Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Mərcan polipləri (lat. Anthozoa) — Bağırsaqboşluqlular (lat. Cnidaria) tipinin nümayəndələrindən biridir. Təbiətdə mərcanların yumşaq, buynuzlu, tikanlı və başqa növləri var. Mərcanlar ya tək, ya da koloniyalarla yaşayırlar. 6000-ə qədər növü məlumdur. Görünüşdə bu koloniyalar gözəl gül baxçasını xatırladır. Mərcanlar heyvan kimi kəşf olunmamışdan əvvəl məhz suda yaşayan güllər sayılırdılar. Hazırda onların əksəriyyəti tropik dənizlərdə yaşayır. fərqli olaraq mərcan poliplərinin bədən quruluşu xeyli mürəkkəbləşmişdir.
| Mərcan polipləri | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Tip: Sinif: Mərcan polipləri | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Quruluşu və fiziologiyası
Mərcan polipləri mürəkkəb quruluşdadır. Ayrıca bir fərdin bədəni silindr formasındadır. Tək yaşayan aşağı tərəfi yastılaşaraq substrata yapışmağa xidmət edən döşənək əmələ gətirir. Koloniyalı formalarda isə gövdə və ya koloniya budağı ilə birləşmiş olur. Ağız dəliyi bədənin əks tərəfində yerləşir. Ağız ətrafında bəzi poliplərdə (Octocorallia) səkkiz, digərlərində isə (Hexacorallia) altı və ya altıya bölünən sayda içi boş çıxıntılar dəstəsi yerləşir. Ağız boruvari udlağa keçir. Udlaq ağız lövhəsi divarlarının daxili çökməsindən əmələ gəlir. Udlaq borusu bir istiqamətdə yastılaşmışdır. Həmin yarığın ucunda malik olan ağız novcuqları - yerləşir. Kirpikciklər arası kəsilmədən hərəkət edərək suyu polipin qastral boşluğuna qovur, udlağın qalan sahələrindən isə qastral boşluqdakı su geriyə-xaricə çıxır. Bağırsaq boşluğunda oksigenlə zəngin təzə kiçik plankton orqanizmlərlə qidalanır.
Oksigeni polipin toxumlarına vermiş və karbon qazı ilə zənginləşmiş su, həzm olunmamış qida qalıqları ilə xaricə çıxır. Qastral boşluq entoderma ilə örtülmüşdür və radial bölünmüşdür. Kameraların sayı çıxıntıların sayına müvafiqdir. Septalar entoderma ilə örtülmüş mezoqleydən ibarətdir. Polipin yuxarı hissəsində arakəsmələr, bir kənarı ilə bədən divarına, digər kənarı ilə udlağa birləşir. Polipin aşağı hissəsində onlar yalnız bədən divarına birləşir ki, bunun nəticəsində qastral boşluğun mərkəzi hissəsində mədə bölünməmiş olur. yırtıcı heyvanlardır. Yaxşı inkişaf etmiş entoderma mənşəli əzələ hüceyrələri septalarda da vardır. Əzələ toxumasının diferensiyası getmişdir. Mərcan poliplərində dərialtı sinir kələfidə güclü inkişaf etmişdir. Ağac kimi qol ataraq artan mərcanların yalnız üst qatı yaşayır, alt qatı isə ölür. Beləcə şişərək böyüyən mərcanlar dayaz yerlərdə qayalıqlara və adalara çevrilirlər. Bu prosesə aylar, illər yox, min illər lazım gəlir.
Çoxalması və inkişafı
Mərcan polipləri qeyri-cinsi və cinsi yolla çoxalır. Aktiniyalar bölünməklə çoxalır. Kolonial formalarda isə tumurcuqlanma müşahidə edilir. Mərcan polipləri ayrıcinslidir. Cinsi hüceyrələr arakəsmələrin entoderması ilə mezoqley arasında formalaşır. Cinsi çoxalma zamanı erkək fərdlərin spermatozoidləri septanın epitelisini yararaq ağızdan xaricə çıxırlar və dişi fərdin ağızdan daxil olaraq ondakı yumurta hüceyrəsini mayalayır. İnkişaf mərhələləri septaların gedir. Aktiniyaların çoxunda inkişaf polipin əmələ gəlməsinə qədər ana orqanizmin qastral boşluğunda gedir.
