Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. (mart 2024) |
Arakanlılar (özlərini rakhayn adlandırırlar) – Myanmanın cənub-qərbində yaşayan, Tibet-Birma qrupuna aid xalq. yaxındırlar. mənsub olduqları ehtimal olunur. Ümumi sayları 2 milyondan çoxdur (2000). Əsasən, Myanmada, həmçinin Banqladeşdə, Hindistanda və Çində yaşayırlar. Arakan şivəsində danışırlar. Dindarların əksəriyyəti buddistdir. Müsəlmanlar, induistlər, xristianlar və ənənəvi etiqadlarını qoruyub saxlayanlar da var.
 | |||||||||
| Ümumi sayı | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 3,361,000 (2010) | |||||||||
| Yaşadığı ərazilər | |||||||||
| |||||||||
| Dili | |||||||||
| , birmanca | |||||||||
| Dini | |||||||||
| Qohum xalqlar | |||||||||
| , , |
Tarixi
Arakanlıların eramızın əvvəllərində Myammanın şmalından cənub-qərbinə köçdükləri ehtimal olunur. I minilliyin sonundan etibarən arakanlılar arasında islam dini yayılmağa başlamışdır. hökmdarları islam titullarını qəbul etsələr də, buddist olaraq qalmışdılar.
Arakanlıların yaşadıqları əraziyə monqollar, monlar, və portuqaliyalılar dəfələrlə hücum etmişlər. Nəhayət, 1784-cü ildə Konbaunq sülaləsindən olan Birma hökmdarı Bodapayın oğlunun başçılıq etdiyi bamarlar Arakanı işğal edə bildilər. Arakanlılar ərazilərinin işğal edilməsinə qarşı on illərlə vuruşdular. Əvvəl Nqa Txan Dinin, sonra isə Çin Byanın başçılığı altında Hindistanla sərhəd rayonlarında işğala qarşı mübarizənin davam etdirilməsi Britaniya Hindistanı ilə Birma arasında problem yaratdı. Birinci İngiltərə-Birma müharibəsi 1826-cı ildə bamarların məğlubiyyəti ilə başa çatdı, Arakan isə Böyük Britaniyaya verildi. 1852-ci ildə Arakan inzibati ərazi kimi birləşdirilmişdir. Bu ərazi dini rəhbərlər Ottam və Seyndin başçılığı altında Britaniya idarəçiliyinə qarşı baş vermiş çoxsaylı iğtişaşların mərkəzi idi. İkinci dünya müharibəsi dövründə Arakan yaponlar tərəfindən işğal edilmiş Birmadan muxtariyyət almış, hətta Arakan Hərbi Qüvvələri adlanan öz ordusunu da yaratmışdır. Arakan Hərbi Qüvvələri 1945-ci ilin əvvəllərində Yaponiyaya qarşı vuruşan qüvvələrin tərəfinə keçdi və yaponlara qarşı vuruşdu. 1948-ci ildə müstəqillik əldə etməsindən sonra Arakan Birma İttifaqının bir üzvü oldu.
XX əsrin 40-cı illərinin sonlarında arakanlıların Myanmadan ayrılmaq uğrunda hərəkatı başladı. 70-ci illərin sonlarında müsəlman arakanlılar ilə buddist arakanlılar arasında münaqişənin yaranması və müsəlmanların Myanma hökuməti tərəfindən repressiyaya məruz qalması nəticəsində onlardan 500 mini Banqladeşə qaçmağa məcbur olmuşdur.
Mədəniyyət
Arakan buddist incəsənətinin ən böyük mərkəzlərindən biri olmuşdur. Budda Mahamuninin təqribən 4 m-lik tunc heykəli rəvayətə görə Buddanın sağlığında naturadan hazırlanmışdır (birmalılar Arakanı zəbt etdikdən sonra heykəl 1784 ildə Birmaya aparılmış, hazırda Mandalay şəhərindədir). Mrayk-U-da Şitaun və Doukan iri məbəd kompleksləri (XV–XVIII əsrlər), qızıl təbəqə ilə örtülmüş Shando, Ando və Nando stupaları (II minilliyin əvvəlləri) və s. dövrümüzədək qalmışdır. Arakanlılarının incəsənətinə hindlilər güclü təsir göstərmişlər.
Ədəbiyyat
- Azərbaycan Milli Ensiklopediyası (25 cilddə). 1-ci cild: A – Argelander (25 000 nüs.). Bakı: "Azərbaycan Milli Ensiklopediyası" Elmi Mərkəzi. 2009. səh. 585. ISBN .
- Charney, Michael W. 'Where Jambudipa and Islamdom Converged: Religious Change and the Emergence of Buddhist Communalism in Early Modern Arakan, 15th–19th Centuries.' PhD Dissertation, University of Michigan. 1999.
- Charney, Michael. "Buddhism in Arakan:Theories and Historiography of the Religious Basis of Ethnonyms". "Arakan History Conference" [Bangkok]. . 2005. İstifadə tarixi: 10 July 2012.
- Leider, Jacques P. 'Le Royaume d'Arakan, Birmanie. Son histoire politique entre le début du XVe et la fin du XVIIe siècle,' Paris, EFEO. 2004.
- Loeffner, L. G. (1976). "Historical Phonology of Burmese and Arakanese Finals." Ninth International Conference on Sino-Tibetan Languages and Linguistics, Copenhagen. 22–24 Oct. 1976.
