Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Zirehsiz xərçənglər və ya Ayağıqəlsəməlilər dəstəsi-(lat. Anostraca) Xərçəngkimilər yarımtipinin Ayaqqəlsəməlilər (lat. Branchiopoda) sinfinə aid olan dəstə.
| Zirehsiz xərçənglər | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||||
| Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Ranqsız: Tipüstü: Ranqsız: Ranqsız: Tip: Klad: Yarımtip: Sinif: Yarımsinif: Dəstə: Zirehsiz xərçənglər | ||||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||||
| ||||||||||||
| ||||||||||||
Xarici görünüşü
Baş qalxanı olmayan uzun bədənli ibtidai xərçəngkimilərdir. Bədəni başdan, döşdən və qarın şöbəsindən ibarətdir. Başında antenul, antenna və gözlər yerləşən ön hissəsi çeynəyici çənə və çənələr olar arxa hissədən ayıran tikiş vardır. Ön antenalar uzun olub, buğumlara ayrılmamışdır, arxadakılar isə xüsusən erkəklərdə daha güclüdür. Başın yanlarında saplaqlar üzərində mürəkkəb faset gözlər, alında isə tək nauplial göz yerləşmişdir. Baş qalxanı olmayan uzun bədənli ibtidai xərçəngkimilərdir. Bədəni başdan, döşdən və qarın şöbəsindən ibarətdir. Başında antenul, antena və gözlər yerləşən ön hissəni çeynəyici çənə və çənələr olan arxa hissədən ayıran tikiş vardır. Ön antenalar uzun olub, buğumlara ayrılmamışdır, arxadakılar isə, xüsusən erkəklərdə daha güclüdür. Başın yanlarında saplaqlar üzərində mürəkkəb faset gözlər, alında isə tək nauplial göz yerləşmişdir. Çeynəyici çənələrdə hiss çıxıntıları yoxdur, çənələr zəif inkişaf etmişdir. Döş – ikibudaqlı yarpaqşəkilli ayaqcıqlarla təchiz olunmuş 11-19 buğumdan ibarətdir. Hər buğumda bir cüt yarpaqşəkilli ayaqcıq vardır. Onların hamısının quruluşu eyni olub, tənəffüs və üzməyə xidmət edir. 8 buğumdan ibarət olan qarıncıq ayaqcıqlardan məhrumdur və 1-1,7 sm uzunluğunda çəngəllə qurtarır.
Yayılması
Zirehsiz xərçənglərin 300 növü məlumdur . Onların çoxu müvəqqəti, dövrü olaraq tamamilə quruyan və donan su hövzələrində yaşayır. Azərbaycan su hövzələrində 5 növ aşkar edilmişdir. Onlardan Artemia salina (L.) Abşeron yarımadasının, Xəzəryanı ovalığın şor göllərində, gölməçələrində və Acınohur gölündə yaşayır . Laboratoriya şəraitində artemiya şirin suda da yaşaya bilir. Qərbi Avropanın, çöllərinin, Qərbi Sibirin, Qazaxıstanın, Orta Asya və Zaqafqaziyanın sahil limanları və şor su hövzələri faunasının səciyyəvi elementidir. Tibetdə, 4527 m yüksəklikdə bu dəstənin ən hündürdə yaşayan növü olaraq aşkar edilmişdir. (Schm.) və Edw. Abşeron yarımadasında Sabunçu, Pirşağı və Kürdəxanı qəsəbələri yaxınlığındakı şor su hövzələrində aşkar edilmişdir. Bu növlər boreal faunistik kompleksə aiddir. Chirocephalus skorikowi Daday Laçın rayonundakı Qaragöldə, Naxçıvan MR və Kiçik Qafqazın göl və gölməçələrində, Smirnov isə Abşeron yarımadası və Lənkəran rayonunun su hövzələrində tapılmışdır. Hər iki növ Qafqaz endemikləridir (Qasımov, 1972).
Həyat tərzi
Ayağıqəlsəməlilərin çoxu yaz su hövzələrində yaşayır, ancaq onların arasında ilboyu xırda soyuq Arktika göllərində yaşayanlar da vardır. Bəzi növlər çöl və yarımsəhraların zəif şortəhər sularında, yüksək dağlıq su hövzələrində və yalnız bircə növü çoxşorlu sularda yaşayır.
