Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Bu məqalə . |
Aleksandr Aleksandroviç Fadeyev (11 (24) dekabr 1901[…], Kimrı, Tver quberniyası[d][…] – 13 may 1956[…], Peredelkino[d], Moskva vilayəti) — rus yazıçısı.
| Aleksandr Fadeyev | |
|---|---|
| rus. Алекса́ндр Фаде́ев | |
 | |
| Təxəllüsü | Булыга |
| Doğum tarixi | 11 (24) dekabr 1901[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 13 may 1956[…](54 yaşında) |
| Vəfat yeri |
|
| Vəfat səbəbi | güllə yarası[d] |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, siyasətçi, jurnalist, ictimai xadim, hərbi müxbir[d] |
| Fəaliyyət illəri | 1923–1956 |
| Əsərlərinin dili | rus dili |
| İstiqamət | sosialist realizmi |
| Janrlar | nəsr, roman, povest[d], hekayə, oçerk, publisistika |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
 Aleksandr Fadeyev Vikimənbədə | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Aleksandr Fadeyev 1901-ci ildə Tver əyalətinin Kirmi kəndində inqilabçı ailəsində doğulmuşdu. Aleksandr uşaqlıqdan ətrafdakıları istedadı ilə heyran etmişdi. Dörd yaşında bacısının əlifba kitabından hərfləri öyrənmişdi. Sevimli yazarları isə Cek London, Fenimor Kuper idi. Gənclik illərindəki macərapərəstliyi də onda bu kitabların təsiri ilə yaranmışdı.
Belə ki, gənc Aleksandr 1918-ci ildə məktəbi yarımçıq buraxaraq inqilabçılara qoşulur, Kommunist Partiyasının sıralarına daxil olur. Partiya təbliğatçısı kimi çıxış edir. Partiyada Bulıqa ləqəbi ilə tanınır. Aleksandr partizan dəstələrinə qoşulur və Uzaq Şərqdə döyüşlərin birində yaralanır.
1920-ci illərdə təhsilin davam etdirmək üçün universitetə daxil olsa da, yenə hərbi əməliyyatlarında iştirak edir. Kronştadt üsyanının yatırılması zamanı ikinci dəfə yaralanır. Sağalandan sonra Aleksandr Moskvada qalmağa qərara alır.
Yazıçılıqdan məmurluğa
Fadeyev hələ döyüşçü olduğu zamanlardan yazırdı. Tərxis olunandan sonra isə ciddi surətdə yaradıcılıqla məşğul olmağa başladı və 1926-cı ildə onun "Darmadağın" romanı çap olundu. Romanın çapından sonra Fadeyev gənc və istedadlı bir yazıçı kimi ədəbi çevrədə şöhrət qazandı.
Ani uğurdan sonra Fadeyev yaradıcılığa daha az vaxt ayırmağa məcbur idi. Bütün məziyyətləri, ailəsinin və özünün inqilabı keçmişi partiya siyasətinin parametrlərinə cavab verirdi. Odur ki, gənc yazıçı tezliklə Rusiya Proletar Yazıçıları İttifaqının rəhbəri təyin edildi.
Sosialist realizminin atası
Fadeyev sosialist realizminin nəzəriyyəçilərindən biri idi. Onu "ədəbiyyat naziri"də adlandırdılar. Fadeyev demək olar ki, 30 il müddətində sovet ədəbiyyatının yol göstərənlərindən biri olmuşdu. Sözsüz ki, əksər hallarda partiyanın sifarişlərini də yerinə yetirirdi. Partiyanın bəyənmədiyi yazıçılar onun əlilə vurulurdu. O, Platonov, Axmatova, Pasternak, Zoşşenko kimi yazıçıları sosialist realizmindən sapmaqda günahlandırır, onları "rus ədəbiyyatının tör-töküntüləri" adlandırırdı.
Dövrün tələblərinə cavab verməyən bir qrup yazarların təqib olunmasında onun rolu az deyildi. Ali kürsüdən onları tənqid edənlərin başında, əlbəttə, Fadeyev dururdu. Onun 1949-cu ildə "Pravda" qəzetində yazdığı "Bir qrup antivətənpərvər teatr tənqidçiləri haqqında"məqalə ilə "Kosmopolitlərlə mübarizə" kampaniyasının əsası qoyuldu. Məqaləni Stalin şəxsən redaktə etmiş, başlığı da özü qoymuşdu.
