Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Yampolski belə hesab edirdi ki, Azərbaycan zərdüştçülük üçün bir növ, papa vilayəti rolunu oynayıb. Ən nüfuzlu atəşpərəst məbədləri Azərbaycanda yerləşirdi. Zərdüştçülük ideologiyasının yayıcıları kahin-maqlar da Azərbaycanın yerli xalqı idilər. Maq sözü öz əsl mənasından başqa həm də sehrbaz, cadugər anlamında bütün dünya dillərinə keçib.
Azərbaycanın çox yerlərində indiyədək yanan şamı üfürüb söndürmək, yanan ocağa su tökmək günah sayılır. Şamın, çırağın və s. bu kimi şeylərin evdə qəflətən sönməsi yaxın vaxtlarda ailə üçün bədbəxtlik gözlənildiyindən xəbər verir. Odu söymək, yaxud oda boş yerə and içmək böyük günahdır. Odu su ilə söndürmək olmaz.
Azərbaycanda yaranıb yayılmış xürrəmilik, məzdəkilik, hürufilik kimi dini cərəyanlar da zərdüştçülükdən qidalanıblar. Zərdüştçülərin Tanrı bəxşişi hesab etdikləri əsas müqəddəs ünsürlər Su, Od, Torpaq, Hava və Qauş-Urvan-öküz ruhu idi. Bu kultlara müvafiq ilahlardan başqa müxtəlif təbiət qüvvələri ilə bağlanan ilahlar – Göy, Torpaq, Günəş, Ay, Külək və s. ilahları da var.
Gündəlik ibadətlər od və su vasitəsilə Tanrıya qurban və nəzir verməkdən ibarətdir. Oda və od ilahəsi Atura, həmçinin suya və su-bərəkət ilahəsi – Anahita xidmət etməkdən ötrü xüsusi məbədlər tikilirdi. Azərbaycanda Tanrının ən qüdrətli enerjilərindən olan oda sitayişlə əlaqədar bir fakt da diqqəti çəkir. "Azərbaycan" sözünün mənası bütün yozumlarda Odlar Yurdu anlamını verir. Atəşgahlarda od mehrab şəklində olan altlıqlardan çıxır və məbədlərin yüksək damlarına qədər ucalırdı. Zərdüştçü məbədləri "Atəş yeri", yaxud "Atəş evi" adlandırılırdı.
Novruz – yeni gün. Novruz oda həsr olunur və yazda gecə ilə gündüzün bərabərləşdiyi gün bayram edilirdi. Belə hesab olunurdu ki, Zərdüşt bü gün anadan olub.
Antik dövrün müəllifləri Albaniyadakı müqəddəs yerlər və Xəzər adalarında daim yanan odlar barədə danışırlar. Qədim salnamələr və yerli rəvayətlər göstərir ki, İçəri şəhərdəki Cümə məscidi və alban kilsəsi Od və Su məbədlərinin yerində tikilib. Pirallahıda çox müqəddəs sayılan atəşgah da olub. Zərdüştçülərin pərəstiş etdikləri Öküzün təsviri İçəri şəhərdən və onun ətraflarından çıxan çoxsaylı arxeoloji qazıntılarda da müşahidə olunur.
Azərbaycan alimlərinin ixtiyarında Bakıdakı məşhur Qız qalasının qədim zamanlarda zərdüştçülük məbədi olması haqda da xeyli materiallar vardır. Bir çox alimlər Abşerondakı çoxsaylı qalaları da məbəd hesab edirlər. Hələ orta əsrlərdə Azərbaycan coğrafiyaşünası Bakuvi həmin qala-məbədlərin mövcudluğundan bəhs etmişdi. Bunların bir çoxunun müdafiə məqsədi daşıması heç də onların məbəd təyinatına zidd gəlmir. Bəzi xristian kilsələri də bu cür ikili səciyyə daşıyır.
