Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalədə çoxsaylı problemlər mövcuddur. Zəhmət olmasa, səhifəni redaktə edərək və ya mövcud problemləri diskussiya edərək həll edin.
|
Aleksandr Mixailoviç Qorçakov (4 (15) iyun 1798, Hааpsаlu, Lyaenеmаа – 27 fevral (11 mart) 1883, Baden-Baden, Baden knyazlığı[d]) – diplomat, vitse-kansler, xarici işlər naziri, Kökü Ryurkidən başlayan Qorçakovların knyaz nəsli Çerniqovsk knyazlarının bir qolu olmuşdur. Qorçakovun adı rus diplomatiya tarixinə qızıl hərflərlə yazılmışdır.
| Aleksandr Qorçakov | |
|---|---|
 | |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 4 (15) iyun 1798 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 27 fevral (11 mart) 1883 (84 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Təhsili |
|
| Fəaliyyəti | diplomat, siyasətçi |
| | |
| Təltifləri |              |
 | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Aleksandr Qorçakov 4 iyun 1798-ci ildə Haapsaluda hərbçi ailəsində anadan olmuşdur. Onun atası general-mayor Mixail Alekseyeviç Qorçakov işi ilə əlaqədar olaraq tez-tez müxtəlif şəhərlərə gedirdi. Ona görə də ailəsi gah Haapsalu, gah Revel, gah da Peterburqda yaşamalı olurdu. Anası Elena Vasilyevna Ferzen uşaqların tərbiyəsi ilə məşğul olurdu. Onların 5 övladı var idi;4 qız, 1 oğlan Qorçakov ilk təhsilini evdə almış, daha sonra Peterburqda gimnaziyanı bitirmişdir. 1811-ci ildə o qəbul imtahanlarından uğurla keçmiş və Çar-kənd məktəbinə daxil olmuşdur. Burada o Puşkinlə eyni sinifdə oxumuşdur. Hələ o zaman Puşkin ona bir şeir həsr etmişdir. Litseydə Qorçakov "Frant" ləqəbini qazandı. Burada 6 il oxuduqdan sonra o litseyi qızıl medalla bitirdi və elmin bütün sahələrini mükəmməl öyrəndi. 19 yaşlı gənc knyaz diplomatik fəaliyyətə Xarici İşlər Nazirliyinin Dəftərxanasında başlayır və fəxri adlar üzrə müşavir vəzifəsində çalışır. Onun ilk müəllimi və hamisi Şərq və yunan məsələləri üzrə stats-katib qraf Kapodistriya olmuşdu. Qorçakov onunla Müqəddəs İttifaqın Troppau, Laybax və Veronadakı konqreslərində eyni nümayəndə heyətinin tərkibində olmuşdur. Hamisi ilə münasibətləri yaxşı olsa da, Qərbi Avropa məsələləri ilə məşğul olan stats-katib Nesselrodla onun münasibətləri yaxşı deyildi. Nesselrod ona işdə maneçilik törədirdi. 1819-cu ilin sonunda Qorçakov kamer-yunker rütbəsini aldı və tezliklə çoxdan arzu etdiyi Londondakı rus səfirliyinə katib təyin olundu. XİN-də xidmətə başladiği ilk dövrlərdə Qorçakov diplomatik mədəniyyətin incəliklərini dərindən öyrəndi. Londona təyinat alandan sonra o tezliklə karyerası ilə məşğul olmağa başladı. 1820-ci ildə o səfirlikdə katib,1822-ci ildə 1 katib, 1824-cü ildə isə səfarət müşaviri olur. 1827-ci ilədək Londonda qalan Qorçakov xəstəlik səbəbi ilə oranı tərk edir. Onun vəzifəsi Londondakından nisbətən az prestijli olan Romada səfirlikdə 1 katib vəzifəsi ilə əvəz olunur. Burada onun yaxın münasibətlər qurduğu adamlar içərisində gələcək imperator Lui Napaleonun anası Jozefina Boqarnenin qızı Qortenziya da var idi. Qorçakov Balkanlardakı vəziyyətdə müdaxilə etmək üçün yunan dilini də öyrənirdi. Bir il sonra Qorçakov Berlinə göndərildi lakin tezliklə yenidən İtaliyaya qayıtdı.
