Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Altınkörpü qətliamı (türk. Altınköprü Katliamı, ərəb. مذبحة التون کوبري) — 28 mart 1991-ci ildə İraqın Kərkük mühafəzəsinin əsasən türkmanların yaşadığı Altınkörpü qəsəbəsində qətliam. Qətliam İraq türkmanlarını, xüsusilə də həm uşaqlar, həm də böyüklər olmaqla kişiləri hədəf almışdır. Qətliam nəticəsində 135 nəfər həlak olmuşdur. Hadisə Səddam Hüseynin bağlı təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən həyata keçirilmişdir. Bu, 1991-ci ildə ölkənin şimal və cənubunda qarşısının alınması nəticəsində baş vermişdir. Qırğın türkmənləri hədəf alıb, əksəriyyəti kişilər, həm uşaqlar, həm də böyüklər, lakin qadınlar da öldürülüb. Səddam Hüseynin Baas rejimi insanlara ictimai yerlərdə türkcə danışmağı və hər hansı türkmən ənənəsini ictimai yerlərdə qeyd etməyi qadağan edib.
| Altınkörpü qətliamı | |
|---|---|
| Əsas münaqişə: | |
 Altınkörpüdə yerləşən "Şəhidlər qəbiristanlığı" | |
| Ümumi məlumatlar | |
| Yeri | Altınkörpü, Kərkük mühafəzəsi, İraq |
| Hücumun hədəfi | İraq türkmanları |
| Tarix |
|
| Hücum metodu | Qətliam |
| Silah(lar) | Avtomat silahlar |
| Ölü sayı | 135 |
| Törədən(lər) | Səddam Hüseynə sadiq |
Zəmin
Küveytdən geri çəkildikdən az sonra şimalda və cənubda başlamışdır. Bu, Səddam Hüseyn və İraq rəhbərliyinin Küveytdə göstərdiyi avantürizm və qismən də İran–İraq müharibəsi zamanı verilən itkilər səbəbindən zəiflədiyi qənaətinin birbaşa nəticəsi idi. Səddam Hüseyn tez bir zamanda qoşunlarına və digər sadiq səlahiyyətlilərə qiyamın qarşısını almağı əmr etmişdir, bu isə çoxlu mülki itkilərə gətirib çıxaran amansız repressiyalara səbəb olmuşdur. İraqın şimalında yerləşən Altınkörpü kürd üsyançılarının neftlə zəngin mübahisəli Kərkük şəhərinə nəzarəti əldə etmək cəhdi zamanı zəbt etdikləri yaşayış məntəqələrindən idi və bu səbəbdən İraq təhlükəsizlik qüvvələrinin birbaşa hədəfinə çevrilmişdir. Türkmanlar də öz motivləri ilə türkmən elinə aid edilən ərazilərdə üsyanlar təşkil etmişdir. Onlar Səddam Hüseyn rejiminə qarşı olduqlarını bildirsələr də, kürdlər qədər hərbi fəallıq göstərməmişdilər. Kürd üsyançıları regiondan geri çəkildikdən sonra hakimiyyət boşluğu yaranmış, Səddam Hüseynə sadiq qüvvələri üsyanlarla əlaqəsi olduğundan şübhələndikləri hər kəsi hədəfə almağa başlamışdır. Kərkükün cənubunda yerləşən, əhalisinin çoxunu türkmanların təşkil etdiyi Tuzxurmatu şəhərində də türkmanlara qarşı oxşar qətliam həyata keçirilmişdir.
Kərkük regionu ərəb, kürd və (türkman) olmaqla hər üç dili bilən əhalisi ilə tanınır və əhalisi xalqlararası nikaha yad deyil. Türkmanlar ilə kürdlər arasında əlaqələr tarixən güclü olmuşdur və onlar yan-yana yaşayırdılar. Buna baxmayaraq, 1959-cu ildə kürd üzvləri tərəfindən təxminən 20 türkman sakininin öldürülməsi ilə nəticələnən üç günlük repressiyadan sonra iki xalq arasında münasibətlər gərginləşmişdir. Türkmanların kürdlərlə tanışlığı, onların öz üsyanları və onlara BƏƏS-çi İraq hökuməti tərəfindən əhəmiyyət verilməməsi, Osmanlı irsinə görə türkmanların ümumiyyətlə bəyənilməməsi kimi digər aspektlər Səddam Hüseyn rejiminin panərəbçi siyasətinin bir hissəsi olaraq türkmanları tamamilə aradan qaldırmaq istəməsində mərkəzi rol oynamışdır. Səddam Hüseynə sadiq olanlar türkmanları riskə ala bilməyəcəkləri bir təhlükə olaraq görmüş, Altınkörpüdə yaşayan bütün kişilərin təhlükə təşkil etdiyinə qərar vermişdir. Altınkörpüdə Səddam Hüseynin müxaliflərlə amansız mübarizə üsullarını bilənlər şəhərdən qaçmağa başlamışdır, lakin əhalinin əksəriyyəti türkmanlar kişilərdən ibarət olan kiçik bir hissəsi şəhərdə qalmağa davam etmişdir.
