Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqaləni lazımdır. |
| ||||||
| Ümumi | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Ad, İşarə, Nömrə | alüminium, Al, 13 | |||||
| Qrup, Dövr, Blok | 13, 3, p | |||||
| Xarici görünüşü |  | |||||
| Atom kütləsi | 26.9815386 q/mol | |||||
| Elektron formulu | [Ne] 3s2 3p1 | |||||
| Fiziki xassələr | ||||||
| Halı | ||||||
| Sıxlığı | (0 °C, 101.325 kPa) q/L | |||||
| Ərimə temperaturu | 660.32 °C (933.47 K, 1220.58 °F) | |||||
| Qaynama temperaturu | 2519 °C (2792 K, 4566 °F) | |||||
| Elektromənfiliyi | ||||||
| Oksidləşmə dərəcəsi | ||||||
| Spektr = | ||||||
| İonlaşma enerjisi | kCmol-1 | |||||
Alüminium (Al) – D. İ. Mendeleyevin elementlərin dövri sistemində 13-cü element. adı latın alumen sözündəndir – zəy (alüminium – kaliumun ikiqat sulfatı KAl(SO4)2×12H2O) adlanırdı; onlar parçaları boyayarkən rəngab kimi istifadə olunurdu. Latınca adı ehtimal ki, yunan alme – "rassol, duz məhlulu" sözündəndir. Qəribədir ki, İngiltərədə "alüminium" – aluminium, ABŞ-də isə aluminum yazılır. Alüminium ilk dəfə Danimarka fiziki Hans Ersted tərəfindən 1825-ci ildə boksitdən alınmışdır. O, gümüşü – ağ rəngli yüngül metaldır. (Sıxlığı 2,7 q/sm3). Korroziyaya davamlıdır, Cu, Si, Mg, Mn, Zn və Ni –lə əmələ gətirdiyi ərintilər (maqnal, duralüminium, elektron, silümin və s.) yüksək mexaniki davamlılığa malikdir. Bu səbəbdən təyyarə, avtomobil və elektrotexnika sənayesində və digər sahələrdə geniş işlənir. Alüminium sənayesi üçün əsas xammal boksitdir.
Qısa geokimyəvi səciyyəsi və mineralogiyası
Alüminiumun bir izotopu vardır 27AL Klarkı 8, 05% -dir. Endogen proseslər nəticəsində alüminium qələvi nefelinlərdə, leysitlərdə və anortozitlərdə toplanır. O, habelə turş vulkanik süxurların hidrotermal metasomatizmə uğraması – alunitləşməsi nəticəsində də konsentrasiya əmələ gətirir. Alüminiumun istehsalı üçün xüsusən boksit əhəmiyyətlidir. Mineral tərkibinə görə boksitlər diaspor, bömit, hidrargillit və qarışıq (adları çəkilən iki-üç minerallardan ibarət) olur. Ellüvial yatımda onlar alüminiumlu lateritlər və ya laterit boksitləri adlanır.
Dünya ehtiyatı və yataqları
1980-ci ildə ilin əvvəli üçün inkişaf etmiş kapitalist ölkələrin və inkişaf etməkdə olan ölkələrin ümumi boksit ehtiyatı 21,8 mlrd t, o cümlədən müəyyən edilmiş ehtiyat 12,6 mlrd t, təşkil edilmişdir. 1979-cu ildə 71,9 mln t boksit filizi istehsal edilmişdir. İri boksit yataqlarının xeyli hissəsi inkişaf edən ölkələrin Avstraliya, Macarıstan, Qvineya, Kamerun, Braziliya, Yamayka, Hindistan, Qayana, Surinam, Yunanıstan payına düşür. ABŞ-də nefelinli siyenitlərin laterit aşınması nəticəsində əmələ gəlmiş aşağı eosen yaşlı Arkanzas yatağını göstərmək olar. Platforma tipli boksit yataqları ümumi ehtiyatın 87, 6% ni geosinklinalların boksitləri isə 12, 4% ni təşkil edir. Boksit filizlərinin ehtiyatına görə Qviney dünyada birinci yerdə durur (8, 3 mlrd. t) Burada Boks, Fria, Kindiya, Tuke, Pite-Libe və Dibola kimi boksid rayonları böyük əhəmiyyət daşıyır. Afrikada iri boksit yataqları Qaiadır (400 mln. t) Avtraliyada ümumi boksit ehtiyatı 4, 4 mlrd. tondur. Amerikada Braziliyanın boksit ehtiyatı (2, 25 mlrd t) böyükdür. Avropada ən çox boksit ehtiyatına malik olan ölkə Yunanıstandır. Burada Parnas – Kiona yatağı xüsusən əhəmiyyətlidir. Fransanın boksit yataqları Aralıq dənizinin sahili boyunca zolaq şəklində 400 km uzanır.
Alüminium sümüklərdə, ağ ciyərlərdə və beynin boz maddəsində toplanır. Yaşlandıqca baş beyində və ağ ciyərlərdə alüminiumun miqdarı artır. Alüminiumun insanın bütün orqanlarında Al3+ ionu şəklində olur. Az miqdarda alüminium insana lazımdır, artıq miqdarda olduqda isə o, zəhərli elemntdir, odur ki, sağlamlıq üçün təhlükəlidir, belə ki, alüminium ensefalopatisayı yaradır. Alüminium orqanizmə hava, heyvan və bitki mənşəli qidalarla daxil olur.
