Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Atlantika xartiyası — antihitler koalisiyasının əsas proqram sənədlərindən biri. 1941-ci il 14 avqustda İngiltərənin baş naziri U.Çörçill və ABŞ prezidenti F.D. Ruzvelt arasında müzakirə edildi və Nyufaundlenddəki Arcentiya hərbi dəniz bazasında qəbul edildi. Daha sonra, 24 sentyabr 1941-ci ildə SSRİ və digər ölkələr də xartiyaya qoşuldu.
Tarixi
Almaniyanın hücumunun ilk günlərindən Böyük Britaniya və ABŞ SSRİ ilə həmrəy olduqlarını elan etdilər. ABŞ SSRİ-ni müdafiə etdiyini bəyan etdi. 1941-ci ilin yayında ABŞ-la Böyük Britaniya "Atlantika xartiyası" adlanan sənəd imzaladı. Sənəddə qeyd olundu ki, onların başqa əraziləri tutmaq niyyətləri yoxdur, zorakılığa qarşı çıxır, ədalətli dünya yaradılmasını istəyirlər. SSRİ Çexoslovakiya və Polşa mühacir hökumətlərini tanıyaraq sentyabrın 24-də "Atlantika xartiyası"na qoşuldu. 1942-ci il yanvarın 1-də 26 dövlət "Atlantika xartiyası"na qoşulmaq haqqında "Birləşmiş Millətlər Bəyannaməsi"ni imzaladı. Beləliklə, tədricən antihitler koalisiyası yarandı. Bu isə müharibənin gedişində əsaslı dönüş yaradılmasına təsir göstərdi.
Atlantik Xartiyası 14 Avqust 1941-ci ildə İkinci Dünya Müharibəsi dövründə müharibədən sonrakı dünya üçün Müttəfiqlərin məqsədlərini müəyyənləşdirən əsas siyasi hesabat idi. Böyük Britaniya və ABŞ-nin rəhbərləri işi hazırladılar və İkinci Dünya müharibəsinin bütün müttəfiqləri bunu təsdiqlədilər.Atlantik Xartiyanın tərəfdarları Müasir Birləşmiş Millətlər Təşkilatının əsasını təşkil edən 1942-ci il yanvarın 1-də Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Bəyannaməsini imzaladılar.
Atlantik Xartiya müharibədən sonrakı dünya üçün hədəflər qoydu və müharibədən sonra gələn çoxlu beynəlxalq razılaşmalara ilham verdi. Tariflər və Ticarət üzrə Baş Saziş (GATT), Avropa koloniyalarından sonrakı müstəqillik və daha çoxu Atlantik Xartiyadan irəli gəlir.
ABŞ prezidenti Franklin D. Ruzvelt və İngiltərə baş naziri Vinston Çörçil Atlantik Konvensiyasını Atfiqan Konfransında (Riviera) Nyufaundlend Plasentia Körfəzində hazırladılar.Onlar 14 Avqust 1941-ci ildə Argentia Dəniz Stansiyasında birgə bəyanat verdilər. Müharibə və müharibədən sonrakı dünya ilə bağlı Müttəfiq səlahiyyətlilərin hədəfləri və məqsədləri bu xartiyada ətraflı təsvir edilmişdir.
Xartiyanın bir çox ideyası beynəlxalq təhlükəsizlik səbəbiylə, Britaniya və Amerika əməkdaşlığını araşdıran Anglo-Amerikan beynəlxalq bir ideologiyasından irəli gəldi. Ruzveltin Britaniyanı konkret müharibə məqsədləri ilə bağlamaq cəhdləri və Çörçillin ABŞ-ni müharibə səylərinə bağlamağa çalışması, Atlantik Nizamnaməsinin hazırlandığı görüş üçün motivasiya yaratmağa kömək etdi.
Çörçill və Ruzvelt 1939-cu ildə danışıqlara başladı. Bu, 11 müharibə görüşməsinin birincisi idi. Hər ikisi buraya gizli səyahət etdi. Ruzvelt on gün davam edən bir balıqçılıq səfərində idi. 9 Avqust 1941-ci ildə, Uels Şahzadəsi,Çörçill ilə birlikdə Plasentia Körfəzinə gəldi.
Atlantik razılaşması Birləşmiş Ştatların müharibədə Birləşmiş Krallığa dəstək verdiyini aydınlaşdırdı. Həm ABŞ, həm də Böyük Britaniya qarşılıqlı prinsipləri və sülhdən sonrakı müharibə dünyasına və Nasistlərin məğlub edildikdən sonra razılaşdıqları siyasətlərinə görə, birliyini təqdim etməyi istədi. Amerikanın iştirakının getdikcə daha çox güman edilməsinə baxmayaraq, əsas məqsədi ABŞ-nin xüsusi iştirakı və müharibə strategiyası deyil, təqib edəcəyi sülhə diqqət etməkdir.
