Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Belqrad sülh müqaviləsi — Osmanlı imperiyası ilə Rusiya arasında bağlanmış müqavilə
| Belqrad Sülh müqaviləsi | |
|---|---|
 Belqrad sülhünə əsasən Osmanlı sərhədləri | |
| Müqavilənin tipi | Sülh müqaviləsi |
| İmzalanma tarixi | 18 oktyabr / 3 oktyabr 1739 |
| İmzalanma yeri | Belqrad |
| İmzalayanlar | Avstriya hersoqluğu |
| Tərəflər | Osmanlı imperatorluğu Rusiya imperiyası Avstriya hersoqluğu |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Arxaplan
1724-cü il Rusiya-Osmanlı müqaviləsi tərəflər arasındakı ziddiyyətləri həll etmədi. Qara dənizə çıxmağa və Krım xanlığına zərbə vurmağa çalışan Rusiya Avstriyanın təsiri altında Osmanlı dövləti ilə müharibəyə başladı. T.Mustafazadə haqlı olaraq yazmışdır ki, "Rusiya-Osmanlı münasibətlərinin kəskinləşməsi nəhayət iki dövlət arasında açıq müharibəyə gətirib çıxartdı. ... İki imperiya arasında münasibətlərin kəskinləşməsində onların Xəzəryanı regionda, xüsusilə də Azərbaycanda maraq və mənafelərinin toqquşması da çox mühüm rol oynamışdır. Ona görə XVIII əsrin 20-30-cu illərində Azərbaycanda Rusiya-Osmanlı ziddiyyətlərinin 1735-1739-cu illər Rusiya-Osmanlı müharibəsinin əsas səbəblərindən biri olduğunu güman etmək düzgün olar...". Müharibədə rus qoşunlarına B.K.Minix (1683-1767) komandanlıq edirdi. Ruslar 1736 və 1737-ci illər kampaniyasının gedişində Krım xanlığının paytaxtı Baxçasarayı tutmağa nail oldular, ikinci paytaxt hesab olunan Qarasu da general-feldmarşal P.Lassi tərəfindən yandırıldı. Avstriya Rusiya ilə 1726-cı il Vyana ittifaq müqaviləsinə uyğun olaraq Osmanlı dövlətinə müharibə elan etdi. Rusiya 1732-ci il Rəşt və 1735-ci il Gəncə müqavilələrinə baxmayaraq, İranla antiosmanlı ittifaqına nail ola bilmədi. Nadir 1736-cı ilin sentyabrında Osmanlı dövləti ilə Ərzurum müqaviləsini imzaladı. Lakin rus-osmanlı müharibəsi cəbhəsində vəziyyətin mürəkkəbliyini nəzərə alan Türkiyənin təklifi ilə sülh konfransı (Nemirov (Ukrayna), 1737, 16 avqust - 11 noyabr) çağırıldı. Konfransın gedişində müttəfiqlər - Rusiya və Avstriya arasında ziddiyyətlərin yaranması Osmanlı dövlətinin mövqeyini möhkəmləndirdi. Hərbi əməliyyatlar bərpa olundu. 1739-cu il hərbi əməliyyatları Rusiya üçün müvəffəqiyyətli oldu. Rusiyanın mövqeyinin möhkəmlənməsindən narahat olan Avstriya Osmanlı dövləti ilə separat müqavilə bağladı. Bu Rusiyanın mövqeyinə də təsir göstərdi.
Belqrad sülh müqaviləsi və şərtləri
Sentyabrın 18-də Rusiya ilə Osmanlı dövləti arasında Belqrad sülhü imzalandı. Müqavilə preambula və 15 artikuldan ibarət idi. Müqavilənin maddələri aşağıdakılardır:
- Tərəflər aralarındakı münaqişəni bu müqavilə ilə həll etməli, dostluq münasibətləri yaratmalı, intiqam almağa cəhd etməməlidirlər.
