Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Tibet-Birma dilləri - Sino-Tibet dil ailəsinin alt qrupu. Cənub-Şərqi Asiyanın yüksək dağlıq ərazilərində və həmçinin Cənubi Asiyada və Şərqi Asiyada yaşayan 400-ə yaxın xalqı birləşdir. Tibet-Birma dillərində danışan 60 milyon insandan təqribən yarısı birma dilində, 13%-ə yaxını isə Tibet dilində danışırlar. Bu alt qrupun belə adlanmasının əsas səbəbi qrup daxilində üstünlük təşkil edən dillərin təsnifatına görədir (Birma dilində danıanlar-32 milyon nəfər, Tibet dilində danışanlar-8 milyon nəfər).
Tibet-Birma dilləri Hindistan ərazisində əsasən Himalay dağ silsiləsi uzunu Ladakh, Himaçal Pradeş, Siqqim, Arunaçal Pradeş ştatlarında, eləcə də Qərbi Benqal, Assam, Meqhalaya, Naqaland, Manipur, Tripula və Mizoram ştatlarında yayılmışdır. Tibet-Birma dillərinə karbi, meitei, lepcha dilləri, eləcə də Tibet, Şərqi Himalay, Tani, Brahmaputra, Anqami-Poçuri, Tanqkhul, Zeme, Kukish və s. dialektləri aiddir.
Tarixi
Hindistanın -şərqində əsаsən Tibеt-Birmа xalqlаrının yаşаdığı ərаzilərdə mürəkkəb еtnik vəziyyət yаrаnmışdır. Bu bölgənin cоğrаfi vəziyyəti əsаsən dаğlıqdır, dağlаr isə sıх mеşələrlə örtülmüşdür. Bu dа əhаli qruplаrının dаğınıq, bir birindən izоlyаsiyа оlunmuş şəkildə yаşаmаsınа gətirmişdir. XVIII əsrdə bir çox tədqiqatçılar zəngin ədəbi ənənələri olan Birma və Tibet dillərində paralellik olduğu qənaətinə gəlmişlər. Növbəti yüzillikdə Brayan Xauton Xocson Himalay dağları ətrafında və Şimal-Şərqi Hindistan ərazisində yaşayan xalqların folklor və ədəbi mühiti haqqında zəngin məlumatlar toplamış və onların tətqiqi zamanı belə bir qənaətə gəlmişdir ki, bu ədəbi nümunələrin əksəriyyəti bimalılara və tibetlilərə məxsusdur/ Tibet-Birma dilləri dilləri ifadəsindən ilk dəfə 1856-cı ildə Ceyms Loqan və 1858-ci ildə isə Karen istifadə etmişdir. Cavаhirlal Nеhrunun hökumətindən bаşlаyаrаq, hind hаkimiyyəti bu rаyоnlаrdа vəziyyətin nоrmаllаşmаsı istiqаmətində ciddi uğurlаr qаzаnmışlаr. Bu rаyоnlаrın əhаlisi ümumhind siyаsi prоsеslərinə, tədricən isə təsərrüfаt intеqrаsiyаsınа qоşulmuşdur, milli dilin və milli ədəbiyyatın inkişafı istiqamətində mühüm tədqiqatlar aparılışdır.
Tibet-Birma dilləri alt qrupuna daxil olan 25 tayfadаn ibаrət naqa хаlqının nümayəndələri ао, sеmа, kоniаk, tаnqhul, аnqаm və s. diаlеktlərdə dаnışırlаr. bir-birindən ciddi şəkildə fərqlənməsi ədəbi dilin fоrmаlаşmаsını çətinləşdirir. Lakin Nаqаlеnddə tədricən diаlеktlər əsasında nаqа-аssаm dili yаrаnır. Nаqlаr аrаsındа еtnik kоnsоlidаsiyа bаşlаnğıc mərhələdə оlsа dа, ümumi tаlе birliyi hissi kifаyət qədər güclüdür.
Tibеt-birmа qrupunа məхsus mаnipur хаlqı Mаnipur ştаtındа yаşаyır, zəngin ədəbiyyаt ənənəsi оlаn mеythеyi dilində dаnışırlаr.
Mənbə
- Benedict P. K. Sino-Tibetan: A conspectus. J. A. Matisoff (Ed.). Cambridge: The University Press, 1972. .
- Bradley D. (Ed). Tibeto-Burman languages of the Himalayas. Canberra: Australian National Univ., Dept. of Ling., Research School of Pacific and Asian Studies, 1997, viii, 182 p., 8 maps. — (Pacific Linguistics A, 86), (Papers in Southeast Asian linguistics, 14).
Xarici keçid
- Tibeto-Burman languages and their subgrouping — James Matisoff (ing.)
- Sino-Bodic 2006-10-18 at the Wayback Machine — George van Driem (ing.)
- Mother Tongue newsletter description of van Driem’s proposed reordering of the Sino-Tibetan language group into a new Tibeto-Burman classification. (ing.)
- Himalayan Languages Project 2006-01-16 at the Wayback Machine (ing.)