Öz istefasına qədər Qorçakov Florensiya və Lukkada xidmət etmiş Toskanada səfir Venesiyada səfarət müşaviri vəzifəsində çalışmışdır. İstefaya isə o 1838-ci ildə stats-müşavir olarkən getmişdir. İstefa verdikdən sonra o Mariya Urusova ilə evləndi. Xanımının ailəsi sarayın varlı və hörmətli adamlarından idi. Lakin bu dövrdə Qorçakovun Nesselrodla münasibətləri yenə də əvvəlki kimi dostluqdan uzaq idi Qorçakov ümid edirdi ki, onun istefasını qəbul etməyəcəklər, lakin qəbul etdilər və bu diplomatiyanın mənəviyyatına ciddi təsir etdi. Vaxt keçdikcə paytaxt həyatı və saray əyləncələri işdən ayrılmağın acısını ört-basdır edə bilirdi. Qorçakov həmişə gözləyirdi ki, onu nə vaxtsa yenidən XİN-ə işə dəvət edəcəklər lakin bu təklif reallaşmadı. Kürəkəninin narahatlığını görən qraf Urusov onu yenidən vəzifəyə qaytarmaq üçün fəaliyyətə başladı. Bunun nəticəsində XİN-ə qayıdan Qorçakov 1841-ci ildə fövqaladə səfir və səlahiyyətli nazir kimi Vürtemberqə göndərildi. Almaniya məsələsi Rusiyanın Avropadakı siyasətinin mərkəzində dururdu. Alman dövlətlərinin daxili məsələləri Almaniyinın birləşdirlməsində rəhbər rolu əldə etmək uğrunda Avstriya-Prussiya mübarizəsi Petrburqda ciddi surətdə izlənilirdi. Qorçakovun məqsədi alman dövlətlərinin himayəçisi kimi Rusiyanın nüfuzunu artirmaq və imperiyanın sərhədlərində yeganə güclü dövlət olan Almaniyanın Rusiyaya qarşı təhlükəsizliyinə nail olmaq idi. Qorçakovun saraydakı Vürtemburq knyazları ilə əlaqələri ona kömək etdi ki, Alman İttifaqı dövlətlərinin idarəçiliyi barədə gizli plan haqqında Peterburqa unikal materiallar göndərsin.
Qorçakovun diplomatiyası yüksək qiymətləndirilirdi. Vürtemburq kralı onu Böyük Xristian ordeni ilə təltif edilmiş, imperator I Nikolay isə ona Müqəddəs Anna və Müqəddəs Vladimir ordenini təqdim etmişdi. 1850-ci ildə Qorçakov Alman İttifaqına fövqaladə səfir və səlahiyyətli nazir təyin olundu. 1853-cü ildə Qorçakov 15 il birlikdə xoşbəxt yaşadığı həyat yoldaşını itirdi. Birinci nikahından olan övladları və oğuııarının qayğısını o təkbaşına çəkməyə məcbur oldu. Lakin bu onun fəal diplomatik fəaliyyətini davam etdirməsinə mane olmadı. Xüsusilə, Krım müharibəsi kimi Rusiya üçün çətin olan bir dövrdə Qorçakov necə böyük diplomat olduğunu bir daha təsdiq etdi. 1854-cü ildə o Macarıstana səfir təyin olundu. İngiltərə və Fransa Türkiyə tərəfdən çıxış edirdi. Avstriya hələ də tərəddüd edirdi. Qorçakovun əsas məqsədi Rusiyaya qarşı müharibədə Avstriyanı Türkiyə ilə müttəfiqlikdən çəkindirmək idi. Məsələ olduqca çətin idi və Qorçakovu Macarıstana göndərərkən I Nikolay ona demişdi ki:"Mən sizə etibar edirəm, ancaq mən tamamilə ümidsizəm ki, sizin cəhdləriniz uğurla nəticələnəcək." Macarıstanda olarkən o şəxsən özü təhlükələr barədə imperatora xəbər verirdi. O dərhal Peterburqa xəbər verdi ki, Avstriya qoşunları Transilvaniyaya gətirilib, bu isə Dunay hövzəsində Rusiya üçün təhlükə demək idi. Həmçinin onlar Dunay knyazlıqları ərazisindən rus hərbi qüvvələrinin çıxarılmasını tələb edirdilər. Digər tərəfdən Avstriya hökuməti Rusiya və Prussiyanı müharibəyə sürükləyirdi. Lakin diplomatik aləmdə böyük nüfuza malik olan Qorçakov Avstriyanı Krım müharibəsinə girməkdən kənarlaşdırmağa nail oldu.
