Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bal porsuğu (lat. Mellivora capensis) — Afrika və Asiyada yaşayan dələlər fəsiləsinə aid olan bir növ. Mellivorinae alt fəsiləsində yeganə olan bal porsuğu monotipik cins (Mellivora) kimi təsnif edilir. Çox kiçik ölçüsünə baxmayaraq vəhşiliyi və qorxmazlığı ilə tanınır. Ginnesin Rekordlar Kitabı 1998-2003-cü illər üçün nəşrlərində bal porsuğunu "dünyanın ən qorxmaz məməlisi" elan etmişdir.
| Bal porsuğu | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Bal porsuğu | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Təsvir
Bal porsuğu orta boylu bir heyvandır (Avropa porsuğundan bir qədər kiçikdir), bədən uzunluğu təxminən 70-75 sm, quyruğu orta hesabla 18-20 sm[-ə (25 sm-ə qədər) çatır. Çəkisi 7 ilə 13 kq arasında dəyişir. Erkəklər dişilərdən bir qədər ağırdır. Bal porsuqunun bədən quruluşu köklü və çömbəlmiş, ayaqları və quyruğu nisbətən qısa, ön pəncələri qazmağa uyğunlaşmış iti pəncələrlə təchiz olunmuşdur. Başı uzunsov və genişdir, qısa iti buruna, kiçik göz və qulaqlara (qulaqların hündürlüyü təxminən 2 sm-ə çatır).
Bal porsuqlarının tükləri qaba, kürəklərinin tükləri isə kifayət qədər uzunsov olur. Bal porsuqlarının xəzləri aydın demarkasiya ilə qara və ağ rəngdədir. Bir qayda olaraq, başdan quyruğa qədər ağ və boz rənglərin qarığına malik xəzə sahibdir. Bədənin yanları və aşağı hissəsi, ağız və ətraflar da daxil olmaqla qara rəngə boyanmışdır. Afrikanın bəzi cəngəllik bölgələrində, məsələn Konqo Demokratik Respublikasının şimalında, tamamilə qara rəngli nümunələrə də rast gəlinir.
Yayılması
Bal porsuqunun yayılma arealı Afrika və Asiyanın böyük hissələrini əhatə edir. Afrikada Mərakeş və Misirdən Cənubi Afrikaya qədər demək olar ki, hər yerdə rast gəlinir. Asiyada onun yaşayış yeri Ərəbistan yarımadasından Orta Asiyaya (Türkmənistanın cənubunda), həmçinin Hindistan və Nepala qədər uzanır. Bal porsuqları müxtəlif iqlim qurşaqlarında, o cümlədən çöllərdə, meşələrdə və dağlıq ərazilərdə 3000 metrə qədərki bölgələrdə yaşayırlar. Bununla belə, səhralar və ya tropik meşələr kimi çox isti və ya rütubətli bölgələrdən qaçırlar. Asiyada bal porsuğu əsasən dağlıq ərazilərdə, daha az çay vadilərində, dağətəyi və dağlıq qumlu bölgələrdə yaşayırlar.
Davranışı
Bal porsuqları əsasən toran və ya gecələr aktivdirlər, lakin əldəyilməmiş bölgələrdə və ya sərin havalarda onları günün işıqlı saatlarında da görmək olar. Yatmaq üçün, yumşaq materialla örtülmüş, bir metrdən üç metrə qədər dərinliyi olan təbii çuxurlardan istifadə edirlər. Bal porsuqlarının ərazilərində bir neçə belə yuva var və onlar bir gündə uzun səfərlər etdikləri üçün, demək olar ki, iki gecə ardıcıl olaraq eyni yerdə gecələmirlər. Yemək axtarışında onlar yerdə hərəkət edirlər, lakin bəzən ağaclara da dırmaşırlar, xüsusən də onlara adını verən bala çatmaq istədikdə bunu sıx-sıx edirlər.
