Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ABŞ və onun müttəfiqləri tərəfindən İraqa müdaxilə, rəsmi olaraq "İraqın azadlığı" əməliyyatı” — ABŞ və müttəfiqlərinin Səddam Hüseyn rejimini devirmək üçün 2003-cü ildə İraqa qarşı həyata keçirdikləri hərbi əməliyyat. İraq ordusuna qarşı "şok və titrəyiş" doktrinasına əsaslanan hərbi əməliyyatlar martın 20-də başladı və aprelin 9-da Amerika qoşunlarının İraqın paytaxtı Bağdadı tutması ilə başa çatdı. Mayın 1-də ABŞ prezidenti Corc Buş (kiçik) aktiv hərbi əməliyyatların başa çatdığını elan etdi.
| ABŞ və müttəfiqlərinin İraqa müdaxiləsi | |
|---|---|
 | |
| Yeri | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Hərbi əməliyyatların başlanmasının rəsmi səbəbi kimi Birləşmiş Ştatlar rejimin , xüsusən də "Əl-Qaidə" hərəkatı ilə əlaqəsi, eləcə də kütləvi qırğın silahlarının axtarışı və məhv edilməsi olduğunu bildirmişdi. 2004-cü ilin oktyabrında aparılan yoxlamalar İraqda kütləvi qırğın silahlarının mövcudluğunu aşkar etməmişdir. Səddam Hüseyn ABŞ-a qarşı terror hücumları planlaşdırmışdı. Belə ki, 1991-ci ildən əvvəl istehsal edilmiş kimyəvi silah mərmiləri və onların istehsalı üçün zavodlar müharibədən sonra tapılmışdı, hansı ki Səddam Hüseyn onları 1991-ci ildən sonra ləğv etməli idi.
İşğalın məqsədlərindən birinin İraq neftinə nəzarəti ələ keçirmək olduğu da irəli sürülür .
Əməliyyat BMT tərəfindən bəyənilməyib və beynəlxalq ictimaiyyətin narazılığına səbəb olub .
Zəmin
İşğal ərəfəsində ABŞ-ın rəsmi mövqeyi belə idi ki, İraq kütləvi qırğın silahları hazırlayır (xüsusən, İraqın alüminium borular alması uranın zənginləşdirilməsi və atom silahı üçün sentrifuqların hazırlanmasına sübut kimi təqdim olunurdu) və İraqı güc yolu ilə tərksilah etmək lazımdır.
30 yanvar 2002-ci ildə ABŞ prezidenti Corc Buş xalqa müraciətində İraq, İran və KXDR daxil olmaqla ilk dəfə “şər oxu” ifadəsini işlətdi.
2002-ci ilin fevralında ABŞ Dövlət Katibi Kolin Pauel ilk dəfə İraqda mümkün “rejim dəyişikliyi”ni elan etdi.
12 sentyabr 2002-ci ildə BMT Baş Assambleyasında çıxış edən Corc Buş İraq prezidenti Səddam Hüseyndən “ciddi təhlükə” olduğunu və BMT-nin tərksilah tələblərini yerinə yetirməkdən imtina edəcəyi təqdirdə hərbi əməliyyatın qaçılmaz olacağını bildirdi.
2002-ci il oktyabrın 17-də Buş ABŞ Konqresinin İraqa qarşı hərbi güc tətbiq etməyə icazə verən qətnaməsini imzaladı.
28 yanvar 2003-cü ildə xalqa müraciətində Buş İraqın kütləvi qırğın silahlarını gizlətdiyinə dair sübut təqdim edəcəyinə söz verdi və hərbi münaqişə baş verəcəyi təqdirdə anti-İraq koalisiyasına rəhbərlik etməyi təklif etdi. .