- — Guillaume Jacques (fr.)
- Language and Culture of the Apatani (Tanii) of Arunachal Pradesh, India
İstinadlar
- "Tibeto". www.languagesgulper.com (ingilis). 2013-07-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2017-10-15.
- |Hodgson|1853}} Others identified related languages in the highlands of south-east Asia and south-west China. The name "Tibeto-Burman" was first applied to this group in 1856 by James Logan, who added Karen in 1858.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Tibet Birma dilleri Sino Tibet dil ailesinin alt qrupu Cenub Serqi Asiyanin yuksek dagliq erazilerinde ve hemcinin Cenubi Asiyada ve Serqi Asiyada yasayan 400 e yaxin xalqi birlesdir Tibet Birma dillerinde danisan 60 milyon insandan teqriben yarisi birma dilinde 13 e yaxini ise Tibet dilinde danisirlar Bu alt qrupun bele adlanmasinin esas sebebi qrup daxilinde ustunluk teskil eden dillerin tesnifatina goredir Birma dilinde danianlar 32 milyon nefer Tibet dilinde danisanlar 8 milyon nefer Tibet Birma dillerinin yayildigi eraziler Tibet Birma dilleri Hindistan erazisinde esasen Himalay dag silsilesi uzunu Ladakh Himacal Prades Siqqim Arunacal Prades statlarinda elece de Qerbi Benqal Assam Meqhalaya Naqaland Manipur Tripula ve Mizoram statlarinda yayilmisdir Tibet Birma dillerine karbi meitei lepcha dilleri elece de Tibet Serqi Himalay Tani Brahmaputra Anqami Pocuri Tanqkhul Zeme Kukish ve s dialektleri aiddir TarixiHindistanin serqinde esasen Tibet Birma xalqlarinin yasadigi erazilerde murekkeb etnik veziyyet yaranmisdir Bu bolgenin cografi veziyyeti esasen dagliqdir daglar ise sih meselerle ortulmusdur Bu da ehali qruplarinin daginiq bir birinden izolyasiya olunmus sekilde yasamasina getirmisdir XVIII esrde bir cox tedqiqatcilar zengin edebi eneneleri olan Birma ve Tibet dillerinde paralellik oldugu qenaetine gelmisler Novbeti yuzillikde Brayan Xauton Xocson Himalay daglari etrafinda ve Simal Serqi Hindistan erazisinde yasayan xalqlarin folklor ve edebi muhiti haqqinda zengin melumatlar toplamis ve onlarin tetqiqi zamani bele bir qenaete gelmisdir ki bu edebi numunelerin ekseriyyeti bimalilara ve tibetlilere mexsusdur Tibet Birma dilleri dilleri ifadesinden ilk defe 1856 ci ilde Ceyms Loqan ve 1858 ci ilde ise Karen istifade etmisdir Cavahirlal Nehrunun hokumetinden baslayaraq hind hakimiyyeti bu rayonlarda veziyyetin normallasmasi istiqametinde ciddi ugurlar qazanmislar Bu rayonlarin ehalisi umumhind siyasi proseslerine tedricen ise teserrufat inteqrasiyasina qosulmusdur milli dilin ve milli edebiyyatin inkisafi istiqametinde muhum tedqiqatlar aparilisdir Tibet Birma dilleri alt qrupuna daxil olan 25 tayfadan ibaret naqa halqinin numayendeleri ao sema koniak tanqhul anqam ve s dialektlerde danisirlar bir birinden ciddi sekilde ferqlenmesi edebi dilin formalasmasini cetinlesdirir Lakin Naqalendde tedricen dialektler esasinda naqa assam dili yaranir Naqlar arasinda etnik konsolidasiya baslangic merhelede olsa da umumi tale birliyi hissi kifayet qeder gucludur Tibet birma qrupuna mehsus manipur halqi Manipur statinda yasayir zengin edebiyyat enenesi olan meytheyi dilinde danisirlar MenbeBenedict P K Sino Tibetan A conspectus J A Matisoff Ed Cambridge The University Press 1972 ISBN 0 521 08175 0 Bradley D Ed Tibeto Burman languages of the Himalayas Canberra Australian National Univ Dept of Ling Research School of Pacific and Asian Studies 1997 viii 182 p 8 maps Pacific Linguistics A 86 Papers in Southeast Asian linguistics 14 Xarici kecidTibeto Burman languages and their subgrouping James Matisoff ing Sino Bodic 2006 10 18 at the Wayback Machine George van Driem ing Mother Tongue newsletter description of van Driem s proposed reordering of the Sino Tibetan language group into a new Tibeto Burman classification ing Himalayan Languages Project 2006 01 16 at the Wayback Machine ing Guillaume Jacques fr Language and Culture of the Apatani Tanii of Arunachal Pradesh IndiaIstinadlar Tibeto www languagesgulper com ingilis 2013 07 13 tarixinde Istifade tarixi 2017 10 15 Hodgson 1853 Others identified related languages in the highlands of south east Asia and south west China The name Tibeto Burman was first applied to this group in 1856 by James Logan who added Karen in 1858