Dələlər fəsiləsinin əksər digər növləri kimi, bal porsuğu da tək yaşayır və yalnız bəzən kiçik qruplarda - adətən gənc ailələrdə və ya gənc sürülərində müşahidə edilə bilirklər. Onların bir neçə kvadrat kilometr ərazini əhatə edən nisbətən böyük fərdi əraziləri olur. Xüsusi anal vəzilər tərəfindən ifraz olunan sekresiyadan istifadə edərək yaxınlarına varlıqları barədə məlumat verirlər. Digər mənbələrə görə, bal porsuqları əsasən cüt şəklində yaşayır. Bal porsuqları demək olar ki, heç bir təbii düşməni olmayan çox qorxmaz və hətta aqressiv heyvanlar hesab olunurlar. Onların çox qalın dəriləri (qarın nahiyyəsindəki nazik təbəqə istisna olmaqla) bəzi hallarda hətta iri yırtıcı pişiklərin və zəhərli ilanların dişləri ilə də deşilə bilməz. Bal porsuqlarının uzun pəncələri və dişləri olan güclü ön ayaqları təsirli müdafiə silahıdır. Bundan əlavə, onlar da skunks kimi, hücuma məruz qaldıqları təqdirdə üfunət qoxuya bilirlər. Əgər təhlükə hiss etsələr, ölçüsü özlərindən əhəmiyyətli dərəcədə böyük olan heyvanlara, o cümlədən inəklərə və camışlara hücum edirlər. Görünüşü, bədən quruluşu, qorxmazlığı, xarakterik aqressiv davranışı və hər şeyi yeməsi ilə bal porsuğu dələlər fəsiləsinin başqa bir nümayəndəsi olan Sibir porsuğunu heyrətamiz şəkildə xatırladır.
Avrasiyanın daha şimal bölgələrindəki porsuqlardan fərqli olaraq, bal porsuğu qış yuxusuna getmir. Bal porsuqlarının boğazlıq dövrü ilə bağlı müxtəlif məlumatlar var ki, yəqin ki , bütün dələlərə xas olan döllənmiş yumurtanın inkişaf sürətinin dəyişməsi ilə əlaqədardır. Cütləşmə ilə doğuş arasında beş və ya altı ay var, lakin faktiki hamiləlik, ehtimal ki, daha qısadır. Bal porsuğu ilk həftələrini quru bitkilərlə örtülmüş yuvada keçirən iki-dörd arası bala doğur. Balalar anaları ilə kifayət qədər uzun müddət, əksər vaxt bir ildən çox qalır. Bal porsuqunun təbiətdəki ömrü məlum deyil, lakin qapalı şərasitdə 26 ilə qədər ola bilər.
Bal porsuqlarının kobra kimi ilanların zəhərinə qeyri-adi reaksiyası hələ öyrənilməyib. Bir dişləmədən sonra xarici reaksiya qıcolma və ölüm kimi görünür, lakin sonradan (2 saatdan sonra) heyvan canlanır və normal həyata qayıdır.
İnsan və bal porsuğu
Geniş coğrafiyada yayılmalarına baxmayaraq, bal porsuqlarına nadirən rastlanılır, çünki hər bir heyvanın özünə məxsus çox böyük bir ərazisi olur. İnsanlar onları daha çox zərərvericilər kimi qəbul edir, çünki bal axtarışında arı yuvalarını məhv edir, həmçinin ev quşlarını yemək üçün bəzən toyuq hinlərinə girirlər. Zəhərlənmiş yemlərdən və tələlərdən istifadə edərək bal porsuğunun sayına nəzarət bəzi bölgələrdə, o cümlədən Cənubi Afrikada onların populyasiyalarının əhəmiyyətli dərəcədə azalmasına səbəb olub. Ancaq bal porsuğu bu gün nəsli kəsilməkdə olan heyvan hesab edilmir.
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2003.
- Mammal Species of the World (ing.): A Taxonomic and Geographic Reference. / D. E. Wilson, D. M. Reeder 3 Baltimore: JHU Press, 2005. 35, 2142 p.
- Zambatis N. The honey badger — a tough customer. // Fauna and Flora. — 1970. — No. 27 — P. 1. Sitat: «For its ferocity and fearlessness the honey badger is surprisingly small.»
