Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Azərbaycan polyakları (pol. Polacy w Azerbejdżanie) — Azərbaycanda yaşayan polyak icmasına verilən ümumi ad. Azərbaycana polyakların gəlməsi XVII əsrin əvvələrindən başlayır. XIX əsrin ortalarında polyakların ikinci dalğası Bakı və Gəncə kimi şəhərlərdə məskunlaşırlar. 1897-ci ildə Azərbaycanda 2 minə yaxın polyak müxtəlif sahələrdə fəaliyyət göstərirdi. Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra bəzi polyaklar vətənlərinə qayıtsa da, bir çoxları Azərbaycanda qalmışdır. Hal-hazırda Azərbaycanda 200 civarında polyak yaşayır.
| ||||||||||||||||
| Yaşadığı ərazilər | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||
| Dili | ||||||||||||||||
| Dini | ||||||||||||||||
Tarixi
Azərbaycanla Polşa arasında münasibətlər Ağqoyunlu dövlətinin hakim olduğu dövrdə yaranmışdır. XVI əsrin sonların yaxın Ağqoyunlu dövləti ilə Reç Pospolita dövləti arasında bəzi məktublaşmalar aparılırdı.Polyakların ilk qrupunun Azərbaycana gəlmələri I Şah Abbas Səfəvinin dövrünə təsadüf edir. Həmin zaman bir sıra polyak misyonerlər Vatikanın rəhbərliyi altında Azərbaycana gəlmişdilər. Misyonerlər bir çox dilləri bilsə də, yerli əhalinin dilini öyrənməyə çalışırdılar. Yerli əhalinin yaşayış vəziyyəti haqqında Vatikana müntəzəm məlumat verilirdi. 1680-cı ilə qədər Azərbaycana gəlmiş polyak misyonerlərin adları barədə tarixi mənbələrdə məlumatlara rast gəlinməmişdir. 1680-cı ildə isə Gəncə şəhərinə Paul Vronziski, Jedrzej Zielonacki və Alexsandr Kulesza adlı üç polyak misyoneri gəlmişdir. Onlar 6 aya yaxın bu şəhərdə qalmış və Gəncədə yaşayan əhalinin vəziyyətini öyrənmişdilər.
Polyak misyonerlərin Gəncə hakiminə dəyərli hədiyyələr verdiyi də tarixi mənbələrdə göstərilmişdir. XVII əsrdə sonra Azərbaycana polyaklar birdə XIX əsrdə gəlməyə başlamışdılar. 1772-ci ildə Reç Pospolita dövlətinin bölünməsindən sonra, polyakların ağır günləri başlayır.Rusiya imperiyası polyakların gücünü zəiflətmək məqsədilə onları imperiyanın müxtəlif ərazilərinə o, cümlədən Qafqaza sürgün edir. 1813-cü ildə Qafqaza 10 min nəfər polyak gətirilir. Əsirlərin böyük bir qismi, Napoleon Bonaparta tabe olan Polyak legionunun əsgərləri idi. 10 min nəfər polyakdan təxminən 3 minə yaxını Azərbaycan ərazisində məskunlaşdırılır. Bu gün Gəncə, Bakı, Zaqatala və Qubada polyaklara məxsus katolik kilsələri və evlər hələdə mövcuddur. Polyakların Qafqaza ikinci böyük köçü 1863-cü ildə baş vermiş Yanvar hadisələrindən sonra, yaşanmışdır. XX əsrin əvvələrində 17.264 nəfər polyak Cənubi Qafqaza yerləşdirilmişdir. Yanvar hadisələri əsnasında Azərbaycana göndərilmiş, sonuncu polyak Edvard Strup adlı, keşiş olmuşdur. Sürgünə göndərilmiş polyak üçün Zaqatala və Nargin adasında xüsusi düşərgələr təşkil edilmişdir. Abşeron yarımadasında məskunlaşan polyaklar neft istehsalatı ilə məşğul olurdu. Bakıda neftin çıxarılması bir çox xalqların nümayəndələri kimi polyaklarında şəhərə axınına səbəb olmuşdur. 1897-ci ildə Azərbaycanda iki min polyak yaşayırdı. Bakı və Gəncə şəhərində məskunlaşan polyaklar, cəmiyyətə böyük xeyir vermişdilər.
