Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bərdə şəhəri — Bərdə rayonunun inzibati mərkəzi. 1948-ci ildə rayon tabeli şəhər statusu almışdır.
| Şəhər | |
| Bərdə | |
|---|---|
 | |
| Ölkə | |
| Tarixi və coğrafiyası | |
| Mərkəzin hündürlüyü | 76 ± 1 m |
| Saat qurşağı | |
| Əhalisi | |
| Əhalisi |
|
| Rəsmi dili | |
| Rəqəmsal identifikatorlar | |
| Poçt indeksi | AZ 0900 |
| | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
 | Bu məqalə Bərdə şəhəri haqqındadır. Bərdə rayonu üçün Bərdə rayonu səhifəsinə baxın. |
Tarixi
Qədim Bərdə şəhəri indiki ərazisindən təqribən 5 kilometr kənarda yerləşib. Tarixi mənbələrə görə, eradan əvvəl 4–5 ci əsrlərdən inkişaf edən bu şəhər 1500 il əvvəl Qafqazın ən böyük şəhərindən biri olub və sonralar Azərbaycan ərazisindəki Albaniya dövlətinin iri yaşayış məntəqəsi hesab edilib. 75 kvadratmetr ərazidə aparılan arxeoloji tədqiqatlar zamanı şəhərin tarixini 3 təbəqədə izləmək mümkün olub. Üst təbəqə IX–X əsrləri, 2-ci mədəni təbəqə II əsrdən VIII əsrə qədər olan dövrü, 3-cü təbəqə b.e.ə. IV əsrdən bizim eranın III əsrinə qədər olan dövrü əhatə edir.
Qədim alban tayfalarının məskunlaşdığı Bərdənin xarabalıqları altından müxtəlif dövrlərə aid sənətkarlıq nümunələri ilə yanaşı evlərin qalıqları, təndirlər, ocaq yerləri, quyular aşkar edilib. Arxeoloqlar qazıntılar zamanı Bərdə şəhərinin 943-cü ildə ruslar tərəfindən işğalını əks etdirən izlərə də rast gəlib. Bərdə ərazisindən Mesopotomiya, Yunan və Parfiya mədəniyyəti dövrlərinə aid pullar da tapılıb. Bu da Azərbaycan ərazisindəki qədim şəhərin o dövrdəki geniş ticarət ələqələrinin mövcudluğundan xəbər verir.
Tarixi qaynaqlara görə, Bərdə Qəbələ şəhərindən sonra Azərbaycanın (Qafqaz Albaniyasının) ikinci paytaxtı olmuşdur. Bu hadisə belə olmuşdur. V əsrdə Azərbaycanı işğal etmiş İran Sasaniləri öz canişinləri üçün Qafqaz Albaniyasında yeni iqamətgah axtarırdılar. Onların axtardıqları iqamətgah təhlükəsiz bir yerdə, Cənubi Qafqazdan keçən mərkəzi ticarət yollarının üzərində və İranla lazımi əlaqə saxlamaq üçün nisbətən əlverişli bir yerdə olmalı idi. Bütün bu tələblərə Bərdə şəhəri cavab verdiyindən, yuxarıda göstərdiyimiz kimi Sasanilər ölkənin mərkəzini Qəbələdən Bərdəyə köçürürlər. V əsrin əvvəllərindən etibarən baş vermiş bu hadisədən sonra Bərdə nəinki Albaniyanın, eləcə də bütövlükdə Sasani imperiyasının ən möhtəşəm şəhərlərindən biri oldu.
Mənbələrin verdiyi məlumata görə VII–IX əsrlərdə Bərdə şəhərinin eni və uzunluğu 5–6 km olub, ətrafına möhtəşəm qala divarları çəkilmişdir. Dəmirdən böyük darvazaları olan bu qala divarları o dərəcədə möhtəşəm olubdur ki, ciddi təhlükələr zamanı nəinki şəhərin öz əhalisi, hətta bütün ətraf ərazinin əhalisi də düşməndən müdafiə olunmaq üçün buraya pənah gətirirlərmiş. Həmin dövrdə Bərdədə 100 mindən çox adam yaşayırmış. Şəhərdə 4 böyük bazar, xüsusi sənətkarlıq məhəllələri, bir neçə hamam və Şərq memarlığı üslubunda tikilmiş çoxlu dini və ictimai binalar mövcud olmuşdur. Həmin dövrdə Bərdədə mövcud olmuş sikkəxanada müxtəlif hökmdarların adına mis, gümüş və qızıl pullar kəsilmişdir.