- Luke Hunter, Susan Rhind, David Andrew. Watching Wildlife: Southern Africa. — 2002. — P. 239. Sitat: «their reputation for ferocity is well earned».
- The Guinness Book of Records. — 1998. — P. 119. Sitat: «BRAVEST MAMMAL».
- The Guinness Book of Records. — 2003. — P. 82. Saitat: «MOST FEARLESS MAMMAL».
- "National geographic Documentary - Honey Badger". gizmodo.com. 2019-10-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2019-10-01.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bal porsugu lat Mellivora capensis Afrika ve Asiyada yasayan deleler fesilesine aid olan bir nov Mellivorinae alt fesilesinde yegane olan bal porsugu monotipik cins Mellivora kimi tesnif edilir Cox kicik olcusune baxmayaraq vehsiliyi ve qorxmazligi ile taninir Ginnesin Rekordlar Kitabi 1998 2003 cu iller ucun nesrlerinde bal porsugunu dunyanin en qorxmaz memelisi elan etmisdir Bal porsuguElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Bal porsuguBeynelxalq elmi adiMellivora capensis Schreb 1776Sekil axtarisiITIS 621929NCBI 9664EOL 328035FW 232916TesvirBal porsugu orta boylu bir heyvandir Avropa porsugundan bir qeder kicikdir beden uzunlugu texminen 70 75 sm quyrugu orta hesabla 18 20 sm e 25 sm e qeder catir Cekisi 7 ile 13 kq arasinda deyisir Erkekler disilerden bir qeder agirdir Bal porsuqunun beden qurulusu koklu ve combelmis ayaqlari ve quyrugu nisbeten qisa on penceleri qazmaga uygunlasmis iti pencelerle techiz olunmusdur Basi uzunsov ve genisdir qisa iti buruna kicik goz ve qulaqlara qulaqlarin hundurluyu texminen 2 sm e catir Bal porsuqlarinin tukleri qaba kureklerinin tukleri ise kifayet qeder uzunsov olur Bal porsuqlarinin xezleri aydin demarkasiya ile qara ve ag rengdedir Bir qayda olaraq basdan quyruga qeder ag ve boz renglerin qarigina malik xeze sahibdir Bedenin yanlari ve asagi hissesi agiz ve etraflar da daxil olmaqla qara renge boyanmisdir Afrikanin bezi cengellik bolgelerinde meselen Konqo Demokratik Respublikasinin simalinda tamamile qara rengli numunelere de rast gelinir YayilmasiBal porsuqunun yayilma areali Afrika ve Asiyanin boyuk hisselerini ehate edir Afrikada Merakes ve Misirden Cenubi Afrikaya qeder demek olar ki her yerde rast gelinir Asiyada onun yasayis yeri Erebistan yarimadasindan Orta Asiyaya Turkmenistanin cenubunda hemcinin Hindistan ve Nepala qeder uzanir Bal porsuqlari muxtelif iqlim qursaqlarinda o cumleden collerde meselerde ve dagliq erazilerde 3000 metre qederki bolgelerde yasayirlar Bununla bele sehralar ve ya tropik meseler kimi cox isti ve ya rutubetli bolgelerden qacirlar Asiyada bal porsugu esasen dagliq erazilerde daha az cay vadilerinde dageteyi ve dagliq qumlu bolgelerde yasayirlar DavranisiBal porsuqlari esasen toran ve ya geceler aktivdirler lakin eldeyilmemis bolgelerde ve ya serin havalarda onlari gunun isiqli saatlarinda da gormek olar Yatmaq ucun yumsaq materialla ortulmus bir metrden uc metre qeder derinliyi olan tebii cuxurlardan istifade edirler Bal porsuqlarinin erazilerinde bir nece bele yuva var ve onlar bir gunde uzun seferler etdikleri ucun demek olar ki iki gece ardicil olaraq eyni yerde gecelemirler Yemek axtarisinda onlar yerde hereket edirler lakin bezen agaclara da dirmasirlar xususen de onlara adini veren bala catmaq istedikde bunu six six edirler Deleler fesilesinin ekser diger novleri kimi bal