Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədəki məlumatların olması üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Ani qalası — Türkiyə Cümhuriyyətinin Qars ilində, qədim Ani şəhərini əhatə edən qala divarları. Təxminən X–XIV əsrlərdə inşa edilmiş qala divarları bir neçə hissədən ibarətdir. Onlardan İçqala adlandırılan hissə daha mürəkkəb memarlıq quruluşuna malikdir və içində çoxlu mülki tiklililərin qalıqları var.
| Ani | |
|---|---|
 | |
| Ölkə |  Türkiyə |
| Şəhər | Ani |
| Aidiyyatı | Şəddadilər |
| Tikilmə tarixi | X - XIV əsrlər |
| Üslubu | |
| Material | tuf |
| Vəziyyəti | xarabalıqları qalıb |
| | |
İçqala
İçqala Ani şəhərinin Cənub hissəsində, hündür təpənin üstündə yerləşir. Qala ərazidə yerləşən hökmdarlarının və onlardan sonra Aniyə hakimlik etmiş digər xanədan nümayəndələrinin saraylarını müdafiə etmək məqsədi ilə inşa edilmişdir. Qalanın Şimal — Qərb küncündə böyük ehtimal ki, kənardan gətirilən qara bazalt daşlarla inşa edilmiş bir bürc var. Bürcün inşa edildiyi daşların ortasında dairəvi oyuqlar vardır. Bu isə qədim inşa texnikasını yansıdan bir özəllikdir. Belə ki, erkən orta əsrlər memarlığında rast gəlinən bir texnikaya görə daşların ortası dairəvi şəkildə oyulur və inşa prosesində həmin oyuqlardan axıdılan qurğuşunla daşların daha möhkəm birləşdirilməsi təmin edilirdi, lakin bürcün inşası zamanı bu texnika tətbiq edilməmişdir. Sadəcə olaraq istifadə edilən daşlar həmin texnikanı həyata keçirmək üçün yonulçuşdur. Bu isə tədqiqatçıları bürcün inşa edilməsində istifadə edilən daşların şəhərdəki qədim Ani atəşgahından və ya eyni dövrə aid başqa bir abidədən gətirildiyini düşünmələrinə imkan vermişdir.
Saray
İçqalanın içində yerləşən saraydan dövrümüzə ancaq xarabalıqlar qalmışdır ki, onlar da xırda divar qalıqları və divarlardan qopmuş daş kütlələrindən ibarətdir. 1907–1914-cü illərdə tərəfindən burada qazıntılar aparılana qədər ümumiyyətlə yer üzündə heç bir qalıntı yox imiş.
Qazıntılar zamanı sarayın Cənub — Qərb istiqamətində uzanan 59 metrlik dəhliz ətrafında planlandığı, bir neçə böyük zalı və çoxlu kiçik otaqları olduğu, həmçinin ən azı iki mərtəbəli olduğu müəyyənləşdirilmişdir. Binanın altında isə su çəni və yeddi otaqlı, yeraltı isitmə tərtibatlı (hypocaust) hamam var imiş. Saray təxminən XV əsrin sonlarında tərk edilmişdir.
Saray kilsəsi
Ümumilikdə İçqalanın içində üç kilsənin alıqları qalmışdır. Bunlar Saray kilsəsi, Körpə şahzadələr kilsəsi və Altıguşəli kilsədir. Saray kilsəsi Sarayın giriş qapısının yaxınlığında olan kiçik bir kilsə olmuşdur. İçində yarımdairəvi tək apsisi olmuŞ daxili divarları aşırmalarla vurğulanmışdır. Bəzi mütəxəssislər kilsənin X əsrdə inşa edildiyini iddia etmişlər, lakin kilsənin sadə planlaşdırılması və daxili interyerdə istifadə dilən naxışlar kilsənin daha əvvəlki tarixdə inşa edildiyini və X əsrdə təmir edildiyni düşünməyə imkan verir.
Binanın daxili bəzəkləri ərəb istilası dövründən əvvəlki tarixi mərhələ üçün xarakterikdir. Tarixin sonrakı dönəmində isə kilsənin Şimal divarına dayalı kiçik bir şapel də inşa edilmişdir. Bu gün həmin şapelin sadəcə təməlləri qalmışdır. Kilsənin Cənub divarı 1966-cı il zəlzələsi zamanı çökmüşdür.
Körpə şahzadlər kilsəsi
Sarayın Cənub — Qərbində yerləşən bu kilsənin qısa qübbəli, düzbucaqlı bir planı var imiş. Yəni qübbə sadə və silindrik bir alın üzərində oturdulubmuş. Kilsə haqqında heç bir mənbədə məlumat yoxdur və binanın özünün də kitabəsi yoxdur. Adı isə XIX əsrin əvvəllərində kilsəyə verilmiş uydurma bir addır, lakin binanın memarlıq xüsusiyyətləri baxmından Horomos monastırındakı Yəhya Peyğəmbər kilsəsinə bənzəməsi bu kilsənin XI əsrdə inşa edilməsi fikrini söyləməyə imkan verir.
Bina XX əsrin əvvəllərinə ilk görünüşünü qoruyaraq çatmışdı, lakin 1966-cı ildə baş verən zəlzələdə kilsə uçaraq tamamilə məhv olmuşdur.
Altıguşəli kilsə
Bu kilsə İçqalanın ən Cənub hissəsində yerləşir. Bu kilsə uzaqdan baxıldığında qülləni xatırladan bir memarlıq quruluşuna sahibdir. Xaricdən çox sadə görünüşü olan bu kilsənin Cənub — Qərb apsisindən girişi vardır. Xaricdən on üzü vardır və çox səliqəsiz və kobud planlamaya malikdir. Qübbəsi və alın hissəsi uçmuşdur. Kilsənin günümüzə çatan bir kitabəsi yoxdur. Təxminən XII əsrin əvvəllərində inşa edilmişdir və XIII–XIV əsrlərdə təmir edilmişdir.
Aslanlı qapı divarları
Ani şəhəri təbii cəhətdən olduqca əlverişli ərazidə salınmışdır. Şəhər üçbucaq şəkilli bir təpənin üstündə yerləşir ki, təpənin də iki tərəfi sıldırım qayalıqlarla müdafiə olunur. Bütün şəhərin qala divarları ilə əhatə olunmasına baxmayaraq, əsas istehkam daha zəif müdafiə olunan Şimal hissədə qurulmuşdur. Həmin divarlar ilk dəfə kral Smbatın dövründə (977–989) inşa edilsə də Səlcuqluların Anini fəth etdiyi dövrdə qala divarları deək olar ki, lazımsız və dağılmış bir vəziyyətdə idi. Bu səbəbdən də səlcuqluların vrdiyi qərara əsasən qala divarları bərpa edildi — daha doğrusu yeni iki qatlı qala divarları inşa edilir. Məhz bu səbəbdən də tədqiqatşılar bu gün Aslanlı qapı divarları adıyla tanıdığımız həmin divarları bir erməni abidəsi deyil, bir səlcuqlu memarlıq əsəri kimi qiymətləndirirlər.
Lain kral Smbatın inşa etdirdiyi həmn qala divarları Aninin ilk divarları deyildi. Belə ki, Anidə ilk qala divarları kral III Aşotun hakimiyyəti dövründə, paytaxtın Qarsdan Aniyə köçürüldüyü zaman inşa etdirilmişdir. Həmin qala divaraları daha kiçik ərazini əatə etmiş və bu gün Mənuçöhr camisinin yerləşdiyi ərazidən keçmişdir, lakin Ani o qədər sürətlə inkişaf edir ki, tezliklə yeni və daha geniş qala divarlarına ehtiyac yaranır. Qala divarlarından kənarda da müxtəlif binaların xarabalıqlarının dövrümüzə çatması, hətta yeni inşa edilmiş divarların belə bütün şəhəri əhatə etmədiyini göstərir.
Aslanlı qapı divarları, şübhəsiz ki, Anidə olan abidələrdən ən diqqətə layiq olanıdır. Qoşa divarlar Arpaçay və arasındakı düz ərazini qapatmaq üçün inşa edilmişdir. Bayır divarlar çox alçaqdır və digərindən az müdafiə edilmişdir. Qabaq hissəsində isə dərin xəndək qazılmışdır. Divarlar sarı bazalt daşdan yonularaq bir — birinə keçirilmiş təbəqə ilə üzlənmişdir. Divarlar qırmızı və ya qara daşlardan kəsilərək yaradılmış xaçlar, xanədan simvolları və sehrli hesab edilən heyvanların şəkilləri ilə bəzədilmişdir.
Daxili və xarici divarların qapıları qarşı — qarşıya gəlmir. Şəhərə hücum edənlər zorla ilk qala divarını keçsələr belə qarşıda daha böyük və qüllələrlə əhatə edilmiş başqa bir divarla rastlaşır, iki divar arasında məsafə dar olduğundan arada manevr edə bilməyərək geri çəkilməyə məcbur olurdu. İkinci qala divarları çoxlu yarımdairəvi bürclərlə əhatələnmişdir. XII–XIII əsr erməni kitabələri bürclərin bir çoxunun inşasının şəhərin zənginləri tərəfindən maaliyyələşdirildiyni qeyd edir. Ümumilikdə qala divarlarının üç qapısı vardır: Hıdrellez Kapısı, Aslanlı qapı və Qars qapısı.
Aslanlı qapı, adın qapı yaxınlığında bir divarda yerləşdirilmiş aslan qabartmasından almışdır. Bu qapı şəhərə əsas giriş yeri olmuşdur. Aslanlı qapıdan İçqalaya qədər bir yol uzanmışdır. Qapı isə kənarında yerləşdirilmiş iki bürclə qorunmuşdur. Bürclərdən sağ tərəfdə yerləşəni müəyyən qədər zədələnsə də sol tərəfdə yerləşəni ilkin görünüş və hündürlüyünü qoruyaraq dövrümüzə çatmışdır. Aslanlı qapı və yaxınlıqda yerləşən bürclərin bir çoxu, mütəxəssisləri tərəfindən 1996–1997-ci illərdə bərpa edilmişdir.
Qars qapısı divarları
Qars qapısı divarları mürəkkəb planlamasına görə Ani qalasının digər hissələrindən fərqlənir. Xüsusilə qalanın içindəki otaqlar olduqca mürəkkəb planlamaya malikdir və hətta mütəxəssislərin bəziləri qalanın bu hissəsini ayrıca qala kimi qiymətləndirirlər. Qars qapısı ətrafındakı bürclər isə ümumilikdə Ani qalasında olan bürclərdən ən qədim və hündür olanlarıdır.
Qars qapısının üstündəki kəmər isə elə inşa edilmişdir ki, kimsə qapını zorla açmağa çalışarsa həmin kəmərdən nəhəng daş parçaları qoparaq həmin adamın üstünə tökülməli idi. qars qapısından sonra isə çox təsiredici və böyük görünüşə malik möhkəm qala divarları başlayır. Qala divarları bu hissədə qıvrılaraq Cənuba doğru dönür. Görünür qalanın inşası zamanı bu hissənini daha çox hücuma məruz qala biləcəyi düşünülmüşdür. Bu hissədə bayr divar demək olar ki, iç divar qədər möhkəm inşa edilmişdir. Bu hissədə həmçinin polixrom daş işçiliyinin müşahidə olunduğu çox gözəl bəzəkli bir bürc də vardır.
Hıdrellez qapısı divarları
Bu qapı üstündəki şahmat taxtasını xatırladan qırmızı — qara şalarla hörülmüş damalı lövhəyə görə vaxtilə burada arxeoloji qazıntı işləri aparmış ruslar arasında "Chequer-Board Gate" kimi tanınırdı. Bəzəli lövhəsiylə birgə qapı X əsrə aid edilir, amma qapı ətrafında olan bürclər Şəddadilər dövründə (1164–1199) inşa edilmişdir.
Hıdrellez qapısından Şərqdə ala divarları Cənub Şərqə doğru dönür. Bu hissədə qalanın digər hissələrində olan yarımdairəvi bürclərlə uyuşmayan bir neçə hündür düzbucaqlı bürc vardır. Həmin bürclərdən sonra isə qala divarı təkxəttli olaraq inşa edilmişdir. Qalanın bu hissəsindən dövrümüzə çoxa az qism divarlar qalmışdır ki, bunlar da əsasən Tiqran Honents kilsəsinin olduğu ətrafdadır.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin Ani qalasi Turkiye Cumhuriyyetinin Qars ilinde qedim Ani seherini ehate eden qala divarlari Texminen X XIV esrlerde insa edilmis qala divarlari bir nece hisseden ibaretdir Onlardan Icqala adlandirilan hisse daha murekkeb memarliq qurulusuna malikdir ve icinde coxlu mulki tiklililerin qaliqlari var AniOlke TurkiyeSeher AniAidiyyati SeddadilerTikilme tarixi X XIV esrlerUslubuMaterial tufVeziyyeti xarabaliqlari qalibAni qalasiIcqalaIcqala Ani seherinin Cenub hissesinde hundur tepenin ustunde yerlesir Qala erazide yerlesen hokmdarlarinin ve onlardan sonra Aniye hakimlik etmis diger xanedan numayendelerinin saraylarini mudafie etmek meqsedi ile insa edilmisdir Qalanin Simal Qerb kuncunde boyuk ehtimal ki kenardan getirilen qara bazalt daslarla insa edilmis bir burc var Burcun insa edildiyi daslarin ortasinda dairevi oyuqlar vardir Bu ise qedim insa texnikasini yansidan bir ozellikdir Bele ki erken orta esrler memarliginda rast gelinen bir texnikaya gore daslarin ortasi dairevi sekilde oyulur ve insa prosesinde hemin oyuqlardan axidilan qurgusunla daslarin daha mohkem birlesdirilmesi temin edilirdi lakin burcun insasi zamani bu texnika tetbiq edilmemisdir Sadece olaraq istifade edilen daslar hemin texnikani heyata kecirmek ucun yonulcusdur Bu ise tedqiqatcilari burcun insa edilmesinde istifade edilen daslarin seherdeki qedim Ani atesgahindan ve ya eyni dovre aid basqa bir abideden getirildiyini dusunmelerine imkan vermisdir Saray Icqalanin icinde yerlesen saraydan dovrumuze ancaq xarabaliqlar qalmisdir ki onlar da xirda divar qaliqlari ve divarlardan qopmus das kutlelerinden ibaretdir 1907 1914 cu illerde terefinden burada qazintilar aparilana qeder umumiyyetle yer uzunde hec bir qalinti yox imis Qazintilar zamani sarayin Cenub Qerb istiqametinde uzanan 59 metrlik dehliz etrafinda planlandigi bir nece boyuk zali ve coxlu kicik otaqlari oldugu hemcinin en azi iki mertebeli oldugu mueyyenlesdirilmisdir Binanin altinda ise su ceni ve yeddi otaqli yeralti isitme tertibatli hypocaust hamam var imis Saray texminen XV esrin sonlarinda terk edilmisdir Saray kilsesi Umumilikde Icqalanin icinde uc kilsenin aliqlari qalmisdir Bunlar Saray kilsesi Korpe sahzadeler kilsesi ve Altiguseli kilsedir Saray kilsesi Sarayin giris qapisinin yaxinliginda olan kicik bir kilse olmusdur Icinde yarimdairevi tek apsisi olmuS daxili divarlari asirmalarla vurgulanmisdir Bezi mutexessisler kilsenin X esrde insa edildiyini iddia etmisler lakin kilsenin sade planlasdirilmasi ve daxili interyerde istifade dilen naxislar kilsenin daha evvelki tarixde insa edildiyini ve X esrde temir edildiyni dusunmeye imkan verir Binanin daxili bezekleri ereb istilasi dovrunden evvelki tarixi merhele ucun xarakterikdir Tarixin sonraki doneminde ise kilsenin Simal divarina dayali kicik bir sapel de insa edilmisdir Bu gun hemin sapelin sadece temelleri qalmisdir Kilsenin Cenub divari 1966 ci il zelzelesi zamani cokmusdur Korpe sahzadler kilsesi Sarayin Cenub Qerbinde yerlesen bu kilsenin qisa qubbeli duzbucaqli bir plani var imis Yeni qubbe sade ve silindrik bir alin uzerinde oturdulubmus Kilse haqqinda hec bir menbede melumat yoxdur ve binanin ozunun de kitabesi yoxdur Adi ise XIX esrin evvellerinde kilseye verilmis uydurma bir addir lakin binanin memarliq xususiyyetleri baxmindan Horomos monastirindaki Yehya Peygember kilsesine benzemesi bu kilsenin XI esrde insa edilmesi fikrini soylemeye imkan verir Bina XX esrin evvellerine ilk gorunusunu qoruyaraq catmisdi lakin 1966 ci ilde bas veren zelzelede kilse ucaraq tamamile mehv olmusdur Altiguseli kilse Bu kilse Icqalanin en Cenub hissesinde yerlesir Bu kilse uzaqdan baxildiginda qulleni xatirladan bir memarliq qurulusuna sahibdir Xaricden cox sade gorunusu olan bu kilsenin Cenub Qerb apsisinden girisi vardir Xaricden on uzu vardir ve cox seliqesiz ve kobud planlamaya malikdir Qubbesi ve alin hissesi ucmusdur Kilsenin gunumuze catan bir kitabesi yoxdur Texminen XII esrin evvellerinde insa edilmisdir ve XIII XIV esrlerde temir edilmisdir Aslanli qapi divarlariAni seheri tebii cehetden olduqca elverisli erazide salinmisdir Seher ucbucaq sekilli bir tepenin ustunde yerlesir ki tepenin de iki terefi sildirim qayaliqlarla mudafie olunur Butun seherin qala divarlari ile ehate olunmasina baxmayaraq esas istehkam daha zeif mudafie olunan Simal hissede qurulmusdur Hemin divarlar ilk defe kral Smbatin dovrunde 977 989 insa edilse de Selcuqlularin Anini feth etdiyi dovrde qala divarlari deek olar ki lazimsiz ve dagilmis bir veziyyetde idi Bu sebebden de selcuqlularin vrdiyi qerara esasen qala divarlari berpa edildi daha dogrusu yeni iki qatli qala divarlari insa edilir Mehz bu sebebden de tedqiqatsilar bu gun Aslanli qapi divarlari adiyla tanidigimiz hemin divarlari bir ermeni abidesi deyil bir selcuqlu memarliq eseri kimi qiymetlendirirler Lain kral Smbatin insa etdirdiyi hemn qala divarlari Aninin ilk divarlari deyildi Bele ki Anide ilk qala divarlari kral III Asotun hakimiyyeti dovrunde paytaxtin Qarsdan Aniye kocurulduyu zaman insa etdirilmisdir Hemin qala divaralari daha kicik erazini eate etmis ve bu gun Menucohr camisinin yerlesdiyi eraziden kecmisdir lakin Ani o qeder suretle inkisaf edir ki tezlikle yeni ve daha genis qala divarlarina ehtiyac yaranir Qala divarlarindan kenarda da muxtelif binalarin xarabaliqlarinin dovrumuze catmasi hetta yeni insa edilmis divarlarin bele butun seheri ehate etmediyini gosterir Aslanli qapi divarlari subhesiz ki Anide olan abidelerden en diqqete layiq olanidir Qosa divarlar Arpacay ve arasindaki duz erazini qapatmaq ucun insa edilmisdir Bayir divarlar cox alcaqdir ve digerinden az mudafie edilmisdir Qabaq hissesinde ise derin xendek qazilmisdir Divarlar sari bazalt dasdan yonularaq bir birine kecirilmis tebeqe ile uzlenmisdir Divarlar qirmizi ve ya qara daslardan kesilerek yaradilmis xaclar xanedan simvollari ve sehrli hesab edilen heyvanlarin sekilleri ile bezedilmisdir Daxili ve xarici divarlarin qapilari qarsi qarsiya gelmir Sehere hucum edenler zorla ilk qala divarini kecseler bele qarsida daha boyuk ve qullelerle ehate edilmis basqa bir divarla rastlasir iki divar arasinda mesafe dar oldugundan arada manevr ede bilmeyerek geri cekilmeye mecbur olurdu Ikinci qala divarlari coxlu yarimdairevi burclerle ehatelenmisdir XII XIII esr ermeni kitabeleri burclerin bir coxunun insasinin seherin zenginleri terefinden maaliyyelesdirildiyni qeyd edir Umumilikde qala divarlarinin uc qapisi vardir Hidrellez Kapisi Aslanli qapi ve Qars qapisi Aslanli qapi adin qapi yaxinliginda bir divarda yerlesdirilmis aslan qabartmasindan almisdir Bu qapi sehere esas giris yeri olmusdur Aslanli qapidan Icqalaya qeder bir yol uzanmisdir Qapi ise kenarinda yerlesdirilmis iki burcle qorunmusdur Burclerden sag terefde yerleseni mueyyen qeder zedelense de sol terefde yerleseni ilkin gorunus ve hundurluyunu qoruyaraq dovrumuze catmisdir Aslanli qapi ve yaxinliqda yerlesen burclerin bir coxu mutexessisleri terefinden 1996 1997 ci illerde berpa edilmisdir Qars qapisi divarlariQars qapisi divarlari murekkeb planlamasina gore Ani qalasinin diger hisselerinden ferqlenir Xususile qalanin icindeki otaqlar olduqca murekkeb planlamaya malikdir ve hetta mutexessislerin bezileri qalanin bu hissesini ayrica qala kimi qiymetlendirirler Qars qapisi etrafindaki burcler ise umumilikde Ani qalasinda olan burclerden en qedim ve hundur olanlaridir Qars qapisinin ustundeki kemer ise ele insa edilmisdir ki kimse qapini zorla acmaga calisarsa hemin kemerden neheng das parcalari qoparaq hemin adamin ustune tokulmeli idi qars qapisindan sonra ise cox tesiredici ve boyuk gorunuse malik mohkem qala divarlari baslayir Qala divarlari bu hissede qivrilaraq Cenuba dogru donur Gorunur qalanin insasi zamani bu hissenini daha cox hucuma meruz qala bileceyi dusunulmusdur Bu hissede bayr divar demek olar ki ic divar qeder mohkem insa edilmisdir Bu hissede hemcinin polixrom das isciliyinin musahide olundugu cox gozel bezekli bir burc de vardir Hidrellez qapisi divarlariBu qapi ustundeki sahmat taxtasini xatirladan qirmizi qara salarla horulmus damali lovheye gore vaxtile burada arxeoloji qazinti isleri aparmis ruslar arasinda Chequer Board Gate kimi taninirdi Bezeli lovhesiyle birge qapi X esre aid edilir amma qapi etrafinda olan burcler Seddadiler dovrunde 1164 1199 insa edilmisdir Hidrellez qapisindan Serqde ala divarlari Cenub Serqe dogru donur Bu hissede qalanin diger hisselerinde olan yarimdairevi burclerle uyusmayan bir nece hundur duzbucaqli burc vardir Hemin burclerden sonra ise qala divari tekxettli olaraq insa edilmisdir Qalanin bu hissesinden dovrumuze coxa az qism divarlar qalmisdir ki bunlar da esasen Tiqran Honents kilsesinin oldugu etrafdadir Hemcinin baxSeddadiler