Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
Azərbaycan numizmatikası — Azərbaycanda pul işinin və pul dövriyyəsinin mərhələləri toplusu.
Azərbaycan numizmatikası feodal dağınıqlığı dövründə
Azərbaycanın tarixində XVIII əsrin II yarısı XIX əsrin I rübü numizmatik nöqteyi-nəzərdən çox mürəkkəb, ziddiyyətli bir zamandır. Bu dövr əslində tarixi Azərbaycan torpaqlarının hissə-hissə parçalanması, Səfəvi imperiyasının sonu, Şərqi Avropanın və yeni Rusiya imperiyasının Qafqaza işğallarının başlanması və sona çatması dövrü idi. Əslində bu dövr numizmatik materialları olmadan yazılı sənədlər vasitəsilə araşdırılması mümkün olan bir zamandır. Buna baxmayaraq, Azərbaycanın son müstəqil pul və pul dövriyyəsinin öyrənilməsi baxımından müəyyən açılması mümkün olmayan məsələlərə aydınlıq gətirə bilər.
Beləliklə, göstərilən zamana aid olan dəfinələr və pul nominalları göstərir ki, Nadir şahın ölümündən sonra da Azərbaycanda ayrı-ayrı pul nominalları dövriyyədə istifadə olunurdu. Belə ki, XVIII əsrin 50-ci illərində son Səfəvilərdən I Süleymanın və III Abbasın gümüş pulları, Nadir şahın sikkələri, Böyük Moğol imperiyasının rupiləri, Osmanlıların Təbrizdə, Gəncədə, Tiflisdə və İrəvanda zərb etdikləri onluq və beşlikləri, o cümlədən İranda Azərbaycan hakimiyyətinə can atan ayrı-ayrı yerli hakimlərin İmam Rzanın və Mehdi-əz Zamanın adından zərb olunan anonim pullar dövriyyədə istifadə olunurdu. Bu sikkələr yazılı mənbələrdə "imami" pulları adlanırdı. Pul bazarında qarışıqlıq Qubalı Fətəli xanın hakimiyyəti zamanı nisbətən sabitləşdi. Vəziyyət Qacarın hakimiyyəti zamanı daha da yaxşılaşdı. Bu zaman əsasən xanın anonim və az miqdarda Qacarların və Osmanlıların gümüş sikkələrindən istifadə olunurdu. Bu zaman abbası 200 dinara, şahı-60 dinara bərabər hesablanırdı.
Azərbaycan xanlıqlarının pul vahidləri haqqında
Azərbaycan xanlarından Gəncə xanlığının sikkələri say hesabında əsas yeri tutur. Burada sikkələr hətta Qacarın ölümündən sonra da zərb edilməyə davam edirdi. Gəncə zərbxanasının sonuncu sikkə nümunəsi 1800-cü ildə zərb edilmişdi. Şirvan xanlığının xanlıq dövrü sikkələri Şamaxıda 1765–67-ci illərdə zərb edilmişdi. Bunlar 4,49 qr-lıq abbasilər idi. 1771-ci ildə çəkisi 3,90 qr. endirilmişdi. Sonuncu Şamaxı sikkələrinin çəkisi 2,27 qr. olmuşdu. Şəkidə zərb olunan yerli sikkələrin üzərində zərbxana yeri — Nuxa və ya Şəki göstərilirdi, çəkisi 3,9 qr.-dan başlayaraq sonuncusunun çəkisi 2,0 qr. olmuşdu. Qarabağın xanlıq dövrü sikkələri bu zaman yerli nominallar içərisində xüsusi yer tutur. Belə ki, bu pullar "pənahabadı" adlanır, gümüşdən olaraq 5,07 qr. çəkidə olmuşdur. Azərbaycanın 2500 illik pul işi tarixində ilk dəfə idi ki, sikkələr zərb olunduğu şəhərin adı ilə adlanırdı. Bu sikkələrin sonuncuları 1822-ci ildə zərb olunmuşdu. İkinci əsas fərqli cəhət ondan ibarət idi ki, "pənahabadı" adlı sikkələr öz dəyərindən 2,5 dəfə çox dəyərə malik idi, yəni 400 dinar dəyərində qiymətləndirilirdi. Quba xanlığının sikkə nominalları yalnız XIX əsrin əvvəllərinə aiddir. Bunlardan 5 ədədi Azərbaycan tarixi muzeyində saxlanılır, abbası olaraq 2,19 qr. çəkidə idi. Üzərində əlavə işarə "rahi" — yəni işləyə bilən sözü vardır. Dərbənddə də eyni dəyərdə pullar olmuş, amma üzərində heç bir əlavə işarə olmamışdı. Naxçıvanın, Təbrizin, İrəvanın gümüş sikkələri çox azdır. Amma kifayət qədər mis sikkələr günümüzə gəlib çatmışdı. XIX əsrin II yarısından Azərbaycanın işğalının sona yetməsi ilə buranın bazarları Rusiyanın rubl sisteminə keçmişdi. Əhalinin əlində qalan ayrı-ayrı sikkə nümunələri əsasən geyimlərdə bəzək nümunələri kimi istifadə olunmuşdu.