Qətliam
28 mart 1991-ci ildə Səddam Hüseynə sadiq qüvvələr Altınkörpünün bütün kişi vətəndaşlarını müəyyən edərək bir əraziyə toplamağa başlamışdır. Verilən əmrlərə görə, yaş fərqi nəzərə alınmadan bütün kişilər toplanmalı və edam edilmək üçün hərbi maşınlarla Dibs qəzasında yerləşən qəbiristanlığın yaxınlığındakı adı açıqlanmayan yerə aparılmalı idi. Kişilərin çoxu Ramazan ayı ilə əlaqədar oruc tuturdu. Onlar təbii çuxur boyunca sıraya düzəlmiş və avtomat silahlarla atəşə tutulmuşdular. İraq təhlükəsizlik qüvvələri ardınca onları çuxurun içinə itələmiş və çuxuru torpaqla dolduraraq onu kütləvi məzarlığa çevirmişdilər. Qoşunlar daha sonra ərazidən qismən geri çəkilmiş və şəhərdə hərbi vəziyyət sakitləşmişdir.
Nəticə
Altınkörpünü əvvəl tərk etmiş sakinləri şəhərə geri qayıtmağa başlamış və 17 apreldə, Ramazan bayramının ikinci günü qətliama şahid olan çoban ortaya çıxaraq gördüklərini danışmışdır. Bəzi gənclər çobanın ardınca qohumlarının kütləvi olaraq dəfn edildiyi yerə getmişdir. Qətliamla bağlı məlumat kütləvi məzarlıq qazıldıqdan sonra məlum olmuşdur. Buradakı cəsədlər çürüməyə başlamışdı və onların kimliyi əsasən naməlum idi, lakin cəsədlərdə qalan paltar və ayaqqabılar hər bir fərdin kim olduğunu göstərirdi. Birinci gündə məzardan üç cəsəd Altınkörpüyə geri gətirilmişdir. Bu cəsədlərin Altınkörpüdə, sonradan "Şəhidlər qəbiristanlığı" (türk. Şehitler Mezarlığı) olaraq bilinəcək qəbiristanlıqda dəfn edilməsinə qərar verilmişdir. Günlər ərzində bütün cəsədlər kütləvi məzarlıqdan çıxarılaraq düzgün şəkildə dəfn edilmişdir.
İstinadlar
- Kerkuklu, Mofak Salman. "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). 20 noyabr 2022 tarixində (PDF). İstifadə tarixi: 29 yanvar 2022.
- "On the Anniversary of the Massacre of Altun Kupri, President Underlines the Need to Respond to the Citizens' Legitimate Demands in Building Democratic State". presidency.iq. 2023-01-29 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-08.
- Simmons, Mary Kate, Unrepresented Nations and Peoples Organization: Yearbook, , 1997, səh. 88, ISBN
- ENDLESS TORMENT - The 1991 Uprising in Iraq And Its Aftermath. Human Rights Watch. 1992. ISBN .
- Refugees, United Nations High Commissioner for. "Refworld | World Directory of Minorities and Indigenous Peoples - Iraq : Turkmen". Refworld (ingilis). 2021-11-13 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-08.
- ALI, OTHMAN. "Kirkuk, Iraq's Next War: What Options Does Turkey Have?". Insight Turkey. 19 (4). 2017: 29–42. ISSN 1302-177X. 2023-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2023-01-29.
- Salman Kerkuklu, Mofak. "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). August 2012. 2022-04-29 tarixində (PDF).