Mərcan rifləri
Mərcan rifləri qədim geoloji dövrlərdən başlayaraq mövcud olmuşdur, lakin rif əmələ gətirən heyvanların növ tərkibi dəyişmişdir. Bəzən çox böyük ölçüləri ilə fərqlənən, rif əmələ gətirən mərcanlar Atlantik, Hind və Sakit okeanların tropik hissələrində yayılmışdır. Onlarda iri kirəcli skelet vardır və dayaz zonalarda məskən salaraq mərcan riflərini əmələ gətirirlər. Avstraliyanın, İndoneziyanın və Okeaniya adalarının sahillərindəki riflər daha məşhurdur. Mərcan riflərinin ən şimal sərhədi Qırmızı dənizi keçir. Qışda temperaturu 10 °C-dən a.ağı düşməyən sularda onlar daha rəngarəngdirlər. Riflər 3 formada olurlar: sahil, sədd və
Təsnifatı
Anthozoa sinfinə iki müasir və üç tamamilə nəsli kəsilmiş yarımsinif aiddir.
- ([[lat. Hexacorallia]]) yarımsinfi
- Dəniz anemonları (Actiniaria) dəstəsi
- Qara mərcanlar (Antipatharia) dəstəsi
- Corallimorpharia dəstəsi
- dəstəsi
- dəstəsi
- qrupu
- dəstəsi
- Səkkizşüalılar (Octocorallia) yarımsinfi
- Alsionarilər (Alcyonacea) dəstəsi
- dəstəsi
- Dəniz lələkləri (Pennatulacea) dəstəsi
İstinadlar
- Crowther A. L. Class Anthozoa Ehrenberg, 1834. // Animal Biodiversity: An Outline of Higher-level Classification and Survey of Taxonomic Richness / red. Z. Zhang 2011. C. 3148, burax. 1. S. 19–23. , 978-1-86977-850-7
- Ehrenberg C. G. Beiträge zur physiologischen Kenntniss der Corallenthiere im Allgemeinen und besonders des rothen Meeres, nebst einem Versuche zur physiologischen Systematik derselben (alm.). // Abhandlungen der Königlich Preussischen Akademie der Wissenschaften Berlin: 1834. Vol. 1832. S. 225–380.
- . 2009-07-11 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-05-06.
- Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007, səh.117
Ədəbiyyat
- Dogel, Onurğasızlar zoologiyası, Bakı-2007, səh. 117
Xarici keçidlər
Actinia
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Mercan polipleri lat Anthozoa Bagirsaqbosluqlular lat Cnidaria tipinin numayendelerinden biridir Tebietde mercanlarin yumsaq buynuzlu tikanli ve basqa novleri var Mercanlar ya tek ya da koloniyalarla yasayirlar 6000 e qeder novu melumdur Gorunusde bu koloniyalar gozel gul baxcasini xatirladir Mercanlar heyvan kimi kesf olunmamisdan evvel mehz suda yasayan guller sayilirdilar Hazirda onlarin ekseriyyeti tropik denizlerde yasayir ferqli olaraq mercan poliplerinin beden qurulusu xeyli murekkeblesmisdir Mercan polipleriElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Tip DalayicilarSinif Mercan polipleriBeynelxalq elmi adiAnthozoa Ehrenb 1834Sekil axtarisiITIS 51938NCBI 6101EOL 1746FW 4742Qurulusu ve fiziologiyasiMercan polipleri murekkeb qurulusdadir Ayrica bir ferdin bedeni silindr formasindadir Tek yasayan asagi terefi yastilasaraq substrata yapismaga xidmet eden dosenek emele getirir Koloniyali formalarda ise govde ve ya koloniya budagi ile birlesmis olur Agiz deliyi bedenin eks terefinde yerlesir Agiz etrafinda bezi poliplerde Octocorallia sekkiz digerlerinde ise Hexacorallia alti ve ya altiya bolunen sayda ici bos cixintilar destesi yerlesir Agiz boruvari udlaga kecir Udlaq agiz lovhesi divarlarinin daxili cokmesinden emele gelir Udlaq borusu bir istiqametde yastilasmisdir Hemin yarigin ucunda malik olan agiz novcuqlari yerlesir Kirpikcikler arasi kesilmeden hereket ederek suyu polipin qastral bosluguna qovur udlagin qalan sahelerinden ise qastral