1856-cı ilin fevralında fəaliyyətə başlayan Paris Konqresində Rusiyanı diplomatlardan Orlov və Brunnov təmsil edirdilər. Sevastopolun qəhrəmanlıqla müdafiəsi, rus hərbi qüvvələrinin Karsdan geri çağırılması və Qorçakovun antirus koalisiyasını zəiflətmək üçün gördüyü işlər konqres üzvlərinin rus nümayəndə heyətinə rəğbət göstərməsində mühüm rol oynadı. Qorçakov Parisdə deyildi konqres işini bitirəndə o artıq Peteburqda idi. Onun Rusiyanın maraqlarını qorumaqda uğurlu siyasəti yeni imperator II Aleksandr tərəfindən yüksək qiymətləndirildi. Müharibənin uzadılması və qraf Nesselrodun diplomatik uğursuzluğu Aleksandrı məcbur etdi ki, Rusiyanın xarici siyasətində və daxili idarəçilik sistemində dəyişiklik etsin. Yeni XİN Qorçakov oldu İmperator ümid edirdi ki, Krım müharibəsində məğlubiyyətdən sonra ölkənin nüfuzunu o yenidən bərpa edəcək.21 avqust 1856-cı ildən etibarən Qorçakov yeni xarici siyasət xəttini imperatora təqdim etdi. Orada qeyd edilirdi ki, ölkədaxili işlərdə daha çox məşğul olacaq və yalnız Rysiyanın xeyrinə olan məsələlərdə imperiya sərhədləri xaricində fəakiyyət göstərəcək. Aktiv xarici siyasətdən imtina edilməsi müvəqqəti xarakter daşıyırdı. Qorçakov deyirdi ki:"Belə deyirlər ki, Rusiya qəzəblənib. Xeyr, Rusiya qəzəblənməyib sadəcə fikirlərini toplamağa çalışır."Bu onu göstərirdi ki, Rusiya Avropadakı işlərə müvəqqəti müdaxilə etmir, o gücünü yenidən toplayacaq və Rusiyanın maraqlarını Müqəddəs İttifaqın prinsiplərinə qurban verməyəcək.
Ona görə də Qorçakov yeni diplomatik yollar axtarırdı. Bu qərarı həyata keçirmək üçün Qorçakov real müttəfiq kimi Fransaya ümid edirdi. O hesab edirdi ki, III Napaleon üçün Şərq əhəmiyyətsiz bir yerdir, fransız imperatoru üçün Reynə qədər olan ərazilər daha mühüm əhəmiyyətə malikdir. 1857-ci ilin sentyabrında III Napaleonla razılıq əldə olundu ki, Rusiyanın xeyrinə onun Yaxın Şərq planının həyata keçirilməsi üçün Fransa Ruriyaya yardım edəcək. Fransa ilə əlaqənin müsbət nəticəsi olaraq Balkanlarda da əməkdaşlıq etmək olar. Çernoqoriyanın da yardımı ilə fəaliyyətə başlayan Rusiya və Fransa Dunay knyazlıqlarının birləşdirilməsi və onlara muxtariyyət verilməsi məsələsi barədə çıxışa başladılar. Qorçakov başa düşürdü ki, knyazlıqların birləşdirilməsi Türkiyəni zəiflədər və knyazlıqların ayrılmasını nəzərdə tutan Paris müqaviləsinə də zərbə endirər. Türkiyə gənc Ruminiya knyazlığına daxil olmağa hazırlaşarkən Qorçakov ona xəbərdarlıq etdi ki, bu əməliyyata başlamasın. Qorçakov Osmanlı imperyasının hakimiyyəti altında olan xristianların vəziyyətinin müzakirəsi üçün beynəlxalq konfrans çağırılması məsələsini qaldırdı. Rus nazirinin təklifinə rədd cavabı İngiltərədən gəldi və Fransa da bu məsələdə passivlik nümayiş etdirdi. Rusiya və Fransa arasında müttəfiqlik əlaqələrinin kəsilməsi 1861–1863-cü illər Polşa hadisəsinə gətirib çıxardı. Qorçakovun da qeyd etdiyi kimi Polşa məsələsi təkcə Rusiyanı maraqlandırmırdı, "bu bütün böyük dövlətlər üçün əngəl idi". 60-cı illərin əvvəllərində fransız imperatoru polşalıların Fransaya emiqrasiyası üçün fəal yardım göstərirdi. Onların qarşısında duran ən vacib məsələ Polşanın statusu məsələsi idi. Bu Aleksandrı çox narahat edirdi. 1863-cü il Polşa üsyanindan sonra Rusiya və Fransanın müttəfiqliyi sona çatdı.
Bu elə bir dövr idi ki, Qorçakov karyerasının ən yüksək zirvəsində idi. Nazir səlahiyyətlərini başa vuran Qorçakov 1862-ci ildə vitse-kansler oldu və Rusiyanın ali dövlət idarəçilik sisteminin tərkibinə daxil oldu. İndi o yenə də Rusiyanın xarici siyasət məsələlərində özünə müttəfiq axtarmağa girişdi. Belə bir müttəfiq Prussiya ola bilərdi. Almaniyanın "dəmir və qanla" birləşdirilməsini çoxdan arzu edən Bismark iki ölkə arasında əlaqələr yaratmaq üçün addımlar atmağa başladı. Rusiyanın köməyi onun üçün lazımlı idi.1863-cü ildə Peterburqda Rusiya və Prussiya arasında konvensiya imzalandı. Konvensiyaya əsasən, ölkədə asayiş və əmin-amanlıq bərpa edilirdi. Üsyan baş verdiyi təqdirdə rus və prussiya əsgərlərinə sərhəddi sərbəst keçməyə icazə verilirdi. Qorçakov və hərbi nazir Milyutin bu konvensiyaya mənfi reaksiya verdilər. Onlar bunu "lazımsız və təhlükəli" hesab etdilər və belə də oldu. Bu haqda bilən Fransa, İngiltərə və Avstriya ona etiraz etdilər və Polşada 1815-ci ildə Kostitusiyanın bərpasını tələb etdilər. Qorçakov bu ölkələrin hökumətlərinə başa saldı ki, bu inqilabla mübarizənin yeganə yoludur və digər tərəfdən də bilirdi ki, Polşa məsələsi Rusiyanın daxili işidir.