Mənbə
- Пиргулиева Г. А. Медные монеты Азербайджана. Баку, 2007
- Сейфеддини М. А. Нумизматика Азербайджана. Т. 1–3. Баку, 1997–1999
- Синицина Е. А. Монеты Азербайджана в период Азербайджанских ханств. -Автореферат на соискание учетной степени к.и.н. М.1992.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Azerbaycan numizmatikasi Azerbaycanda pul isinin ve pul dovriyyesinin merheleleri toplusu Azerbaycan numizmatikasi feodal daginiqligi dovrundeAzerbaycanin tarixinde XVIII esrin II yarisi XIX esrin I rubu numizmatik noqteyi nezerden cox murekkeb ziddiyyetli bir zamandir Bu dovr eslinde tarixi Azerbaycan torpaqlarinin hisse hisse parcalanmasi Sefevi imperiyasinin sonu Serqi Avropanin ve yeni Rusiya imperiyasinin Qafqaza isgallarinin baslanmasi ve sona catmasi dovru idi Eslinde bu dovr numizmatik materiallari olmadan yazili senedler vasitesile arasdirilmasi mumkun olan bir zamandir Buna baxmayaraq Azerbaycanin son musteqil pul ve pul dovriyyesinin oyrenilmesi baximindan mueyyen acilmasi mumkun olmayan meselelere aydinliq getire biler Xanliqlar dovrunde pul dovriyyesinde xarici olkelerin pul vahidlerinin roluBelelikle gosterilen zamana aid olan defineler ve pul nominallari gosterir ki Nadir sahin olumunden sonra da Azerbaycanda ayri ayri pul nominallari dovriyyede istifade olunurdu Bele ki XVIII esrin 50 ci illerinde son Sefevilerden I Suleymanin ve III Abbasin gumus pullari Nadir sahin sikkeleri Boyuk Mogol imperiyasinin rupileri Osmanlilarin Tebrizde Gencede Tiflisde ve Irevanda zerb etdikleri onluq ve beslikleri o cumleden Iranda Azerbaycan hakimiyyetine can atan ayri ayri yerli hakimlerin Imam Rzanin ve Mehdi ez Zamanin adindan zerb olunan anonim pullar dovriyyede istifade olunurdu Bu sikkeler yazili menbelerde imami pullari adlanirdi Pul bazarinda qarisiqliq Qubali Feteli xanin hakimiyyeti zamani nisbeten sabitlesdi Veziyyet Qacarin hakimiyyeti zamani daha da yaxsilasdi Bu zaman esasen xanin anonim ve az miqdarda Qacarlarin ve Osmanlilarin gumus sikkelerinden istifade olunurdu Bu zaman abbasi 200 dinara sahi 60 dinara beraber hesablanirdi Azerbaycan xanliqlarinin pul vahidleri haqqindaAzerbaycan xanlarindan Gence xanliginin sikkeleri say hesabinda esas yeri tutur Burada sikkeler hetta Qacarin olumunden sonra da zerb edilmeye davam edirdi Gence zerbxanasinin sonuncu sikke numunesi 1800 cu ilde zerb edilmisdi Sirvan xanliginin xanliq dovru sikkeleri Samaxida 1765 67 ci illerde zerb edilmisdi Bunlar 4 49 qr liq abbasiler idi 1771 ci ilde cekisi 3 90 qr endirilmisdi Sonuncu Samaxi sikkelerinin cekisi 2 27 qr olmusdu Sekide zerb olunan yerli sikkelerin uzerinde zerbxana yeri Nuxa ve ya Seki gosterilirdi cekisi 3 9 qr dan baslayaraq sonuncusunun cekisi 2 0 qr olmusdu Qarabagin xanliq dovru sikkeleri bu zaman yerli nominallar icerisinde xususi yer tutur Bele ki bu pullar penahabadi adlanir gumusden olaraq 5 07 qr cekide olmusdur Azerbaycanin 2500 illik pul isi tarixinde ilk defe idi ki sikkeler zerb olundugu seherin adi ile adlanirdi Bu sikkelerin sonunculari 1822 ci ilde zerb olunmusdu Ikinci esas ferqli cehet ondan ibaret idi ki penahabadi adli sikkeler oz deyerinden 2 5 defe cox deyere malik idi yeni 400 dinar deyerinde qiymetlendirilirdi Quba xanliginin sikke nominallari yalniz XIX esrin evvellerine aiddir Bunlardan 5 ededi Azerbaycan tarixi muzeyinde saxlanilir abbasi olaraq 2 19 qr cekide idi Uzerinde elave isare rahi yeni isleye bilen sozu vardir Derbendde de eyni deyerde pullar olmus amma uzerinde hec bir elave isare olmamisdi Naxcivanin Tebrizin Irevanin gumus sikkeleri cox azdir Amma kifayet qeder mis sikkeler gunumuze gelib catmisdi XIX esrin II yarisindan Azerbaycanin isgalinin sona yetmesi ile buranin bazarlari Rusiyanin rubl sistemine kecmisdi Ehalinin elinde qalan ayri ayri sikke numuneleri esasen geyimlerde bezek numuneleri kimi istifade olunmusdu MenbePirgulieva G A Mednye monety Azerbajdzhana Baku 2007 Sejfeddini M A Numizmatika Azerbajdzhana T 1 3 Baku 1997 1999 Sinicina E A Monety Azerbajdzhana v period Azerbajdzhanskih hanstv Avtoreferat na soiskanie uchetnoj stepeni k i n M 1992