Xəstə yatağındakı Platonova yardım edirdi
Fadeyev təzadlı həyat sürürdü. Əgər Yazıçılar İttifaqının qurultayında Andrey Platonovu, Bulqakovu, Pasternakı tənqid edirdisə, əvəzində Platonov xəstə olanda tez-tez ona baş çəkir, müalicəsi üçün arvadına maddi yardım edirdi.
Fadeyev Anna Axmatova yaradıclığını tənqid etməklə, onu burjuaziya maraqlarından çıxış etməkdə günahlandırmaqla bərabər Stalin mükafatına da təqdim etmişdi. Oğlu N. Qumilyovun azad edilməsi üçün yuxarılara minnətçi düşmüşdü.
Bulqakov ölüm yatağında olanda Fadeyev onunla son dəfə görüşür. Kim deyə bilər ki, onun Platonovla, Bulqakovla söhbətləri hansı xarakterdə idi, onlardan əfv diləmişdimi? Nə bilmək olar?
Böyük Vətən Müharibəsində hərbi müxbir
Fadeyev ilk romanı "Darmadağın"dan sonra daha çox ədəbi-tənqidi məqalələr yazırdı. O, müharibə illərində hərbi müxbir qismində cəbhə bölgəsinə gedir. Almanlara qarşı mətanətlə vuruşaraq həlak olmuş Qırmızı Don yeniyetmələri haqqında əhvalatı eşidir. Fadeyev bundan sonra iri həcmli "Gənc qvardiyaçılar" romanını yazır.
Sovet ədəbiyyatı ideoloji rəhbərinin romanı gözlənildiyi kimi rəğbətlə qarşılanmır. Hətta Stalin belə Don gənclərinin müqavimət hərəkatında partiyanın rolunun göstərilmədiyi üçün Fadeyevi möhkəm danlayır.
Stalin ona nə dedi?
"Xalqlar atası" Fadeyevi qəbuluna çağırtdırır. Qapını döyüb kabinetə daxil olan Fadeyev Stalini qanıqara görür. Stalinin soyuqluğunu o dəqiqəcə duyan yazıçı irəli gəlməyə cəsarət etmir. Stalin başını qaldırıb: — Siz kimsiz, yoldaş Fadeyevsiz? — Rəng alıb, rəng verən Fadeyev cavab verməkdə çətinlik çəkir, Stalinin bu cür köntöy sual verməsinin bir səbəbi olduğunu anlayır. Amma səssiz dayanmağın da ona bir faydasının olmayacağını dərk edir:
— Mən yazıçıyam, yoldaş Stalin.
Stalin elə bu cavabı gözləyirmiş kimi:
— Siz psixsiz, yoldaş Fadeyev, yazıçı deyilsiz!
Sonra əlini masanın üstündə açıq duran kitaba vuraraq
— Yazıçı bax budur, Anton Pavloviç Çexov. Siz ideoloji cəhətdən zərərli kitab yazmısınız. Siz gənc qvardiyaçıları cinayətkar dəstə kimi, maxnoçular kimi təqdim etmisiniz. Məgər partiyanın rəhbərliyi olmadan faşizmə qarşı effektiv mübarizə aparmaq mümkündürmü? Sizin kitabınıza görə mümkündür.
Fadeyev dinməzcə dayanır, heç nə deyə bilmir. Stalin onu qapıdanca qaytarır.
— Gedin və düşünün, yoldaş Fadeyev.
Romanı yenidən yazdı.
Fadeyev əsəri yenidən yazmağa məcbur olur. O zarafatla dostlarına deyirdi: "Gənc qvardiyanı qocasına dəyişməklə məşğulam".
"Gənc qvardiya"nın işlənmiş variantı birinci qədər güclü alınmasa da, onun ölümündən sonra bu əsər sovet dərsliklərinə salındı. Filmi də çəkildi. Bir neçə il öncə aparılan araşdırmalarda isə məlum oldu ki, sən demə, Fadeyev romanda bir çox tarixi faktları təhrif edibmiş.
Fadeyevin "Udegeylərin sonuncusu" və "Qara metallurgiya adlı" iki yarımçıq romanı da var. O, 31 mart 1951-ci ildə Stalinə məktubunda sonuncu romanda "nəhəng kommunizm quruculuğu"ndan yazacağını vəd edirdi.
"O mənim atamdır"
Fadeyev deyirdi: "Mən bir Stalindən, bir də anamdan qorxuram". Fadeyev Stalinə dərindən bağlı adam idi. Əgər bütün ölkədə bir Stalin xofu var idisə, Fadeyevdə qorxudan ziyadə sevgi vardı.