A. M. Qorçakovun büstü
Polşada üsyan yatırıldı, ancaq Rusiya ilə Avstriya İngiltərə və Fransa arasındakı fikir ayrılığı Bismarkın Rusiyaya yaxınlaşmasına şərait yaratdı. Qorçakovun siysəti nəticəsində Rusiya Prussiyanın Danimarka (1864), Avstriya (1866) və Fransa (1870) müharibəsində neytrallığını qoruyub saxlaya bildi. Fransanın məğlub olması 1867-ci ildə kansler olan Qorçakova imkan verdi ki, Qara dənizdə neytrallıq haqqında Paris sülhünün II maddəsindən Rusiya imtina etsin və 1871-ci il London Konfransında bu dövlətin tanınmasına nail olsun. Qeyd etmək lazımdır ki, II maddənin ləğv edilməsi Qorçakovun ciddi səyi nəticəsində mümkün oldu. Rusiya bəyanatında göstərirdi ki, 1856-cı il Paris danışığı onu imzalayan dövlətlər tərəfindən ciddi şəkildə pozulmuşdur. Türkiyə, İngiltərə və Fransa Aralıq dənizinə hərbi eskadra çıxarmaqla Rusiyanı çətin vəziyyətdə qoymuşdur. Türkiyənin razılığı ilə hərbi dövrlərdə Qara dənizin sularının neytrallığının elan olunması Qaradəniz ətrafı əraziləri xarici basqınlara məruz qoyurdu. Ona görə də Rusiya öz təhlükəsizliyinə təhlükə törədən II maddəni qəbul edə bilməzdi. Digər maddələrin hamısı qəbul edilirdi. Qorçakov hər şeyi yaxşı hesaba almışdı. Çətin vəziyyətdə İngiltərə və Avstriya-Macarıstan yalnız şifahi etiraz edə bilərdilər. Fransanın başı xüsusi işlərə qarışmışdı. Rusiyanın bəyanatına ən çox acıqlana biləcək şəxs Bismark idi, lakin o da keçmişdəki razılaşmaya müvafiq olaraq onu dəstəkləməyə söz vermişdi. Rusiyaya gözlənilməz dəstək isə ABŞ-dən gəldi. Halbuki o bildirmişdi ki, heç vaxt Rusiyanın Qara dənizdə təşkilatçılığının tanımayacaq.
İndi Rusiya Qara dənizdə gəmilər saxlaya bilər və dənizsahili ərazilərdə hərbi dəniz bazaları yarada bilərdi. Paris sülhünün təhqiredici maddəsindən imtina Rusiya diplomatitasının böyük uğuru idi. Qorçakov gələcəkdə Türkiyə ilə müharibəyə hazırlaşmaq üçün 1873-cü ildə"üçlər ittifaqı"nın yaradılmasında həlledici rol oynadı. 1877–1878-ci illər rus-türk müharibəsi Balkan xalqlarının Türkiyə hakimiyyətindən azad olması adı altınada aparılırdı. Bu yolla Rusiya Balkanlara öz təsirini artırmağa çalışırdı. Müharibə dövründə Qorçakov Avropa dövlətlərinin bitərəfliyinə nail üçün ciddi səy göstərirdi. 1878-ci ildə Türkiyə ilə San-Stefanoda sülh müqaviləsi imzalandı. Bu müqaviləyə əsasən Rusiya 1856-cı il Paris sülhü zamanı itirdiyi Cənubi Bessarabiyanı qaytardı. Rus ordusunun Türkiyə ilə müharibədə qalib gəlməsi və Rusiya üçün mənfəətli olan müqavilə Berlin konqresində heçə endirildi. Konqresdə Rusiyanı Qorçakov təmsil edirdi. O sonradan II Alesksandra yazırdı:Berlin traktatı mənim karyeramin ən qara səhifəsidir. Konqresdə Qorçakov və Bismark arasında ziddiyyət yarandı. Berlin Konqresindən 3 il sonra da Qorçakov xarici işlər naziri oldu. Onun əsas məqsədi öz xeyrinə Avropada stabilliyi və qüvvələr nisbətini saxlamaqdan ibarət idi. 1880-ci ildə o müalicə olunmaq üçün xaricə getdi. 1882-ci ildə o xarici içlər naziri postundan istefa verdi, lakin kansler rütbəsini saxladı. 27 fevral 1883-cü ildə o Baden-Badendə vəfat etdi, Peterburqda dəfn olundu.