Əhəmiyyəti
Ayağıqəlsəməlilərdən balıq körpələrinin yemi olan artemiya praktik əhəmiyyət daşıyır. Artemiya ilə yemlənən balıqlar sürətlə böyüyür və normal fizioloji vəziy¬yətdə olurlar. Artemiya yumurtaları uzun müddət həyat qabiliyyətini saxlayır. Buna görə də həmin yumurtalardan balıqlar üçün potensial canlı yem kimi istifadə edilir. Artemiyadan qızılbalıqların, nohur və dəniz körpə balıqlarının yemlənməsində istfadə edilir. Artemiya bir qida kimi çox dəyərlidir: onun bədənində 50% zülal, 28% yağ və 10% kül vardır. Körpə balıqlar dondurulmuş və təzəcə tələf olmuş artemiyanı həvəslə yeyir (İvleva, 1969). Əli Bayramlı nərə zavodunda nərə və uzunburun körpələrinin yemlənməsi üçün artemiya yetişdirilir. Artemiyanın artırılmasında yumurtalardan və ya təbii su hövzələrindən tutul¬muş canlı artemiyadan istifadə edilir. Artemiya il boyu yetişdirilir, ancaq ən yaxşı nəticə yazda, suyun 8-10°C temperaturunda əldə edilir. Xərçəngin yetişdirilməsi üçün 20-90% konsentrasiyalı xörək duzu məhlulundan istifadə edilir. Aşağı konsentrasiyalarda (20-40%) yüksək biokütlə, yuxarı konsentrasiyalarda (70-90%) bol yumurta alınır. Artemiya sement, ağac və torpaq hovuzlarda, bəzən polimer vannalarında yetişdirilir. Artemiyanın artırılması zamanı yem kimi bakteriyalardan və birhüceyrəli yosunlardan istifadə olunur. Yosunların maya ilə birlikdə verilməsi daha yaxşı hesab olunur.
Təsnifatı
Dəstənin 8 fəsiləsi vardır:
- – 1 cins, 9 növ
- – 1 cins, 45 növ
- – 5 cins, 35 növ
- – 9 cins, 81 növ
- – 1 cins, 13 növ
- – 1 cins, 56 növ
- – 2 cins, 8 növ
- – 6 cins, 62 növ
İstinadlar
- Integrated Taxonomic Information System (ing.). 2004.
- Luc Brendonck; D. Christopher Rogers; Jorgen Olesen; Stephen Weeks; Walter R. Hoch (2008). "Global diversity of large branchiopods (Crustacea: Branchiopoda) in freshwater". In Estelle V. Balian; Christian Lévêque; Hendrik Segers; Koen Martens (eds.). Freshwater Animal Diversity Assessment. Developments in Hydrobiology 198. pp. 167–176.
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi, Buğumayaqlılar, Bakı: Elm, -2004, -388 səh.
- Anostracan Ordo Ümümdünya registrində dəniz növü (World Register of Marine Species) (Yoxlanılıb 27 mart 2019).
Ədəbiyyat
- Azərbaycanın heyvanlar aləmi, Buğumayaqlılar, Bakı: Elm, -2004, -388 səh.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Zirehsiz xercengler ve ya Ayagiqelsemeliler destesi lat Anostraca Xercengkimiler yarimtipinin Ayaqqelsemeliler lat Branchiopoda sinfine aid olan deste Zirehsiz xercenglerElmi tesnifatDomen EukariotlarRanqsiz AmorpheaRanqsiz Ranqsiz Ranqsiz Ranqsiz FilozoaAlem HeyvanlarYarimalem EumetazoylarKlad Klad IkitereflisimmetriyalilarKlad Ranqsiz IlkagizlilarTipustu TuleyenlerRanqsiz PanarthropodaRanqsiz Tip BugumayaqlilarKlad Yarimtip XercengkimilerSinif AyaqqelsemelilerYarimsinif Deste Zirehsiz xercenglerBeynelxalq elmi adiAnostraca Georg Ossian Sars 1867Sekil axtarisiITIS 83688NCBI 6659EOL 269FW 133208Xarici gorunusuBas qalxani olmayan uzun bedenli ibtidai xercengkimilerdir Bedeni basdan dosden ve qarin sobesinden ibaretdir Basinda antenul antenna ve gozler yerlesen on hissesi ceyneyici cene ve ceneler olar arxa hisseden ayiran tikis vardir On antenalar uzun olub bugumlara ayrilmamisdir arxadakilar ise xususen erkeklerde daha gucludur Basin yanlarinda saplaqlar uzerinde murekkeb faset gozler alinda ise tek nauplial goz yerlesmisdir Bas qalxani olmayan uzun bedenli ibtidai xercengkimilerdir Bedeni basdan dosden ve qarin sobesinden ibaretdir Basinda antenul antena ve gozler yerlesen on hisseni ceyneyici cene ve ceneler olan arxa hisseden ayiran tikis vardir On antenalar uzun olub bugumlara ayrilmamisdir arxadakilar ise xususen erkeklerde daha gucludur Basin yanlarinda saplaqlar uzerinde murekkeb faset gozler alinda ise tek nauplial goz yerlesmisdir