BMT Təhlükəsizlik Şurasının 8 noyabr 2002-ci il tarixli 1441 saylı qətnaməsi İraqın öz ərazisindəki obyektlərə beynəlxalq yoxlamalar zamanı götürdüyü öhdəliklərə əməl etməməsi halında güc tətbiqinə haqq qazandıran kimi şərh edilə bilər. Bu, ABŞ-ı qane etdi. Lakin BMT Təhlükəsizlik Şurasının Fransa və Rusiya kimi daimi üzvləri hesab edirdilər ki, hərbi əməliyyatların başlanması bununla bağlı xüsusi ikinci qətnamənin qəbulunu tələb edir. ABŞ bu yanaşma ilə razılaşmadı.
Avropa ölkələrində hökumətlər demək olar ki, hamılıqla belə bir fikirdə idi ki, İraqa müdaxilə yalnız BMT TŞ-nın razılığı ilə həyata keçirilə bilər. Bununla belə, Böyük Britaniyanın mövqeyi artıq ilkin mərhələdə digər Avropa dövlətlərinin mövqeyindən fərqlənirdi: Böyük Britaniya ABŞ-ı nəinki şifahi dəstəkləyir, həm də hərbi əməliyyatlarda iştirak etməyə hazır olduğunu bildirirdi. Bununla belə, 2001-ci ilin oktyabrında Böyük Britaniyanın Baş naziri Toni Bleyr İraqa qoşun yeritməzdən əvvəl İraqın Əl-Qaidə ilə əməkdaşlıq etdiyinə tam əmin olmaq lazım olduğunu bəyan etdi. Daha sonra o, açıq şəkildə bildirdi ki, əsas məqsəd İraqda rejim dəyişikliyi yox, kütləvi qırğın silahlarının məhv edilməsi olmalıdır. İraqla qarşıdan gələn müharibə ilə bağlı müzakirələr B.Britaniya siyasətçiləri, o cümlədən Böyük Britaniyanı idarə edən Leyboristlər partiyası daxilində ciddi parçalanmaya səbəb oldu.
2003-cü il martın 14-də Böyük Britaniya rəsmi olaraq ultimatumu on gün, yəni martın 27-nə qədər uzatan yeni qətnamə layihəsini təqdim etdi. Bu qətnamə də qəbul olunmadı və Təhlükəsizlik Şurasının Rusiya, Fransa və Çin kimi daimi üzvləri avtomatik olaraq müharibənin başlanmasına gətirib çıxara biləcək istənilən qətnamə layihəsinin qarşısını alacaqlarını bildirdilər. Almaniya da onları dəstəklədi.
Kampaniyanın başlanması
ABŞ-ın 3-cü Piyada Diviziyası (Mexanikləşdirilmiş) Fərat çayına paralel səhradan keçərək Bağdada doğru davam etmək üçün şimala Nasiriyyəyə doğru hərəkət etdi. Paralel olaraq, 1-ci dəniz piyada diviziyası daha sonra Bəsrə-Bağdad magistral yolu ilə ölkənin mərkəzindən keçərək şimal-qərbə doğru hərəkət etmək üçün Nasiriyyəyə doğru irəlilədi, Britaniyanın 7-ci Zirehli Briqadası isə Dəclə və Fərat çayları arasında da Bağdada doğru hərəkət etdi. Martın 22-də qabaqcıl Britaniya bölmələri dərhal Bəsrədən bir neçə kilometr şimal-qərbdə neft buruqlarını zəbt etdi. Britaniyanın 3-cü Xüsusi Təyinatlı Qüvvələr Briqadasının hissələri, bir neçə Britaniya tank batalyonu və Amerikanın 15-ci Dəniz Ekspedisiya Birliyinin 2 bölməsi Umm Qəsr yaxınlığında qaldı. 1-ci dəniz piyada diviziyası neft hasil edən Rumaila əyalətindən keçərək döyüşdü və Nasiriyadan keçərək şimala, Kuta doğru hərəkət etdi. Əsasən şiələrin məskunlaşdığı bu şəhər ölkənin cənubunun əsas magistral yollarının kəsişməsi olmaqla böyük strateji əhəmiyyətə malikdir. Həmçinin, şəhərin yaxınlığında Talil hərbi aerodromu var. ABŞ-ın 3-cü piyada diviziyası aerodromu müdafiə edən qoşunları səpələdi və Nasiriyə ətrafında qərbə doğru hərəkət etdi. Nəsiriyyəni mühasirəyə alan 2-ci Dəniz Ekspedisiya Briqadası və xüsusi təyinatlılar martın 23-də şəhərə hücuma başladılar. Martın 24-dən 25-nə keçən gecə ABŞ-ın 1-ci dəniz piyada diviziyasının bölmələri Nasiriyyədən keçib. Talil aerodromunu ələ keçirməklə amerikalılar İraqın cənubunda mühüm baza əldə etdilər. Talil aerodromu vasitəsilə koalisiya qoşunları tez bir zamanda özünü doldura bildi.