Mükafatları
1871-ci ilin martında o "parlaqlıq" titulu ilə mükafatlandırıldı, işıqlı knyaz adlanmağa başladı.
İstinadlar
- Горчаков Александр Михайлович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
Xarici keçidlər
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqalede coxsayli problemler movcuddur Zehmet olmasa sehifeni redakte ederek ve ya movcud problemleri diskussiya ederek hell edin Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bu meqaledeki melumatlarin yoxlanilabiler olmasi ucun elave menbelere ehtiyac var Daha etrafli melumat ve ya meqaledeki problemlerle bagli muzakire aparmaq ucun diqqet yetire bilersiniz Lutfen meqaleye etibarli menbeler elave ederek bu meqaleni tekmillesdirmeye komek edin Menbesiz mezmun problemler yarada ve siline biler Problemler hell edilmemis sablonu meqaleden cixarmayin noyabr 2023 Aleksandr Mixailovic Qorcakov 4 15 iyun 1798 Haapsalu Lyaenemaa 27 fevral 11 mart 1883 Baden Baden Baden knyazligi d diplomat vitse kansler xarici isler naziri Koku Ryurkiden baslayan Qorcakovlarin knyaz nesli Cerniqovsk knyazlarinin bir qolu olmusdur Qorcakovun adi rus diplomatiya tarixine qizil herflerle yazilmisdir Aleksandr QorcakovSexsi melumatlarDogum tarixi 4 15 iyun 1798Dogum yeri Haapsalu Lyaenemaa EstoniyaVefat tarixi 27 fevral 11 mart 1883 84 yasinda Vefat yeri Baden Baden Baden knyazligi d Almaniya imperiyasiTehsili Carskoselsk liseyi d Fealiyyeti diplomat siyasetciTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAleksandr Qorcakov 4 iyun 1798 ci ilde Haapsaluda herbci ailesinde anadan olmusdur Onun atasi general mayor Mixail Alekseyevic Qorcakov isi ile elaqedar olaraq tez tez muxtelif seherlere gedirdi Ona gore de ailesi gah Haapsalu gah Revel gah da Peterburqda yasamali olurdu Anasi Elena Vasilyevna Ferzen usaqlarin terbiyesi ile mesgul olurdu Onlarin 5 ovladi var idi 4 qiz 1 oglan Qorcakov ilk tehsilini evde almis daha sonra Peterburqda gimnaziyani bitirmisdir 1811 ci ilde o qebul imtahanlarindan ugurla kecmis ve Car kend mektebine daxil olmusdur Burada o Puskinle eyni sinifde oxumusdur Hele o zaman Puskin ona bir seir hesr etmisdir Litseyde Qorcakov Frant leqebini qazandi Burada 6 il oxuduqdan sonra o litseyi qizil medalla bitirdi ve elmin butun sahelerini mukemmel oyrendi 19 yasli genc knyaz diplomatik fealiyyete Xarici Isler Nazirliyinin Defterxanasinda baslayir ve fexri adlar uzre musavir vezifesinde calisir Onun ilk muellimi ve hamisi Serq ve yunan meseleleri uzre stats katib qraf Kapodistriya olmusdu Qorcakov onunla Muqeddes Ittifaqin Troppau Laybax ve Veronadaki konqreslerinde eyni numayende heyetinin terkibinde olmusdur Hamisi ile munasibetleri yaxsi olsa da Qerbi Avropa meseleleri ile mesgul olan stats katib Nesselrodla onun munasibetleri yaxsi deyildi Nesselrod ona isde manecilik toredirdi 1819 cu ilin sonunda Qorcakov kamer yunker rutbesini aldi ve tezlikle coxdan arzu etdiyi Londondaki rus sefirliyine katib teyin olundu XIN de xidmete basladigi ilk dovrlerde Qorcakov diplomatik medeniyyetin inceliklerini derinden oyrendi Londona teyinat alandan sonra o tezlikle karyerasi ile mesgul olmaga basladi 1820 ci ilde o sefirlikde katib 1822 ci ilde 1 katib 1824 cu ilde ise sefaret musaviri olur 1827 ci iledek Londonda qalan Qorcakov xestelik sebebi ile orani terk edir Onun vezifesi Londondakindan nisbeten az prestijli olan Romada sefirlikde 1 katib vezifesi ile evez olunur Burada onun yaxin munasibetler qurdugu adamlar icerisinde gelecek imperator Lui Napaleonun anasi Jozefina Boqarnenin qizi Qortenziya da var idi Qorcakov Balkanlardaki veziyyetde mudaxile etmek ucun yunan dilini de oyrenirdi Bir il