Stalinin vəfatından sonra "Xruşşov qızdırması" zamanında Fadeyev üçün də ağır günlər başlamışdı. Bir zamanlar Stalinin sadiq tərəfdaşlarından biri olan Fadayev Xruşşovun diqqətindən kənarda idi. 20-ci qurultayında Şoloxov onu kəskin tənqid elədi. O, sovet ədiblərinin repressiyaya məruz qalmasında başlıca günahkarlardan biri hesab olunurdu.
Ömrünü müxtəlif tədbirlərdə, rəsmi mərasimlərdə, ictimaiyyət arasında keçirmiş bir adam artıq əvvəlki nüfuza malik deyildi. O özü də bir zamanlar etdiyi səhvləri dərk edir, vicdan əzabı çəkirdi.
Ömrünün sonun iki ay qalmış içkini də tərgitmişdi. Daha əvvəl kimi sərxoş olub küçədə, kanal qırağında yıxılıb qalmırdı. Oğlu Mixailin xatirələrinə görə, ölümündən bir gün əvvəl Peredelkinodakı bağ evindən Moskvaya gedib bir neçə nəfərlə görüşür, bundan sonra bağa qayıdır.
Mayın 13-də isə, çox sevdiyi dostu Səməd Vurğunun 50 illik yubileyinin səhəri günü iş otağında tapança ilə sinəsindən nişan alır. Fadeyev ölümündən qabaq Mərkəzi Komitəyə məktub yollamışdı. Məktub o zaman ictimaiyyətə açıqlanmadı, gizli saxlanıldı. 44 il gizli arxivdə saxlanılan məktub yalnız 1990-cı ildə dərc olundu: "Mənim həyatım bir yazıçı kimi bütün mənasını itirir və mən alçaqlıq, yalan və böhtan kimi üzərimə düşən bu murdar mövcudluqdan böyük sevinclə xilas olaraq, həyatdan gedirəm. Son ümidim bunu heç olmasa, dövləti idarə edən insanlara demək idi, amma 3 il ərzində xahişlərimə baxmayaraq, məni heç kim qəbul edə bilmir.
"Məni anamın yanında dəfn edərsiz."
Fadeyevi Sovetlər İttifaqının böyük yazıçısına layiq bir şəkildə Novodeviçye qəbirstanlığında dəfn elədilər. Ömrünü sədaqətlə partiya yolunda xərcləmiş yazıçının son arzusu yerinə yetirilmədi.
Filmoqrafiya
İstinadlar
- Store norske leksikon (бук.). 1978. ISSN 2464-1480
- ФАДЕЕВ // Большая российская энциклопедия (rus.). Москва: Большая российская энциклопедия, 2004.
- Фадеев Александр Александрович // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. / под ред. А. М. Прохоров 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- http://www.jonathanselby.com/Ffam.html.
- http://www.vanderkrogt.net/statues/object.php?webpage=ST&record=ru165.
- http://www.vanderkrogt.net/statues/object.php?webpage=ST&record=ru008.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Bu meqale qaralama halindadir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Aleksandr Aleksandrovic Fadeyev 11 24 dekabr 1901 Kimri Tver quberniyasi d 13 may 1956 Peredelkino d Moskva vilayeti rus yazicisi Aleksandr Fadeyevrus Aleksa ndr Fade evTexellusu BulygaDogum tarixi 11 24 dekabr 1901 Dogum yeri Kimri Korceva qezasi d Tver quberniyasi d Rusiya imperiyasi Vefat tarixi 13 may 1956 1956 05 13 54 yasinda Vefat yeri Peredelkino d Kuncevo rayonu d Moskva vilayeti RSFSR SSRIVefat sebebi gulle yarasi d Defn yeri Novodevicye qebiristanligiFealiyyeti yazici siyasetci jurnalist ictimai xadim herbi muxbir d Fealiyyet illeri 1923 1956Eserlerinin dili rus diliIstiqamet sosialist realizmiJanrlar nesr roman povest d hekaye ocerk publisistikaUzvluyu SSRI Yazicilar Ittifaqi Sovet Ittifaqi Kommunist Partiyasinin Merkezi KomitesiMukafatlariAleksandr Fadeyev Vikimenbede Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiAleksandr Fadeyev 1901 ci ilde Tver eyaletinin Kirmi kendinde inqilabci ailesinde dogulmusdu Aleksandr usaqliqdan etrafdakilari istedadi ile heyran etmisdi Dord yasinda bacisinin elifba kitabindan herfleri oyrenmisdi Sevimli yazarlari ise Cek London Fenimor Kuper idi Genclik illerindeki maceraperestliyi de onda bu kitablarin tesiri ile yaranmisdi Bele ki genc