Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Bağdad xatun Əmir Çoban noyon qızı Sulduz (Marağa, Şərqi Azərbaycan ostanı – 16 noyabr 1335, Elxanilər dövləti) — Elxanlılar dönəmində tanınmış qadın.
| Bağdad xatun | |
|---|---|
| Bağdad xatun Əmir Çoban noyon qızı Sulduz | |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 16 noyabr 1335 |
| Vəfat yeri | |
| Həyat yoldaşı | |
| Atası | Əmir Çoban Sulduz |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
Həyatı
Bağdad xatun Əmir Çoban noyon qızı Sulduz Marağa şəhərində doğulmuşdu. Atası Əmir Çoban 1323-cü ildə onu Şeyx Həsən noyon Cəlayıra vermişdi. Elxanlı hakimi Sultan Əbu Səid 20 yaşında onu görüb vuruldu. Güclə ərindən boşatdıraraq onu aldı.
Çingiz yasasına görə xanın bəyəndiyi qadın evli belə olsa ərinin onu həmən boşaması gərəkirdi. Bu durum Bağdat xatunun atası Əmir Çoban tərəfindən öyrənilincə Əbu Səid xanla ara¬ları açıldı. Siyasi rəqibləri əmir və xan arasındaki qırgınlığı daha da artırdılar. Buna görə Əmir Çoban və oğulları Əbu Səid xan tərəfindən birər-birər ortadan qaldırıldı. Mətanətini heç bir şəkildə itirməyən Bağdat xatun sonunda Əmir Şeyx Həsəndən boşanıb Əbu Səid xanla evləndi və elxanlı sarayında baş qadınlığa yüksələrək Xüdavəndigar ləqəbini aldı. Qısa zamanda Əbu Səid nəzdində böyük etibar qazandı.
Ancaq Bağ¬dad xatun və ailəsinin rəqibləri əleyhinə fəaliyətlərini sürdürərək 1331-ci ildə əski əri Əmir Şeyx Həsənlə gizlicə xəbərləşdiyi iftirasına rast gəldilər. Bu üzdən Əbu Səid Bağdat xatuna qarşı əski sevgisini və güvənini tirdi. Ancaq daha sonra suçsuz olduğu anlaşıldı və tutuqlanması əmr edilən Şeyx Həsən anasının də araya girməsiylə bağışlanaraq Kəmax qalasına şihnə təyin edildi.
Əbu Səid xan Bağdat xatündan sonra 1333-cü ildə onun qardaşı qızı Dilşad xatunla evləndi. Bunu həzm edə bilməyən Bağdad xatun, ərinə qarşı kin duymağa başladı. Bu səbəblə Özbək xana qarşı hərəkətə keçən xanın ani ölümü (30 noyabr 1351, onun tərəfindən zəhərləndiyi rəvayətinə yol açdı. İbn Battutə da bu rəvayəti doğrulayır.
Abbasqulu ağa Bakıxanov onun haqqında yazır: " Zəfərnamənin müqəddəməsində deyilir: (Əbu Səidin) arvadi Bagdad xatun, Əmir Çobanin qizi və keçmişdə Şeyx Həsən Elxaninin arvadi idi. Sultan ona aşiq olub, zor ilə təlaq verdirərək almişdi, atasini ve qardaşini da oldurmuşdü. Bağdad xatun, Ozbəyin təhrik ve təsşiqi ilə, Sultana zəhər verdi. Bundan sonra, Tulu oglu nəslindən olan Arpa xan səltənətə keçdi. Özbəyi məğlub edərək Şirvan və Dərbənddən çıxardı. Bu zaman Musa ibni-Əli ibni-Baydu xan usyan edib, Arpa xani oldurdu. Hulaku xan nəslindən Məhəmməd də buna qarşı usyan etdi. Daha sonra, bu sulalədən bir neçə nəfər bir-birilə vuruşaraq, öz nəsillərinin kəsilməsinə və ölkənin xaraba qalmasina səbəb oldular. Bunlarin Azərbaycan və İraqdakı əzəmətli dövləti elxanilərə keçdi".
Bağdad xatun 1335-ci ildə öldürüldü. Onu suçladılar ki, Sultan Əbu Səid Bahadur xana zəhər verib.
Əbu Səid xandan sonra elxanlı taxtına keçən Arpa xan, Əbu Səidin ölümündən Bağdad xatünu sorumlu tutdu. Sonunda Bağdad xatun Xacə Lülü adında biri vasitəsiylə hamamda başına toppuz vurulmaq surətiylə öldürüldü. Cəsədi adi bir örtü altında günlərcə ortada qaldı.
Bağdad xatunun köhnə əri Əmir Həsən noyon-i Bözörg İraq-i Ərəbi ələ keçirdiyində Əbu Səid xanın son arvadı Dilşad xatunla evlənərək daha öncə ona edilən haqsızlığın intiqamını aldı (1336).
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu, Sulduz eli, "Soy" dərgisi, Bakı, 2010.
