Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Arktik və Antarktik landşaftın torpaqları — Avrasiya materikində Şpitsbergen, Frans-İosif Torpağı, Yeni Torpaq, Novosibirsk adalarında, Taymır yarımadasında, Şimali Amerikada Qrenlandiyanın şimal sahillərində, Şimali Amerikanın şimal arxipelaq adalarında, Antarktida materikinin vahələrində rast gəlinən torpaq tipi.
İqlimi
İqlim şəraiti çox soyuq olub, orta illik temperatur −10°C-dən −14°C-i arasında dəyişir. Yayda orta sutkalıq temperatur +5°C-ni aşmır. Şaxtasız günlər 12–14 gündən çox davam etmir. Arktik zonanın qərb hissəsinin şərqinə nisbətən qışı yumşaqdır. Yağıntıların illik miqdarı Arktikada 130–200 mm arası dəyişir. Antraktidanın vahələrində də az yağıntı düşür. Məsələn, ildə 62 mm qar şəklində yağıntı yayda düşür. Antraktida sahil hissələrindəki vahələrində yağıntının miqdarı 300 mm-ə qədər artır. Nisbi rütubətliyin yüksək olması xarakterikdir (90%). Torpaq-qrunt ilin çox vaxtı donmuş vəziyyətdə olur, yalnız 2–2,5 ay ərzində (Arktikada) 30–80 sm hissə donuşluqdan azad olur.
Morfoloji tərkibi
Torpaq profilinin qalınlığı orta hesabla 40 sm təşkil edir. Bu torpaqlarda profil boyu differensasiya zəif gedir. Arktika səhra torpaqlarının profilində A0 qatı formalaşmır. Aca-Bca-C genetik qatlarə seçilir. Aca-karbonatlı humus qatı olub, qalınlığı 12–15 sm təşkil edir. Bozumtul-qəhvəyi rəngə çalır və yüngül mexaniki tərkibə malikdir. Bca-illüvial-karbonatlı qatdır. Açıq qəhvəyi rəngdədir. Qum, çınqıl və daşlar profil boyu çoxalır və bunlar karbonatlıdırlar. Arktik səhra torpaqlarında lil fraksiyası 6%-dən çox deyildir. Toz fraksiyası isə 10% təşkil edir. Bu torpaqlarda humusun miqdarı 3–5%-dən çox deyildir. Nəmlik az olduğuna görə qleyləşmə getməmişdir. Profildə asn həll duzlardan sulfatlar, natrium xlorid üstünlüyə malikdir. Torpaqda duzların miqdarı 1%-dir. Üzvi madələrin tərkibi fulvoturşaların üstünlüyü ilə seçilir. Bu nisbət Ch:Cf=0,4–0,5. torpağın uducu kompleksi əsaslarla doymuşdur.
İstinadlar
- İ. Ə. Quliyev. Ümumi torpaqşünaslıq və torpaq coğrafiyası. Bakı: 2014, 235 s.
- M. E. Salayev, H. Ə. Əliyev. Azərbaycan torpaqlarının diaqnostikası və təsnifatı (rus dili). 1991, 240 s.
Xarici keçidlər
- Torpaq tiplərinin coğrafi icmalı
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Arktik ve Antarktik landsaftin torpaqlari Avrasiya materikinde Spitsbergen Frans Iosif Torpagi Yeni Torpaq Novosibirsk adalarinda Taymir yarimadasinda Simali Amerikada Qrenlandiyanin simal sahillerinde Simali Amerikanin simal arxipelaq adalarinda Antarktida materikinin vahelerinde rast gelinen torpaq tipi IqlimiIqlim seraiti cox soyuq olub orta illik temperatur 10 C den 14 C i arasinda deyisir Yayda orta sutkaliq temperatur 5 C ni asmir Saxtasiz gunler 12 14 gunden cox davam etmir Arktik zonanin qerb hissesinin serqine nisbeten qisi yumsaqdir Yagintilarin illik miqdari Arktikada 130 200 mm arasi deyisir Antraktidanin vahelerinde de az yaginti dusur Meselen ilde 62 mm qar seklinde yaginti yayda dusur Antraktida sahil hisselerindeki vahelerinde yagintinin miqdari 300 mm e qeder artir Nisbi rutubetliyin yuksek olmasi xarakterikdir 90 Torpaq qrunt ilin cox vaxti donmus veziyyetde olur yalniz 2 2 5 ay erzinde Arktikada 30 80 sm hisse donusluqdan azad olur Morfoloji terkibiTorpaq profilinin qalinligi orta hesabla 40 sm teskil edir Bu torpaqlarda profil boyu differensasiya zeif gedir Arktika sehra torpaqlarinin profilinde A0 qati formalasmir Aca Bca C genetik qatlare secilir Aca karbonatli humus qati olub qalinligi 12 15 sm teskil edir Bozumtul qehveyi renge calir ve yungul mexaniki terkibe malikdir Bca illuvial karbonatli qatdir Aciq qehveyi rengdedir Qum cinqil ve daslar profil boyu coxalir ve bunlar karbonatlidirlar Arktik sehra torpaqlarinda lil fraksiyasi 6 den cox deyildir Toz fraksiyasi ise 10 teskil edir Bu torpaqlarda humusun miqdari 3 5 den cox deyildir Nemlik az olduguna gore qleylesme getmemisdir Profilde asn hell duzlardan sulfatlar natrium xlorid ustunluye malikdir Torpaqda duzlarin miqdari 1 dir Uzvi madelerin terkibi fulvotursalarin ustunluyu ile secilir Bu nisbet Ch Cf 0 4 0 5 torpagin uducu kompleksi esaslarla doymusdur IstinadlarI E Quliyev Umumi torpaqsunasliq ve torpaq cografiyasi Baki 2014 235 s M E Salayev H E Eliyev Azerbaycan torpaqlarinin diaqnostikasi ve tesnifati rus dili 1991 240 s Xarici kecidlerTorpaq tiplerinin cografi icmali