Aleksandr 1918 ci ilde mektebi yarimciq buraxaraq inqilabcilara qosulur Kommunist Partiyasinin siralarina daxil olur Partiya tebligatcisi kimi cixis edir Partiyada Buliqa leqebi ile taninir Aleksandr partizan destelerine qosulur ve Uzaq Serqde doyuslerin birinde yaralanir 1920 ci illerde tehsilin davam etdirmek ucun universitete daxil olsa da yene herbi emeliyyatlarinda istirak edir Kronstadt usyaninin yatirilmasi zamani ikinci defe yaralanir Sagalandan sonra Aleksandr Moskvada qalmaga qerara alir Yaziciliqdan memurlugaFadeyev hele doyuscu oldugu zamanlardan yazirdi Terxis olunandan sonra ise ciddi suretde yaradiciliqla mesgul olmaga basladi ve 1926 ci ilde onun Darmadagin romani cap olundu Romanin capindan sonra Fadeyev genc ve istedadli bir yazici kimi edebi cevrede sohret qazandi Ani ugurdan sonra Fadeyev yaradiciliga daha az vaxt ayirmaga mecbur idi Butun meziyyetleri ailesinin ve ozunun inqilabi kecmisi partiya siyasetinin parametrlerine cavab verirdi Odur ki genc yazici tezlikle Rusiya Proletar Yazicilari Ittifaqinin rehberi teyin edildi Sosialist realizminin atasiFadeyev sosialist realizminin nezeriyyecilerinden biri idi Onu edebiyyat naziri de adlandirdilar Fadeyev demek olar ki 30 il muddetinde sovet edebiyyatinin yol gosterenlerinden biri olmusdu Sozsuz ki ekser hallarda partiyanin sifarislerini de yerine yetirirdi Partiyanin beyenmediyi yazicilar onun elile vurulurdu O Platonov Axmatova Pasternak Zossenko kimi yazicilari sosialist realizminden sapmaqda gunahlandirir onlari rus edebiyyatinin tor tokuntuleri adlandirirdi Dovrun teleblerine cavab vermeyen bir qrup yazarlarin teqib olunmasinda onun rolu az deyildi Ali kursuden onlari tenqid edenlerin basinda elbette Fadeyev dururdu Onun 1949 cu ilde Pravda qezetinde yazdigi Bir qrup antivetenperver teatr tenqidcileri haqqinda meqale ile Kosmopolitlerle mubarize kampaniyasinin esasi qoyuldu Meqaleni Stalin sexsen redakte etmis basligi da ozu qoymusdu Xeste yatagindaki Platonova yardim edirdiFadeyev tezadli heyat sururdu Eger Yazicilar Ittifaqinin qurultayinda Andrey Platonovu Bulqakovu Pasternaki tenqid edirdise evezinde Platonov xeste olanda tez tez ona bas cekir mualicesi ucun arvadina maddi yardim edirdi Fadeyev Anna Axmatova yaradicligini tenqid etmekle onu burjuaziya maraqlarindan cixis etmekde gunahlandirmaqla beraber Stalin mukafatina da teqdim etmisdi Oglu N Qumilyovun azad edilmesi ucun yuxarilara minnetci dusmusdu Bulqakov olum yataginda olanda Fadeyev onunla son defe gorusur Kim deye biler ki onun Platonovla Bulqakovla sohbetleri hansi xarakterde idi onlardan efv dilemisdimi Ne bilmek olar Boyuk Veten Muharibesinde herbi muxbirFadeyev ilk romani Darmadagin dan sonra daha cox edebi tenqidi meqaleler yazirdi O muharibe illerinde herbi muxbir qisminde cebhe bolgesine gedir Almanlara qarsi metanetle vurusaraq helak olmus Qirmizi Don yeniyetmeleri haqqinda ehvalati esidir Fadeyev bundan sonra iri hecmli Genc qvardiyacilar romanini yazir Sovet edebiyyati ideoloji rehberinin romani gozlenildiyi kimi regbetle qarsilanmir Hetta Stalin bele Don genclerinin muqavimet herekatinda partiyanin rolunun gosterilmediyi ucun Fadeyevi mohkem danlayir Stalin ona ne dedi Xalqlar atasi Fadeyevi qebuluna cagirtdirir Qapini doyub kabinete daxil olan Fadeyev Stalini qaniqara gorur Stalinin soyuqlugunu o deqiqece duyan yazici ireli gelmeye cesaret etmir Stalin basini qaldirib Siz kimsiz yoldas Fadeyevsiz Reng alib reng veren Fadeyev cavab vermekde cetinlik cekir Stalinin bu cur kontoy sual vermesinin bir sebebi oldugunu anlayir Amma sessiz