Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Altay qoyunu (Ovis ammon ammon) — məhv olma təhlükəsi altındadır.
| Altay dağ qoyunu | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Altay dağ qoyunu | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Görünüşü
Bədəni sıx ama incədir. Ayaqları hündür və nazikdir. Boynu uzunsov və incədir. Quyruqu qısadır. Ölçülərinə görə dağ qoyunlarının başqa alt növlərindən daha iridir: erkəklərin hündürlüyü peysərdə 125 sm. erkəklərin ən uzun kəllə sümükləri ölçüsü 345-385 mm, ortalama 360 mm, dişilərdə 305-337 mm, ortalama 318 mm. Buynuzlar həm erkəklərdə həm dişilərdə var, özüdə dişilərdə ölçüləri xeyli kiçikdir. Onlar çox böyükdülər, uzunluğu 129 sm., əsasında əhtəsi 40-50sm. qədər, ortalama 44sm. Buynuz yuxarıya, yana və arxaya burulur və spiral üzrə əks tərəflərə əyilir, sağ buynuz sağ tərəfə, sol isə sola. Buynuzun irəli yönəlib və yüngülvari çölə əyilir, özüdə buynuz spiralın ikinci çüvrəsini başlayır. Buynuzun xarici qabırğası zəif ifadə olunub, üst tərəfi bir az qabarıqdır.
Yayılma arealı
Şimal-Qərb və Şimal Monqolustanda, eləcə də Rusiya Federasiyasında Altayın cənub-şərqində dağ silsilələrilə yayılaraq və əhatə edərək məskunlaşıblar.
Dağ qoyunları platolarda, dağətəyində zəif kəsişən relyefdə qalırlar. Kəskin kəsişən relyef onların məskunlaşması üçün tipik deyil. Alçaq-otlu və dağ-çöl bitki örtüklü çöllərə üstünlük verirlər. Səhralarda da qalırlar. Onlar üçün ən yaxşı kombinasiya, hər tərəfdən qayalıqlarla və qobularla əhatə olunan nisbətən açıq otlaqlar, harda ki onlar düşmənlərdən sığına bilərlər, isti günəşdən və güclü küləkdən gizlənə bilərlər. Muflonlarla, talalarla aralıklı kolluqlarda da, dağ iynəli meşələrinin kənarlarında da qarşılaşmaq olar.
Qidalanması
Müxtəlif ot bitkiləri ilə qidalanırlar. Yayılma arealının əsas hissəsində alaf (çayır otu, quş otu, bluyeqras); hündür-dağlıq yerlərdə(çulluk) xüsusən Pamirdə; yarı-arid sahələrdə yovşan, adaçayı, soğanlar. onlar əsasən yaşıl ya da quru və çulluq. yay vaxtı çulluq, , ilə qidalanırlar. yayda çayır otu, atraphaxis, quş otu ilə qidalanırlar. Payızda mədənin içindəkinin təkibinin 90 % soğanlardı, yazda isə çayır, və . qidada əsasən barilla üstünlük təşkil edir.
Miqrasiya
Yayda dağların aşağı ətəklərinə (İli-arxası və Cunqar Alatausuna) şaquli istiqamətdə 1500-2000 m. kiçik mövsümi şaquli miqrasiyları qeyd edilib. Yay vaxtı səhər və axşamlar fəaldırlar. Qışda - günün işıqlı hissəsində.
Çoxalması və həyat dövriyyəsi
Qızışma vaxtları, arealın müxtəlif yerlərində oktyabrın ortasından yanvarın ortasına qədər, dəyişkəndir. Qızışma üç həftədən 1,5 aya qədər davam edir. Qərbi, Şimali və Şərqi Tyan-Şanda adətən oktyabrın ikinci yarısından noyabrın ortasına qədər; mərkəzi hissəsində - noyabrın ikinci yaraısından dekabrın ortalarına qədər olur. Tyan-Şanın mərkəzi hissəsində dekabrın ortalarına qədər olur. Yayda erkəklər və dişilər aralı olur, qızışmanın əvvəlində qarışıq sürülərdə birləşirlər. Qızışma vaxtı kiçik qruplarla qarşılaşırlar; 2-3 erkək və bir neçə dişi, eləcə də hər iki cinsdən olan gənc heyvanlar. Boğaz olma vaxtı 5 aydır. Dişi adətən bir, bəzən üç quzu gətirir. Talas və Cunqar Alatausunda adətən apreldə, Aksu-Cabaqlı qoruqunda(Qərbi Tyan-Şan)-aprelin ortasına-sonuna; Qazax yaylalarında, , Altayda - mayın əvvəlində; Tyan-Şanda - mayın sonu-iyun balalayırlar. Quzular bir aylıqlarında otlamağa başlayırlar. Cinsi yetkinlik həyatının ikinci ilində başlanır, erkəklərdə üç yaşında, ancaq sonuncular çoxalmada 5-6 yaşdan əvvəl iştirak etmirlər. 12-13 il yaşayırlar.
Düşmənləri
Əsas düşməni hər yerdə canavar, eləcə də bəbir və irbisdır. Nadir hallarda dağ qoyunlarını vaşaq, berkutlar da ovlaya bilər.
