haqqinda melumat verilmir Gorunduyu kimi Yeddioymaq adina ve Yeddioymaq tayfalarina azerbaycanin diger yerlerinde rast gelinir Sabir Nesiroglu Hemeseradan gelen sesler kitabinda yazir Rayonumuzda meskunlasan qizilagaclilar esasen ecirlilerin muxtelif tire ve nesillerinin numayendeleridir Yeddioymaq Emirxanli Xancobanli ve s tirlerin kutlevi halda yasadiqlari mehellelere kocub geldiyi yurdlarinin adini vermisler Lakin yerli ehali bu aileleri umumi olaraq qizilagaclilar kimi adlandirirlar Hal hazirda bu aileler celilabadlilara tam sekilde qayniyib qarismislar Turk tarixinin gozel bilicisi Qiyaseddin Qeybullayeve gore Sahsevenlerin azerbaycan erzisine kocmesi muxtelif vaxtlarda bas vermisdir Birinci 19 cu esrin evvellerinde ve Talis xanliginin Rusiyaya birlesdirilmesinden sonra sahsevenlerin bir hissesi oturaq heyata kecerek Yeddioymaq kendinin esasini qoydular Diger hissesi ise yarimkoceri teserrufatlarini qurdular Gorkemli Azerbaycan seyyahi H Sirvani Yeddioymaq kendlerinin erazisini Lenkeran Mugani kimi xarakterize ederek yazir Ehalisi esasen sie mehzeblidir Turk dilinde danisirlar Uzaqdan gelen adamlarla mehribandirlar Qizil bas tayfasindan sahsevenler o olkede coxdur Azerbaycan xalqinin terkibine daxil olan tayfalardan biri de sahsevenlerdir Sahsevenler 17 ci esrde koceri tayfa ittifaqi neticesinde yaranmisdir Sahseven sozu sahi seven gelsin ifadesinin qisaldilmis seklidir Mehz bu sozlerle I Sah Abbasin 1587 1629 hakimiyyetini mohkemlendirmek yerlerde sahi teglib etmek meqsedile sah terefdarlarinin ilk desteleri etrafindaki adamlara muraciet etmisler Sah Abbas bu tayfalari esasen Simal rayonlarina gondererdi Xususile Muganda coxlu sahseven aileleri dovletinin terkibinde esas herbi siyasi quvve kimi taninmisdilar Sefevi sahlari sahsevenlere inanir onlara xususi imtiyazlar verir torpaq saheleri ve mulkler bagislayirdilar Talis xanliginin tarixinden behs eden M Ehmed Exbarname eserinde Yeddioymaq ehalisinin sahseven turk tayfalarindan ibaret oldugunu onlarin 19 cu esrde bu erazilerde meskunlasdigini ve hetta Qizilagac kendi yaxinliginda Sahseven kendi oldugunu soyleyir Tarixi menbelerin verdiyi melumata gore sahsevenler doyusken tayfa idiler Vaxti ile Quba xani Feteli xan oz serhedlerini mohkemlendirmek meqsedi ile Muganda yerlesen sahsevenleri xanligin erazisine kocurdu Gorunduyu kimi sahsevenlerin tarixi ve onlarin Yeddioymaq erazisinde meskunlasmasi yaxin esrleri ehate edir Kendin ilk ali tehsillisi Teymurbey Memmedbey oglu Bayramelibeyov olmusdur 1862 1937 Yeddioymaqaki 19 cu esre aid mescidiler erazi vahidinin tarixi abideleri hesab olunur Erazi Qasimli 1 ci ve 2 ci Yeddioymaq kendlerinden ibaretdir Yeddiomaq kenddekilerin esas mesguliyyeti ekincilik ve heyvandarliqdir menbe gosterin Hemcinin baxJindi Kincivo Monidigah Hikmet YaqubovIstinadlarAzerbaycan Respublikasinin inzibati erazi bolgusu Melumat toplusu Baki 2013 488 seh Qeyd menbede sahsevenler Spiski naselennyh mest Rossijskoj Imperii Po Kavkazskomu krayu sostavlennye i izdavaemye Kavkazskim statisticheskim komitetom pri Glavnom upravlenii Namestnika Kavkazskogo LXV Bakinskaya guberniya Spisok naselennyh mest po svedeniyam 1859 po 1864 god Kavkazskim statatisticheskim komitetom pri Glavnom upravlenii namestnika kavkazskogo Sostavlen glavnym redaktorom Komiteta N Zejdlicem Tiflis V Tipografii glavnogo upravleniya namestnika kavkazskogo 26 noyabrya 1870 g Soderzhanie Spiskok naselyonnyh mest Bakinskoj gubernii str 37 olu kecid Azerbaycan Respublikasi ehalisinin siyahiyaalinmasi 2009 cu il I cild Baki 2010 Azerbaycan toponimlerinin ensiklopedik lugeti Iki cildde I cild Baki Serq Qerb 2007 seh 143 az