Tarixi faktlar göstərir ki, Bərdənin ən çiçəklənən vaxtı IX-—XII əsrlər olmuşdur. Bu dövrdə Bərdə Azərbaycanın nəinki inzibati və dini, həm də bu dövrdə bütün Azərbaycanın iqtisadi mərkəzinə çevrilmişdir. Qərb ilə Şərq və Şimal ilə Cənub ticarət yollarının üzərində yerləşən Bərdəni orta əsrlərdə Şərq ticarətinin düyün nöqtəsi adlandırırdılar. Qeyd etməliyik ki Bərdə şəhəri bir sıra səbəblərdən bir neçə dəfə öz yerini dəyişmişdir. Bunun bir səbəbi, Tərtər çayının coşğun selləri, digər səbəbi isə xarici basqınlar o1muşdur. Ciddi elmi axtarışlar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, Bərdə indiki yerinə XII–XIII əsrlərdən sonra gəlmişdir. Əvvəllər isə bir qədər qərbdə olmuşdur. Hazırda Bərdə şəhərində cəmi iki ədəd yerüstü abidə mövcuddur. Onlardan biri yerli əhali arasında Nüşabə qülləsi adlanan abidədir.
Orta əsrlərdə Bərdədə Bab əl-Əkrad (hərf. Kürdlər qapısı) adlı darvaza var idi ki, burada kürdlərin yaşadığı məhəllə yerləşirdi.İbn Miskəveyh qeyd etmişdir ki, rusların hücumları zamanı yerli hökmdarın əmrində kürdlər də olmuşdur.
1727 ci ildə Bərdə şəhəri 6 məhəllə 472 ailədən ibarət olmuşdur.
Əhali
Texniki problemlərə görə qrafiklər müvəqqəti olaraq söndürülüb. |
| |||||||||||||||||||||||||||
İstinadlar
Bu məqalədəki istinadlar müvafiq ilə göstərilməlidir. |
- Президиум Верховного Совета Азербайджанского ССР. "Азербайджанская ССР, Административно-территориальное деление на 1 января 1961-го года". Азербайджанское государственное издательство, Баку, 1961, стр. 8
- Bərdə — Qafqaz Albaniyasının paytaxtı qədim Portav! (vizual səyahət, ELTV, 2015) 2022-03-26 at the Wayback Machine (az.)
- Minorsky, Vladimir. "Studies in Caucasian history". Cambridge oriental series (ingilis). Cambridge University Press (6). 1977: 18.
- Azərbaycan tarixi. Yeddi cilddə (az.). II cild publisher=Elm. 2007. səh. 173. (#missing_pipe)
- Le Strange, Guy. The Lands of the Eastern Caliphate (ingilis). 1905. səh. 12.
- Bois, Th.; Minorsky, V.; Bois, Th.; Bois, Th.; MacKenzie, D.N.; Bois, Th. "Kurds, Kurdistan." Encyclopaedia of Islam. Edited by: P. Bearman , Th. Bianquis , C.E. Bosworth , E. van Donzel and W.P. Heinrichs. Brill, 2007.
- (PDF). 2020-10-25 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-10-23.
- .
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1970).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1979).
- SSRİ əhalisinin siyahıya alınması (1989).
Həmçinin bax
Xarici keçidlər
- . Bakı: "Nərgiz", 2010.
- anspress.com saytı 2008-09-27 at the Wayback Machine
|
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Berde seheri Berde rayonunun inzibati merkezi 1948 ci ilde rayon tabeli seher statusu almisdir SeherBerde40 22 59 sm e 47 07 07 s u Olke AzerbaycanTarixi ve cografiyasiMerkezin hundurluyu 76 1 mSaat qursagi UTC 04 00EhalisiEhalisi 38 500 nef 2012 Resmi dili Azerbaycan diliReqemsal identifikatorlarPoct indeksi AZ 0900Xeriteni goster gizle Berde Vikianbarda elaqeli mediafayllarBu meqale Berde seheri haqqindadir Berde rayonu ucun Berde rayonu sehifesine baxin TarixiQedim Berde seheri indiki erazisinden teqriben 5 kilometr kenarda yerlesib Tarixi menbelere gore eradan evvel 4 5 ci esrlerden inkisaf eden bu seher 1500 il evvel Qafqazin en boyuk seherinden biri olub ve sonralar Azerbaycan erazisindeki Albaniya dovletinin iri yasayis menteqesi hesab edilib 75 kvadratmetr erazide aparilan arxeoloji tedqiqatlar zamani seherin tarixini 3 tebeqede izlemek mumkun olub Ust tebeqe IX X esrleri 2 ci medeni tebeqe II esrden VIII esre qeder olan dovru 3 cu tebeqe b e e IV esrden bizim eranin III esrine qeder olan dovru ehate edir Qedim alban tayfalarinin meskunlasdigi Berdenin xarabaliqlari altindan muxtelif dovrlere aid senetkarliq numuneleri ile yanasi evlerin qaliqlari tendirler ocaq yerleri quyular askar edilib Arxeoloqlar qazintilar zamani Berde seherinin 943 cu ilde ruslar terefinden isgalini eks etdiren izlere de rast gelib Berde erazisinden Mesopotomiya Yunan ve Parfiya medeniyyeti dovrlerine aid pullar da tapilib Bu da Azerbaycan erazisindeki qedim seherin o dovrdeki genis ticaret eleqelerinin movcudlugundan