sonra Qorcakov Berline gonderildi lakin tezlikle yeniden Italiyaya qayitdi Oz istefasina qeder Qorcakov Florensiya ve Lukkada xidmet etmis Toskanada sefir Venesiyada sefaret musaviri vezifesinde calismisdir Istefaya ise o 1838 ci ilde stats musavir olarken getmisdir Istefa verdikden sonra o Mariya Urusova ile evlendi Xaniminin ailesi sarayin varli ve hormetli adamlarindan idi Lakin bu dovrde Qorcakovun Nesselrodla munasibetleri yene de evvelki kimi dostluqdan uzaq idi Qorcakov umid edirdi ki onun istefasini qebul etmeyecekler lakin qebul etdiler ve bu diplomatiyanin meneviyyatina ciddi tesir etdi Vaxt kecdikce paytaxt heyati ve saray eylenceleri isden ayrilmagin acisini ort basdir ede bilirdi Qorcakov hemise gozleyirdi ki onu ne vaxtsa yeniden XIN e ise devet edecekler lakin bu teklif reallasmadi Kurekeninin narahatligini goren qraf Urusov onu yeniden vezifeye qaytarmaq ucun fealiyyete basladi Bunun neticesinde XIN e qayidan Qorcakov 1841 ci ilde fovqalade sefir ve selahiyyetli nazir kimi Vurtemberqe gonderildi Almaniya meselesi Rusiyanin Avropadaki siyasetinin merkezinde dururdu Alman dovletlerinin daxili meseleleri Almaniyinin birlesdirlmesinde rehber rolu elde etmek ugrunda Avstriya Prussiya mubarizesi Petrburqda ciddi suretde izlenilirdi Qorcakovun meqsedi alman dovletlerinin himayecisi kimi Rusiyanin nufuzunu artirmaq ve imperiyanin serhedlerinde yegane guclu dovlet olan Almaniyanin Rusiyaya qarsi tehlukesizliyine nail olmaq idi Qorcakovun saraydaki Vurtemburq knyazlari ile elaqeleri ona komek etdi ki Alman Ittifaqi dovletlerinin idareciliyi barede gizli plan haqqinda Peterburqa unikal materiallar gondersin Qorcakovun diplomatiyasi yuksek qiymetlendirilirdi Vurtemburq krali onu Boyuk Xristian ordeni ile teltif edilmis imperator I Nikolay ise ona Muqeddes Anna ve Muqeddes Vladimir ordenini teqdim etmisdi 1850 ci ilde Qorcakov Alman Ittifaqina fovqalade sefir ve selahiyyetli nazir teyin olundu 1853 cu ilde Qorcakov 15 il birlikde xosbext yasadigi heyat yoldasini itirdi Birinci nikahindan olan ovladlari ve oguiiarinin qaygisini o tekbasina cekmeye mecbur oldu Lakin bu onun feal diplomatik fealiyyetini davam etdirmesine mane olmadi Xususile Krim muharibesi kimi Rusiya ucun cetin olan bir dovrde Qorcakov nece boyuk diplomat oldugunu bir daha tesdiq etdi 1854 cu ilde o Macaristana sefir teyin olundu Ingiltere ve Fransa Turkiye terefden cixis edirdi Avstriya hele de tereddud edirdi Qorcakovun esas meqsedi Rusiyaya qarsi muharibede Avstriyani Turkiye ile muttefiqlikden cekindirmek idi Mesele olduqca cetin idi ve Qorcakovu Macaristana gondererken I Nikolay ona demisdi ki Men size etibar edirem ancaq men tamamile umidsizem ki sizin cehdleriniz ugurla neticelenecek Macaristanda olarken o sexsen ozu tehlukeler barede imperatora xeber verirdi O derhal Peterburqa xeber verdi ki Avstriya qosunlari Transilvaniyaya getirilib bu ise Dunay hovzesinde Rusiya ucun tehluke demek idi Hemcinin onlar Dunay knyazliqlari erazisinden rus herbi quvvelerinin cixarilmasini teleb edirdiler Diger terefden Avstriya hokumeti Rusiya ve Prussiyani muharibeye surukleyirdi Lakin diplomatik alemde boyuk nufuza malik olan Qorcakov Avstriyani Krim muharibesine girmekden kenarlasdirmaga nail oldu A M Qorcakov 1856 ci ilin fevralinda fealiyyete baslayan Paris Konqresinde Rusiyani diplomatlardan Orlov ve Brunnov temsil edirdiler Sevastopolun qehremanliqla mudafiesi rus herbi quvvelerinin Karsdan geri cagirilmasi ve Qorcakovun antirus koalisiyasini zeifletmek ucun gorduyu isler konqres uzvlerinin rus numayende heyetine regbet gostermesinde muhum rol oynadi Qorcakov Parisde deyildi konqres isini