Bağdada hücum
İlkin planlarda Bağdadın hər tərəfdən mühasirəyə alınması, İraq qoşunlarının şəhərin mərkəzinə doğru yeridilməsi və artilleriya atəşindən istifadə edilməsi nəzərdə tutulurdu. Bağdad qarnizonunun əsas hissəsinin artıq cənub ətraflarında darmadağın edildiyi məlum olanda bu plandan imtina edildi.
İstinadlar
- "США официально признали, что у Саддама не было ОМП". 2020-12-05 tarixində . İstifadə tarixi: 2020-08-30.
- Абдулл Эль-Ноэйми, член ЦК Прогрессивно-демократического форума Бахрейна: Количество наших братских партий, с которыми более десяти лет мы боремся бок о бок за мир и прогресс… 2008-04-03 at the Wayback Machine // КПРФ.ру
- Производители нефти должны ориентироваться на Азию, а не на США
- Борьба за иракскую нефть 2007-10-23 at the Wayback Machine // Би-би-си
- Зачем нужна война в Ираке 2008-09-26 at the Wayback Machine // finansy.ru
- "Excerpts: Annan interview". BBC. 2004-09-16. 2007-03-01 tarixində . İstifadə tarixi: 2015-12-27.
- "Хроника военной операции США против Ирака в 2003 году". 2022-04-28 tarixində . İstifadə tarixi: 2022-09-06.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
ABS ve onun muttefiqleri terefinden Iraqa mudaxile resmi olaraq Iraqin azadligi emeliyyati ABS ve muttefiqlerinin Seddam Huseyn rejimini devirmek ucun 2003 cu ilde Iraqa qarsi heyata kecirdikleri herbi emeliyyat Iraq ordusuna qarsi sok ve titreyis doktrinasina esaslanan herbi emeliyyatlar martin 20 de basladi ve aprelin 9 da Amerika qosunlarinin Iraqin paytaxti Bagdadi tutmasi ile basa catdi Mayin 1 de ABS prezidenti Corc Bus kicik aktiv herbi emeliyyatlarin basa catdigini elan etdi ABS ve muttefiqlerinin Iraqa mudaxilesiYeri Iraq Vikianbarda elaqeli mediafayllar Herbi emeliyyatlarin baslanmasinin resmi sebebi kimi Birlesmis Statlar rejimin xususen de El Qaide herekati ile elaqesi elece de kutlevi qirgin silahlarinin axtarisi ve mehv edilmesi oldugunu bildirmisdi 2004 cu ilin oktyabrinda aparilan yoxlamalar Iraqda kutlevi qirgin silahlarinin movcudlugunu askar etmemisdir Seddam Huseyn ABS a qarsi terror hucumlari planlasdirmisdi Bele ki 1991 ci ilden evvel istehsal edilmis kimyevi silah mermileri ve onlarin istehsali ucun zavodlar muharibeden sonra tapilmisdi hansi ki Seddam Huseyn onlari 1991 ci ilden sonra legv etmeli idi Isgalin meqsedlerinden birinin Iraq neftine nezareti ele kecirmek oldugu da ireli surulur Emeliyyat BMT terefinden beyenilmeyib ve beynelxalq ictimaiyyetin naraziligina sebeb olub ZeminIsgal erefesinde ABS in resmi movqeyi bele idi ki Iraq kutlevi qirgin silahlari hazirlayir xususen Iraqin aluminium borular almasi uranin zenginlesdirilmesi ve atom silahi ucun sentrifuqlarin