Polyak məktəbi və kitabxanası
1903-cü ildə Bakı şəhərində polyaklar tərəfindən məktəb və kitabxana açılmışdır. 17 avqust, 1909-cu ildə isə Bakı Polşa Evi adlı cəmiyyət yaradıldı. Cəmiyyətin əsas məqsədi, Bakı şəhərində yaşayan polyaklar arasında münasibətləri qorumaq və polyak mədəniyyəti təbliğ etmək olmuşdur. Bakı Polşa Evi tərəfindən Bakı şəhərində ikinci polyak məktəbi açılmışdır. Birinci dünya müharibəsi zamanı Bakıda yaşayan polyak diasporu, polyak həmvətənlərinə yardım etmək üçün tez-tez yığıncaqlar keçiridilər. Bu dövrdə mesenat Vitold Zqlenitski və neftxuda Stefan Skşıvan cəmiyyətdə tanınan və sevilən şəxslərdən olmuşdur. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə, Azərbaycanda yaşayan polyaklara ilk dəfə siyasi hüquqlar verilmişdir. Belə ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentində IX Milli azlıqlar fraksiyasına bir polyak millətvəkili Stanislav Vonsovic daxil olmuşdur. Vonsovic Bakıda yaşayan polyakları təmsil edirdi.
Sovet hakimiyyətinin qurulmasından sonra, bir çox polyak siyasi təqiblər səbəbindən, Polşaya qayıtmışdır. Bakı və Gəncə şəhərlərində fəaliyyət göstərən cəmiyyət və dərnəklərin fəaliyyəti qadağan olunmuşdur. Bakıda yaşayan bir çox polyak isə bolşevik təsiri nəticəsində milli mənsubiyyətlərini gizlətməli olmuşdular. Azərbaycanda polyakların növbəti dəfə təşkilatlanması 2000-ci ildən başlanmışdır. Həmin ildə Bakıda Polşa cəmiyyəti yaradılmışdır.
Arxitektura
İosif Qoslavski tərəfindən Bakı şəhərində inşa olunmuş binaları .
Polyak kilsəsi
Azərbaycan polyaklarının əsas arzularından biridə, Bakıda polyak katolik kilsəsinin inşa edilməsi idi. Kilsə inşa edilmiş və uzun müddət Bakı polyak icmasına xidmət etmişdir. Ancaq İosif Stalinin hakimiyyətə gəlməsindən sonra kilsə bolşeviklər tərəfindən dağıdılmışdır. Azərbaycanda ikinci polyak kilsəsi, Qusar rayonunda inşa edilmişdir. Həmin kilsə, bu gündə polyak kilsəsi olaraq yerli xalq arasında tanınır.
Məşhur azərbaycanlı polyaklar
- Stanislav Despot-Zenoviç — Bakı Şəhər Dumasının sədri
- Stanislav Vonsoviç — Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Parlamentinin üzvü, Milli azlıqlar fraksiyasının üzvü
- Vitold Zqlenitski — mesenat
- Stefan Skşıvan — neftxuda
- Mstislav Rostropoviç — violenç ifaçısı və dirijor.
- Mixail Abramoviç — bioloq
- Süleyman bəy Sulkeviç — hərbi xadimi, general-leytenant
- İosif Qoslavski — memar
- İosif Ploşko — memar
- Aleksandr Makovelski — tarixçi-filosof
İstinadlar
- "Iranian studies in Poland". 2023-06-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2012-02-02.
- Christianity in Azerbaijan 2006-05-18 at the Wayback Machine. Realny Azerbaijan. 18 May 2006. Retrieved 29 April 2007
- . 2011-09-23 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-02-02.
- (PDF). 2012-04-24 tarixində orijinalından (PDF) arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-04-24.