bitirende o artiq Peteburqda idi Onun Rusiyanin maraqlarini qorumaqda ugurlu siyaseti yeni imperator II Aleksandr terefinden yuksek qiymetlendirildi Muharibenin uzadilmasi ve qraf Nesselrodun diplomatik ugursuzlugu Aleksandri mecbur etdi ki Rusiyanin xarici siyasetinde ve daxili idarecilik sisteminde deyisiklik etsin Yeni XIN Qorcakov oldu Imperator umid edirdi ki Krim muharibesinde meglubiyyetden sonra olkenin nufuzunu o yeniden berpa edecek 21 avqust 1856 ci ilden etibaren Qorcakov yeni xarici siyaset xettini imperatora teqdim etdi Orada qeyd edilirdi ki olkedaxili islerde daha cox mesgul olacaq ve yalniz Rysiyanin xeyrine olan meselelerde imperiya serhedleri xaricinde feakiyyet gosterecek Aktiv xarici siyasetden imtina edilmesi muveqqeti xarakter dasiyirdi Qorcakov deyirdi ki Bele deyirler ki Rusiya qezeblenib Xeyr Rusiya qezeblenmeyib sadece fikirlerini toplamaga calisir Bu onu gosterirdi ki Rusiya Avropadaki islere muveqqeti mudaxile etmir o gucunu yeniden toplayacaq ve Rusiyanin maraqlarini Muqeddes Ittifaqin prinsiplerine qurban vermeyecek Ona gore de Qorcakov yeni diplomatik yollar axtarirdi Bu qerari heyata kecirmek ucun Qorcakov real muttefiq kimi Fransaya umid edirdi O hesab edirdi ki III Napaleon ucun Serq ehemiyyetsiz bir yerdir fransiz imperatoru ucun Reyne qeder olan eraziler daha muhum ehemiyyete malikdir 1857 ci ilin sentyabrinda III Napaleonla raziliq elde olundu ki Rusiyanin xeyrine onun Yaxin Serq planinin heyata kecirilmesi ucun Fransa Ruriyaya yardim edecek Fransa ile elaqenin musbet neticesi olaraq Balkanlarda da emekdasliq etmek olar Cernoqoriyanin da yardimi ile fealiyyete baslayan Rusiya ve Fransa Dunay knyazliqlarinin birlesdirilmesi ve onlara muxtariyyet verilmesi meselesi barede cixisa basladilar Qorcakov basa dusurdu ki knyazliqlarin birlesdirilmesi Turkiyeni zeifleder ve knyazliqlarin ayrilmasini nezerde tutan Paris muqavilesine de zerbe endirer Turkiye genc Ruminiya knyazligina daxil olmaga hazirlasarken Qorcakov ona xeberdarliq etdi ki bu emeliyyata baslamasin Qorcakov Osmanli imperyasinin hakimiyyeti altinda olan xristianlarin veziyyetinin muzakiresi ucun beynelxalq konfrans cagirilmasi meselesini qaldirdi Rus nazirinin teklifine redd cavabi Ingiltereden geldi ve Fransa da bu meselede passivlik numayis etdirdi Rusiya ve Fransa arasinda muttefiqlik elaqelerinin kesilmesi 1861 1863 cu iller Polsa hadisesine getirib cixardi Qorcakovun da qeyd etdiyi kimi Polsa meselesi tekce Rusiyani maraqlandirmirdi bu butun boyuk dovletler ucun engel idi 60 ci illerin evvellerinde fransiz imperatoru polsalilarin Fransaya emiqrasiyasi ucun feal yardim gosterirdi Onlarin qarsisinda duran en vacib mesele Polsanin statusu meselesi idi Bu Aleksandri cox narahat edirdi 1863 cu il Polsa usyanindan sonra Rusiya ve Fransanin muttefiqliyi sona catdi Bu ele bir dovr idi ki Qorcakov karyerasinin en yuksek zirvesinde idi Nazir selahiyyetlerini basa vuran Qorcakov 1862 ci ilde vitse kansler oldu ve Rusiyanin ali dovlet idarecilik sisteminin terkibine daxil oldu Indi o yene de Rusiyanin xarici siyaset meselelerinde ozune muttefiq axtarmaga girisdi Bele bir muttefiq Prussiya ola bilerdi Almaniyanin demir ve qanla birlesdirilmesini coxdan arzu eden Bismark iki olke arasinda elaqeler yaratmaq ucun addimlar atmaga basladi Rusiyanin komeyi onun ucun lazimli idi 1863 cu ilde Peterburqda Rusiya ve Prussiya arasinda konvensiya imzalandi Konvensiyaya esasen olkede asayis ve emin amanliq berpa edilirdi Usyan bas verdiyi teqdirde rus ve prussiya esgerlerine serheddi serbest kecmeye icaze verilirdi Qorcakov ve herbi nazir Milyutin bu konvensiyaya menfi reaksiya verdiler