Ədəbiyyat
- Hafız-i Əbru, Zeyl-i Cəmicu't-teuârîh (nşr. Xanbaba Bəyani), Tehran 1317 hş., bk. İndeks;
- İbn Battutə, Voyages, İl, 117 vd.;
- Tarix-i Şeyx Üveys (nşr. J. B. van Loon), The Hague 1954, s. 57-59;
- Mirxond, Rauzatuş-şafâ, V, 153 vd.;
- Spuler, İran Moğolları, s. 138, 142, 145, 278, 389, 412, 430-431, 434;
- İsmail Hakkı Uzunçarşılı. "Anadolu Türk Tarihinde Üç Mühim Si¬ma", TTEM, 1/5 (1930-31), s. 64-82;
- Ahmed Temir, "Suldus", İA, XI, 10;
- R. M. Savory, "Baghdad Khâtün", ming.), I, 908-909.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Bagdad xatun Emir Coban noyon qizi Sulduz Maraga Serqi Azerbaycan ostani 16 noyabr 1335 Elxaniler dovleti Elxanlilar doneminde taninmis qadin Bagdad xatunBagdad xatun Emir Coban noyon qizi SulduzDogum yeri Maraga Maraga sehristani Serqi Azerbaycan ostani IranVefat tarixi 16 noyabr 1335 1335 11 16 Vefat yeri Elxaniler dovleti Boyuk Monqol imperiyasiHeyat yoldasi Taceddin Hesen noyonAtasi Emir Coban SulduzFealiyyeti siyasetciHeyatiBagdad xatun Emir Coban noyon qizi Sulduz Maraga seherinde dogulmusdu Atasi Emir Coban 1323 cu ilde onu Seyx Hesen noyon Celayira vermisdi Elxanli hakimi Sultan Ebu Seid 20 yasinda onu gorub vuruldu Gucle erinden bosatdiraraq onu aldi Cingiz yasasina gore xanin beyendiyi qadin evli bele olsa erinin onu hemen bosamasi gerekirdi Bu durum Bagdat xatunun atasi Emir Coban terefinden oyrenilince Ebu Seid xanla ara lari acildi Siyasi reqibleri emir ve xan arasindaki qirginligi daha da artirdilar Buna gore Emir Coban ve ogullari Ebu Seid xan terefinden birer birer ortadan qaldirildi Metanetini hec bir sekilde itirmeyen Bagdat xatun sonunda Emir Seyx Hesenden bosanib Ebu Seid xanla evlendi ve elxanli sarayinda bas qadinliga yukselerek Xudavendigar leqebini aldi Qisa zamanda Ebu Seid nezdinde boyuk etibar qazandi Ancaq Bag dad xatun ve ailesinin reqibleri eleyhine fealiyetlerini surdurerek 1331 ci ilde eski eri Emir Seyx Hesenle gizlice xeberlesdiyi iftirasina rast geldiler Bu uzden Ebu Seid Bagdat xatuna qarsi eski sevgisini ve guvenini tirdi Ancaq daha sonra sucsuz oldugu anlasildi ve tutuqlanmasi emr edilen Seyx Hesen anasinin de araya girmesiyle bagislanaraq Kemax qalasina sihne teyin edildi Ebu Seid xan Bagdat xatundan sonra 1333 cu ilde onun qardasi qizi Dilsad xatunla evlendi Bunu hezm ede bilmeyen Bagdad xatun erine qarsi kin duymaga basladi Bu sebeble Ozbek xana qarsi herekete kecen xanin ani olumu 30 noyabr 1351 onun terefinden zeherlendiyi revayetine yol acdi Ibn Battute da bu revayeti dogrulayir Abbasqulu aga Bakixanov onun haqqinda yazir Zefernamenin muqeddemesinde deyilir Ebu Seidin arvadi Bagdad xatun Emir Cobanin qizi ve kecmisde Seyx Hesen Elxaninin arvadi idi Sultan ona asiq olub zor ile telaq verdirerek almisdi atasini ve qardasini da oldurmusdu Bagdad xatun Ozbeyin tehrik ve tessiqi ile Sultana zeher verdi Bundan sonra Tulu oglu neslinden olan Arpa xan seltenete kecdi Ozbeyi meglub ederek Sirvan ve Derbendden cixardi Bu zaman Musa ibni Eli ibni Baydu xan usyan edib Arpa xani oldurdu Hulaku xan neslinden Mehemmed de buna qarsi usyan etdi Daha sonra bu sulaleden bir nece nefer bir birile vurusaraq oz nesillerinin kesilmesine ve olkenin xaraba qalmasina sebeb oldular Bunlarin Azerbaycan ve Iraqdaki ezemetli dovleti elxanilere kecdi Bagdad xatun 1335 ci ilde olduruldu Onu sucladilar ki Sultan Ebu Seid Bahadur xana zeher verib Ebu Seid xandan sonra elxanli taxtina kecen Arpa xan Ebu Seidin olumunden Bagdad xatunu sorumlu tutdu Sonunda Bagdad xatun Xace Lulu adinda biri vasitesiyle hamamda basina toppuz vurulmaq suretiyle olduruldu Cesedi adi bir ortu altinda gunlerce ortada qaldi Bagdad xatunun kohne eri Emir Hesen noyon i Bozorg Iraq i Erebi ele kecirdiyinde Ebu Seid xanin son arvadi Dilsad xatunla evlenerek daha once ona edilen haqsizligin intiqamini aldi 1336 MenbeEnver Cingizoglu Sulduz eli Soy dergisi Baki 2010 EdebiyyatHafiz i Ebru Zeyl i Cemicu t teuarih nsr Xanbaba Beyani Tehran 1317 hs bk Indeks Ibn Battute Voyages Il 117 vd Tarix i Seyx Uveys nsr J B van Loon The Hague 1954 s 57 59 Mirxond Rauzatus safa V 153 vd Spuler Iran Mogollari s 138 142 145 278 389 412 430 431 434 Ismail Hakki Uzuncarsili Anadolu Turk Tarihinde Uc Muhim Si ma TTEM 1 5 1930 31 s 64 82 Ahmed Temir Suldus IA XI 10 R M Savory Baghdad Khatun ming I 908 909 Hemcinin baxSulduz eli