Xartiyanın əsas maddələri
Xartiyanın səkkiz əsas məqamı bunlardır:
- . Birləşmiş Ştatlar və ya Birləşmiş Krallıq heç bir ərazi mənfəəti istəmir;
- Ərazi düzəlişləri müvafiq xalqların istəklərinə uyğun olmalıdır;
- Bütün insanların öz müqəddəratını təyin etmək hüququ var;
- Ticarət maneələri aşağı salındı;
- Qlobal iqtisadi əməkdaşlıq və sosial rifahın inkişafı;
- İştirakçılar,istəyi və qorxusu olmayan bir dünya üçün işləyəcək;
- İştirakçılar dənizlərin azadlığı üçün çalışacaqlar;
- Müharibədən sonra təcavüzkar xalqların silahsızlaşdırılması və ümumi tərksilah olması idi.
Dördüncü maddə, beynəlxalq ticarətlə əlaqədar olaraq bazar imkanlarını "bərabər şərtlərlə" verəcəyini şüurlu şəkildə vurğuladı.Bu,Paris İqtisadiyyat Paktının nümunəsi olduğu kimi, I Dünya müharibəsindən sonra Avropada yaradılan cəza ticarəti münasibətlərinin aradan qaldırılması idi.Yalnız iki məqalə, bu əhəmiyyətə baxmayaraq müharibədən sonra zəruri olan milli, sosial və iqtisadi şəraitləri açıq şəkildə müzakirə edir.
İctimaiyyətə verildiyi zaman Nizamnamə "Prezident və Baş nazir tərəfindən birgə Bəyannamə" adlandırılmış və ümumiyyətlə "Birgə Bəyannamə" kimi tanınmışdır. İşçi Partiyası qəzeti "Daily Herald" Atlantik Xartiyanın adını çəkdi, lakin Çörçil 24 Avqust 1941-ci ildə onu Məclisdə istifadə etdi və bu gündən etibarən sənəd qəbul edildi.
Sənədin heç bir imzalanmış versiyası mövcud olmadı.Sənəd bir sıra layihələrlə həyata keçirilmiş və yekun razılaşdırılmış mətn, London və Vaşinqtona teleqraflaşdırıldı. Prezident Ruzvelt Konqresə Xartiyanın məzmununu 21 Avqust 1941-ci ildə verdi. Müttəfiq ölkələr və aparıcı təşkilatlar bu Nizamnaməni tez və geniş şəkildə təsdiqlədilər. 1945-ci il sentyabrın 24-də Londondakı Müttəfiqlər Şurasının növbəti iclasında Belçika, Çexoslovakiya, Yunanıstan, Lüksemburq, Hollandiya, Norveç, Polşa və Yuqoslaviya, Sovet İttifaqı və Azad Fransız Qüvvələri Atlantik Nizamnaməsində göstərilən ümumi siyasət prinsiplərində birləşərək, yekdilliklə bunu qəbul etmişdir. 1942-ci il yanvarın 1-də Atlantik Nizamnaməsinin prinsiplərinə riayət edən daha böyük bir millət qrupu,Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Hitlerizmə qarşı müdafiə sahəsində həmrəyliyini vurğulayan birgə Bəyannamə verdi.
Axis səlahiyyətləri bu diplomatik müqavilələri onlara qarşı potensial bir ittifaq kimi şərh etdi.Tokioda Atlantik Xartiyası ,ABŞ və İngiltərəyə qarşı daha təcavüzkar bir yanaşma sövq edən Yapon hökumətindəki militaristlərə dəstək verdi.Mətn Böyük Britaniyanın və ABŞ-nin "məğlub olanların hər hansı bir iqtisadi ayrı-seçkilik etməməsini" və "Almaniya və digər ölkələrin yenidən sülh və rifahı təmin edə biləcəyinə" söz verdiyinə dair nüfuzlu bəyanatdır.
Müzakirənin ən təəccüblü xüsusiyyəti, daxili siyasətin beynəlxalq problemlə bağlı olduğunu qəbul edən müxtəlif fikirlər təşkil edən bir sıra ölkələr arasında bir razılıq əldə edilmişdi. Müqavilə Birləşmiş Millətlər Təşkilatının formalaşmasına dair ilk addımlardan birinə çevrildi.
Problemlər Almaniyadan və Yaponiyadan deyil,imperiyaları olan və öz müqəddəratını təyin edən müttəfiqlərdən — xüsusən Birləşmiş Krallıq, Sovet İttifaqı və Niderlanda qarşı müqavimət göstərənlərdən gəldi.Başlanğıcda Ruzvelt və Çörçillin razılaşdıqları, Xartiyanın üçüncü maddəsi Afrika və Asiyaya müraciət etməyəcəyini qəbul etdi. Yalnız müttəfiqlərin köməyi ilə qazanıla biləcək bir müharibə ilə, Ruzveltin qərarı Britaniyaya təzyiq göstərmək idi, lakin müharibədən sonra koloniyaların öz müqəddəratını təyin etmək məsələsini isə təxirə salmaq idi.