İstinadlar
Mənbə
- В.Е. Соколов. Редкие и исчезающие животные. Млекопитающие. Москва Высшая школа 1986 səh. 447-449
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Altay qoyunu Ovis ammon ammon mehv olma tehlukesi altindadir Altay dag qoyunuElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Altay dag qoyunuBeynelxalq elmi adiOvis ammon ammon L 1758Sekil axtarisiITIS 898785NCBI 156212EOL 4447644GorunusuBedeni six ama incedir Ayaqlari hundur ve nazikdir Boynu uzunsov ve incedir Quyruqu qisadir Olculerine gore dag qoyunlarinin basqa alt novlerinden daha iridir erkeklerin hundurluyu peyserde 125 sm erkeklerin en uzun kelle sumukleri olcusu 345 385 mm ortalama 360 mm disilerde 305 337 mm ortalama 318 mm Buynuzlar hem erkeklerde hem disilerde var ozude disilerde olculeri xeyli kicikdir Onlar cox boyukduler uzunlugu 129 sm esasinda ehtesi 40 50sm qeder ortalama 44sm Buynuz yuxariya yana ve arxaya burulur ve spiral uzre eks tereflere eyilir sag buynuz sag terefe sol ise sola Buynuzun ireli yonelib ve yungulvari cole eyilir ozude buynuz spiralin ikinci cuvresini baslayir Buynuzun xarici qabirgasi zeif ifade olunub ust terefi bir az qabariqdir Yayilma arealiSimal Qerb ve Simal Monqolustanda elece de Rusiya Federasiyasinda Altayin cenub serqinde dag silsilelerile yayilaraq ve ehate ederek meskunlasiblar Dag qoyunlari platolarda dageteyinde zeif kesisen relyefde qalirlar Keskin kesisen relyef onlarin meskunlasmasi ucun tipik deyil Alcaq otlu ve dag col bitki ortuklu collere ustunluk verirler Sehralarda da qalirlar Onlar ucun en yaxsi kombinasiya her terefden qayaliqlarla ve qobularla ehate olunan nisbeten aciq otlaqlar harda ki onlar dusmenlerden sigina bilerler isti gunesden ve guclu kulekden gizlene bilerler Muflonlarla talalarla aralikli kolluqlarda da dag iyneli meselerinin kenarlarinda da qarsilasmaq olar QidalanmasiMuxtelif ot bitkileri ile qidalanirlar Yayilma arealinin esas hissesinde alaf cayir otu qus otu bluyeqras hundur dagliq yerlerde culluk xususen Pamirde yari arid sahelerde yovsan adacayi soganlar onlar esasen yasil ya da quru ve culluq yay vaxti culluq ile qidalanirlar yayda cayir otu atraphaxis qus otu ile qidalanirlar Payizda medenin icindekinin tekibinin 90 soganlardi yazda ise cayir ve qidada esasen barilla ustunluk teskil edir MiqrasiyaYayda daglarin asagi eteklerine Ili arxasi ve Cunqar Alatausuna saquli istiqametde 1500 2000 m kicik movsumi saquli miqrasiylari qeyd edilib Yay vaxti seher ve axsamlar fealdirlar Qisda gunun isiqli hissesinde Coxalmasi ve heyat dovriyyesiQizisma vaxtlari arealin muxtelif yerlerinde oktyabrin ortasindan yanvarin ortasina qeder deyiskendir Qizisma uc hefteden 1 5 aya qeder davam edir Qerbi Simali ve Serqi Tyan Sanda adeten oktyabrin ikinci yarisindan noyabrin ortasina qeder merkezi hissesinde noyabrin ikinci yaraisindan dekabrin ortalarina qeder olur Tyan Sanin merkezi hissesinde dekabrin ortalarina qeder olur Yayda erkekler ve disiler arali olur qizismanin evvelinde qarisiq surulerde birlesirler Qizisma vaxti kicik qruplarla qarsilasirlar 2 3 erkek ve bir nece disi elece de her iki cinsden olan genc heyvanlar Bogaz olma vaxti 5 aydir Disi adeten bir bezen uc quzu getirir Talas ve Cunqar Alatausunda adeten aprelde Aksu Cabaqli qoruqunda Qerbi Tyan San aprelin ortasina sonuna Qazax yaylalarinda Altayda mayin evvelinde Tyan Sanda mayin sonu iyun balalayirlar Quzular bir ayliqlarinda otlamaga baslayirlar Cinsi yetkinlik heyatinin ikinci ilinde baslanir erkeklerde uc yasinda ancaq sonuncular coxalmada 5 6 yasdan evvel istirak etmirler 12 13 il yasayirlar DusmenleriEsas dusmeni her yerde canavar elece de bebir ve irbisdir Nadir hallarda dag qoyunlarini vasaq berkutlar da ovlaya biler IstinadlarMammal Species of the World ing A Taxonomic and Geographic Reference D E Wilson D M Reeder 3 Baltimore JHU Press 2005 35 2142 p ISBN 978 0 8018 8221 0MenbeV E Sokolov Redkie i ischezayushie zhivotnye Mlekopitayushie Moskva Vysshaya shkola 1986 seh 447 449Hemcinin bax