hazirlanmasina subut kimi teqdim olunurdu ve Iraqi guc yolu ile terksilah etmek lazimdir 30 yanvar 2002 ci ilde ABS prezidenti Corc Bus xalqa muracietinde Iraq Iran ve KXDR daxil olmaqla ilk defe ser oxu ifadesini isletdi 2002 ci ilin fevralinda ABS Dovlet Katibi Kolin Pauel ilk defe Iraqda mumkun rejim deyisikliyi ni elan etdi 12 sentyabr 2002 ci ilde BMT Bas Assambleyasinda cixis eden Corc Bus Iraq prezidenti Seddam Huseynden ciddi tehluke oldugunu ve BMT nin terksilah teleblerini yerine yetirmekden imtina edeceyi teqdirde herbi emeliyyatin qacilmaz olacagini bildirdi 2002 ci il oktyabrin 17 de Bus ABS Konqresinin Iraqa qarsi herbi guc tetbiq etmeye icaze veren qetnamesini imzaladi 28 yanvar 2003 cu ilde xalqa muracietinde Bus Iraqin kutlevi qirgin silahlarini gizletdiyine dair subut teqdim edeceyine soz verdi ve herbi munaqise bas vereceyi teqdirde anti Iraq koalisiyasina rehberlik etmeyi teklif etdi BMT Tehlukesizlik Surasinin 8 noyabr 2002 ci il tarixli 1441 sayli qetnamesi Iraqin oz erazisindeki obyektlere beynelxalq yoxlamalar zamani goturduyu ohdeliklere emel etmemesi halinda guc tetbiqine haqq qazandiran kimi serh edile biler Bu ABS i qane etdi Lakin BMT Tehlukesizlik Surasinin Fransa ve Rusiya kimi daimi uzvleri hesab edirdiler ki herbi emeliyyatlarin baslanmasi bununla bagli xususi ikinci qetnamenin qebulunu teleb edir ABS bu yanasma ile razilasmadi Avropa olkelerinde hokumetler demek olar ki hamiliqla bele bir fikirde idi ki Iraqa mudaxile yalniz BMT TS nin raziligi ile heyata kecirile biler Bununla bele Boyuk Britaniyanin movqeyi artiq ilkin merhelede diger Avropa dovletlerinin movqeyinden ferqlenirdi Boyuk Britaniya ABS i neinki sifahi destekleyir hem de herbi emeliyyatlarda istirak etmeye hazir oldugunu bildirirdi Bununla bele 2001 ci ilin oktyabrinda Boyuk Britaniyanin Bas naziri Toni Bleyr Iraqa qosun yeritmezden evvel Iraqin El Qaide ile emekdasliq etdiyine tam emin olmaq lazim oldugunu beyan etdi Daha sonra o aciq sekilde bildirdi ki esas meqsed Iraqda rejim deyisikliyi yox kutlevi qirgin silahlarinin mehv edilmesi olmalidir Iraqla qarsidan gelen muharibe ile bagli muzakireler B Britaniya siyasetcileri o cumleden Boyuk Britaniyani idare eden Leyboristler partiyasi daxilinde ciddi parcalanmaya sebeb oldu 2003 cu il martin 14 de Boyuk Britaniya resmi olaraq ultimatumu on gun yeni martin 27 ne qeder uzatan yeni qetname layihesini teqdim etdi Bu qetname de qebul olunmadi ve Tehlukesizlik Surasinin Rusiya Fransa ve Cin kimi daimi uzvleri avtomatik olaraq muharibenin baslanmasina getirib cixara bilecek istenilen qetname layihesinin qarsisini alacaqlarini bildirdiler Almaniya da onlari