dayanmagin da ona bir faydasinin olmayacagini derk edir Men yaziciyam yoldas Stalin Stalin ele bu cavabi gozleyirmis kimi Siz psixsiz yoldas Fadeyev yazici deyilsiz Sonra elini masanin ustunde aciq duran kitaba vuraraq Yazici bax budur Anton Pavlovic Cexov Siz ideoloji cehetden zererli kitab yazmisiniz Siz genc qvardiyacilari cinayetkar deste kimi maxnocular kimi teqdim etmisiniz Meger partiyanin rehberliyi olmadan fasizme qarsi effektiv mubarize aparmaq mumkundurmu Sizin kitabiniza gore mumkundur Fadeyev dinmezce dayanir hec ne deye bilmir Stalin onu qapidanca qaytarir Gedin ve dusunun yoldas Fadeyev Romani yeniden yazdi Fadeyev eseri yeniden yazmaga mecbur olur O zarafatla dostlarina deyirdi Genc qvardiyani qocasina deyismekle mesgulam Genc qvardiya nin islenmis varianti birinci qeder guclu alinmasa da onun olumunden sonra bu eser sovet dersliklerine salindi Filmi de cekildi Bir nece il once aparilan arasdirmalarda ise melum oldu ki sen deme Fadeyev romanda bir cox tarixi faktlari tehrif edibmis Fadeyevin Udegeylerin sonuncusu ve Qara metallurgiya adli iki yarimciq romani da var O 31 mart 1951 ci ilde Staline mektubunda sonuncu romanda neheng kommunizm quruculugu ndan yazacagini ved edirdi O menim atamdir Fadeyev deyirdi Men bir Stalinden bir de anamdan qorxuram Fadeyev Staline derinden bagli adam idi Eger butun olkede bir Stalin xofu var idise Fadeyevde qorxudan ziyade sevgi vardi Stalinin vefatindan sonra Xrussov qizdirmasi zamaninda Fadeyev ucun de agir gunler baslamisdi Bir zamanlar Stalinin sadiq terefdaslarindan biri olan Fadayev Xrussovun diqqetinden kenarda idi 20 ci qurultayinda Soloxov onu keskin tenqid eledi O sovet ediblerinin repressiyaya meruz qalmasinda baslica gunahkarlardan biri hesab olunurdu Omrunu muxtelif tedbirlerde resmi merasimlerde ictimaiyyet arasinda kecirmis bir adam artiq evvelki nufuza malik deyildi O ozu de bir zamanlar etdiyi sehvleri derk edir vicdan ezabi cekirdi Omrunun sonun iki ay qalmis ickini de tergitmisdi Daha evvel kimi serxos olub kucede kanal qiraginda yixilib qalmirdi Oglu Mixailin xatirelerine gore olumunden bir gun evvel Peredelkinodaki bag evinden Moskvaya gedib bir nece neferle gorusur bundan sonra baga qayidir Mayin 13 de ise cox sevdiyi dostu Semed Vurgunun 50 illik yubileyinin seheri gunu is otaginda tapanca ile sinesinden nisan alir Fadeyev olumunden qabaq Merkezi Komiteye mektub yollamisdi Mektub o zaman ictimaiyyete aciqlanmadi gizli saxlanildi 44 il gizli arxivde saxlanilan mektub yalniz 1990 ci ilde derc olundu Menim heyatim bir yazici kimi butun menasini itirir ve men alcaqliq yalan ve bohtan kimi uzerime dusen bu murdar movcudluqdan boyuk sevincle xilas olaraq heyatdan gedirem Son umidim bunu hec olmasa dovleti idare eden insanlara demek idi amma 3 il erzinde xahislerime baxmayaraq meni hec kim qebul ede bilmir Meni anamin yaninda defn edersiz Fadeyevi Sovetler Ittifaqinin boyuk yazicisina layiq bir sekilde Novodevicye qebirstanliginda defn elediler Omrunu sedaqetle partiya yolunda xerclemis yazicinin son arzusu yerine yetirilmedi FilmoqrafiyaIstinadlarStore norske leksikon buk 1978 ISSN 2464 1480 FADEEV Bolshaya rossijskaya enciklopediya rus Moskva Bolshaya rossijskaya enciklopediya 2004 Fadeev Aleksandr Aleksandrovich Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t pod red A M Prohorov 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 http www jonathanselby com Ffam html http www vanderkrogt net statues object php webpage ST amp record ru165 http www vanderkrogt net statues object php webpage ST amp record ru008