- "28 years on, Iraq's Kirkuk remembers Turkmen massacre". www.aa.com.tr. 2023-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-08.
- Salman Kerkuklu, Mofak. "Altunköprü the ancient name of Türkmen Township" (PDF). August 2012. 2022-04-29 tarixində (PDF).
- Şafak, Yeni. "Altunköprü Türkmen katliamı hafızalardan silinmiyor". Yeni Şafak (türk). 2019-03-28. 2023-01-18 tarixində . İstifadə tarixi: 2021-02-08.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Altinkorpu qetliami turk Altinkopru Katliami ereb مذبحة التون کوبري 28 mart 1991 ci ilde Iraqin Kerkuk muhafezesinin esasen turkmanlarin yasadigi Altinkorpu qesebesinde qetliam Qetliam Iraq turkmanlarini xususile de hem usaqlar hem de boyukler olmaqla kisileri hedef almisdir Qetliam neticesinde 135 nefer helak olmusdur Hadise Seddam Huseynin bagli tehlukesizlik quvveleri terefinden heyata kecirilmisdir Bu 1991 ci ilde olkenin simal ve cenubunda qarsisinin alinmasi neticesinde bas vermisdir Qirgin turkmenleri hedef alib ekseriyyeti kisiler hem usaqlar hem de boyukler lakin qadinlar da oldurulub Seddam Huseynin Baas rejimi insanlara ictimai yerlerde turkce danismagi ve her hansi turkmen enenesini ictimai yerlerde qeyd etmeyi qadagan edib Altinkorpu qetliamiEsas munaqise Altinkorpude yerlesen Sehidler qebiristanligi Umumi melumatlar35 45 12 sm e 44 08 37 s u Yeri Altinkorpu Kerkuk muhafezesi IraqHucumun hedefi Iraq turkmanlariTarix 28 mart 1991Hucum metodu QetliamSilah lar Avtomat silahlarOlu sayi 135Toreden ler Seddam Huseyne sadiqZeminKuveytden geri cekildikden az sonra simalda ve cenubda baslamisdir Bu Seddam Huseyn ve Iraq rehberliyinin Kuveytde gosterdiyi avanturizm ve qismen de Iran Iraq muharibesi zamani verilen itkiler sebebinden zeiflediyi qenaetinin birbasa neticesi idi Seddam Huseyn tez bir zamanda qosunlarina ve diger sadiq selahiyyetlilere qiyamin qarsisini almagi emr etmisdir bu ise coxlu mulki itkilere getirib cixaran amansiz repressiyalara sebeb olmusdur Iraqin simalinda yerlesen Altinkorpu kurd usyancilarinin neftle zengin mubahiseli Kerkuk seherine nezareti elde etmek cehdi zamani zebt etdikleri yasayis menteqelerinden idi ve bu sebebden Iraq tehlukesizlik quvvelerinin birbasa hedefine cevrilmisdir Turkmanlar de oz motivleri ile turkmen eline aid edilen erazilerde usyanlar teskil etmisdir Onlar Seddam Huseyn rejimine qarsi olduqlarini bildirseler de kurdler qeder herbi fealliq gostermemisdiler Kurd usyancilari regiondan geri cekildikden sonra hakimiyyet boslugu yaranmis Seddam Huseyne sadiq quvveleri usyanlarla elaqesi oldugundan subhelendikleri her kesi hedefe almaga baslamisdir Kerkukun cenubunda yerlesen ehalisinin coxunu turkmanlarin teskil etdiyi Tuzxurmatu seherinde de turkmanlara qarsi oxsar qetliam heyata kecirilmisdir Kerkuk regionu ereb kurd ve turkman olmaqla her uc dili bilen ehalisi ile taninir ve ehalisi xalqlararasi nikaha yad deyil Turkmanlar ile kurdler arasinda elaqeler tarixen guclu olmusdur ve onlar yan yana yasayirdilar Buna baxmayaraq 1959 cu ilde kurd uzvleri terefinden texminen 20 turkman sakininin oldurulmesi ile neticelenen uc gunluk repressiyadan sonra iki xalq arasinda munasibetler gerginlesmisdir Turkmanlarin kurdlerle tanisligi onlarin oz usyanlari ve onlara BEES ci Iraq hokumeti terefinden ehemiyyet verilmemesi Osmanli irsine gore turkmanlarin umumiyyetle beyenilmemesi kimi diger aspektler Seddam Huseyn rejiminin panerebci siyasetinin bir hissesi olaraq turkmanlari