Onlar bunu lazimsiz ve tehlukeli hesab etdiler ve bele de oldu Bu haqda bilen Fransa Ingiltere ve Avstriya ona etiraz etdiler ve Polsada 1815 ci ilde Kostitusiyanin berpasini teleb etdiler Qorcakov bu olkelerin hokumetlerine basa saldi ki bu inqilabla mubarizenin yegane yoludur ve diger terefden de bilirdi ki Polsa meselesi Rusiyanin daxili isidir Sankt Peterburq A M Qorcakovun bustu Polsada usyan yatirildi ancaq Rusiya ile Avstriya Ingiltere ve Fransa arasindaki fikir ayriligi Bismarkin Rusiyaya yaxinlasmasina serait yaratdi Qorcakovun siyseti neticesinde Rusiya Prussiyanin Danimarka 1864 Avstriya 1866 ve Fransa 1870 muharibesinde neytralligini qoruyub saxlaya bildi Fransanin meglub olmasi 1867 ci ilde kansler olan Qorcakova imkan verdi ki Qara denizde neytralliq haqqinda Paris sulhunun II maddesinden Rusiya imtina etsin ve 1871 ci il London Konfransinda bu dovletin taninmasina nail olsun Qeyd etmek lazimdir ki II maddenin legv edilmesi Qorcakovun ciddi seyi neticesinde mumkun oldu Rusiya beyanatinda gosterirdi ki 1856 ci il Paris danisigi onu imzalayan dovletler terefinden ciddi sekilde pozulmusdur Turkiye Ingiltere ve Fransa Araliq denizine herbi eskadra cixarmaqla Rusiyani cetin veziyyetde qoymusdur Turkiyenin raziligi ile herbi dovrlerde Qara denizin sularinin neytralliginin elan olunmasi Qaradeniz etrafi erazileri xarici basqinlara meruz qoyurdu Ona gore de Rusiya oz tehlukesizliyine tehluke toreden II maddeni qebul ede bilmezdi Diger maddelerin hamisi qebul edilirdi Qorcakov her seyi yaxsi hesaba almisdi Cetin veziyyetde Ingiltere ve Avstriya Macaristan yalniz sifahi etiraz ede bilerdiler Fransanin basi xususi islere qarismisdi Rusiyanin beyanatina en cox aciqlana bilecek sexs Bismark idi lakin o da kecmisdeki razilasmaya muvafiq olaraq onu desteklemeye soz vermisdi Rusiyaya gozlenilmez destek ise ABS den geldi Halbuki o bildirmisdi ki hec vaxt Rusiyanin Qara denizde teskilatciliginin tanimayacaq Indi Rusiya Qara denizde gemiler saxlaya biler ve denizsahili erazilerde herbi deniz bazalari yarada bilerdi Paris sulhunun tehqiredici maddesinden imtina Rusiya diplomatitasinin boyuk uguru idi Qorcakov gelecekde Turkiye ile muharibeye hazirlasmaq ucun 1873 cu ilde ucler ittifaqi nin yaradilmasinda helledici rol oynadi 1877 1878 ci iller rus turk muharibesi Balkan xalqlarinin Turkiye hakimiyyetinden azad olmasi adi altinada aparilirdi Bu yolla Rusiya Balkanlara oz tesirini artirmaga calisirdi Muharibe dovrunde Qorcakov Avropa dovletlerinin biterefliyine nail ucun ciddi sey gosterirdi 1878 ci ilde Turkiye ile San Stefanoda sulh muqavilesi imzalandi Bu muqavileye esasen Rusiya 1856 ci il Paris sulhu zamani itirdiyi Cenubi Bessarabiyani qaytardi Rus ordusunun Turkiye ile muharibede qalib gelmesi ve Rusiya ucun menfeetli olan muqavile Berlin konqresinde hece endirildi Konqresde Rusiyani Qorcakov temsil edirdi O sonradan II Alesksandra yazirdi Berlin traktati menim karyeramin en qara sehifesidir Konqresde Qorcakov ve Bismark arasinda ziddiyyet yarandi Berlin Konqresinden 3 il sonra da Qorcakov xarici isler naziri oldu Onun esas meqsedi oz xeyrine Avropada stabilliyi ve quvveler nisbetini saxlamaqdan ibaret idi 1880 ci ilde o mualice olunmaq ucun xarice getdi 1882 ci ilde o xarici icler naziri postundan istefa verdi lakin kansler rutbesini saxladi 27 fevral 1883 cu ilde o Baden Badende vefat etdi Peterburqda defn olundu Mukafatlari1871 ci ilin martinda o parlaqliq titulu ile mukafatlandirildi isiqli knyaz adlanmaga basladi IstinadlarGorchakov Aleksandr Mihajlovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Xarici kecidlerVikianbarda elaqeli media fayllar