- Bu maddə sərhədlərlə bağlı olub, burada yeni sərhədlərin sözü gedən sülh əsasında təyin edilməsi nəzərdə tutulurdu
- Azov ətrafı istehkamlar dağıdılmalı və Rusiyaya burada yeni qalalar inşa etməyə icazə verilməli idi. Qarşılığında isə Osmanlı dövləti Kuban sərhədləri boyu yeni qalalar inşa edə biləcəkdi. Yenə bu maddə də nəzərdə tutulurdu ki, Rusiya Qara dənizdə savaş və ticarət gəmiləri saxlaya bilməzdi.
- 4-cü maddə sərhədlərdə bağlı idi. Burada göstərilirdi ki, təsbit edilən sərhədlər barədə hər iki dövlətin əhalisinə xəbər verilməlidir.
- Hər iki tərəf bir-birinə tabe olan xalqların təhlükəsizliyini qorumalı, onlara ziyan verməməli idi. Ruslar Kırımdan geri çəkilməli idi
- Şimali Qafqazda yerləşən dağ və keçidlərə nəzarət edən Kabardin ərazisi neytral bölgə elan edilirdi. Böyük və kiçik Kabardin xalqlarına müstəqillik hüququ verilirdi. Amma Kabardinlərdən iki dövlətdən birinə şikayət gələrsə, həm Rusiya, həm də Osmanlı bu şəxsləri cəzalandıra bilərdi.
- İki tərəfin də əsirləri heç bir qarşılıq tələb edilmədən geri qaytarılımalı idi.
- Bu dövlətlərdə baş verən üsyanlar nəticəsində üsyan rəhbərləri qarşı tərəfə sığınarsa, aradakı münasibətləri korlamamaq üçün onları geri qaytarmağı hər iki dövlət də öz öhdəsinə götürürdü.
- Müqavilənin doqquzuncu maddəsi ticarət ilə əlaqədar idi. Belə ki hər iki dövlətin tacirləri iki ölkədə də sərbəst bir şəkildə ticarət edə bilərdilər. Bununla birgə Türkiyə tərəfi ilə ticarət yalnız onun gəmiləri vasitəsilə aparıla bilərdi.
- Müqavilə imzalanarkən tərəflərdən birində yaranan anlaşmazlıq dərhal həll edilməli, bu nüans müqavilənin imzalanmasına maneə törətməməli idi
- Rusiyadakı dindarlar Qüds və digər müqəddəs yerlərə səfər edə bilərdilər. Bunun qarşılığında Osmanlı dövləti onlardan heç bir vergi tələb etməməli idi.
- Müqavilədə Rus çariçası imperator adı ilə qeyd edilməli idi.
- Müqavilənin 13-cü maddəsində göstərilirdi ki, bu andlaşma üçün təyin edilən elçilər Osmanlı dövləti tərəfindən böyük hörmət və şərəf ilə qarşılanmalıdır.
- Yeni elçilər vasitəsilə tərəflər bir birlərinə hədiyyələr göndərməli idi.
- Son maddədə isə müqavilə imzalandıqdan sonra 3 ay ərzində hazırlanan təsdiqnamələrin Fransa elçisi tərəfindən göndərilməsi nəzərdə tutulurdu.
Bundan başqa eyni müqavilə 18 sentyabr tarixində Avstriya ilə də imzalandı. Burada nəzərdə tutulurdu ki, Avstriya ilə əldə etdiyi torpaqları-Serbiya, Belqrad, Bosnanın bəzi sərhədyanı bölgələrini geri qaytarmalıdır ( Banat istisna). Rus tarixçiləri İ.Zaiçkin və İ.Poçkayev Osmanlı dövləti ilə müharibədə 100 min əsgər itirən Rusiya üçün Belqrad sülhünü biabırçı sülh adlandırmışdır.