Bütün insanların öz müqəddəratını təyin etmək hüququna malik olduğunu etiraf etməsi, Britaniya koloniyalarında müstəqillik liderlərinə ümid verdi.Amerikalılar nizamnamənin müharibənin öz müqəddəratını təyin etmək üçün mübarizə aparıldığını etiraf etdiyindən əzmlə durmuşdular. İngilislər bu məqsədə razılaşmaq məcburiyyətində qaldılar, lakin 1941-ci ilin sentyabrında çıxış edən Çörçill, Xartiyanın yalnız Alman işğalı altında olan dövlətlərə müraciət etməsi və əlbəttə ki, Britaniya imperiyasının bir hissəsini təşkil edən ölkələrə müraciət etməyəcəyini bildirdi.
Çörçill xalqların "öz müqəddəratını təyin etmə" hüququna istinadlar verməkdən narazı idi.Sürgündəki Polşa Hökumətinin bir şöbəsi Vladislav Skorskini xəbərdar etmək üçün yazırdı ki,Xartiya milli öz müqəddəratını təyin etməklə həyata keçirilirsə, Danziq, Şərqi Prussiya və Alman Sileziyanın tərkib hissəsi olan Polşanın,əsas Polşaya yerləşməsi mümkün deyildir.
Müharibə əsnasında Çörçil Sovet İttifaqının Baltik əyalətlərini nəzarət etməyə davam etməsi üçün, 1944-cü ilin mart ayına qədər ABŞ tərəfindən rədd edilmiş bir şərhi mübahisə etdi. Lord Biverbruk Atlantik Xartiyasının "bizim üçün təhlükə olacağını xəbərdar etdi. ABŞ, Sovetlərin Baltik devrilməsini tanımamaqdan imtina etdi, lakin almanlarla mübarizə apararkən Stalinə qarşı çıxan məsələni dayandırmadı.Ruzvelt müharibədən sonra Baltik məsələsini qaldırmağı planlaşdırırdı, amma o, 1945-ci ilin aprelində Avropada müharibə başa çatdıqdan sonra öldü.
SSRİ-nin Atlantik xartiyasına qoşulması
SSRİ, Belçika, Çexoslovakiya, Yunanıstan, Polşa, Hollandiya, Norveç, Yuqoslaviya, Lüksemburq və Azad Fransanın nümayəndələrinin iştirakı ilə 1941-ci il sentyabrın 24-də Londondakı Siyasi Birlik Konfransında,SSRİ-nin İngiltərə səfiri İ.Mayski Sovet hökumətinin məlumatını elan etdi.SSRİ Atlantik Nizamnamənin əsas prinsipləri ilə razılaşdı. Eyni zamanda, Sovet hökuməti bu prinsiplərin praktiki tətbiqini "müəyyən bir ölkənin şəraiti, ehtiyacı və tarixi xüsusiyyətlərinə uyğun gəlməlidir" –deyə,Mayski bildirdi. Sovet bəyannaməsində faşizmə qarşı müharibənin azad təbiətinə cavab verən antifaşist koalisiya proqramı irəli sürülmüşdü.Bəyannamədə xalqların vəzifəsi tezliklə Almaniyanı və müttəfiqlərini məğlub etmək və gələcək nəsillərin cinayətkarlıqdan xilas olacağına dair müharibədən sonrakı dünya nizamı yaratmaq olduğunu göstərdi.
Hitlerizmin üzərində qələbəsindən sonra,azadlıqdan məhrum olan xalqların istəklərinə cavab verən beynəlxalq əməkdaşlıq və dostluq münasibətləri üçün əsaslar qoyulmalıdır. Bəyannamədə xalqların suveren hüquqlarına və millətlərin öz müqəddəratını təyin etməsinə, hər bir dövlətin dövlət müstəqilliyinə və ölkələrinin ərazi bütövlüyünə hörmət prinsipləri, bu cür bir sosial sistem qurmaq və müvafiq hesab edilən dövlətin seçilməsi prinsipləri elan olunmuşdur.
SSRİ, təcavüzə məruz qalmış qurbanlara kömək etmək üçün, bütün ölkələrlə sülh və yaxşı qonşuluq münasibətləri,silahsızlanma, təcavüzkarlara qarşı kollektiv hərəkətə dəstək verdiyini təkrarladı. Sovet hökuməti xüsusi güclə vurğuladı ki, "Hitlerin təcavüzünü məğlub etmək və Nasizmi məhv etmək zərurətini qəbul edən bütün millətlərin üzləşdiyi əsas vəzifə, azadlıqdan məhrum olan bütün iqtisadi və hərbi resursları birləşdirməkdir.
1942-ci il yanvarın 1-də 26 dövlət Atlantika xartiyası prinsiplərinə qoşulmaq haqqında "Birləşmiş Millətlərin Bəyannaməsi"ni imzaladı. Müharibənin sonu üçün antihitler koalisiyasında 50 dövlət birləşmişdi. Antihitler koalisiyasının yaranıb möhkəmlənməsi müharibənin gedişində əsaslı dönüşün başlanmasına mühüm təsir göstərdi.