destekledi Kampaniyanin baslanmasiABS in 3 cu Piyada Diviziyasi Mexaniklesdirilmis Ferat cayina paralel sehradan kecerek Bagdada dogru davam etmek ucun simala Nasiriyyeye dogru hereket etdi Paralel olaraq 1 ci deniz piyada diviziyasi daha sonra Besre Bagdad magistral yolu ile olkenin merkezinden kecerek simal qerbe dogru hereket etmek ucun Nasiriyyeye dogru ireliledi Britaniyanin 7 ci Zirehli Briqadasi ise Decle ve Ferat caylari arasinda da Bagdada dogru hereket etdi Martin 22 de qabaqcil Britaniya bolmeleri derhal Besreden bir nece kilometr simal qerbde neft buruqlarini zebt etdi Britaniyanin 3 cu Xususi Teyinatli Quvveler Briqadasinin hisseleri bir nece Britaniya tank batalyonu ve Amerikanin 15 ci Deniz Ekspedisiya Birliyinin 2 bolmesi Umm Qesr yaxinliginda qaldi 1 ci deniz piyada diviziyasi neft hasil eden Rumaila eyaletinden kecerek doyusdu ve Nasiriyadan kecerek simala Kuta dogru hereket etdi Esasen sielerin meskunlasdigi bu seher olkenin cenubunun esas magistral yollarinin kesismesi olmaqla boyuk strateji ehemiyyete malikdir Hemcinin seherin yaxinliginda Talil herbi aerodromu var ABS in 3 cu piyada diviziyasi aerodromu mudafie eden qosunlari sepeledi ve Nasiriye etrafinda qerbe dogru hereket etdi Nesiriyyeni muhasireye alan 2 ci Deniz Ekspedisiya Briqadasi ve xususi teyinatlilar martin 23 de sehere hucuma basladilar Martin 24 den 25 ne kecen gece ABS in 1 ci deniz piyada diviziyasinin bolmeleri Nasiriyyeden kecib Talil aerodromunu ele kecirmekle amerikalilar Iraqin cenubunda muhum baza elde etdiler Talil aerodromu vasitesile koalisiya qosunlari tez bir zamanda ozunu doldura bildi Bagdada hucum Ilkin planlarda Bagdadin her terefden muhasireye alinmasi Iraq qosunlarinin seherin merkezine dogru yeridilmesi ve artilleriya atesinden istifade edilmesi nezerde tutulurdu Bagdad qarnizonunun esas hissesinin artiq cenub etraflarinda darmadagin edildiyi melum olanda bu plandan imtina edildi Istinadlar SShA oficialno priznali chto u Saddama ne bylo OMP 2020 12 05 tarixinde Istifade tarixi 2020 08 30 Abdull El Noejmi chlen CK Progressivno demokraticheskogo foruma Bahrejna Kolichestvo nashih bratskih partij s kotorymi bolee desyati let my boremsya bok o bok za mir i progress 2008 04 03 at the Wayback Machine KPRF ru Proizvoditeli nefti dolzhny orientirovatsya na Aziyu a ne na SShA Borba za irakskuyu neft 2007 10 23 at the Wayback Machine Bi bi si Zachem nuzhna vojna v Irake 2008 09 26 at the Wayback Machine finansy ru Excerpts Annan interview BBC 2004 09 16 2007 03 01 tarixinde Istifade tarixi 2015 12 27 Hronika voennoj operacii SShA protiv Iraka v 2003 godu 2022 04 28 tarixinde Istifade tarixi 2022 09 06