Ceyneyici cenelerde hiss cixintilari yoxdur ceneler zeif inkisaf etmisdir Dos ikibudaqli yarpaqsekilli ayaqciqlarla techiz olunmus 11 19 bugumdan ibaretdir Her bugumda bir cut yarpaqsekilli ayaqciq vardir Onlarin hamisinin qurulusu eyni olub teneffus ve uzmeye xidmet edir 8 bugumdan ibaret olan qarinciq ayaqciqlardan mehrumdur ve 1 1 7 sm uzunlugunda cengelle qurtarir YayilmasiZirehsiz xercenglerin 300 novu melumdur Onlarin coxu muveqqeti dovru olaraq tamamile quruyan ve donan su hovzelerinde yasayir Azerbaycan su hovzelerinde 5 nov askar edilmisdir Onlardan Artemia salina L Abseron yarimadasinin Xezeryani ovaligin sor gollerinde golmecelerinde ve Acinohur golunde yasayir Laboratoriya seraitinde artemiya sirin suda da yasaya bilir Qerbi Avropanin collerinin Qerbi Sibirin Qazaxistanin Orta Asya ve Zaqafqaziyanin sahil limanlari ve sor su hovzeleri faunasinin seciyyevi elementidir Tibetde 4527 m yukseklikde bu destenin en hundurde yasayan novu olaraq askar edilmisdir Schm ve Edw Abseron yarimadasinda Sabuncu Pirsagi ve Kurdexani qesebeleri yaxinligindaki sor su hovzelerinde askar edilmisdir Bu novler boreal faunistik komplekse aiddir Chirocephalus skorikowi Daday Lacin rayonundaki Qaragolde Naxcivan MR ve Kicik Qafqazin gol ve golmecelerinde Smirnov ise Abseron yarimadasi ve Lenkeran rayonunun su hovzelerinde tapilmisdir Her iki nov Qafqaz endemikleridir Qasimov 1972 Heyat terziAyagiqelsemelilerin coxu yaz su hovzelerinde yasayir ancaq onlarin arasinda ilboyu xirda soyuq Arktika gollerinde yasayanlar da vardir Bezi novler col ve yarimsehralarin zeif sorteher sularinda yuksek dagliq su hovzelerinde ve yalniz birce novu coxsorlu sularda yasayir EhemiyyetiAyagiqelsemelilerden baliq korpelerinin yemi olan artemiya praktik ehemiyyet dasiyir Artemiya ile yemlenen baliqlar suretle boyuyur ve normal fizioloji veziy yetde olurlar Artemiya yumurtalari uzun muddet heyat qabiliyyetini saxlayir Buna gore de hemin yumurtalardan baliqlar ucun potensial canli yem kimi istifade edilir Artemiyadan qizilbaliqlarin nohur ve deniz korpe baliqlarinin yemlenmesinde istfade edilir Artemiya bir qida kimi cox deyerlidir onun bedeninde 50 zulal 28 yag ve 10 kul vardir Korpe baliqlar dondurulmus ve tezece telef olmus artemiyani hevesle yeyir Ivleva 1969 Eli Bayramli nere zavodunda nere ve uzunburun korpelerinin yemlenmesi ucun artemiya yetisdirilir Artemiyanin artirilmasinda yumurtalardan ve ya tebii su hovzelerinden tutul mus canli artemiyadan istifade edilir Artemiya il boyu yetisdirilir ancaq en yaxsi netice yazda suyun 8 10 C temperaturunda elde edilir Xercengin yetisdirilmesi ucun 20 90 konsentrasiyali xorek duzu mehlulundan istifade edilir Asagi konsentrasiyalarda 20 40 yuksek biokutle yuxari konsentrasiyalarda 70 90 bol yumurta alinir Artemiya sement agac ve torpaq hovuzlarda bezen polimer vannalarinda yetisdirilir Artemiyanin artirilmasi zamani yem kimi bakteriyalardan ve birhuceyreli yosunlardan istifade olunur Yosunlarin maya ile birlikde verilmesi daha yaxsi hesab olunur TesnifatiDestenin 8 fesilesi vardir 1 cins 9 nov 1 cins 45 nov 5 cins 35 nov 9 cins 81 nov 1 cins 13 nov 1 cins 56 nov 2 cins 8 nov 6 cins 62 novIstinadlarIntegrated Taxonomic Information System ing 2004 Luc Brendonck D Christopher Rogers Jorgen Olesen Stephen Weeks Walter R Hoch 2008 Global diversity of large branchiopods Crustacea Branchiopoda in freshwater In Estelle V Balian Christian Leveque Hendrik Segers Koen Martens eds Freshwater Animal Diversity Assessment Developments in Hydrobiology 198 pp 167 176 Azerbaycanin heyvanlar alemi Bugumayaqlilar Baki Elm 2004 388 seh Anostracan Ordo Umumdunya registrinde deniz novu World Register of Marine Species Yoxlanilib 27 mart 2019 EdebiyyatAzerbaycanin heyvanlar alemi Bugumayaqlilar Baki Elm 2004 388 seh Hemcinin bax