Müqaviləni imzalayan ölkələr
14 avqust 1941-ci ildə
![image]()
ABŞ (prezident Franklin Delano Ruzvelt)
![image]()
Birləşmiş Krallıq (baş nazir Vinston Çörçill, səlahiyyətli şəxs kral VI Georq)
24 sentyabr 1941-ci ildə
![image]()
SSRİ (sovet hökumətinin Böyük Britaniyadakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri )![image]()
Polşa ( başçılıq etdiyi Polşa hökumətinin mühacirətdəki nümayəndəsi)
![image]()
Azad Fransa Şarl de Qollun başçılığı iləı![image]()
Belçika![image]()
Çexoslovakiya
![image]()
Yunanıstan Krallığı![image]()
Lüksemburq![image]()
Niderland![image]()
Norveç
![image]()
Həmçinin bax
Biblioqrafiya
- Bayly, C.; Harper, T. Forgotten Armies: The Fall of British Asia, 1941–1945. Cambridge, MA: Belknap Press. 2004. ISBN .
- Beschloss, Michael R. The Conquerors: Roosevelt, Truman and the Destruction of Hitler's Germany, 1941–1945. New York: Simon & Schuster. 2003. ISBN .
- Borgwardt, Elizabeth. A new deal for the world: America's vision for human rights. Harvard University Press. 2007. ISBN .
- Brinkley, Douglas G.; Facey-Crowther, David, redaktorlar The Atlantic Charter. Basingstoke, Hampshire, UK: Palgrave Macmillan. 1994. ISBN .
- Charmley, John. "Churchill and the American Alliance". Transactions of the Royal Historical Society. Royal Historical Society. Sixth Series 11. ISSN 0080-4401. JSTOR 3679428.
- Churchill, Winston. Triumph and Tragedy: The Second World War. RosettaBooks. 2010. ISBN .
- Crawford, Neta C. Argument and Change in World Politics: Ethics, Decolonization, and Humanitarian Intervention. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 2002. ISBN .)
- Cull, Nicholas. "Selling peace: the origins, promotion and fate of the Anglo-American new order during the Second World War". Diplomacy and Statecraft. 7 (1). March 1996. doi:10.1080/09592299608405992.
- Gratwick, Harry. Penobscot Bay: People, Ports & Pastimes. The History Press. 2009.41-ci i
- Gunther, John. Roosevelt in retrospect: a profile in history. New York: Harper & Brothers. 1950.
- Hein, David. "Vulnerable: HMS Prince of Wales in 1941". Journal of Military History. 77 (3). July 2013.
- Jordan, Jonathan W. (2015), American Warlords: How Roosevelt's High Command Led America to Victory in World War II (NAL/Caliber 2015).
- Hoopes, Townsend; Brinkley, Douglas. FDR and the Creation of the U.N. New Haven, CT: Yale University Press. 2000. ISBN .
- Kimball, Warren. Forged in war: Churchill, Roosevelt and the Second World War. New York: HarperCollins. 1997. ISBN .
- Langer, William L.; Gleason, S. Everett. The Undeclared War 1940–1941: The World Crisis and American Foreign Policy. Harper & Brothers. 1953. ISBN .
- Lauren, Paul Gordon. The Evolution of International Human Rights: Visions Seen. U of Pennsylvania Press. 2011.
- Louis, William Roger. "American Anti-Colonialism and the Dissolution of the British Empire". . Royal Institute of International (Affairs 1944–). 61 (3). Summer 1985. ISSN 0020-5850. JSTOR 2618660.
- Louis, William Roger. Ends of British Imperialism: The Scramble for Empire, Suez and Decolonization. London: I.B.Tauris. 2006. ISBN .
- Louis, William Roger. More adventures with Britannia: Personalities, Politics and Culture in Britain. London: I.B.Tauris. 1998. ISBN .
- O'Sullivan, Christopher D. Sumner Welles, Post-War Planning and the Quest for a New World Order 1937–1943. New York: Columbia University Press. 2008. ISBN .
- Prażmowska, Anita. Britain and Poland, 1939–1943: the betrayed ally. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 1995. ISBN .
- Sauer, Ernst. Grundlehre des Völkerrechts, 2nd edition (German). Cologne: Carl Heymanns. 1955.
- Smith, Jean Edward. FDR. New York: Random House LLC. 2008. ISBN .
- Sathasivam, Kanishkan. 'Uneasy Neighbors: India, Pakistan, and US Foreign Policy. Surrey, UK: Ashgate Publishing, Ltd. 2005. ISBN .
- Stone, Julius. "Peace Planning and the Atlantic Charter". . Australian Institute of Policy and Science. 14 (2). June 1942. ISSN 0005-0091. JSTOR 20631017.
- Whitcomb, Roger S. The Cold War in Retrospect: The Formative Years. Westport, CT: Praeger. 1998. ISBN .
- Weigold, Auriol. Churchill, Roosevelt and India: Propaganda During World War II. Taylor & Francis US. 2008.
- Wrigley, Chris. Winston Churchill: A Biographical Companion. ABC-CLIO. 2002.
Xarici keçidlər
- BBC News
- The Atlantic Conference from the Avalon Project
- Letter from The Ambassador Patrick J. Hurley to the US Secretary of State 2008-12-10 at the Wayback Machine TEHRAN, April 14, 1945. Describing meeting with Churchill, where Churchill vehemently states that the UK is in no way bound to the principles of the Atlantic Charter.