Alüminiumun daha geniş məlum olan və insan tərəfindən istifadə olunan birləşmələri aşağıdakılardır:
Al2O3 — alüminium oksid, gilli torpaq, korund, sapfir, rubin
Al2O3. 2SiO2 — alüminium silikat, ağ gil, kaolin.
İstinadlar
- http://www.nkpi.az/?page=addread&id=3145[ölü keçid]
Xarici keçidlər
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin 13 maqnezium aluminium silisiumB Al Ga dovri cedvelUmumiAd Isare Nomre aluminium Al 13Qrup Dovr Blok 13 3 pXarici gorunusuAtom kutlesi 26 9815386 q molElektron formulu Ne 3s2 3p1Fiziki xasselerHaliSixligi 0 C 101 325 kPa q LErime temperaturu 660 32 C 933 47 K 1220 58 F Qaynama temperaturu 2519 C 2792 K 4566 F ElektromenfiliyiOksidlesme derecesiSpektr Ionlasma enerjisi kCmol 1 Aluminium Al D I Mendeleyevin elementlerin dovri sisteminde 13 cu element adi latin alumen sozundendir zey aluminium kaliumun ikiqat sulfati KAl SO4 2 12H2O adlanirdi onlar parcalari boyayarken rengab kimi istifade olunurdu Latinca adi ehtimal ki yunan alme rassol duz mehlulu sozundendir Qeribedir ki Ingilterede aluminium aluminium ABS de ise aluminum yazilir Aluminium ilk defe Danimarka fiziki Hans Ersted terefinden 1825 ci ilde boksitden alinmisdir O gumusu ag rengli yungul metaldir Sixligi 2 7 q sm3 Korroziyaya davamlidir Cu Si Mg Mn Zn ve Ni le emele getirdiyi erintiler maqnal duraluminium elektron silumin ve s yuksek mexaniki davamliliga malikdir Bu sebebden teyyare avtomobil ve elektrotexnika senayesinde ve diger sahelerde genis islenir Aluminium senayesi ucun esas xammal boksitdir Qisa geokimyevi seciyyesi ve mineralogiyasiAluminiumun bir izotopu vardir 27AL Klarki 8 05 dir Endogen prosesler neticesinde aluminium qelevi nefelinlerde leysitlerde ve anortozitlerde toplanir O habele turs vulkanik suxurlarin hidrotermal metasomatizme ugramasi alunitlesmesi neticesinde de konsentrasiya emele getirir Aluminiumun istehsali ucun xususen boksit ehemiyyetlidir Mineral terkibine gore boksitler diaspor bomit hidrargillit ve qarisiq adlari cekilen iki uc minerallardan ibaret olur Elluvial yatimda onlar aluminiumlu lateritler ve ya laterit boksitleri adlanir Dunya ehtiyati ve yataqlari1980 ci ilde ilin evveli ucun inkisaf etmis kapitalist olkelerin ve inkisaf etmekde olan olkelerin umumi boksit ehtiyati 21 8 mlrd t o cumleden mueyyen edilmis ehtiyat 12 6 mlrd t teskil edilmisdir 1979 cu ilde 71 9 mln t boksit filizi istehsal edilmisdir Iri boksit yataqlarinin xeyli hissesi inkisaf eden olkelerin Avstraliya Macaristan Qvineya Kamerun Braziliya Yamayka Hindistan Qayana Surinam Yunanistan payina dusur ABS de nefelinli siyenitlerin laterit asinmasi neticesinde emele gelmis asagi eosen yasli Arkanzas yatagini gostermek olar Platforma tipli boksit yataqlari umumi ehtiyatin 87 6 ni geosinklinallarin boksitleri ise 12 4 ni teskil edir Boksit filizlerinin ehtiyatina gore Qviney dunyada birinci yerde durur 8 3 mlrd t Burada Boks Fria Kindiya Tuke Pite Libe ve Dibola kimi boksid rayonlari boyuk ehemiyyet dasiyir Afrikada iri boksit yataqlari Qaiadir 400 mln t Avtraliyada umumi boksit ehtiyati 4 4 mlrd tondur Amerikada Braziliyanin boksit ehtiyati 2 25 mlrd t boyukdur Avropada en cox boksit ehtiyatina malik olan olke Yunanistandir Burada Parnas Kiona yatagi xususen ehemiyyetlidir Fransanin boksit yataqlari Araliq denizinin sahili boyunca zolaq seklinde 400 km uzanir Aluminium sumuklerde ag ciyerlerde ve beynin boz maddesinde toplanir Yaslandiqca bas beyinde ve ag ciyerlerde aluminiumun miqdari artir Aluminiumun insanin butun orqanlarinda Al3 ionu seklinde olur Az miqdarda aluminium insana lazimdir artiq miqdarda olduqda ise o zeherli elemntdir odur ki saglamliq ucun tehlukelidir bele ki aluminium ensefalopatisayi yaradir Aluminium orqanizme hava heyvan ve bitki menseli qidalarla daxil olur Aluminiumun daha genis melum olan ve insan terefinden istifade olunan birlesmeleri asagidakilardir Al2O3 aluminium oksid gilli torpaq korund sapfir rubin Al2O3 2SiO2 aluminium silikat ag gil kaolin Istinadlarhttp www nkpi az page addread amp id 3145 olu kecid Xarici kecidlerVikianbarda Aluminium ile elaqeli mediafayllar var Hemcinin bax