tamamile aradan qaldirmaq istemesinde merkezi rol oynamisdir Seddam Huseyne sadiq olanlar turkmanlari riske ala bilmeyecekleri bir tehluke olaraq gormus Altinkorpude yasayan butun kisilerin tehluke teskil etdiyine qerar vermisdir Altinkorpude Seddam Huseynin muxaliflerle amansiz mubarize usullarini bilenler seherden qacmaga baslamisdir lakin ehalinin ekseriyyeti turkmanlar kisilerden ibaret olan kicik bir hissesi seherde qalmaga davam etmisdir Qetliam28 mart 1991 ci ilde Seddam Huseyne sadiq quvveler Altinkorpunun butun kisi vetendaslarini mueyyen ederek bir eraziye toplamaga baslamisdir Verilen emrlere gore yas ferqi nezere alinmadan butun kisiler toplanmali ve edam edilmek ucun herbi masinlarla Dibs qezasinda yerlesen qebiristanligin yaxinligindaki adi aciqlanmayan yere aparilmali idi Kisilerin coxu Ramazan ayi ile elaqedar oruc tuturdu Onlar tebii cuxur boyunca siraya duzelmis ve avtomat silahlarla atese tutulmusdular Iraq tehlukesizlik quvveleri ardinca onlari cuxurun icine itelemis ve cuxuru torpaqla dolduraraq onu kutlevi mezarliga cevirmisdiler Qosunlar daha sonra eraziden qismen geri cekilmis ve seherde herbi veziyyet sakitlesmisdir NeticeAltinkorpunu evvel terk etmis sakinleri sehere geri qayitmaga baslamis ve 17 aprelde Ramazan bayraminin ikinci gunu qetliama sahid olan coban ortaya cixaraq gorduklerini danismisdir Bezi gencler cobanin ardinca qohumlarinin kutlevi olaraq defn edildiyi yere getmisdir Qetliamla bagli melumat kutlevi mezarliq qazildiqdan sonra melum olmusdur Buradaki cesedler curumeye baslamisdi ve onlarin kimliyi esasen namelum idi lakin cesedlerde qalan paltar ve ayaqqabilar her bir ferdin kim oldugunu gosterirdi Birinci gunde mezardan uc cesed Altinkorpuye geri getirilmisdir Bu cesedlerin Altinkorpude sonradan Sehidler qebiristanligi turk Sehitler Mezarligi olaraq bilinecek qebiristanliqda defn edilmesine qerar verilmisdir Gunler erzinde butun cesedler kutlevi mezarliqdan cixarilaraq duzgun sekilde defn edilmisdir IstinadlarKerkuklu Mofak Salman Altunkopru the ancient name of Turkmen Township PDF 20 noyabr 2022 tarixinde PDF Istifade tarixi 29 yanvar 2022 On the Anniversary of the Massacre of Altun Kupri President Underlines the Need to Respond to the Citizens Legitimate Demands in Building Democratic State presidency iq 2023 01 29 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 08 Simmons Mary Kate Unrepresented Nations and Peoples Organization Yearbook 1997 seh 88 ISBN 904110223X ENDLESS TORMENT The 1991 Uprising in Iraq And Its Aftermath Human Rights Watch 1992 ISBN 1 56432 069 3 Refugees United Nations High Commissioner for Refworld World Directory of Minorities and Indigenous Peoples Iraq Turkmen Refworld ingilis 2021 11 13 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 08 ALI OTHMAN Kirkuk Iraq s Next War What Options Does Turkey Have Insight Turkey 19 4 2017 29 42 ISSN 1302 177X 2023 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2023 01 29 Salman Kerkuklu Mofak Altunkopru the ancient name of Turkmen Township PDF August 2012 2022 04 29 tarixinde PDF 28 years on Iraq s Kirkuk remembers Turkmen massacre www aa com tr 2023 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 08 Salman Kerkuklu Mofak Altunkopru the ancient name of Turkmen Township PDF August 2012 2022 04 29 tarixinde PDF Safak Yeni Altunkopru Turkmen katliami hafizalardan silinmiyor Yeni Safak turk 2019 03 28 2023 01 18 tarixinde Istifade tarixi 2021 02 08