- The Atlantic Charter
İstinadlar
- Джадж, Гарри. "Атлантическая хартия". Всемирная история. Оксфордская иллюстрированная энциклопедия. М.: Издательство «», ИД «Инфра-М», . 2003. 2014-12-20 tarixində . İstifadə tarixi: 2014-10-13.
Атлантическая хартия (Atlantic Charter), совместная декларация о принципах послевоен. устройства мира, подписанная главами пр-в США и Великобритании Ф. Д. Рузвельтом и У. Черчиллем 14 авг. 1941 г.
- "Атлантическая хартия". История устава ООН. . 2016-08-10 tarixində . İstifadə tarixi: 2016-07-25.
- Ümumi tarix — 9[ölü keçid]
- "Əsas hərbi əməliyyatlar | İkinci Dünya Müharibəsi | Kayzen". 2018-03-26 tarixində . İstifadə tarixi: 2018-09-22.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Atlantika xartiyasi antihitler koalisiyasinin esas proqram senedlerinden biri 1941 ci il 14 avqustda Ingilterenin bas naziri U Corcill ve ABS prezidenti F D Ruzvelt arasinda muzakire edildi ve Nyufaundlenddeki Arcentiya herbi deniz bazasinda qebul edildi Daha sonra 24 sentyabr 1941 ci ilde SSRI ve diger olkeler de xartiyaya qosuldu Corcill ve Ruzveltin bortunda gorusuTarixiAlmaniyanin hucumunun ilk gunlerinden Boyuk Britaniya ve ABS SSRI ile hemrey olduqlarini elan etdiler ABS SSRI ni mudafie etdiyini beyan etdi 1941 ci ilin yayinda ABS la Boyuk Britaniya Atlantika xartiyasi adlanan sened imzaladi Senedde qeyd olundu ki onlarin basqa erazileri tutmaq niyyetleri yoxdur zorakiliga qarsi cixir edaletli dunya yaradilmasini isteyirler SSRI Cexoslovakiya ve Polsa muhacir hokumetlerini taniyaraq sentyabrin 24 de Atlantika xartiyasi na qosuldu 1942 ci il yanvarin 1 de 26 dovlet Atlantika xartiyasi na qosulmaq haqqinda Birlesmis Milletler Beyannamesi ni imzaladi Belelikle tedricen antihitler koalisiyasi yarandi Bu ise muharibenin gedisinde esasli donus yaradilmasina tesir gosterdi Atlantik Xartiyasi 14 Avqust 1941 ci ilde Ikinci Dunya Muharibesi dovrunde muharibeden sonraki dunya ucun Muttefiqlerin meqsedlerini mueyyenlesdiren esas siyasi hesabat idi Boyuk Britaniya ve ABS nin rehberleri isi hazirladilar ve Ikinci Dunya muharibesinin butun muttefiqleri bunu tesdiqlediler Atlantik Xartiyanin terefdarlari Muasir Birlesmis Milletler Teskilatinin esasini teskil eden 1942 ci il yanvarin 1 de Birlesmis Milletler Teskilatinin Beyannamesini imzaladilar Atlantik Xartiya muharibeden sonraki dunya ucun hedefler qoydu ve muharibeden sonra gelen coxlu beynelxalq razilasmalara ilham verdi Tarifler ve Ticaret uzre Bas Sazis GATT Avropa koloniyalarindan sonraki musteqillik ve daha coxu Atlantik Xartiyadan ireli gelir ABS prezidenti Franklin D Ruzvelt ve Ingiltere bas naziri Vinston Corcil Atlantik Konvensiyasini Atfiqan Konfransinda Riviera Nyufaundlend Plasentia Korfezinde hazirladilar Onlar 14 Avqust 1941 ci ilde Argentia Deniz Stansiyasinda birge beyanat verdiler Muharibe ve muharibeden sonraki dunya ile bagli Muttefiq selahiyyetlilerin hedefleri ve meqsedleri bu xartiyada etrafli tesvir edilmisdir Xartiyanin bir cox ideyasi beynelxalq tehlukesizlik sebebiyle Britaniya ve Amerika emekdasligini arasdiran Anglo Amerikan beynelxalq bir ideologiyasindan ireli geldi Ruzveltin Britaniyani konkret muharibe meqsedleri ile baglamaq cehdleri ve Corcillin ABS ni muharibe seylerine baglamaga calismasi Atlantik Nizamnamesinin hazirlandigi gorus ucun motivasiya yaratmaga komek etdi Corcill ve Ruzvelt 1939 cu ilde danisiqlara basladi Bu 11 muharibe gorusmesinin birincisi idi Her ikisi buraya gizli seyahet etdi Ruzvelt on gun davam eden bir baliqciliq seferinde idi 9 Avqust 1941 ci ilde Uels Sahzadesi Corcill ile birlikde Plasentia Korfezine geldi Atlantik razilasmasi Birlesmis Statlarin muharibede Birlesmis Kralliga destek verdiyini aydinlasdirdi Hem ABS hem de Boyuk Britaniya qarsiliqli prinsipleri ve sulhden sonraki muharibe dunyasina ve Nasistlerin meglub edildikden sonra razilasdiqlari siyasetlerine gore birliyini teqdim etmeyi istedi Amerikanin istirakinin getdikce daha cox guman edilmesine baxmayaraq esas meqsedi ABS nin xususi istiraki ve muharibe strategiyasi