- Works of Polish Architects in Baku by Prof. Shamil Fatullayev-Figarov
Xarici keçidlər
- Polşanın Bakıda yerləşən səfirliyi 2011-10-26 at the Wayback Machine
- Bakıda yaşayan Polyak icmasına məxsus sayt
- Azərbaycandakı Polşa memarlıq irsi, Polşa Respublikasının Bakıdakı Səfirliyi tərəfindən hazırlanmış filmlərdə
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Azerbaycan polyaklari pol Polacy w Azerbejdzanie Azerbaycanda yasayan polyak icmasina verilen umumi ad Azerbaycana polyaklarin gelmesi XVII esrin evvelerinden baslayir XIX esrin ortalarinda polyaklarin ikinci dalgasi Baki ve Gence kimi seherlerde meskunlasirlar 1897 ci ilde Azerbaycanda 2 mine yaxin polyak muxtelif sahelerde fealiyyet gosterirdi Sovet hakimiyyetinin qurulmasindan sonra bezi polyaklar vetenlerine qayitsa da bir coxlari Azerbaycanda qalmisdir Hal hazirda Azerbaycanda 200 civarinda polyak yasayir Azerbaycan polyaklari Polacy w Azerbejdzanie Vitold Zqlenitski Makovelski Rostropovic Iosif PloskoAndrey Visinski Sulkevic Mixail Abramovic SksivanYasadigi erazilerAzerbaycan 2 000DiliAzerbaycan dili Polyak diliDiniXristianliqTarixiBaki seherinde fealiyyet gostermis Polsa mektebinin sagird ve muellim kollektivi 1903 Azerbaycanla Polsa arasinda munasibetler Agqoyunlu dovletinin hakim oldugu dovrde yaranmisdir XVI esrin sonlarin yaxin Agqoyunlu dovleti ile Rec Pospolita dovleti arasinda bezi mektublasmalar aparilirdi Polyaklarin ilk qrupunun Azerbaycana gelmeleri I Sah Abbas Sefevinin dovrune tesaduf edir Hemin zaman bir sira polyak misyonerler Vatikanin rehberliyi altinda Azerbaycana gelmisdiler Misyonerler bir cox dilleri bilse de yerli ehalinin dilini oyrenmeye calisirdilar Yerli ehalinin yasayis veziyyeti haqqinda Vatikana muntezem melumat verilirdi 1680 ci ile qeder Azerbaycana gelmis polyak misyonerlerin adlari barede tarixi menbelerde melumatlara rast gelinmemisdir 1680 ci ilde ise Gence seherine Paul Vronziski Jedrzej Zielonacki ve Alexsandr Kulesza adli uc polyak misyoneri gelmisdir Onlar 6 aya yaxin bu seherde qalmis ve Gencede yasayan ehalinin veziyyetini oyrenmisdiler Polyak misyonerlerin Gence hakimine deyerli hediyyeler verdiyi de tarixi menbelerde gosterilmisdir XVII esrde sonra Azerbaycana polyaklar birde XIX esrde gelmeye baslamisdilar 1772 ci ilde Rec Pospolita dovletinin bolunmesinden sonra polyaklarin agir gunleri baslayir Rusiya imperiyasi polyaklarin gucunu zeifletmek meqsedile onlari imperiyanin muxtelif erazilerine o cumleden Qafqaza surgun edir 1813 cu ilde Qafqaza 10 min nefer polyak getirilir Esirlerin boyuk bir qismi Napoleon Bonaparta tabe olan Polyak legionunun esgerleri idi 10 min nefer polyakdan texminen 3 mine yaxini Azerbaycan erazisinde meskunlasdirilir Bu gun Gence Baki Zaqatala ve Qubada polyaklara mexsus katolik kilseleri ve evler helede movcuddur Polyaklarin Qafqaza ikinci boyuk kocu 1863 cu ilde bas vermis Yanvar hadiselerinden sonra yasanmisdir XX esrin evvelerinde 17 264 nefer polyak Cenubi Qafqaza yerlesdirilmisdir Yanvar hadiseleri esnasinda Azerbaycana gonderilmis sonuncu polyak Edvard Strup adli kesis olmusdur Surgune gonderilmis polyak ucun Zaqatala ve Nargin adasinda xususi dusergeler teskil edilmisdir Abseron yarimadasinda meskunlasan polyaklar neft istehsalati ile mesgul olurdu Bakida neftin cixarilmasi