İstinadlar
- Mahmudov, Yaqub. AZƏRBAYCAN BEYNƏLXALQ MÜNASİBƏTLƏR VƏ DİPLOMATİYA TARİXİ DÖVLƏTLƏRARASI MÜQAVİLƏLƏR VƏ DİGƏR XARİCİ SİYASƏT AKTLARI. Bakı. 2009.
- Uğur, Kurtaran. "Sultan I Mahmudun Rusyaya verdiği 1739 tarihli ahidnamenin diplomatik açıdan tahlili". Tarih İncelemeleri Dergisi (29). 2014: 213–232.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Belqrad sulh muqavilesi Osmanli imperiyasi ile Rusiya arasinda baglanmis muqavileBelqrad Sulh muqavilesiBelqrad sulhune esasen Osmanli serhedleriMuqavilenin tipi Sulh muqavilesiImzalanma tarixi 18 oktyabr 3 oktyabr 1739Imzalanma yeri BelqradImzalayanlar Osmanli Imperiyasi Rusiya imperiyasi Avstriya hersoqluguTerefler Osmanli imperatorlugu Rusiya imperiyasi Avstriya hersoqlugu Vikianbarda elaqeli mediafayllarArxaplan1724 cu il Rusiya Osmanli muqavilesi terefler arasindaki ziddiyyetleri hell etmedi Qara denize cixmaga ve Krim xanligina zerbe vurmaga calisan Rusiya Avstriyanin tesiri altinda Osmanli dovleti ile muharibeye basladi T Mustafazade haqli olaraq yazmisdir ki Rusiya Osmanli munasibetlerinin keskinlesmesi nehayet iki dovlet arasinda aciq muharibeye getirib cixartdi Iki imperiya arasinda munasibetlerin keskinlesmesinde onlarin Xezeryani regionda xususile de Azerbaycanda maraq ve menafelerinin toqqusmasi da cox muhum rol oynamisdir Ona gore XVIII esrin 20 30 cu illerinde Azerbaycanda Rusiya Osmanli ziddiyyetlerinin 1735 1739 cu iller Rusiya Osmanli muharibesinin esas sebeblerinden biri oldugunu guman etmek duzgun olar Muharibede rus qosunlarina B K Minix 1683 1767 komandanliq edirdi Ruslar 1736 ve 1737 ci iller kampaniyasinin gedisinde Krim xanliginin paytaxti Baxcasarayi tutmaga nail oldular ikinci paytaxt hesab olunan Qarasu da general feldmarsal P Lassi terefinden yandirildi Avstriya Rusiya ile 1726 ci il Vyana ittifaq muqavilesine uygun olaraq Osmanli dovletine muharibe elan etdi Rusiya 1732 ci il Rest ve 1735 ci il Gence muqavilelerine baxmayaraq Iranla antiosmanli ittifaqina nail ola bilmedi Nadir 1736 ci ilin sentyabrinda Osmanli dovleti ile Erzurum muqavilesini imzaladi Lakin rus osmanli muharibesi cebhesinde veziyyetin murekkebliyini nezere alan Turkiyenin teklifi ile sulh konfransi Nemirov Ukrayna 1737 16 avqust 11 noyabr cagirildi Konfransin gedisinde muttefiqler Rusiya ve Avstriya arasinda ziddiyyetlerin yaranmasi Osmanli dovletinin movqeyini mohkemlendirdi Herbi emeliyyatlar berpa olundu 1739 cu il herbi emeliyyatlari Rusiya ucun muveffeqiyyetli oldu Rusiyanin movqeyinin mohkemlenmesinden narahat olan Avstriya Osmanli dovleti ile separat muqavile bagladi Bu Rusiyanin movqeyine de tesir gosterdi Belqrad sulh muqavilesi ve sertleriSentyabrin 18 de Rusiya ile Osmanli dovleti arasinda Belqrad sulhu imzalandi Muqavile preambula ve 15 artikuldan ibaret idi Muqavilenin maddeleri asagidakilardir Terefler aralarindaki munaqiseni bu muqavile ile hell etmeli dostluq