bosluqdaki su geriye xarice cixir Bagirsaq boslugunda oksigenle zengin teze kicik plankton orqanizmlerle qidalanir Oksigeni polipin toxumlarina vermis ve karbon qazi ile zenginlesmis su hezm olunmamis qida qaliqlari ile xarice cixir Qastral bosluq entoderma ile ortulmusdur ve radial bolunmusdur Kameralarin sayi cixintilarin sayina muvafiqdir Septalar entoderma ile ortulmus mezoqleyden ibaretdir Polipin yuxari hissesinde arakesmeler bir kenari ile beden divarina diger kenari ile udlaga birlesir Polipin asagi hissesinde onlar yalniz beden divarina birlesir ki bunun neticesinde qastral boslugun merkezi hissesinde mede bolunmemis olur yirtici heyvanlardir Yaxsi inkisaf etmis entoderma menseli ezele huceyreleri septalarda da vardir Ezele toxumasinin diferensiyasi getmisdir Mercan poliplerinde derialti sinir kelefide guclu inkisaf etmisdir Agac kimi qol ataraq artan mercanlarin yalniz ust qati yasayir alt qati ise olur Belece siserek boyuyen mercanlar dayaz yerlerde qayaliqlara ve adalara cevrilirler Bu prosese aylar iller yox min iller lazim gelir Coxalmasi ve inkisafiMercan polipleri qeyri cinsi ve cinsi yolla coxalir Aktiniyalar bolunmekle coxalir Kolonial formalarda ise tumurcuqlanma musahide edilir Mercan polipleri ayricinslidir Cinsi huceyreler arakesmelerin entodermasi ile mezoqley arasinda formalasir Cinsi coxalma zamani erkek ferdlerin spermatozoidleri septanin epitelisini yararaq agizdan xarice cixirlar ve disi ferdin agizdan daxil olaraq ondaki yumurta huceyresini mayalayir Inkisaf merheleleri septalarin gedir Aktiniyalarin coxunda inkisaf polipin emele gelmesine qeder ana orqanizmin qastral boslugunda gedir Mercan rifleriMercan rifleri qedim geoloji dovrlerden baslayaraq movcud olmusdur lakin rif emele getiren heyvanlarin nov terkibi deyismisdir Bezen cox boyuk olculeri ile ferqlenen rif emele getiren mercanlar Atlantik Hind ve Sakit okeanlarin tropik hisselerinde yayilmisdir Onlarda iri kirecli skelet vardir ve dayaz zonalarda mesken salaraq mercan riflerini emele getirirler Avstraliyanin Indoneziyanin ve Okeaniya adalarinin sahillerindeki rifler daha meshurdur Mercan riflerinin en simal serhedi Qirmizi denizi kecir Qisda temperaturu 10 C den a agi dusmeyen sularda onlar daha rengarengdirler Rifler 3 formada olurlar sahil sedd veTesnifatiAnthozoa sinfine iki muasir ve uc tamamile nesli kesilmis yarimsinif aiddir lat Hexacorallia yarimsinfi Deniz anemonlari Actiniaria destesi Qara mercanlar Antipatharia destesi Corallimorpharia destesi destesi destesi qrupu destesi Sekkizsualilar Octocorallia yarimsinfi Alsionariler Alcyonacea destesi destesi Deniz lelekleri Pennatulacea destesiIstinadlarCrowther A L Class Anthozoa Ehrenberg 1834 Animal Biodiversity An Outline of Higher level Classification and Survey of Taxonomic Richness red Z Zhang 2011 C 3148 burax 1 S 19 23 ISBN 978 1 86977 849 1 978 1 86977 850 7 Ehrenberg C G Beitrage zur physiologischen Kenntniss der Corallenthiere im Allgemeinen und besonders des rothen Meeres nebst einem Versuche zur physiologischen Systematik derselben alm Abhandlungen der Koniglich Preussischen Akademie der WissenschaftenBerlin 1834 Vol 1832 S 225 380 2009 07 11 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 05 06 Dogel Onurgasizlar zoologiyasi Baki 2007 seh 117EdebiyyatDogel Onurgasizlar zoologiyasi Baki 2007 seh 117Xarici kecidlerActiniaHemcinin bax