Qalaların yaxşı vəziyyətdə qalmasını onların müdafiə xarakterindən başqa həm də Yaxın Şərqə səlcuq və monqolların gəlməsindən sonra Abşeronda zərdüştçülüyün dirçəlməsi ilə izah etmək olar. Bu dövrlərdə zərdüştçülər müsəlman təqibləri altında əsas etibarilə cənuba – Fars vilayətinə qaçmış və orada Türkabad və Şərifabad şəhərlərində zərdüştçülüyün yeni mərkəzlərini yaratmışdılar. Görünür, elə həmin illərdə zərdüştçü qaçqınlar Abşeronda da peyda olmuşlar.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun meqalenin muzakire sehifesine diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Yampolski bele hesab edirdi ki Azerbaycan zerdustculuk ucun bir nov papa vilayeti rolunu oynayib En nufuzlu atesperest mebedleri Azerbaycanda yerlesirdi Zerdustculuk ideologiyasinin yayicilari kahin maqlar da Azerbaycanin yerli xalqi idiler Maq sozu oz esl menasindan basqa hem de sehrbaz caduger anlaminda butun dunya dillerine kecib Atesgah Azerbaycanin cox yerlerinde indiyedek yanan sami ufurub sondurmek yanan ocaga su tokmek gunah sayilir Samin ciragin ve s bu kimi seylerin evde qefleten sonmesi yaxin vaxtlarda aile ucun bedbextlik gozlenildiyinden xeber verir Odu soymek yaxud oda bos yere and icmek boyuk gunahdir Odu su ile sondurmek olmaz Azerbaycanda yaranib yayilmis xurremilik mezdekilik hurufilik kimi dini cereyanlar da zerdustculukden qidalaniblar Zerdustculerin Tanri bexsisi hesab etdikleri esas muqeddes unsurler Su Od Torpaq Hava ve Qaus Urvan okuz ruhu idi Bu kultlara muvafiq ilahlardan basqa muxtelif tebiet quvveleri ile baglanan ilahlar Goy Torpaq Gunes Ay Kulek ve s ilahlari da var Gundelik ibadetler od ve su vasitesile Tanriya qurban ve nezir vermekden ibaretdir Oda ve od ilahesi Atura hemcinin suya ve su bereket ilahesi Anahita xidmet etmekden otru xususi mebedler tikilirdi Azerbaycanda Tanrinin en qudretli enerjilerinden olan oda sitayisle elaqedar bir fakt da diqqeti cekir Azerbaycan sozunun menasi butun yozumlarda Odlar Yurdu anlamini verir Atesgahlarda od mehrab seklinde olan altliqlardan cixir ve mebedlerin yuksek damlarina qeder ucalirdi Zerdustcu mebedleri Ates yeri yaxud Ates evi adlandirilirdi Novruz yeni gun Novruz oda hesr olunur ve yazda gece ile gunduzun beraberlesdiyi gun bayram edilirdi Bele hesab olunurdu ki Zerdust bu gun anadan olub Antik dovrun muellifleri Albaniyadaki muqeddes yerler ve Xezer adalarinda daim yanan odlar barede danisirlar Qedim salnameler ve yerli revayetler gosterir ki Iceri seherdeki Cume mescidi ve alban kilsesi Od ve Su mebedlerinin yerinde tikilib Pirallahida cox muqeddes sayilan atesgah da olub Zerdustculerin perestis etdikleri Okuzun tesviri Iceri seherden ve onun etraflarindan cixan coxsayli arxeoloji qazintilarda da musahide olunur Azerbaycan alimlerinin ixtiyarinda Bakidaki meshur Qiz qalasinin qedim zamanlarda zerdustculuk mebedi olmasi haqda da xeyli materiallar vardir Bir cox alimler Abserondaki coxsayli qalalari da mebed hesab edirler Hele orta esrlerde Azerbaycan cografiyasunasi Bakuvi hemin qala mebedlerin movcudlugundan behs etmisdi Bunlarin bir coxunun mudafie meqsedi dasimasi hec de onlarin mebed teyinatina zidd gelmir Bezi xristian kilseleri de bu cur ikili seciyye dasiyir Qalalarin yaxsi veziyyetde qalmasini onlarin mudafie xarakterinden basqa hem de Yaxin Serqe selcuq ve monqollarin gelmesinden sonra Abseronda zerdustculuyun dircelmesi ile izah etmek olar Bu dovrlerde zerdustculer muselman teqibleri altinda esas etibarile cenuba Fars vilayetine qacmis ve orada Turkabad ve Serifabad seherlerinde zerdustculuyun yeni merkezlerini yaratmisdilar Gorunur ele hemin illerde zerdustcu qacqinlar Abseronda da peyda olmuslar Hemcinin baxAzerbaycanda din Zerdustculuk