munasibetleri yaratmali intiqam almaga cehd etmemelidirler Bu madde serhedlerle bagli olub burada yeni serhedlerin sozu geden sulh esasinda teyin edilmesi nezerde tutulurdu Azov etrafi istehkamlar dagidilmali ve Rusiyaya burada yeni qalalar insa etmeye icaze verilmeli idi Qarsiliginda ise Osmanli dovleti Kuban serhedleri boyu yeni qalalar insa ede bilecekdi Yene bu madde de nezerde tutulurdu ki Rusiya Qara denizde savas ve ticaret gemileri saxlaya bilmezdi 4 cu madde serhedlerde bagli idi Burada gosterilirdi ki tesbit edilen serhedler barede her iki dovletin ehalisine xeber verilmelidir Her iki teref bir birine tabe olan xalqlarin tehlukesizliyini qorumali onlara ziyan vermemeli idi Ruslar Kirimdan geri cekilmeli idi Simali Qafqazda yerlesen dag ve kecidlere nezaret eden Kabardin erazisi neytral bolge elan edilirdi Boyuk ve kicik Kabardin xalqlarina musteqillik huququ verilirdi Amma Kabardinlerden iki dovletden birine sikayet gelerse hem Rusiya hem de Osmanli bu sexsleri cezalandira bilerdi Iki terefin de esirleri hec bir qarsiliq teleb edilmeden geri qaytarilimali idi Bu dovletlerde bas veren usyanlar neticesinde usyan rehberleri qarsi terefe siginarsa aradaki munasibetleri korlamamaq ucun onlari geri qaytarmagi her iki dovlet de oz ohdesine gotururdu Muqavilenin doqquzuncu maddesi ticaret ile elaqedar idi Bele ki her iki dovletin tacirleri iki olkede de serbest bir sekilde ticaret ede bilerdiler Bununla birge Turkiye terefi ile ticaret yalniz onun gemileri vasitesile aparila bilerdi Muqavile imzalanarken tereflerden birinde yaranan anlasmazliq derhal hell edilmeli bu nuans muqavilenin imzalanmasina manee toretmemeli idi Rusiyadaki dindarlar Quds ve diger muqeddes yerlere sefer ede bilerdiler Bunun qarsiliginda Osmanli dovleti onlardan hec bir vergi teleb etmemeli idi Muqavilede Rus caricasi imperator adi ile qeyd edilmeli idi Muqavilenin 13 cu maddesinde gosterilirdi ki bu andlasma ucun teyin edilen elciler Osmanli dovleti terefinden boyuk hormet ve seref ile qarsilanmalidir Yeni elciler vasitesile terefler bir birlerine hediyyeler gondermeli idi Son maddede ise muqavile imzalandiqdan sonra 3 ay erzinde hazirlanan tesdiqnamelerin Fransa elcisi terefinden gonderilmesi nezerde tutulurdu Bundan basqa eyni muqavile 18 sentyabr tarixinde Avstriya ile de imzalandi Burada nezerde tutulurdu ki Avstriya ile elde etdiyi torpaqlari Serbiya Belqrad Bosnanin bezi serhedyani bolgelerini geri qaytarmalidir Banat istisna Rus tarixcileri I Zaickin ve I Pockayev Osmanli dovleti ile muharibede 100 min esger itiren Rusiya ucun Belqrad sulhunu biabirci sulh adlandirmisdir IstinadlarMahmudov Yaqub AZERBAYCAN BEYNELXALQ MUNASIBETLER VE DIPLOMATIYA TARIXI DOVLETLERARASI MUQAVILELER VE DIGER XARICI SIYASET AKTLARI Baki 2009 Ugur Kurtaran Sultan I Mahmudun Rusyaya verdigi 1739 tarihli ahidnamenin diplomatik acidan tahlili Tarih Incelemeleri Dergisi 29 2014 213 232