deyil teqib edeceyi sulhe diqqet etmekdir Xartiyanin esas maddeleriXartiyanin sekkiz esas meqami bunlardir Birlesmis Statlar ve ya Birlesmis Kralliq hec bir erazi menfeeti istemir Erazi duzelisleri muvafiq xalqlarin isteklerine uygun olmalidir Butun insanlarin oz muqedderatini teyin etmek huququ var Ticaret maneeleri asagi salindi Qlobal iqtisadi emekdasliq ve sosial rifahin inkisafi Istirakcilar isteyi ve qorxusu olmayan bir dunya ucun isleyecek Istirakcilar denizlerin azadligi ucun calisacaqlar Muharibeden sonra tecavuzkar xalqlarin silahsizlasdirilmasi ve umumi terksilah olmasi idi Dorduncu madde beynelxalq ticaretle elaqedar olaraq bazar imkanlarini beraber sertlerle vereceyini suurlu sekilde vurguladi Bu Paris Iqtisadiyyat Paktinin numunesi oldugu kimi I Dunya muharibesinden sonra Avropada yaradilan ceza ticareti munasibetlerinin aradan qaldirilmasi idi Yalniz iki meqale bu ehemiyyete baxmayaraq muharibeden sonra zeruri olan milli sosial ve iqtisadi seraitleri aciq sekilde muzakire edir Ictimaiyyete verildiyi zaman Nizamname Prezident ve Bas nazir terefinden birge Beyanname adlandirilmis ve umumiyyetle Birge Beyanname kimi taninmisdir Isci Partiyasi qezeti Daily Herald Atlantik Xartiyanin adini cekdi lakin Corcil 24 Avqust 1941 ci ilde onu Meclisde istifade etdi ve bu gunden etibaren sened qebul edildi Senedin hec bir imzalanmis versiyasi movcud olmadi Sened bir sira layihelerle heyata kecirilmis ve yekun razilasdirilmis metn London ve Vasinqtona teleqraflasdirildi Prezident Ruzvelt Konqrese Xartiyanin mezmununu 21 Avqust 1941 ci ilde verdi Muttefiq olkeler ve aparici teskilatlar bu Nizamnameni tez ve genis sekilde tesdiqlediler 1945 ci il sentyabrin 24 de Londondaki Muttefiqler Surasinin novbeti iclasinda Belcika Cexoslovakiya Yunanistan Luksemburq Hollandiya Norvec Polsa ve Yuqoslaviya Sovet Ittifaqi ve Azad Fransiz Quvveleri Atlantik Nizamnamesinde gosterilen umumi siyaset prinsiplerinde birleserek yekdillikle bunu qebul etmisdir 1942 ci il yanvarin 1 de Atlantik Nizamnamesinin prinsiplerine riayet eden daha boyuk bir millet qrupu Birlesmis Milletler Teskilatinin Hitlerizme qarsi mudafie sahesinde hemreyliyini vurgulayan birge Beyanname verdi Axis selahiyyetleri bu diplomatik muqavileleri onlara qarsi potensial bir ittifaq kimi serh etdi Tokioda Atlantik Xartiyasi ABS ve Ingiltereye qarsi daha tecavuzkar bir yanasma sovq eden Yapon hokumetindeki militaristlere destek verdi Metn Boyuk Britaniyanin ve ABS nin meglub olanlarin her hansi bir iqtisadi ayri seckilik etmemesini ve Almaniya ve diger olkelerin yeniden sulh ve rifahi temin ede bileceyine soz verdiyine dair nufuzlu beyanatdir Muzakirenin en teeccublu xususiyyeti daxili siyasetin beynelxalq problemle bagli oldugunu qebul eden muxtelif fikirler teskil eden bir sira olkeler arasinda bir raziliq elde edilmisdi Muqavile Birlesmis Milletler Teskilatinin formalasmasina dair ilk addimlardan birine cevrildi Problemler Almaniyadan ve Yaponiyadan deyil imperiyalari olan ve oz muqedderatini teyin eden muttefiqlerden xususen Birlesmis Kralliq Sovet Ittifaqi ve Niderlanda qarsi muqavimet gosterenlerden geldi Baslangicda Ruzvelt ve Corcillin razilasdiqlari Xartiyanin ucuncu maddesi Afrika ve Asiyaya muraciet etmeyeceyini qebul etdi Yalniz muttefiqlerin komeyi ile qazanila bilecek bir muharibe ile Ruzveltin qerari Britaniyaya tezyiq gostermek idi lakin muharibeden sonra koloniyalarin oz muqedderatini teyin etmek meselesini ise texire salmaq idi Butun insanlarin oz muqedderatini teyin etmek huququna malik oldugunu etiraf etmesi Britaniya koloniyalarinda musteqillik liderlerine umid verdi Amerikalilar nizamnamenin muharibenin oz muqedderatini teyin etmek ucun mubarize aparildigini etiraf etdiyinden ezmle durmusdular Ingilisler bu meqsede razilasmaq mecburiyyetinde qaldilar lakin 1941 ci ilin sentyabrinda cixis eden Corcill Xartiyanin yalniz Alman isgali altinda olan dovletlere muraciet etmesi ve elbette ki Britaniya imperiyasinin bir hissesini teskil eden olkelere muraciet etmeyeceyini bildirdi