bir cox xalqlarin numayendeleri kimi polyaklarinda sehere axinina sebeb olmusdur 1897 ci ilde Azerbaycanda iki min polyak yasayirdi Baki ve Gence seherinde meskunlasan polyaklar cemiyyete boyuk xeyir vermisdiler Polyak mektebi ve kitabxanasi1903 cu ilde Baki seherinde polyaklar terefinden mekteb ve kitabxana acilmisdir 17 avqust 1909 cu ilde ise Baki Polsa Evi adli cemiyyet yaradildi Cemiyyetin esas meqsedi Baki seherinde yasayan polyaklar arasinda munasibetleri qorumaq ve polyak medeniyyeti teblig etmek olmusdur Baki Polsa Evi terefinden Baki seherinde ikinci polyak mektebi acilmisdir Birinci dunya muharibesi zamani Bakida yasayan polyak diasporu polyak hemvetenlerine yardim etmek ucun tez tez yigincaqlar keciridiler Bu dovrde mesenat Vitold Zqlenitski ve neftxuda Stefan Sksivan cemiyyetde taninan ve sevilen sexslerden olmusdur Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti dovrunde Azerbaycanda yasayan polyaklara ilk defe siyasi huquqlar verilmisdir Bele ki Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinde IX Milli azliqlar fraksiyasina bir polyak milletvekili Stanislav Vonsovic daxil olmusdur Vonsovic Bakida yasayan polyaklari temsil edirdi Sovet hakimiyyetinin qurulmasindan sonra bir cox polyak siyasi teqibler sebebinden Polsaya qayitmisdir Baki ve Gence seherlerinde fealiyyet gosteren cemiyyet ve derneklerin fealiyyeti qadagan olunmusdur Bakida yasayan bir cox polyak ise bolsevik tesiri neticesinde milli mensubiyyetlerini gizletmeli olmusdular Azerbaycanda polyaklarin novbeti defe teskilatlanmasi 2000 ci ilden baslanmisdir Hemin ilde Bakida Polsa cemiyyeti yaradilmisdir Arxitektura Iosif Qoslavski terefinden Baki seherinde insa olunmus binalari Polyak kilsesiBakida yerlesen Muqeddes Bakire Meryem kilsesi solda Azerbaycan polyaklarinin esas arzularindan biride Bakida polyak katolik kilsesinin insa edilmesi idi Kilse insa edilmis ve uzun muddet Baki polyak icmasina xidmet etmisdir Ancaq Iosif Stalinin hakimiyyete gelmesinden sonra kilse bolsevikler terefinden dagidilmisdir Azerbaycanda ikinci polyak kilsesi Qusar rayonunda insa edilmisdir Hemin kilse bu gunde polyak kilsesi olaraq yerli xalq arasinda taninir Meshur azerbaycanli polyaklarStanislav Despot Zenovic Baki Seher Dumasinin sedri Stanislav Vonsovic Azerbaycan Xalq Cumhuriyyeti Parlamentinin uzvu Milli azliqlar fraksiyasinin uzvu Vitold Zqlenitski mesenat Stefan Sksivan neftxuda Mstislav Rostropovic violenc ifacisi ve dirijor Mixail Abramovic bioloq Suleyman bey Sulkevic herbi xadimi general leytenant Iosif Qoslavski memar Iosif Plosko memar Aleksandr Makovelski tarixci filosofIstinadlar Iranian studies in Poland 2023 06 29 tarixinde Istifade tarixi 2012 02 02 Christianity in Azerbaijan 2006 05 18 at the Wayback Machine Realny Azerbaijan 18 May 2006 Retrieved 29 April 2007 2011 09 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 02 02 PDF 2012 04 24 tarixinde orijinalindan PDF arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 04 24 Works of Polish Architects in Baku by Prof Shamil Fatullayev FigarovXarici kecidlerPolsanin Bakida yerlesen sefirliyi 2011 10 26 at the Wayback Machine Bakida yasayan Polyak icmasina mexsus sayt Azerbaycandaki Polsa memarliq irsi Polsa Respublikasinin Bakidaki Sefirliyi terefinden hazirlanmis filmlerde