xeber verir Tarixi qaynaqlara gore Berde Qebele seherinden sonra Azerbaycanin Qafqaz Albaniyasinin ikinci paytaxti olmusdur Bu hadise bele olmusdur V esrde Azerbaycani isgal etmis Iran Sasanileri oz canisinleri ucun Qafqaz Albaniyasinda yeni iqametgah axtarirdilar Onlarin axtardiqlari iqametgah tehlukesiz bir yerde Cenubi Qafqazdan kecen merkezi ticaret yollarinin uzerinde ve Iranla lazimi elaqe saxlamaq ucun nisbeten elverisli bir yerde olmali idi Butun bu teleblere Berde seheri cavab verdiyinden yuxarida gosterdiyimiz kimi Sasaniler olkenin merkezini Qebeleden Berdeye kocururler V esrin evvellerinden etibaren bas vermis bu hadiseden sonra Berde neinki Albaniyanin elece de butovlukde Sasani imperiyasinin en mohtesem seherlerinden biri oldu Menbelerin verdiyi melumata gore VII IX esrlerde Berde seherinin eni ve uzunlugu 5 6 km olub etrafina mohtesem qala divarlari cekilmisdir Demirden boyuk darvazalari olan bu qala divarlari o derecede mohtesem olubdur ki ciddi tehlukeler zamani neinki seherin oz ehalisi hetta butun etraf erazinin ehalisi de dusmenden mudafie olunmaq ucun buraya penah getirirlermis Hemin dovrde Berdede 100 minden cox adam yasayirmis Seherde 4 boyuk bazar xususi senetkarliq mehelleleri bir nece hamam ve Serq memarligi uslubunda tikilmis coxlu dini ve ictimai binalar movcud olmusdur Hemin dovrde Berdede movcud olmus sikkexanada muxtelif hokmdarlarin adina mis gumus ve qizil pullar kesilmisdir Berdede tertercay uzerinde eski korpu Tarixi faktlar gosterir ki Berdenin en ciceklenen vaxti IX XII esrler olmusdur Bu dovrde Berde Azerbaycanin neinki inzibati ve dini hem de bu dovrde butun Azerbaycanin iqtisadi merkezine cevrilmisdir Qerb ile Serq ve Simal ile Cenub ticaret yollarinin uzerinde yerlesen Berdeni orta esrlerde Serq ticaretinin duyun noqtesi adlandirirdilar Qeyd etmeliyik ki Berde seheri bir sira sebeblerden bir nece defe oz yerini deyismisdir Bunun bir sebebi Terter cayinin cosgun selleri diger sebebi ise xarici basqinlar o1musdur Ciddi elmi axtarislar neticesinde mueyyen edilmisdir ki Berde indiki yerine XII XIII esrlerden sonra gelmisdir Evveller ise bir qeder qerbde olmusdur Hazirda Berde seherinde cemi iki eded yerustu abide movcuddur Onlardan biri yerli ehali arasinda Nusabe qullesi adlanan abidedir Orta esrlerde Berdede Bab el Ekrad herf Kurdler qapisi adli darvaza var idi ki burada kurdlerin yasadigi mehelle yerlesirdi Ibn Miskeveyh qeyd etmisdir ki ruslarin hucumlari zamani yerli hokmdarin emrinde kurdler de olmusdur 1727 ci ilde Berde seheri 6 mehelle 472 aileden ibaret olmusdur EhaliTexniki problemlere gore qrafikler muveqqeti olaraq sondurulub Il Sayi1959 13 0331970 20 788 Il Sayi1979 24 1221989 30 908 Il Sayi2012 38 500IstinadlarBu meqaledeki istinadlar muvafiq istinad sablonlari ile gosterilmelidir Prezidium Verhovnogo Soveta Azerbajdzhanskogo SSR Azerbajdzhanskaya SSR Administrativno territorialnoe delenie na 1 yanvarya 1961 go goda Azerbajdzhanskoe gosudarstvennoe izdatelstvo Baku 1961 str 8 Berde Qafqaz Albaniyasinin paytaxti qedim Portav vizual seyahet ELTV 2015 2022 03 26 at the Wayback Machine az Minorsky Vladimir Studies in Caucasian history Cambridge oriental series ingilis Cambridge University Press 6 1977 18 Azerbaycan tarixi Yeddi cildde az II cild publisher Elm 2007 seh 173 missing pipe Le Strange Guy The Lands of the Eastern Caliphate ingilis 1905 seh 12 Bois Th Minorsky V Bois Th Bois Th MacKenzie D N Bois Th Kurds Kurdistan Encyclopaedia of Islam Edited by P Bearman Th Bianquis C E Bosworth E van Donzel and W P Heinrichs Brill 2007 PDF 2020 10 25 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 10 23 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1970 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1979 SSRI ehalisinin siyahiya alinmasi 1989 Hemcinin baxVikianbarda Berde ile elaqeli mediafayllar var Berde Dovlet Dram Teatri Berde rus tatar mektebiXarici kecidler Baki Nergiz 2010 anspress com sayti 2008 09 27 at the Wayback Machine Berde rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Seher ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin