Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Amonet və ya Amaonet (Heroqliflərdə "gizli olan"mənasını verən "jmnt" kimi yazılıb; sonralar isə Amonet və Amounet kimi qeyd edilir; yun. Αμαυνι) — qədim Misir ilahəsi. Qədim Misir mifologiyasında ilk ilahə hesab edilir.
| Misir Tanrıları Amonet | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Tam adı | Amonet | |||||||||
| Adı | Amonet | |||||||||
| Digər adları | Jmnt, Amunet, Amaunet | |||||||||
| İdeoqram |
və ya
| |||||||||
| Yunan | Αμαυνι | |||||||||
Tanrı Amonun qadın versiyası kimi qəbul edilir və onunla qoşalaşdırlır. İlk əvvəllər Hempolisdə yaranmışdır, sonralar bütün Misirdə qəbul edilmişdir. Ancaq sonradan tanrı Amonun həyat yoldaşı kimi İlahə Mutun təsvir edilməsindən sonra, ancaq Teben şəhərində yerli əhəmiyyətli ilahəyə çevrilmişdir.
Təsviri və tarixi
Yaranışı və mənşəyi
İlahə, tanrı Amonun dubleti kimi yaranmışdır. Qədim Misir inanclarında tanrıları qoşalaşdırmaq adəti var idi. Onlar kişi tanrıların qadın dubletini yaradırdılar. Bunların ən məşhurları Hermpolis Oqdoadı tanınan və Hermopolis şəhərində yerləşən, 8 tanrının toplusundan ibarət olan, Oqdoadın 4 qadın üzvü idi. Adətən kişi kimi təsvir edilən tanrıların adlarının sonuna qadın adı sonluqları artırmaqla, o tanrının qadın dubleti yaradılırdı. Bu qoşalaşmış tanrıların adları adətən bir yerdə çəkilir. Bu cür qoşalaşdırma ilə, adı gizli olan mənası verən və jmn kimi yazılan Amonun adından, adı gizli olan mənası verən və jmnt kimi yazılan ilahə Amonet yaranmışdır. Əvvəlcə Amonet, Oqdoadın digər qadın üzvlərinin kişi həmkarları ilə cütlər yaratdıqları kimi, Amonun yoldaşı kimi nəzərdə tutulmuşdu. Qədim Misirin ən qədim dini mətnləri olan Piramida Mətnlərində "Amon və Amonetin xeyirxah kölgəsi" qeyd olunur:
 | Ey Amon və Amonet! Tanrıları kölgəsi ilə birləşdirən sən, tanrıların cütü. |  |
Alman Misiroloq Kurt Zete Amon və Amounet adlarının əvvəlcə Heliopolitan ənənəsində yaradıcı tanrı Atumun ilk övladları olan Şu və Tefnut əkiz cütü üçün epitet kimi istifadə edildiyini təklif edir. Bir qədər araşdırdıqdan sonra Zete başqa təklif edir. O iddia edir ki, Misirdə səkkiz ibtidai tanrı, daha əvvəl Memfisdə mövcud olmuş yaradıcı tanrı Ptahın təzahürləri kimi yaradılmışdır. Memfislə bağlı bu teologiya Ptahı yaradılış zəncirinin zirvəsində yerləşdirərək onu, Atumun əcdadı etdi. Tarixin növbəti dövrlərində Oqdoad tanrılarının adı Yuxarı Misirin paytaxtı olan Tebendə çəkilir: "Dörd kişi və hər biri üçün bir qadından ibarət olan səkkizlər, orada (Tebendə) meydana gəldi"
Amon və Amonetə inancın Hermopolisdən Tebenə köçməsi çox güman ki, 11-ci sülalədən əvvəl baş vermişdi. Amuna Teben sitayişinə dair ən erkən qeydlər Böyük firon İntefin hakimiyyəti dövründə ortaya çıxır. O dövrdə Oqdoad və Amonetin evi olan Hermopolis 10-cu sülalənin krallarına məxsus idi. Tebendə Amon və Amonet üçün fərqli bir kultun yaradılması, tebenlilərin onlar üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən bir tanrını mənimsəyərək rəqiblərini sarsıtmaq üçün strateji bir addım ola bilər. Ola bilsin ki, Teben kralı, Amon üçün Tebendə tanrının dəstəyini tələb etmək və hakimiyyətini gücləndirmək üçün, yeni bir ziyarətgah qurmuşdur. Amonun bir tanrı kimi rolu, Tebeni Hermopolisə qarşı rəqabət aparan bir dini mərkəz kimi də formalaşdırmış ola bilər.
Regional əhəmiyyətli tanrıya çevrilməsi
Misirin On İkinci Sülaləsi dövründə (e.ə. 1991–1803) ilahə Amonet, Amonun tərəfdaşı kimi Mut ilə əvəz olunmağa başladı. Buna səbəb, II Mentuhotepin Misiri yenidən birləşdirməsindən sonra, digər bölgələrdə oxşar olanl tanrı və ilahələr birləşdirilmişdi. Lakin Amonet, Tebendə yerli əhəmiyyətli ilahə olaraq qalmağa davam etdi. Birləşmiş ölkənin bu paytaxtında o, padşahın tacqoyma mərasimlərində (həcc nisut) və onun geniş qeyd olunan yubileylərini qeyd edən Sed bayramlarında (heb sed) mühüm rol oynayaraq kralın himayəçisi hesab edilirdi.Karnakda yerləşən Amon məbədində isə, Amonetin xidmətində olan kahinlər olurdu.
Mutdan fərqli olaraq, Amonet, əvvəlcə mənsub olduğu Oqdoadın digər qadın-kişi cütlərinə paralel olaraq, Amonun qadın abstraksiyası kimi təsvir edilmişdir. Oqdoadın digər qadın üzvlərindən fərqli olaraq, onun kultu Son Dövrdə böyüdü və Amunetin bir sıra kahinləri heroqlif mənbələrindən məlumdur. Bayramlar zamanı o, öz ilahi qayığı ilə təmsil olunurdu və Roma dövrünə aid bir papirusda hətta Karnakdakı bir binanın, Amonetin açıq həyəti adlandırılan, Khoiaq festivalında mühüm dayanacağı kimi qeyd olunur. O, "Böyük Amonet, Karnakdakı İki Torpağın Xanımı" və "Teben Hökmdarı" kimi titullara sahib idi. O, həmçinin Karnak məbədi kompleksində adı çəkilən yeganə ilahədir və Amonla birlikdə Teben nome'nin baş tanrısı kimi qeyd olunan yeganə tanrıçadır.
İstinadlar
- Hart, George. The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. Taylor & Francis. 2005. 136–137. ISBN .
- Daniel, Robert W. Two Greek Magical Papyri in the National Museum of Antiquities in Leiden: A Photographic Edition of J 384 and 395 (=PGM XII and XIII) (ingilis). Springer-Verlag. 2013. səh. 64. ISBN .
- Henrichs, Albert. Papyri Graecae magicae / Die griechischen Zauberpapyri (ingilis). Walter de Gruyter. 2013. səh. 123. ISBN .
- Wilkinson (2003), səh. 136–137.
- Hart (1986), səh. 2.
- Hornung, Erik (1982).Conceptions of God in ancient Egypt : the one and the many. Ithaca: Cornell University Press. səh. 85–86
- Budge, Wallis A., The Gods of the Egyptians: Or, Studies in Egyptian Mythology, 1904, volume 1
- Hart (1986), p. 148.
- "ANCIENT EGYPT : Amun and the One, Great & Hidden". www.maat.sofiatopia.org (ingilis). 2011-10-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 fevral 2025.
- Sethe, Kurt Heinrich (1929). Amun und die acht Urgötter von Hermopolis eine Untersuchung über Ursprung und Wesen des aegyptischen Götterkönigs. Berlin: Verlag der Akademie und Wissenschaft. səh.34–41
- Sethe (1982), səh. 86
- Sethe (1929), səh. 116–117
- Wilkinson (2003), səh. 136.
- Klotz, David (2008).Kneph: The Religion of Roman Thebes. ProQuest LLC, Ann Arbor, səh. 88
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Amonet ve ya Amaonet Heroqliflerde gizli olan menasini veren jmnt kimi yazilib sonralar ise Amonet ve Amounet kimi qeyd edilir yun Amayni qedim Misir ilahesi Qedim Misir mifologiyasinda ilk ilahe hesab edilir Misir Tanrilari AmonetTam adi AmonetAdi AmonetDiger adlari Jmnt Amunet AmaunetIdeoqram ve yaYunan Amaynibaxmuzakireredakte Tanri Amonun qadin versiyasi kimi qebul edilir ve onunla qosalasdirlir Ilk evveller Hempolisde yaranmisdir sonralar butun Misirde qebul edilmisdir Ancaq sonradan tanri Amonun heyat yoldasi kimi Ilahe Mutun tesvir edilmesinden sonra ancaq Teben seherinde yerli ehemiyyetli ilaheye cevrilmisdir Tesviri ve tarixiYaranisi ve menseyi Ilahe tanri Amonun dubleti kimi yaranmisdir Qedim Misir inanclarinda tanrilari qosalasdirmaq adeti var idi Onlar kisi tanrilarin qadin dubletini yaradirdilar Bunlarin en meshurlari Hermpolis Oqdoadi taninan ve Hermopolis seherinde yerlesen 8 tanrinin toplusundan ibaret olan Oqdoadin 4 qadin uzvu idi Adeten kisi kimi tesvir edilen tanrilarin adlarinin sonuna qadin adi sonluqlari artirmaqla o tanrinin qadin dubleti yaradilirdi Bu qosalasmis tanrilarin adlari adeten bir yerde cekilir Bu cur qosalasdirma ile adi gizli olan menasi veren ve jmn kimi yazilan Amonun adindan adi gizli olan menasi veren ve jmnt kimi yazilan ilahe Amonet yaranmisdir Evvelce Amonet Oqdoadin diger qadin uzvlerinin kisi hemkarlari ile cutler yaratdiqlari kimi Amonun yoldasi kimi nezerde tutulmusdu Qedim Misirin en qedim dini metnleri olan Piramida Metnlerinde Amon ve Amonetin xeyirxah kolgesi qeyd olunur Ey Amon ve Amonet Tanrilari kolgesi ile birlesdiren sen tanrilarin cutu Alman Misiroloq Kurt Zete Amon ve Amounet adlarinin evvelce Heliopolitan enenesinde yaradici tanri Atumun ilk ovladlari olan Su ve Tefnut ekiz cutu ucun epitet kimi istifade edildiyini teklif edir Bir qeder arasdirdiqdan sonra Zete basqa teklif edir O iddia edir ki Misirde sekkiz ibtidai tanri daha evvel Memfisde movcud olmus yaradici tanri Ptahin tezahurleri kimi yaradilmisdir Memfisle bagli bu teologiya Ptahi yaradilis zencirinin zirvesinde yerlesdirerek onu Atumun ecdadi etdi Tarixin novbeti dovrlerinde Oqdoad tanrilarinin adi Yuxari Misirin paytaxti olan Tebende cekilir Dord kisi ve her biri ucun bir qadindan ibaret olan sekkizler orada Tebende meydana geldi Amon ve Amonete inancin Hermopolisden Tebene kocmesi cox guman ki 11 ci sulaleden evvel bas vermisdi Amuna Teben sitayisine dair en erken qeydler Boyuk firon Intefin hakimiyyeti dovrunde ortaya cixir O dovrde Oqdoad ve Amonetin evi olan Hermopolis 10 cu sulalenin krallarina mexsus idi Tebende Amon ve Amonet ucun ferqli bir kultun yaradilmasi tebenlilerin onlar ucun muhum ehemiyyet kesb eden bir tanrini menimseyerek reqiblerini sarsitmaq ucun strateji bir addim ola biler Ola bilsin ki Teben krali Amon ucun Tebende tanrinin desteyini teleb etmek ve hakimiyyetini guclendirmek ucun yeni bir ziyaretgah qurmusdur Amonun bir tanri kimi rolu Tebeni Hermopolise qarsi reqabet aparan bir dini merkez kimi de formalasdirmis ola biler Regional ehemiyyetli tanriya cevrilmesi Nil qayigi ve ya Misir torpagina baxislar W H Bartlett Misirin On Ikinci Sulalesi dovrunde e e 1991 1803 ilahe Amonet Amonun terefdasi kimi Mut ile evez olunmaga basladi Buna sebeb II Mentuhotepin Misiri yeniden birlesdirmesinden sonra diger bolgelerde oxsar olanl tanri ve ilaheler birlesdirilmisdi Lakin Amonet Tebende yerli ehemiyyetli ilahe olaraq qalmaga davam etdi Birlesmis olkenin bu paytaxtinda o padsahin tacqoyma merasimlerinde hecc nisut ve onun genis qeyd olunan yubileylerini qeyd eden Sed bayramlarinda heb sed muhum rol oynayaraq kralin himayecisi hesab edilirdi Karnakda yerlesen Amon mebedinde ise Amonetin xidmetinde olan kahinler olurdu Mutdan ferqli olaraq Amonet evvelce mensub oldugu Oqdoadin diger qadin kisi cutlerine paralel olaraq Amonun qadin abstraksiyasi kimi tesvir edilmisdir Oqdoadin diger qadin uzvlerinden ferqli olaraq onun kultu Son Dovrde boyudu ve Amunetin bir sira kahinleri heroqlif menbelerinden melumdur Bayramlar zamani o oz ilahi qayigi ile temsil olunurdu ve Roma dovrune aid bir papirusda hetta Karnakdaki bir binanin Amonetin aciq heyeti adlandirilan Khoiaq festivalinda muhum dayanacagi kimi qeyd olunur O Boyuk Amonet Karnakdaki Iki Torpagin Xanimi ve Teben Hokmdari kimi titullara sahib idi O hemcinin Karnak mebedi kompleksinde adi cekilen yegane ilahedir ve Amonla birlikde Teben nome nin bas tanrisi kimi qeyd olunan yegane tanricadir IstinadlarHart George The Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses Taylor amp Francis 2005 136 137 ISBN 978 0 203 02362 4 Daniel Robert W Two Greek Magical Papyri in the National Museum of Antiquities in Leiden A Photographic Edition of J 384 and 395 PGM XII and XIII ingilis Springer Verlag 2013 seh 64 ISBN 978 3 663 05377 4 Henrichs Albert Papyri Graecae magicae Die griechischen Zauberpapyri ingilis Walter de Gruyter 2013 seh 123 ISBN 978 3 11 095126 4 Wilkinson 2003 seh 136 137 Hart 1986 seh 2 Hornung Erik 1982 Conceptions of God in ancient Egypt the one and the many Ithaca Cornell University Press seh 85 86 Budge Wallis A The Gods of the Egyptians Or Studies in Egyptian Mythology 1904 volume 1 Hart 1986 p 148 ANCIENT EGYPT Amun and the One Great amp Hidden www maat sofiatopia org ingilis 2011 10 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 fevral 2025 Sethe Kurt Heinrich 1929 Amun und die acht Urgotter von Hermopolis eine Untersuchung uber Ursprung und Wesen des aegyptischen Gotterkonigs Berlin Verlag der Akademie und Wissenschaft seh 34 41 Sethe 1982 seh 86 Sethe 1929 seh 116 117 Wilkinson 2003 seh 136 Klotz David 2008 Kneph The Religion of Roman Thebes ProQuest LLC Ann Arbor seh 88