Corcill xalqlarin oz muqedderatini teyin etme huququna istinadlar vermekden narazi idi Surgundeki Polsa Hokumetinin bir sobesi Vladislav Skorskini xeberdar etmek ucun yazirdi ki Xartiya milli oz muqedderatini teyin etmekle heyata kecirilirse Danziq Serqi Prussiya ve Alman Sileziyanin terkib hissesi olan Polsanin esas Polsaya yerlesmesi mumkun deyildir Muharibe esnasinda Corcil Sovet Ittifaqinin Baltik eyaletlerini nezaret etmeye davam etmesi ucun 1944 cu ilin mart ayina qeder ABS terefinden redd edilmis bir serhi mubahise etdi Lord Biverbruk Atlantik Xartiyasinin bizim ucun tehluke olacagini xeberdar etdi ABS Sovetlerin Baltik devrilmesini tanimamaqdan imtina etdi lakin almanlarla mubarize apararken Staline qarsi cixan meseleni dayandirmadi Ruzvelt muharibeden sonra Baltik meselesini qaldirmagi planlasdirirdi amma o 1945 ci ilin aprelinde Avropada muharibe basa catdiqdan sonra oldu SSRI nin Atlantik xartiyasina qosulmasiSSRI Belcika Cexoslovakiya Yunanistan Polsa Hollandiya Norvec Yuqoslaviya Luksemburq ve Azad Fransanin numayendelerinin istiraki ile 1941 ci il sentyabrin 24 de Londondaki Siyasi Birlik Konfransinda SSRI nin Ingiltere sefiri I Mayski Sovet hokumetinin melumatini elan etdi SSRI Atlantik Nizamnamenin esas prinsipleri ile razilasdi Eyni zamanda Sovet hokumeti bu prinsiplerin praktiki tetbiqini mueyyen bir olkenin seraiti ehtiyaci ve tarixi xususiyyetlerine uygun gelmelidir deye Mayski bildirdi Sovet beyannamesinde fasizme qarsi muharibenin azad tebietine cavab veren antifasist koalisiya proqrami ireli surulmusdu Beyannamede xalqlarin vezifesi tezlikle Almaniyani ve muttefiqlerini meglub etmek ve gelecek nesillerin cinayetkarliqdan xilas olacagina dair muharibeden sonraki dunya nizami yaratmaq oldugunu gosterdi Hitlerizmin uzerinde qelebesinden sonra azadliqdan mehrum olan xalqlarin isteklerine cavab veren beynelxalq emekdasliq ve dostluq munasibetleri ucun esaslar qoyulmalidir Beyannamede xalqlarin suveren huquqlarina ve milletlerin oz muqedderatini teyin etmesine her bir dovletin dovlet musteqilliyine ve olkelerinin erazi butovluyune hormet prinsipleri bu cur bir sosial sistem qurmaq ve muvafiq hesab edilen dovletin secilmesi prinsipleri elan olunmusdur SSRI tecavuze meruz qalmis qurbanlara komek etmek ucun butun olkelerle sulh ve yaxsi qonsuluq munasibetleri silahsizlanma tecavuzkarlara qarsi kollektiv herekete destek verdiyini tekrarladi Sovet hokumeti xususi gucle vurguladi ki Hitlerin tecavuzunu meglub etmek ve Nasizmi mehv etmek zeruretini qebul eden butun milletlerin uzlesdiyi esas vezife azadliqdan mehrum olan butun iqtisadi ve herbi resurslari birlesdirmekdir 1942 ci il yanvarin 1 de 26 dovlet Atlantika xartiyasi prinsiplerine qosulmaq haqqinda Birlesmis Milletlerin Beyannamesi ni imzaladi Muharibenin sonu ucun antihitler koalisiyasinda 50 dovlet birlesmisdi Antihitler koalisiyasinin yaranib mohkemlenmesi muharibenin gedisinde esasli donusun baslanmasina muhum tesir gosterdi Muqavileni imzalayan olkeler14 avqust 1941 ci ilde ABS prezident Franklin Delano Ruzvelt Birlesmis Kralliq bas nazir Vinston Corcill selahiyyetli sexs kral VI Georq 24 sentyabr 1941 ci ilde SSRI sovet hokumetinin Boyuk Britaniyadaki fovqelade ve selahiyyetli sefiri Polsa basciliq etdiyi Polsa hokumetinin muhaciretdeki numayendesi Azad Fransa Sarl de Qollun basciligi ilei Belcika Cexoslovakiya Yunanistan Kralligi Luksemburq Niderland NorvecHemcinin baxAntihitler koalisiyasi Birlesmis Milletler BeyannamesiBiblioqrafiyaBayly C Harper T Forgotten Armies The Fall of British Asia 1941 1945 Cambridge MA Belknap Press 2004 ISBN 9780674017481 Beschloss Michael R The Conquerors Roosevelt Truman and the Destruction of Hitler s Germany 1941 1945 New York Simon amp Schuster 2003 ISBN 9780743244541 Borgwardt Elizabeth A new deal for the world America s vision for human rights Harvard University Press 2007 ISBN 9780674281912 Brinkley Douglas G Facey Crowther David redaktorlar The Atlantic Charter Basingstoke Hampshire UK Palgrave Macmillan 1994 ISBN 9780312089306 