Xarici keçidlər
- Араканцы на [1] dic.acdemic.ru
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalenin sonunda menbe siyahisi var lakin metndaxili menbeler hec ve ya kifayet qeder istifade edilmediyi ucun bezi melumatlarin menbesi bilinmir Lutfen menbeleri uygun sekilde metnin daxilinde yerlesdirerek meqalenin tekmillesdirilmesine komek edin mart 2024 Arakanlilar ozlerini rakhayn adlandirirlar Myanmanin cenub qerbinde yasayan Tibet Birma qrupuna aid xalq yaxindirlar mensub olduqlari ehtimal olunur Umumi saylari 2 milyondan coxdur 2000 Esasen Myanmada hemcinin Banqladesde Hindistanda ve Cinde yasayirlar Arakan sivesinde danisirlar Dindarlarin ekseriyyeti buddistdir Muselmanlar induistler xristianlar ve enenevi etiqadlarini qoruyub saxlayanlar da var Arakanlilar ရခ င လ မ Umumi sayi3 361 000 2010 Yasadigi eraziler2 346 000207 00050 000Dili birmancaDiniTheravadaQohum xalqlar TarixiArakan hokmdari Niticandranin gumus sikkesi VIII esr Britaniya muzeyi Arakanin ekser dini rehberleri hokmdar titilu dasimisdilar Sikkelerinin bir uzunde gunes ve ayin loqotipi diger uzunde ise srivac tesviri olurdu Arakanlilarin eramizin evvellerinde Myammanin smalindan cenub qerbine kocdukleri ehtimal olunur I minilliyin sonundan etibaren arakanlilar arasinda islam dini yayilmaga baslamisdir hokmdarlari islam titullarini qebul etseler de buddist olaraq qalmisdilar Arakanlilarin yasadiqlari eraziye monqollar monlar ve portuqaliyalilar defelerle hucum etmisler Nehayet 1784 cu ilde Konbaunq sulalesinden olan Birma hokmdari Bodapayin oglunun basciliq etdiyi bamarlar Arakani isgal ede bildiler Arakanlilar erazilerinin isgal edilmesine qarsi on illerle vurusdular Evvel Nqa Txan Dinin sonra ise Cin Byanin basciligi altinda Hindistanla serhed rayonlarinda isgala qarsi mubarizenin davam etdirilmesi Britaniya Hindistani ile Birma arasinda problem yaratdi Birinci Ingiltere Birma muharibesi 1826 ci ilde bamarlarin meglubiyyeti ile basa catdi Arakan ise Boyuk Britaniyaya verildi 1852 ci ilde Arakan inzibati erazi kimi birlesdirilmisdir Bu erazi dini rehberler Ottam ve Seyndin basciligi altinda Britaniya idareciliyine qarsi bas vermis coxsayli igtisaslarin merkezi idi Ikinci dunya muharibesi dovrunde Arakan yaponlar terefinden isgal edilmis Birmadan muxtariyyet almis hetta Arakan Herbi Quvveleri adlanan oz ordusunu da yaratmisdir Arakan Herbi Quvveleri 1945 ci ilin evvellerinde Yaponiyaya qarsi vurusan quvvelerin terefine kecdi ve yaponlara qarsi vurusdu 1948 ci ilde musteqillik elde etmesinden sonra Arakan Birma Ittifaqinin bir uzvu oldu XX esrin 40 ci illerinin sonlarinda arakanlilarin Myanmadan ayrilmaq ugrunda herekati basladi 70 ci illerin sonlarinda muselman arakanlilar ile buddist arakanlilar arasinda munaqisenin yaranmasi ve muselmanlarin Myanma hokumeti terefinden repressiyaya meruz qalmasi neticesinde onlardan 500 mini Banqladese qacmaga mecbur olmusdur MedeniyyetMrauk U tebieti mistik gorunusu ile meshurdur Arakan buddist incesenetinin en boyuk merkezlerinden biri olmusdur Budda Mahamuninin teqriben 4 m lik tunc heykeli revayete gore Buddanin sagliginda naturadan hazirlanmisdir birmalilar Arakani zebt etdikden sonra heykel 1784 ilde Birmaya aparilmis hazirda Mandalay seherindedir Mrayk U da Sitaun ve Doukan iri mebed kompleksleri XV XVIII esrler qizil tebeqe ile ortulmus Shando Ando ve Nando stupalari II minilliyin evvelleri ve s dovrumuzedek qalmisdir Arakanlilarinin incesenetine hindliler guclu tesir gostermisler EdebiyyatAzerbaycan Milli Ensiklopediyasi 25 cildde 1 ci cild A Argelander 25 000 nus Baki Azerbaycan Milli Ensiklopediyasi Elmi Merkezi 2009 seh 585 ISBN 978 9952 441 02 4 Charney Michael W Where Jambudipa and Islamdom Converged Religious Change and the Emergence of Buddhist Communalism in Early Modern Arakan 15th 19th Centuries PhD Dissertation University of Michigan 1999 Charney Michael Buddhism in Arakan Theories and Historiography of the Religious Basis of Ethnonyms Arakan History Conference Bangkok 2005 Istifade tarixi 10 July 2012 Leider Jacques P Le Royaume d Arakan Birmanie Son histoire politique entre le debut du XVe et la fin du XVIIe siecle Paris EFEO 2004 Loeffner L G 1976 Historical Phonology of Burmese and Arakanese Finals Ninth International Conference on Sino Tibetan Languages and Linguistics Copenhagen 22 24 Oct 1976 Xarici kecidlerArakancy na 1 dic acdemic ru