porsugu da tek yasayir ve yalniz bezen kicik qruplarda adeten genc ailelerde ve ya genc surulerinde musahide edile bilirkler Onlarin bir nece kvadrat kilometr erazini ehate eden nisbeten boyuk ferdi erazileri olur Xususi anal veziler terefinden ifraz olunan sekresiyadan istifade ederek yaxinlarina varliqlari barede melumat verirler Diger menbelere gore bal porsuqlari esasen cut seklinde yasayir Bal porsuqlari demek olar ki hec bir tebii dusmeni olmayan cox qorxmaz ve hetta aqressiv heyvanlar hesab olunurlar Onlarin cox qalin derileri qarin nahiyyesindeki nazik tebeqe istisna olmaqla bezi hallarda hetta iri yirtici pisiklerin ve zeherli ilanlarin disleri ile de desile bilmez Bal porsuqlarinin uzun penceleri ve disleri olan guclu on ayaqlari tesirli mudafie silahidir Bundan elave onlar da skunks kimi hucuma meruz qaldiqlari teqdirde ufunet qoxuya bilirler Eger tehluke hiss etseler olcusu ozlerinden ehemiyyetli derecede boyuk olan heyvanlara o cumleden ineklere ve camislara hucum edirler Gorunusu beden qurulusu qorxmazligi xarakterik aqressiv davranisi ve her seyi yemesi ile bal porsugu deleler fesilesinin basqa bir numayendesi olan Sibir porsugunu heyretamiz sekilde xatirladir Avrasiyanin daha simal bolgelerindeki porsuqlardan ferqli olaraq bal porsugu qis yuxusuna getmir Bal porsuqlarinin bogazliq dovru ile bagli muxtelif melumatlar var ki yeqin ki butun delelere xas olan dollenmis yumurtanin inkisaf suretinin deyismesi ile elaqedardir Cutlesme ile dogus arasinda bes ve ya alti ay var lakin faktiki hamilelik ehtimal ki daha qisadir Bal porsugu ilk heftelerini quru bitkilerle ortulmus yuvada keciren iki dord arasi bala dogur Balalar analari ile kifayet qeder uzun muddet ekser vaxt bir ilden cox qalir Bal porsuqunun tebietdeki omru melum deyil lakin qapali serasitde 26 ile qeder ola biler Bal porsuqlarinin kobra kimi ilanlarin zeherine qeyri adi reaksiyasi hele oyrenilmeyib Bir dislemeden sonra xarici reaksiya qicolma ve olum kimi gorunur lakin sonradan 2 saatdan sonra heyvan canlanir ve normal heyata qayidir Insan ve bal porsuguBal porsugu SSRI nin poct markasinda 1987 ci il Genis cografiyada yayilmalarina baxmayaraq bal porsuqlarina nadiren rastlanilir cunki her bir heyvanin ozune mexsus cox boyuk bir erazisi olur Insanlar onlari daha cox zerervericiler kimi qebul edir cunki bal axtarisinda ari yuvalarini mehv edir hemcinin ev quslarini yemek ucun bezen toyuq hinlerine girirler Zeherlenmis yemlerden ve telelerden istifade ederek bal porsugunun sayina nezaret bezi bolgelerde o cumleden Cenubi Afrikada onlarin populyasiyalarinin ehemiyyetli derecede azalmasina sebeb olub Ancaq bal porsugu bu gun nesli kesilmekde olan heyvan hesab edilmir IstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2003 Mammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0 Zambatis N The honey badger a tough customer Fauna and Flora 1970 No 27 P 1 Sitat For its ferocity and fearlessness the honey badger is surprisingly small Luke Hunter Susan Rhind David Andrew Watching Wildlife Southern Africa 2002 P 239 Sitat their reputation for ferocity is well earned The Guinness Book of Records 1998 P 119 Sitat BRAVEST MAMMAL The Guinness Book of Records 2003 P 82 Saitat MOST FEARLESS MAMMAL National geographic Documentary Honey Badger gizmodo com 2019 10 01 tarixinde Istifade tarixi 2019 10 01