Charmley John Churchill and the American Alliance Transactions of the Royal Historical Society Royal Historical Society Sixth Series 11 ISSN 0080 4401 JSTOR 3679428 Churchill Winston Triumph and Tragedy The Second World War RosettaBooks 2010 ISBN 9780795311475 Crawford Neta C Argument and Change in World Politics Ethics Decolonization and Humanitarian Intervention Cambridge UK Cambridge University Press 2002 ISBN 9780521002790 Cull Nicholas Selling peace the origins promotion and fate of the Anglo American new order during the Second World War Diplomacy and Statecraft 7 1 March 1996 doi 10 1080 09592299608405992 Gratwick Harry Penobscot Bay People Ports amp Pastimes The History Press 2009 41 ci i Gunther John Roosevelt in retrospect a profile in history New York Harper amp Brothers 1950 Hein David Vulnerable HMS Prince of Wales in 1941 Journal of Military History 77 3 July 2013 Jordan Jonathan W 2015 American Warlords How Roosevelt s High Command Led America to Victory in World War II NAL Caliber 2015 Hoopes Townsend Brinkley Douglas FDR and the Creation of the U N New Haven CT Yale University Press 2000 ISBN 9780300085532 Kimball Warren Forged in war Churchill Roosevelt and the Second World War New York HarperCollins 1997 ISBN 9780062034847 Langer William L Gleason S Everett The Undeclared War 1940 1941 The World Crisis and American Foreign Policy Harper amp Brothers 1953 ISBN 978 1258766986 Lauren Paul Gordon The Evolution of International Human Rights Visions Seen U of Pennsylvania Press 2011 Louis William Roger American Anti Colonialism and the Dissolution of the British Empire Royal Institute of International Affairs 1944 61 3 Summer 1985 ISSN 0020 5850 JSTOR 2618660 Louis William Roger Ends of British Imperialism The Scramble for Empire Suez and Decolonization London I B Tauris 2006 ISBN 9781845113476 Louis William Roger More adventures with Britannia Personalities Politics and Culture in Britain London I B Tauris 1998 ISBN 9781860642937 O Sullivan Christopher D Sumner Welles Post War Planning and the Quest for a New World Order 1937 1943 New York Columbia University Press 2008 ISBN 9780231142588 Prazmowska Anita Britain and Poland 1939 1943 the betrayed ally Cambridge UK Cambridge University Press 1995 ISBN 9780521483858 Sauer Ernst Grundlehre des Volkerrechts 2nd edition German Cologne Carl Heymanns 1955 Smith Jean Edward FDR New York Random House LLC 2008 ISBN 9780812970494 Sathasivam Kanishkan Uneasy Neighbors India Pakistan and US Foreign Policy Surrey UK Ashgate Publishing Ltd 2005 ISBN 9780754637622 Stone Julius Peace Planning and the Atlantic Charter Australian Institute of Policy and Science 14 2 June 1942 ISSN 0005 0091 JSTOR 20631017 Whitcomb Roger S The Cold War in Retrospect The Formative Years Westport CT Praeger 1998 ISBN 9780275962531 Weigold Auriol Churchill Roosevelt and India Propaganda During World War II Taylor amp Francis US 2008 Wrigley Chris Winston Churchill A Biographical Companion ABC CLIO 2002 Xarici kecidlerVikianbarda Atlantika xartiyasi ile elaqeli mediafayllar var BBC News The Atlantic Conference from the Avalon Project Letter from The Ambassador Patrick J Hurley to the US Secretary of State 2008 12 10 at the Wayback Machine TEHRAN April 14 1945 Describing meeting with Churchill where Churchill vehemently states that the UK is in no way bound to the principles of the Atlantic Charter The Atlantic CharterIstinadlarDzhadzh Garri Atlanticheskaya hartiya Vsemirnaya istoriya Oksfordskaya illyustrirovannaya enciklopediya M Izdatelstvo ID Infra M 2003 2014 12 20 tarixinde Istifade tarixi 2014 10 13 Atlanticheskaya hartiya Atlantic Charter sovmestnaya deklaraciya o principah poslevoen ustrojstva mira podpisannaya glavami pr v SShA i Velikobritanii F D Ruzveltom i U Cherchillem 14 avg 1941 g Atlanticheskaya hartiya Istoriya ustava OON 2016 08 10 tarixinde Istifade tarixi 2016 07 25 Umumi tarix 9 olu kecid Esas herbi emeliyyatlar Ikinci Dunya Muharibesi Kayzen 2018 03 26 tarixinde Istifade tarixi 2018 09 22